Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya - vicAramALa00 bhAga-4 hA sAdhu jinAlaya sAdhvIjI jinAgama jinabiMbA zrAvaka zrAvikA saMpaka8 'pUrvazInAkarasUrIzvarajI kAsA nA ziSyo Fone muni zatraya vijaya zamelon ) no
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI goDIjI pArzvanAthAya namaH pa.pU. sva. AcAryadevezazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pa.pU. A.zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. Adi zramaNa zramaNInA 2059 nA mAlavADAnagaramAM cAturmAsa praveza prasaMge aSADha suda-7, tA. 6-7-2003, ravivAra For Personal & Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Personal & Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI buddhi tilaka-ratnazekhara sadgurUbhyo namaH pUjaya 1008 zrI maNivijayajI kRta Saya vicAra vidhA bhAga-4 ILI divyAziSa dAtA sva. AcAryadevazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA. zubhAzIrvAda dAtA kalikuMDa tIrthoddhAraka AcAryadevazrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. preraNAdAtA parama pUjya yuvAcArya zrImad vijayaratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. (puna:saMpAdanakartA munirAjazrI ratnatraya vijayajI ma.sA. - prakAzaka zrI raMjana vijayajI jaina pustakAlaya mAlavADA, jI. jAlora-343039 (rAja.) in Education International For Personal & Private Use Only For Personal &
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka nAma : vividha viSaya vicAramALAbhAga-4 saMpAdaka : munizrI maNivijayajI ma.sA. punaHsaMpAdaka : munizrI ratnatraya vijayajI ma.sA. prathama AvRtti : saMvata : 2059 naMkala 500 kiMmata : rU. 4pa-00 prAptisthAna amadAvAda muMbaI amadAvAda : zrI pArasa gaMgA jJAna maMdira (rAjendrabhAI) ophIsaH bI-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITala sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380004 phona (ghara) 2820247 zrI maNIlAla yu. zAha DI.120, sTAra geleksI, lokamAnya tilaka roDa, borIvalI (ve.) muMbai-400 092 phona (gha) 28011469, (o) 28642958, 28931011 : zrI jena prakAzana maMdira dozIvADAnI poLa, kALupura, amadAvAda-380001 phonaH (o) pa356806 : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa. amadAvAda phonaH pa3pa6692 : zrI pArzvanAtha jaina pustakabhaMDAra kuvArAnI pAse, taleTIroDa, pAlItANA-384270 (sau.) : zrI mahAvIra jaina upakraNa bhaMDAra jaina bhojana zALA pAse, zaMkhezvara, ji. pATaNa phona: 02733-73306 : navanIta prinTarsa, (nikuMja zAha) 2733, kuvAvALI poLa, zAhapura, amadAvAda.-1 mobAIla: 98252 61177 phonaH pa625326 amadAvAda pAlItANA zaMkhezvara pATaNa mudraka: For Personal & Private Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ v sukRtanA sahabhAgI muNota manarUpacaMdajI lIlAjI AtmazreyArthe mAtuzrI saMtI devI manarUpacaMdajI muNota putra caMpAlAla jugalakizora, prakAza, narapata samasta muNota parivAra satyapuratIrtha, sAMcora | nivAsI For Personal & Private Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9 prastAvanA 0) anAdi ananta samaya pasAra thatAM anekavidha paristhitinuM darzana thatA temAM vizeSa samabhAva-satyasvarUpa jANavA mATe samyajJAna nI AvazyakatA savizeSa rahe. samyakajJAna prApta karavA mATe jJAnanAM sAdhanonI sAthe sAthe jJAna pratye rUcipaNa atyaMta Avazyaka che. jJAnanAM sAdhanomAM Agama, grantha, caritra tathA Agama-granthane AdhArita pustako paNa hoya. jyAre ApaNe Agama tathA granthonuM jJAna na meLavI zakIe paranuM Agama tathA granthane AdhArita lakhelA pustako to sahelAIthI vAMcI zakIe. te hetune lakSamAM rAkhIne pUjaya muktivijayajI (mUlacaMdajI) ma.sA.nAM samudAyanA pUjaya munizrI maNivijayajI mahArAjasAhebe Agama tathA granthonI sahAyatA laIne ghaNI ja mahenata uThAvIne vividha viSaya vicAramALA nAmanA 1 thI 8 bhAga sudhInA pustako ghaNI ja vizALa sAmagrIthI bharapUra taiyAra karelAM che. emAM prathama be bhAgamAM pravacanane upayogI tathA vAMcavAthI paNa bodha thAya tevA bharapUra suMdara daSTAMto ApelA che. ekathI ATha bhAgo joyA pachI ema lAgyuM ke A sAhitya 40 varSa pahelA bahAra paDeluM tenA pachI apragaTa hatuM. mATe pharIthI saMpAdana karavAnuM mana thayuM. te mATe AcAryadevazrI OMkArasUrijI ma.sA. samudAyanA paramapUjya AcAryadevazrI municaMdra sUrijI ma.sA. tathA pa. jItubhAInI salAha sUcana prApta thayela. tethI A kAryane turaMta hAtha dharI 1 thI 8 bhAganuM saMpAdana karela. temAM paNa amukaviSayono vizeSa vistAra hato tene saMkSipta karela tathA amuka prathonI mAhitI sAthe munizrIe pragaTa karela che. evI ja rIte 1 thI 8 bhAga saMkSipta vivaraNa tathA granthonI mAhitI sAthe pragaTa karavA mATe munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA.no prayAsa saphaLa bane. bhavabhIrU AtmA A eka thI ATha bhAga kramasaravAMcI manana karI jJAnabhAvanAmAM AgaLa vadhIne sadgatine prApta kare. eja zubhAbhilASA sAthe AcArya ratnAkarasUri For Personal & Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanA vividha viSayono abhUta khajAno eTale ( vividha viSayavicAramALA na bhAga -1 thI 8 + saMpAdakaH munizrI maNivijayajI punaHsaMpAdaka: pU. munizrI ratnatraya vijayajI jaina dharmanA jJAnano bhaMDAra agAdha che. sarvajJakathita siddhAnto atyanta sUkSma ane sacoTa che. Agamo atyaMta gaMbhIra ane rahasyAtmaka che. AvI jaina zAsananI bhavyajJAna samRddhi che. paraMtu A samagra jJAnano khajAno saMskRta ane prAkRta bhASAmAM hovAthI tathA gurUgamya hovAthI badhAne mATe sulabha nathI. AvA apUrva jJAna samudrane valovIne tenA sAra rUpe suMdara zailImAM ane saraLabhASAmAM rajU thayela amRta eTale ja vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 A ATha bhAgono saMpuTachellA keTalAMka varSothI aprApya hato. tenI AvazyakatA jaNAtA ame AjanA yuga pramANe punaHsaMpAdana karI punaHprakAzita karI rahyA chIe. A graMtho AbAlavRddha sahune upayogI che. pU. sAdhu-sAdhvIjI ma.sA. mATe to A eka adbhuta khajAnA svarUpa che. temAM deva-gurU dharmane svarUpa bIjA aneka dhArmika ane vyavahArika viSayono saMgraha che. aneka kathAo ane daSTAMto A graMthamAM ApavAmAM AvyA che. hajAro daSTAMtothI opato A saMpuTa avazya vAMcavA yogya che. vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 mAM) AvatA viSayonI TUMkI rUparekhA bhAga-1 deva, gurU, dharmanuM svarUpa devapUjA, pUjAnA prakAra, gurUnI vyAkhyA, sugurU-kuguru AdinI vigere carcA, dharmanuM sabheda varNana tathA viSayone For Personal & Private Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 bhAga-5 bhAga-6 suMdara rIte spaSTa karanAra 125 thI vadhu adbhUta kathAono saMgraha zrAvakanuM svarUpa, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha Adi viSayo upara suMdara vivecana, vyavahAra zuddhi ane mAnavabhavanI durlabhatA darzAvatA dRSTAMto Adi aneka kathAo yukta. ekathI cosaTha viSayono saMgraha, jaina dharmanA saMdarbha kozanI garaja sAranAra A adbhUta graMtha jaina dharmanA moTAbhAganA badhA ja viSayonI vigato A vibhAgamAM Apane maLI raheze. samyakatva ane mithyAtva nuM svarUpa tathA tenA bheda prabhedo nu dRSTAMta sahita varNana sAthe sAthe kulakSaNo, durguNo, durAcAranuM varNana ane tenA tyAga mATenA upAyo, suguNa, sadAcAra, saddharmanuM svarUpa ane tene svIkAravAnA saraLa upAyo. jaina dharmamAM covIza daMDakonuM vizeSa mahattva che. A daMDakonuM ciMtana mananA bhAvone sthira, nirmita ane udAtta banAve che. tenuM suMdara svarUpa sAthe sAthe kaSAyAdija varNana paNa suMdara rIte karavAmAM AvyuM che. vyavahArika jIvanane sukhI ane samRddha banAvavA nIti ane sadAcArano mArga ja sarvazreSTha che. te mArge javAnuM sadRSTAMta varNana A vibhAgamAM karavAmAM AvyuM che. purUSa, kALa dAna, atithi nihanava, vrata, batrIsa lakSaNo buddhi, mUrkha, bhakSyAbhakSya ane prAyazcita jevA aneka viSayo dRSTAMta sahita varNavavAmAM AvyA che. For Personal & Private Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhAga-7 Atmonnatino mArga zuddha dharmano aMgIkAra karavo te che. te mATe AtmAnuM svarUpa, bhAvonuM svarUpa, A vibhAgamAM varNavavAmAM AvyuM che. A graMthamAM 1000 jeTalA vividha viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. bhAga-8 mAnava janmane saphaLa karavA dharmaja eka anupama Azraya che. tathA 8/1 janma sArthaka karanAra niHzreyasa ane abhyadaya prApta kare che. abhyadaya meLavavA mATenA 320 judA judA manohara bhAvonAM upadeza ApavAmAM Avyo che. Ama kula ATha bhAgamAM kula 4000 jeTalA viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. jemaNe vyAkhyAtA banavuM che, jemane jaina dharmanA adUbhUta jJAnanI pIchAna karavI che jemane jJAna prApta karavAnI jijJAsA che. jemane judA judA viSayo jANavAnI rUci che te tamAmane A graMthamAMthI navuM rajU jANavA maLaze. evA A addabhUta graMtha saMpuTane ApanA jJAnabhaMDAranuM, gharanuM ane jIvananuM anerU AbhUSaNa banAvavuM rakhe cUkI jatA saMpuTa khalAsa thAya te pahelA saMparka sUtra pAsethI meLavI levAM. A saMpuTanI jUja nakalo ja chApavAmAM AvI che mATe jemane meLavI hoya to prApti sthAna nA saranAme saMparka karavo. Avo adbhuta khajAno prApta karavA Apa vadhu rAha na jozo ! For Personal & Private Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ - je che .... . 14 5 u $ ... $ 1 - ( anukramaNikA ) peja naMbara mithyAtvanuM svarUpa... ........................ 1 rAtribhojana karanArA duHkhI thAya che. ............ vanaspati kAyanI jayaNA....................... satya asatyanuM svarUpa .................... paropakArapaNuM ............... mAta -pitAnuM svarUpa ........... putra pratye pitAno hitopadeza ................ AvAM kAraNathI moTApaNa laghu thAya ........... vizvAsa varjavA lAyaka sthaLo ................. batrIsakavaLa AhAra ................ ajIrNanAM kAraNo ................... tera kAThIyA nAM nAma............ ..... 13. karelA karmanAM jadhanya vipAka phaLo....... 14. kalaMkanuM svarUpa ..... .................. 15. suzIla jIvo pratye kuzIla jIvonI duSTatA..... cittanI asthiratA ....... 17. tapa kevA prakArano karavo joIe. 18. tAmalI tApasano tapa ....... 19. mAMsa niSedha ... $ *... 19 9 2 ....... 2 ? 0 0 16. , 0 , , - 2 4 ja ra . . , , , , , , , , , , 20. kupaNatA. .. ... 27 For Personal & Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 0 21. 22. 0 0 23. 0 0 0 0 24. 25. 0 0 2 0 - 6 . rajI.. 0 0 0 28. 0 30. 0 ja 0 ja kulakSmI svarUpa .......... .......... strIne vaMdana karavAmAM doSo ........... strIonAM lakSaNo .................. paranAM avaguNa bolavA nahiM. ... AtmaniMdA................ pRthvInA alaMkAra bhUtapurUSo .. guNAnurAga jIvonAM lakSaNo mahApurUSanAM lakSaNo .................. mahApurUSanAM sAta guNo ......... guNI nirguNI vacanonuM hitAhita ...... guNI purUSonAM guNo ........... sajjana purUSonAM parAkrama ..... sajjana jIvonI daDhatA..... mAnava janmanI sArthakatA ............. manuSya janmanI nirarthakatA ......... sadupadeza. ...... nirguNI mANasane bodha thAya nahi. ....... saMsAra asAratA sukhI thavAnAM sAdhano ......... karmakSaya svarUpa ......... bodhi durlabhatA ... karma svarUpa........ . . . 0 A ................. CO te 34. U che 35. CU je 36. ((c) che 37. G 1 38. ....... 39 - .......... O ..... 42 je 0 41. 42. .... 43 For Personal & Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43. kALanuM svarUpa 44. kRSNa lezyAvaMta jIvanAM lakSaNo . 45. nIla lezyAvaMta jIvanAM lakSaNo.. 46. kApota lezyAvaMta jIvanAM lakSaNo 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. devatAono AhAra-uzvAsa 62. adaivikA sadRvicArA 63. jinakalpI muni 64. jinakalpInAM upakaraNo tejo lezyAvaMta jIvanAM lakSaNo padma lezyAvaMta jIvanAM lakSaNo zukala lezyAvaMta jIvanAM lakSaNo hariyALI artha sAthe kitazikSA 70 jIvanI garbhagati vigere 73 prabhu mahAvIra pratye gotama svAmInAM prazno. 75 so varSanuM AyuSya kevI rIte jAya. 84 mANasanAM zarI2 mAM zuM che. 84 deva nikAya 86 asurakumArAdi vyaMtaro kevA prakAranA hoya devatAono avidha viSaya.. devonI gati ..... 52 59 59 59 60 60 60 65 For Personal & Private Use Only 88 91 93 94 94 96 98 99
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ............... * * * * * * * * * * , , , : .......... ........ 65. jina kalpInI parikarmaNAya prakAre . jina kalpInanI pAMca bhAvanA. 67. pAMca mahAvratanI 25 bhAvanA................... bhAva sAdhunAM sAta liMga ............ sAte liMganuM TuMku vivecana ............. 7). samyakatvanuM svarUpa ....... kyu samyakatva keTalI vAra prApta thAya ......... 72. kayA guNasthAne kayuM samyakatva....... 73. samyakatvanAM daza bhedo .......................... 109 74. kaI gatimAM keTalA guNasthAnaka................ 111 yoga, veda, jJAna, saMyamamAM keTalA guNa sthAnaka 112 darzana, vezyA, bhavya, abhavya, samyakatvamAM keTalA guNa sthAnaka .......... ... 113 77. kaI rAzIe keTalA guNasthAnaka ......... sthAnaka ...................... 114 ***************. 107 For Personal & Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Personal & Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 prAtaH smaraNIya : pUjyapAda: zrI 1008 zrImad mukti | vijayajI (mulacaMdajI) gaNi gurUbhyo namaH vividha viSaya vicAra mALA T bhAga 4 ) (mithyAtvanuM svarUpa mithyAtva zabda kevala kuTilAithI ja vyApta che, ane te mithyAtvathI grasita loko kevA prakAranI gati mati ane svabhAvavAlA haze, teno khyAla vAMcaka varga karaze, AtmAne anAdikAlathI saMsArane viSe paribhramaNa karavA paNuM je thayuM che ane hajI paNa thaze te sarva pratApa mithyAtvanA sevanano ja jANavo, kAraNa ke samyakatva dhArI samyagadraSTijIva, dIrghakAla sudhI saMsAramAM rajhaLato nathI, alpakALeja nirvANa (mukti) ne pAme che, paNa mithyAtvIja saMsArane viSe lAMbAkALa sudhI paribhramaNane kare che. kadAca vAMcaka varganA hRdayakamaLamAM zaMkA thaze ke, jaina kulamAM utpanna thayelA, tathA deva gurU dharmanA yogane pAmelA jaino, saMsArane viSe paribhramaNa kare tevuM amArA mAnavAmAM AvI zakatuM nathI, kAraNa ke ajJAni jIvo to saMsAramAM rajhaLe, paraMtu devagurU dharma jemane prApta For Personal & Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 thayA che, teo saMsAramAM rajhaLe nahi. AvI zaMkA karanAra jIvonI zaMkAnuM samAdhAna karavAmAM Ave che, ane teonA mukhya kAraNo nIce mujaba che. jaino jainakulane viSe janma pAmyA, ane devagurU dharmanA yogane pAmyA, tethI teone saMsAranA aMdara rUlavApaNuM naja hoya ema mAnavuM nahi. jainakulane viSe janma pAmelA paNa, keTalAka muktigAmI hoya che, tathA keTalAka ekAvanArI hoya che, tathA keTalAka be traNa sAta ATha bhava, athavA te thakI vizeSabhave muktigAmI hoya che, keTalAka dIrgha saMsArI hoya che, keTalAka bahula saMsArI hoya che, keTalAka durabhavI abhavI hoya che, keTalAka durlabha bodhI hoya che, keTalAka devagati gAmI, keTalAka manuSyagatI gAmI, keTalAka tiryaMcagati gAmI,keTalAka narakagati gAmI, ane keTalAka nigodamAM utarI paDanArA hoya che, TuMkAmAM jevA jenA zubhAzubha karma hoya che, ane jevI karaNI hoya che tevI gatine prApta thAya che, arthAt karmathI jIvo corAzI lAkha yonimAM anaMtakALa rakhaDanArA hoya che ne jaino jainakulane viSe janma pAmI zuddha deva zuddha gurU zuddha dharmane tyAga karI, kudeva kugurU ane kudharmanuM AlaMbana karI saMsArane viSe paribhramaNa kare che, ane paribhramaNa karavAnuM mukhya kAraNa zuddha devane viSe azuddha devanI buddhi dhAraNa karavI arthAt sudevane viSe kudevanI ane kudevane viSe sudevanI buddhi dhAraNa karavI tathA sugurUne viSe kugurUnI ane kugurUne viSe sugurUnI buddhi dhAraNa karavI, tathA sudharmane viSe kudharmanI ane kudharmane viSe sudharmanI buddhi dhAraNa karavI, tathA dharmane viSe adharmanI, tathA adharmane viSe dharmanI buddhi dhAraNa karavI, jJAnane viSe ajJAnanI ane ajJAnane viSe jJAnanI buddhi dhAraNa karavI, tathA hiMsAne viSe For Personal & Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 ahiMsAnI ane ahiMsAne viSe hiMsAnI buddhi dhAraNa karavI, tathA asatane viSe satnI ane satune viSe asanI buddhi dhAraNa karavI. AvI rIte sarva satya padArthone viSe asatya, ane asatyane viSe satyanI buddhine dhAraNa karanArA jaino, mahA mithyAtvI kahevAya che, ane tethIja mithyAtva mativAlA jaina anaMta saMsAra cakravAlane viSe paribhramaNa karyAja kare che. paraMtu bhavanA pArane pAmatA nathI. kahyuM che ke - varaM sarpamukhe vAso, varaM ca viSa bhakSaNaM / acalAgnijale pAto, mithyAtvAnna ca jIvitaM // 1 // bhAvArtha : sarpanA rahevAnA sthAna (rAphaDA) upara vAsa karavo sAro tathA viSanuM bhakSaNa karavuM sAruM tathA parvatanA zikhara uparathI pRpApAta karavo sAro, tathA agnimAM paDIne baLImaravuM sAruM, tathA pANIne viSe DubI maravuM sAruM, paraMtu mithyAtvI thaI jIvavuM sArU nathI. subhASita ratna saMdohanI aMdara kahyuM che ke - varaM viSaM bhuktamasukSayakSama, varaM vana zvApadavaniSevitam / varaM kRtaM vanhizikhApravezanaM, narasya mithyAtvayutaM na jIvitam // 1 // bhAvArtha : prANano nAza karavAmAM samartha evA viSanuM bhakSaNa karavuM sAruM, tathA hiMsaka prANio vAsa karatA hoya tevA vanane viSe thApada jIvonA sAthe vAsa karavo sAro, tathA javAjalya agni javAlAne viSe praveza karavo sAro, paraMtu mithyAtva yukta manuSyane A duniyAmAM jIvavuM sAruM nathI, kAraNa ke uparanAM sarve ekaja vAra maraNa pamADe che paraMtu mithyAtva to bhavobhava maraNonA duHkhadAI duHkhone Ape che. karoti doSaM na tamatra kezarI, na dandazUko na karI na bhUmipaH atIvaruSTo na ca zatru ruddhato, yamugramithyAtvaripuH zarIriNAm For Personal & Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha : mahA utkaTa mithyAtvarUpI zatru prANiyone je doSo utpanna kare che, te doSo siMha karato nathI tathA sarpa karato nathI, tathA rAjA karato nathI, temaja atyaMta rUSTamAna thayelo uddhata zaru paNa karato nathI, arthAt uparokta sarva karatAM mithyAtvarUpI mahAna zatru mahA doSone utpanna kare che - dadhAtu dharme dazadhA tu pAvanaM, karotu bhikSAzanesamastadUSaNaM / tanotu yogaM dhRtacittavistaraM, tathApimithyAtvayuto na mucyate // 3 // bhAvArtha : daza prakAre mahA pavitra dharmane dhAraNa karanArAo, tathA samasta duSaNa varjita bhikSA bhojanane karanArAo, tathA cittane vistAra jene viSe rokAyela che, arthAt citanI caMcalatA sarvathA jene viSe rokavAmAM AvI che, evA yogone dhAraNa karanArAo uparanA kartavyo bhale sukha samAdhiye vistArathI kare, paraMtu ekaja phakta mithyAtvane tyAga karatA nathI to temano pAra saMsAra thakI kadApi kAle AvI zakato nathI. dadAtu dAnaM bahudhA caturvidhaM, karotu pUjAmatibhaktato''rhatAm / dadhAtu zIlaM tanutAma bhojanaM, tathApi mithyAtvavazo na sidhyati bhAvArtha : cAra prakAranA dAnane vividha prakAre bhale Apo, tathA atyaMta bhakti thakI jinezvara mahArAjanI pUjAne bhale karo, tathA zIyalane sukhethI pAlo, tathA bhojanane tyAga karI upavAsAdika tapasyAne paNa tapo, tathApi ekaja mithyAtva vazavarti jIva koI divasa siddhine pAmato nathI. avaitu zAstrANi naro vizeSataH, karotu citrANi tapAMsi bhAvataH / atatvasaMsakta manAstathApino, vimuktasaukhyaM gatabAdhamaznute 5 bhAvArtha : manuSya je te zAstranA abhyAsane vizeSa prakAre bhale For Personal & Private Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 karo, tathA nAnA prakAranI tapasyAne paNa bhAva yukta bhale karo, to paNa mithyAtva saMyukta manavAlo thaI mithyAtvano sevana karanAra jo hoya to jene viSethI sarva bAdhAo (pIDAo) nAza pAmI che, evA mukti sukhanA AsvAdanane koI divasa karI zakato nathI, arthAt uparokta kriyA karanAra manuSya jo mithyAtvanuM sevana karanAra hoya to muktine pAmI zakato nathI, mATe samyakatvanuM sevana karavuM teja sAra bhUta che. tanoti dharmaM vidhunoti pAtakaM, dadAti saukhyaM vidhunoti bAdhakam cinoti muktiM vinihaMti saMsRti, janasya samyaktvamaniMdita dhRtam // 6 // bhAvArtha : nahi niMdAyela samyakatva ratnane grahaNa karanArA manuSyonuM dhAraNa karela samyakatva dharmano vistAra kare che, tathA pApa karmanA nAzane kare che, tathA vividha prakAranA sukhane Ape che, tathA nAnA prakAranI bAdhA (pIDAone) dura kare che, tathA saMsArane haNe che, temaja muktine Ape che. mithyAtva yataH na mithyAtvasamaH zatrurna mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvasamo rogo, na mithyAtvasamaM tamaH // 1 // dviSadviSatamorogairduHkhamekatra dIyate / mithyAtvena duraMtena, jaMtorjanmani janmani // 2 // varaM jvAlA kule kSipto, dehinAtmA hutAzane / / na tu mithyAtvasaMyuktaM, jIvitavyaM kadAcana // 3 // bhAvArtha : mithyAtva samAna koI zatru nathI, mithyAtva samAna koI roga nathI tathA mithyAtva samAna bIjo koI aMdhakAra nathI. 1 zatru viSa roga ane aMdhakAra A cAra eka janmane viSe duHkha bhAga-4 pharmA-2 : . For Personal & Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 Ape che. paraMtu jeno duHkhe karIne aMta Ave evA mithyAtva vaDe karI janmo janmane viSe duHkhanI prApti thAya che. 2 javAjalyamAna javALAonA samuhathI bharapura bharela agnine viSe potAno AtmA nAkhavo sAro paNa mithyAtva yukta jIvitavyane dhAraNa karavuM kadApi kAle ucita nathI. caudasapuvvIAhAragAya, maNanANivIyarAgAya / / huMti pagAyaparavasA tayaNaM tarameva caugaiA // 6 // bhAvArtha : nidrAdi pramAdanA vazavartipaNAthI caudapUrvaghara AhArakalabdhIvALA temaja mana:paryava jJAnavALA tathA vItarAga dazAne prApta thanArA agyAramA guNaThANA sudhI pahoMcelA jIvopaNa pramAdanA Adhina thakI kSaNa mAtramAM cAragati rUpa saMsAramAM paryaTana karavA vALA thAya che. aNavikkhiA pamajjia, thaMDille ThANamAi sevaMto / hiMsA'bhAve vi na so, kaDa sAmAio pamAyAo // 1 // kaDa sAmAio puTvi, buddhIe pehiuNa bhAsejjA / sai niravajjaM vayaNaM, aNNaha sAmAiaM na have na sai pamAya jutto, jo sAmAiaM kayA ya kAyavvaM / kayamakayaM vA tassa hu, kayaMpi vihalaM tayaM neyaM // 3 // . kAuNa takkhaNaM cia, pArei karei vA jahicchAe / aNavar3hia sAmAia, aNAyarAo na taM suddhaM // 4 // bhAvArtha : sAmAyikane aMgIkAra karanAra mANasa sAmAyika laIne najara draSTithI nihALyA sivAya temaja bhUmine pramArjana karyA zivAya bhUminuM sevana kare che. temAM hiMsA na thAya to paNa joyA ane pUjyA pramAyAM zivAya bhUminuM sevana karavAthI eTale uparokta For Personal & Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhUmi upara besavA uThavAthI sAmAyika karavA chatAM paNa pramAda doSathI zAstrakAra mahArAjA tenA sAmAyikane niSphala kahe che. 1 have sAmAyikane karanAra mANasa paNa sAmAyikane laIne koIpaNa vacana bole te prathama buddhipUrvaka vicAra karIne bole ane te paNa nirvadya vacana bole anyathA viparIta bolavAthI tenuM sAmAyika niSphaLa thAya che. 2. koI jIve sAmAyika karavAno niyama lIdho hoya tenuM smaraNa na kare ke mAhAre sAmAyika kyAre karavuM tathA meM sAmAyika karyuM ke nahi AvI ciMtA na kare agara meM sAmAyika karyuM che ke nathI karyuM AvI rItanI ciMtA karavAthI kadAca karela sAmAyika hoya to paNa niSphala gaNAya che, kAraNa ke upayoga temaja pramAdanA tyAga pUrvaka sAmAyika karavAnuM pharamAna che. 3 sAmAyika karanAra sAmAyika laI turata sAmAyika pAre agara potAnI marajI mujaba pAre tathA cittane vyAkSita rIte rAkhI temaja cittane DAmADoLa ane paranI koI paNa vAtamAM joDI sAmAyika kare tathA anAdarathI sAmAyika kare to kareluM sAmAyika zuddha nahi thatA niSphala jAya che kiM bahunA? lAbha karatAM hAni vadhAre thAya che. satri bhojana karanArA duHkhI thAya che. karacaraNaphuTakesA, bIbhacchA dUhavAdaridAya / taNadArujIviyA te, jehi ya bhuttaM viyAlammi // 1 // bhAvArtha : je jIvo rAtrinA viSe bhojana kare che tenA hAtha paga tathA kezAdika TuTelA puTelA hoya che. temaja bIbhatsa dekhAvavALA dukhI dIva ane daridro hoya che. valI tRNanA bhArA ane kASTanA bhArA lAvI lAvIne AjIvikA calAvanArA hoya che. vivecana : jaina siddhAMtomAM rAtri bhojananuM mahApApa kaheluM che. For Personal & Private Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 divase bhojana karanArAnA bhojanamAM kIDI makoDI kuMthuA dhaneDA eLamagatarA DAMsa kaMsArI mAkhI vigere AvI hoya tene paNa cakSu mIMcIne jamanArA dekhatA nathI. to rAtrine viSe aneka nAnA jIvo AhAranA ughADA bhAjanamAM paDavAthI kyAMthI ja dekhavAmAM Ave ane jIvonA samUha rUpa AhAra karavAthI buddhi nirmaLa kayAMthI thAya ? nirmaLa buddhi vinA deva gurU dharma ane potAno sanAtana mArga kayAMthI ja nIhALI zake mATe uttama jIvoye rAtri bhojanane varjavuM joIye anya darzanIyonA pustakone viSe paNa rAtri bhojana tyAga karavAnuM kahela che. payodapaTalacchanne, nAzcaMti ravimaMDale / astaMgate tu bhuMjAnAH aho mAnoH susevakAH // 1 // bhAvArtha : megha paTala vaDe ravimaMDaLa AcchAdana thaye rAtre na bhojana karanArA teja sUrya asta thayA pachI bhojana kare che. ahI aho evA sUryanA sevakanI tamo ceSTAone juo. - vivecana : keTalAka loko sUrya dekhavAmAM na Ave tyAre divase bhojana karatA nathI paNa AzcaryanI vAta e che ke rAtriye to teo khAya che. sUrya rAtrimAM bIskula na dekhAya tyAre to rAtri bhojanano A rIte tadana tyAga karavo joIe jaina kuLane viSe utpanna thayelA jIvone jaina zAstranI AjJA pramANe bhojanano sarvathA tyAga hovo joie, tene badale eTale hade kuTeva paDI che ke sAyaMkALe potAnA gharamAM khAdhuM hoya chatAM rAtriye hoTalamAM jaI cAha dudha purI bhajIyA lADu kacerI kaMdamULa baTAkA rIMgaNAnA abhakSya zAko ane aneka vAsI cIjonuM bhakSaNa karI Aloka tathA paraloka banne bagADe che. jainakuLamAM janmelA chatAM tamArI AvI durgatimAM gamananI rAtri bhojananI gADha For Personal & Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 icchA te kevuM ajJAni paNa ! samajo thato ! jAgo ! ne rAtribhojana tyAga karI tamAro dharma saMbhALone sukhI thAo. rAtri bhojana tyAga karanArA jIvo vrata paccakhANane karI zake che paNa rAtri bhojana karanArAthI kAMI paNa thatuM nathI. mATe vrata paccakhANanuM sevana karavuM hoya saMsArano aMta karavo hoya to rAtri bhojana tyAga karo. rAtri bhojananA tyAganA peThe abhakSya anaMtakAyAdikane paNa vizeSe tyAga karavAnuM zAstrakAra mahArAjAye pharamAna karela che mATe sujJa jIvoye temanuM paNa varjana karavuM yogya che. (vanaspati kAyanI jayaNA ) khAvuM nahi pIvuM nahi ane phogaTa karma baMdhana ghaNA karavAmAM Ave che kAraNa ke je cIja vastuo ApaNane khapa nathI te vastunuM vinA kAraNe satyAnAza vALavuM temAM lAbha zuM thanAra hato. ghaNA jIvo evA hoya che ke vinA kAraNe vanaspati kAyanA jIvone saMtApe che tathA prANa thakI vyaparopaNa kare che. temAM temano koIpaNa prakArano svArtha sadhAI zakato nathI paraMtu kevala narakanA karmano upacaya thAya che. mATe tevA vinA prayojananA anarthadaMDo temaja pApa karmane dura karI jIvadayAnA pratipAlaka thavuM teja zobhAdAyaka che. ghaNA jIvo vRkSo parathI vinA kAraNe vanaspatiyone chede chuMde che. tathA vanaspati upara niraMtara cAle che temaja vaDInIti laghunIti vigere paNa tenAja upara karavAmAM Ave che, temaja nIlaphula sevAla vigerene cAMpe che te ghaNuM ja aghaTita kartavya thAya che. mATe jainoye vanaspatinA jIvone kilAmaNA paNa na karavI joIye to mAravAnI svapre paNa AzAja For Personal & Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 rAkhelI zAnI hoya arthAt hoya ja hi kiMbahunA ! uttama jIvone pathvIkAya apakAya teukAya vAukAya ane vanaspatikAyanA samagra jIvonuM rakSaNa karavuM zreSTha che, kAraNa ke evI rIte yAtanAthI rakSaNa karavAmAM na Ave to te manuSyonI durdazA thAya che, kAraNa ke gRhasthAzrama teja ghaNIja jIva hiMsAnA kAraNabhUta che, mATe te hiMsAmaya gRhasthAzramamAMthI uttama jIvo je je prakAre jIva dayA pratipAlana kare che te te prakAranA lAbhane bhAgIdAra bane che. zivAya gRhasthAzrama pApamaya kartavyothI kevala hiMsAmayaja bharelo che. mahAbhAratane viSe kahyuM che ke - sarve vedA na taM kuryuH, sarve yajJAzca bhArata / sarve tIthafmapeza, yaH kuryAtrAnAM vA . bhAvArtha : zrImAn kRSNa mahArAja yudhiSTharane kahe che ke - he bhArata ! je lAbha prANiyonI dayA pAlavAthI utpanna thAya che te lAbha sarve vedonA paThana pAThanathI paNa utpanna thato nathI, tathA sarve prakAranA yajJo karavAthI paNa te lAbha prApta thato nathI tathA sarve tIrthonA abhiSeko karavAthI paNa thaI zakato nathI. yo dadAti sahastrANi, gavAmazvazatAni ca / abhayaM sarvasatvebhyasta dAnamatiricyate // 2 // bhAvArtha : je mANasa hajAro gAyo tathA seMkaDo ghoDAonuM dAna Ape ane bIjI tarapha sarve jIvone abhayadAna Ape to gAyo tathA ghoDAonA dAna karatAM abhaya dAna vizeSa lAbha Ape che kAraNa ke abhayadAna ja zreSTha che. 10 For Personal & Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 kapilAnAM sahastrANi, yo dvijebhya: prayacchati / akasya jIvitaM daghAt, na ca tulyaM yudhiSThira // 3 // bhAvArtha : koIpaNa mANasa hajAra gAyo brAhmaNone dAnane viSe Ape ane eka jIvane jIvita dAna Ape to he yudhiSThira ! gAyonuM dAna abhaya dAnaMnA tole AvI zake nahi. hemadhenudharAdInAM, dAtAraH sulabhA bhuvi / durlabho puruSo loke, yaH prANizvabhayapradaH // 4 // bhAvArtha : suvarNa gAya tathA pRthvI ityAdika aneka prakAranA dAna ApanArA pRthvI upara sulabha hoya che, arthAt uparokta dAna ApanArA ghaNA hoya che paraMtu maraNa thakI bacAvI* prANiyone abhayadAna ApanAra purUSa lokane viSe durlabha hoya che. yo daghAtkAMcanaM meruM, kRtsnaM caiva vasudharAM / ekasya jIvitaM daghAt, na ca tulyaM yudhiSThira // 5 // . bhAvArtha : eka mANasa kAMcanamaya merUparvata jeTalA suvarNanuM tathA samagra pRthvInuM dAna Ape ane eka jIvane jIvitavyanuM dAna Ape to he yudhiSThira ! banne sarakhA thatA nathI kiMtu abhayadAna vadhI jAya che, mahatAmapi dAnAnAM kAlena kSIyate phalaM / bhItAbhayapradAnasya, kSaya eva na vidyate // 6 // ' * bhAvArtha : koIpaNa mANasa moTAmAM moTA dAnane ApI ' mahAphalane upArjana kare che te paNa phala keTalAka kAle kSINa thai jAya che paraMtu maraNa thakI bhaya pAmelA jIvone abhaya dAna ApavA thakI abhayadAnanuM phala koI paNa kAle kSaya thatuM nathI. mArkeDa purANamAM kahyuM che ke - 11 For Personal & Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 ahiMsA sarvanIveSu, tatvajJa: paribhASitA / idaM hi mUla dharmasya, zeSastasyeva vistaraH // 1 // . bhAvArtha : tatvane jANanArA mahApurUSoe sarva jIvone viSe ahiMsAne kathana karelI che. kAraNa ke ahiMsA teja dharmanuM mUla che. zivAya bAkI rahela te to tenA vistArabhUta che. yathA mama priyAH prANAstathA tasyApi dehinaH / kRti matvA na rtavyo, thoH prALivadho budhaH // 2 // bhAvArtha : dayALu jIvone vicAra karavo joie ke je prakAre mArA prANo priya che te prakAre dareka jIvone paNa potAnA prANa atyaMta priya che evuM jANi paMDita purUSoe ghora evo prANi vadha karavo nahi. kaMTakenApi viddhasya, mahatI vedanA bhavet / cakrakuMtAsiyaSTayAdyai, maryamANasya kiM punaH // 3 // bhAvArtha : dareka manuSyone evI ciMtavanA karavI joiye ke eka kAMTo mAtra vAgavAthI mahAvedanA utpanna thAya che, to cakra bhAlu taravAra ane lAkaDI Adi zastranA prahAra karavA vaDe karI niraparAdhI jIvone mAravAthI teone du:kha thatuM hoya tenuM varNana kema thai zake ? dIyate mAryamANasya, koTiM jIvitameva vA / dhanakoTiM parityajya, jIvo jIvitumicchati // 4 // bhAvArtha : koIpaNa prANi koIpaNa jIvanA prANane haraNa karato hoya te samaye jo koI mANasa maranArane koTi dravya Ape, athavA jIvitavya Ape, to koTI dravyano tyAga karI jIvitavyane aMgIkAra karaze. kAraNa ke koTi dravya karatAM prANiyone jIvitavya atyaMta iSTa hoya che. 12 For Personal & Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 : yo yatra jAyate jaMtuH, sa tatra ramate ciraM / ataH sarveSu jIveSu, dayAM kurvati sAdhavaH // 5 // bhAvArtha : je jIva je je sthaLone viSe utpanna thAya che te te sthaLone viSe ghaNAM kAla sudhI AnaMdane pAme che, te kAraNa mATe samagra jIvone viSe sajjana mANaso dayA dhAraNa kare che. amedhyamadhye kITasya, sureMdrasya surAlaye / / samAnA jIvitAkAMkSA, tulyaM mRtyubhayaM dvayoH // 6 // bhAvArtha azucimaya padArthane viSe arthAt viSTAne viSe rahelA kIDAne temaja devalokane viSe rahelA iMdra mahArAjane paNa jIvitavyanI AkAMkSA sarakhIja che temaja maraNano bhaya paNa bannene sarakhoja che, kAraNa ke maraNa thakI jagatanA samagra sukSma ane sthUla pugala dhArIjIvo sarve maraNanA bhayathI Dara pAme che, te mATe jIvonuM rakSaNa karavuM zreSTha che. svalpAyurvikalorogI, vicakSurbadhiraM khalu / / vAmanaH pAmanaH SaMDho, jAyate sa bhave bhave // 7 // bhAvArtha : jIva hiMsA karanAra prANi svalpa AyuSyavAlo tathA vikala (bramita cittavAlo) tathA rogiSTa tathA vikala cakSuvAlo temaja cakSurahita tathA badhira (bahero) tathA khoDo lulo tathA laMgaDo temaja pAMgaLo tathA napuMsaka bhavo bhavane viSe thAya che. yAdRzI vedanA tIvrA, svazarIre yudhiSThira / tAdazI sarvabhUtAnAmAtmanaH sukhamicchatAM // 8. / bhAvArtha : he yudhiSThira ! potAnA zarIrane viSe jevI rIte tIvra vedanA thAya che, tevI ja rIte potAnA AtmAne sukhanI abhilASA dhAraNa karanAra samagra jIvone thAya che, mATe jIvadayA dhAraNa karavI 13.' For Personal & Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 teja sArabhUta che. viSNu purANamAM kahyuM che ke - pRthivyAmapyahaM pArtha, vAyAvagnau jalepyahaM / vanaspatigatazcAhaM, sarvabhUtagatopyahaM // 1 // bhAvArtha : zrImAn kRSNa mahArAjA yudhiSThirane kahe che, ke he pArthapRthvIne viSe, jalane viSe, vAyune viSe agnine viSe tathA vanaspatine viSe huM ja rahelo chuM, kiM bahunAM ! sarvabhUtone viSe paNa huM ja prApta thayelo chuM. jale viSNuH sthale viSNu, viSNu parvatamastake / / jvAlAmAlAkule viSNuM sarvaM viSnumayaM jagat // 2 // bhAvArtha : jalane viSe viSNu che, sthalane viSe vizru che, parvatanA mastakane viSe paNa vizna che, temaja javAlA mAlAkulane viSe paNa vipna che, kiM bahunA ! sarva jagata vipnamayu bharapUra bhareluM che. (satya asatyanuM svarUpa) satya bolanAra mANasane sarve maMtra taMtranA yogo siddha thAya che tathA dharma artha ane kAma paNa phalIbhuta thAya che. tathA satya bolavAthI sarve roga zokAdika upadravo nAza pAme che. 1 asatya bolanAra mANasa jayAM jAya tyAM tyAM ane je gatimAM jAya, tyAM duHkha pAme che, sArA zabdone koI divasa sAMbhaLato nathI. sukhakArI zabdono anubhava karato nathI. paNa azrAvya duHkhakArI apriya zabdonuM zravaNa kare che. A sarva asatya bolavAno pratApa je mANasa asatya bhASaNa kare che. te durgadhI thAya che. mukhane 14 For Personal & Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 viSe durgadhamaya kharAba rogavALo thAya che. aniSTa vacanavALo thAya che. eTale tenuM boleluM koIne gamatuM nathI, evI thAya che. tathA kaThora vacana bolanAra thAya che. kharAba mukhavALo thAya che, jalacaka elacuka ane manmanamukapaNAne asatya bolanAra pAme che. 3 asatya bolanArA jIvo Ihalokane viSe jIlDA chedanapaNuM tathA baMdhanapaNuM pAme che. tathA apayaza pAme che. temaja dhananA nAzane pAme che. 4 jaI na sakkaha sammaM, aidukkaraM tavacaraNaM / to saccaM mAsijjA, jaha paNiyaM vIyarAehiM // 1 // bhAvArtha : he mAnava ! yadi duSkara evA tapasaMyamane samyapha prakAre vahana karavAne tuM samarthamAna nathI to ekaja satya vacanane niraMtara bolavA samarthamAna thA je kAraNa mATe vItarAga mahArAjAe kathana kareluM che ke - jeNa paro dumijaI, pANivaho jeNa hoI bhaNieNa / appA paDaI kilese, na hu taM jaMpati gIyatthA // 1 // - bhAvArtha : je vacanonA bolavA vaDe karI para mANasa duhavAya che, tathA je vacano bolavA vaDe karI prANiyono ghAta thAya che temaja je vacano bolavAthI potAno AtmA paNa kalezane viSe paDe che tevA vacanone gItArtha purUSo koI divasa bolatA nathI. kAraNa ke uparokta vacanono pralApa karavAthI potAne ja zocavA jevuM thAya che ane koIpaNa prakArano lAbha paNa thato nathI je mATe kahyuM che ke - saMtehiM asaMtehiM, parassa kiM jaMpiNehiM dosehiM / attho jassa na labbhaI, so abhitto kao hoI // 2 // bhAvArtha : parane viSe duSaNo hoya athavA to na hoya to paNa ( 15 ) For Personal & Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 he mUDha mANasa ! tAre te bolavAnI zuM jarUra che. teno vicAra kare? kAraNa ke tema karavAthI tene koIpaNa prakArano artha maLato nathI. arthAt paradoSa udghATaka karavAthI tane kAMI paNa lAbha thato nathI to te tahAro zatru to kyAMthI ja thAya (kahevAya) mATe parapraveza tyAga karavo teja zreyaskara che, paranA doSo udghATana karavAthI asatya ane mAyAmRSAnA doSo lAge che kAraNa ke dveSI mANasa bIjAnA game te prakAre avarNavAda bole te kAMI satya hotA nathI. (paropakArapaNuM) mehANajalaM caMdaNaM tahataruvarANa phalanicayaM / supurisANa RddhI sAmannaM sayalaloyassa // 1 // bhAvArtha : meghonuM jala tathA caMdana tathA vRkSonA phaLano samUha tathA sapurUSonI Rddhi A uparokta sarve lokone samAna rIte phaLa ApanArA arthAt upakAra karanArA che. vivecana : paropakArI satyavaMta mAhAnubhAvomAM mUcha rahitapaNu vinItapaNuM gAMbhIryapaNuM satyapaNuM atucchapaNuM vidyA vinoda vinaya saMpannapaNuM ane adInapaNuM temaja zauryapaNuM pragaTa thAya che ane tethI AtmAno saMsAra thakI vahelo pAra Ave che. paropakArI mAhAtmAonA hajAro daSTAMta mojuda chatAM paropakAra parAyaNatA ghaNe bhAge naSTa thayelI jovAmAM Ave che ane vizeSe karI ApaNA upara upakAra karela hoya teno paNa ApaNe apakArakarIye chIye, A bahuja geravyAjabI che kAraNa ke upakArano badalo koIpaNa rIte vALI zakAto nathI kahyuM che ke - duHpratikArau mAtApitarau svAmIzca guruzca loke'smin / tatra gururihAmutra ca suduSkaratara pratIkAraH // 1 // na 16 ) For Personal & Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha : Ihalokane viSe mAtA pitA svAmI ane gurU dupratIkAraka che, temAM paNa gurU to Ihaloka ane paraloka bannene viSe duSpatIkAraka ja che. vivecana : e upara pramANe mahAtmA zrImAna umAsvAtivAcaka mukhya kathana kare che, hAlamAM je ApaNe upakAranA badalAmAM apakAranI lAIna pakaDI che tenA mAThA kaTuka phalo ApaNane kevA prakAranA bhogavavA paDaze te eka jJAni mahArAja jANe bIjAthI kahI bolI zakAya tema nathI. sujJa jIvoe upakAra karanAra prANine potAnA prANa arpaNa karIne paNa upakArano badalo vALavo lAyaka che to apakAra karavAnI to vATa ja zuM kahevI arthAt maraNa pAmavuM paNa apakAra karavo nahi. mAtA pitAnuM svarUpa) bhUrmegarIyasI mAtA, svargAduccataraH pitA / jananI janmabhUmizca, svargAdapi garIyasI // 1 // bhAvArtha : bhUmi thakI mAtA moTI che tathA svarga thakI pitA mahAna che. mAtA ane janmabhUmi A banne svarga thakI uccatara uMcA che. pitA svargaH pitA pUjyaH, pitA hi parama tapaH / pitari prItimApanne, priyaM te sarvadevatAH // 2 // bhAvArtha : pitA teja svarga che pitA pUjanIya che. tathA pitA te ja nizcaya parama tapa che, pitA prItI pAme chate devatA priti pAme che. vivecana : zAstrakAra mahArAjAonA pokAro rUpI duMdubhInA nAdane zravaNa karatAM chatAM paNa mAtA pitA sAthe laDI vaDhI judA paDI ~17) 17. For Personal & Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 temane mAra mArI strInA vacane cAlI temane luMTI lai gALonA varasAdane varasAvI janmo janmanA vairI thai besatA jIvo ghaNA jovAmAM Ave che ane temanAM bAla baccAM paNa temanA pitAne pagale cAlI mAtA pitAnI bhakti karavAmAM vaMcIta bane che. putra pratye pitAno hitopadeza khalasaMgo kUkalattaM, vasaNakudhaNAgamo asama / rAgadosa kasAyA, maMca putta payatteNaM // 1 // bhAvArtha : duSTa ane khalano saMsarga tathA kulaTA bhAryA tathA kuvyasano tathA kuvyApArathI maLelA paisAnuM Agamana tathA asamAdhiArtadhyAna tathA rAga-dveSa kaSAyo vigerene he putra ! prayatnathI tyAga kara. vivecana : dhanya che mAtA-pitAone ke haDakAyA kutarAnA peThe putra-putrIyono mAra khAI, gALo khAIne paNa Avo u52no manohara upadeza kare che, to paNa DAhyA dIkarAone kayAM zAna AvavAnI hatI ke pUjya pitAjIne ane temanA zreSTha vacanone vadhAvI le ! ne mastakanA upara caDAve. vRddhonuM svarUpa tapaH zruta dhRti dhyAna viveka yama saMyamaiH / ye vRddhAste'tra zasyaMte, na punaH palitAMkuraiH // 1 // bhAvArtha : tapa, zruta, dhairya, dhyAna, viveka, yama, saMyamAdikavaDe karI jeo vRddho hoya teja vRddho prazaMsApAtra kahevAya che, paraMtu palitadhoLA kezaM AvavAvaDe karI kAMi vRddha kahevAtA nathI. sattatvanikaSodbhUtaM, vivekAlokavaddhitaM / yeSAM bodhamayaM tatvaM, te vRddhA viduSAM matA : // 2 // 18 For Personal & Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha sArA tatvarUpI kasoTIthI pragaTa thayeluM tathA vivekarUpI prakAzathI vRddhi pAmeluM, bodhamaya tatva jeonuM che, teone paMDita purUSoe vRddha mAnelA che. na hi svapne'pisaMjAtA, yeSAM savratavAcyatA / yauvane'pi matA vRddhAste dhanyoH zIlazAlibhiH // 3 // bhAvArtha : jemanA sadAcAra saMbaMdhamAM koIpaNa svaprane viSe paNa virUddha bolI zakela nathI teone yauvana avasthAne viSe paNa uttama jIvoe dhanyo mAnelA che. AvA karaNathI moTApaNa laghu thAya. ai roso ai toso, ai hAso dujjaNe hi sNvaaso| ai ubbhaDoya veso, paMcavi guruyaM pi lahuyaMti // 1 // bhAvArtha : ati roSa karavAthI, ati toSa karavAthI, ati hAsya karavAthI, durjananA sAthe saMgati karavAthI ane ati ubhaTa veSa dhAraNa karavAthI, A uparokta pAMca moTAone paNa halakA banAve che. (vizvAsa varjavA lAyaka sthaLo.) vasaNAsatte 1 sappe ra mukhe3 juvaIjaNe4 jale5 jalaNe6 / puvvaviruddhe purise7, sattanhaM na visasIyavvaM // 1 / . bhAvArtha : vyasanAsaktane viSe 1, sarpane viSe 2, murkhane viSe 3, strI vargane viSe 4, pANine viSe 5, agnine viSe 6, tathA prathama virUddha bhAvane dhAraNa karanAra purUSane viSe 7, A uparokta sAtane viSe lavaleza mAtra vizvAsa karavo nahi. / 19 For Personal & Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (batrIsa kvala AhAra) battIsaM kira kavalA, AhAro kucchi pUrao bhaNio / purisassa mahiliyAe, aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // bhAvArtha : dareka purUSone udara pUrti karavA nimitte zAstrakAra mahArAjAye batrIza kavala kolIAno AhAra kahelo che, tathA strIyone mATe aThavIza kavalano AhAra kahelo che. vivecana : pramANopeta AhAra karavAthI zarIra sukhAkArI, iMdriyo sateja, dhArmika vyavahArI kAryomAM skurti, nirogIpaNuM tuSTI puSTI kAMti bala vIrya parAkramanI vRddhi thAya che ane dharmadhyAna AnaMdathI thAya che, paNa AMkho mIMcIne bhImanA peThe hAthamAM AvyuM ke gaLA nAsIkAne mastaka sudhIbharavAthI vamana virecana vizucikA roga kAza zvAsa javara sanipAtAdika thAya che. vaidyo paisA khAya che. ane temAM mare to tiryaMcane narakagati taiyAra ja hoya che. A badho pratApa ghaNuM khAvAthI ajIrNanA jANavA. bIjA kAraNo ajIrNanA kahelA che. juo - (ajIrNanA karaNo) irSyAbhayakrodhapariSkRtena, lubdhena tRDdainyavipIDitena / pradveSayuktena ca sevyamAna, manna na samyak pariNAmameti 1 bhAvArtha : ISya tathA bhaya tathA krodhanA Aveza yukta thayelA tathA atyaMta lubdhavRtti dhAraNa karanArA temaja tRSA ane dIna bhAvathI pIDA pAmelA tathA dveSane dhAraNa karanArA jIvoye sevana kareluM bhakSaNa kareluM anna udaranI aMdara pacatuM nathI tethI ajIrNa thAya che. 20. For Personal & Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (tera kAThIyAnA nAma) Alasya moha vannA, thaMbhA kohA pamAya kiviNattA / bhaya sogA annANA''kkhe kutUhalA ramaNA // 1 // bhAvArtha : ALasa 1, moha 2, avajJA 3, stabdha 4, krodha 5, pramAda 6, kRpaNatA 7, bhaya 8, zoka 9, ajJAna 10, AkSepa 11, kutuhala 12, ramaNa 13. ( relA karmanA jaghanya vipAka phalo.) vahamAraNa abbhakkhANadANaparadhaNaviloyaNAINaM / satvajahanno udao, dasaguNio ekkasikayANaM // 1 // bhAvArtha : koIpaNa jIve bIjAjIvono vadha karela hoya, tathA bIjA jIvone mArela hoya, tathA asatya kalaMka caDAvela hoya, tathA para dhanane haraNa karI lIdhela hoya temaja je je pApAcaraNone sevela hoya che temAM dareka pApa karmano udaya jaghanyathI dasa gaNo vRddhi thAya che. (ktanuM svarUpa) ghAeNa ghAyasayaM, maraNasahassaM ca mAraNeNAvi / AleNa AlasayaM, pAvai natthIttha saMdeho // 1 // bhAvArtha : koIpaNa jIvano ghAta karavAthI bhavAMtarane viSe pote so vAra ghAtane pAme che, tathA koIpaNa jIvane mAravAthI hajAravAra potAne maraNa prApta thAya che. parane kalaMka caDAvavAthI sovAra kalaMka potAnA upara AvI paDe che, temAM leza mAtra saMdeha nathI. 21 bhAga-4 pharmA-3 bhAga-4 mAsa For Personal & Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 suzIla jIvo pratye kuzIla jIvonI duSTatA ziSTAya duSTo viratAya kAmI, nisargato jAgarukAya cauraH / dharmArthine kupyati pApavRttiH zUrAya bhIruH kavaye kavizca // 1 // bhAvArtha : sArA sajjana loko u52 duSTa mANasa krodha kare che, tathA virakta bhAvane viSe magna thai viSaya vAsanA thakI virAma pAmela mANasanA upara kAmI viSayAsakata jIva krodha kare che, tathA svabhAvathI ja jAgRta nidrAdhina nahi thayela mANasa upara corI karavA Avela cora krodhane kare che, tathA niraMtara dhArmika kriyA karanAra mANasa upara pApISTa buddhine dhAraNa karanAra pApI jIva krodha kare che, tathA zUravIra purUSa upa2 bIkaNa bhaya vihavala mANasa krodha kare che, ane kavinA upara kavi krodha kare che. vivecana : A paNa eka jAti svabhAvI vairavALA jIvonA jevuM ja che. durjana mANasono svabhAva hoya che ke sajjananuM dharma jJAna tAna mAna pAna sArI karaNa nahi rUcatAM kaDavI eLIyA jevI lAge to temAM sajjanano doSa nathI. AMbo lIMbaDAne kayAM kahe che ke tuM kaDavo thA paNa lIMbaDAno svabhAva kaDavo temAM AMbo zuM kare ? temaja je jIvonA svabhAva jherI paDayo che, te maraNanA sAthe jaze. jIvatA to nahi ja jAya. bhAi A avaguNa moTAmAM moTo che. sudhAravo hoya to sudhAraje nahi to tAhArI icchA paNa nahi sudhAre to du:khI bahuja thaiza. viSama sthale paNa pUrvakRta puNya rakSaNa karanAra che. AyAse girisihare, jale thale dAruNe mahAraNe / saMkaTapaDio, rakkhijjai puvva sukaeNaM // 1 // 22 For Personal & Private Use Only ,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha : AkAzane viSe tathA parvatanA mastakane viSe tathA jalane viSe tathA sthalane viSe tathA dArUNa mahA araNyane viSe ane bIjA paNa mahAna saMkaTone viSe paDelA jIva je te potAnA pUrvakRta puNyanA pratApathI rakSaNa bhAvane pAme che. vivecana : ApaNe game tevA bhayaMkara agara sAmAnya saMkaTamAM AvyA chatAM ane aneka prakAre tana toDa cAMpatA upAyo karavA chatAM paNa temAMthI mukta thavAtuM nathaI tenuM mukhya kAraNa ApaNI punyAija kAcI A zivAya bIjuM samajavuM nahi. mATe AtmAne saMkaTathI mukta karavA abhilASAvALA jivoe ehavA prakAranuM prabaLa punya karavuM ke jethI karI koi paNa bhave koI paNa vakhate potAno aMtara AtmA duHkhanA anubhavano leza mAtra paNa pAme nahi. cittanI asthiratA na krodhino'rtho na zaThasya mitraM, krUrasya na strI sukhino na vidyA, na kAminAM hrIralasasya na zrIM sarvaM tu na syAda navasthitamya, zAzA ? bhAvArtha : krodhi mANasane paisAnI prApti thatI nathI, tathA zaTha mANasane mitranI prApti thatI nathI, tathA kura mANasane strInI prApti thatI nathI tathA sukhI mANasane vidyAnI prApti thatI nathI. tathA kAmI mANasono lajjA hotI nathI, Alasune lakSmInI prApti thatI nathI ane jenA cittanuM ThekANuM nathI tevA asthira cittavAlA jIvone uparokta kAMipaNa prApta thatuM nathI. 23 For Personal & Private Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (tapa kevA prakArano kravo joie.) so hu tavo kAyavvo, jeNa maNo maMgulaM na ciMtei / jeNa na iMdiyahANI, jeNa yogA na siyaMti // 1 // * bhAvArtha : je tapanA karavAthI mana koI paNa prakAranA saMkalpa vikalpAdikanI ciMtavanA kare nahi tathA je tapanA karavAthI indriyone hAnI pahoMce nahi tathA je tapa karavAthI mana vacana kAyAnA yogo sIdAya nahi tevA tapane karavo joie. vivecana : tapa karma karavAthI kilaSTa karmanI nirjarA thAya che ane AtmA karma melathI mukAya che. paraMtu ehavA prakArano tapa karavo joIye ke jemAM AtmAnA adhyavasAya dina pratidina caDatA rahe vaLI paNa vizeSe zAMti ane kSamA dhAraNa karavAnI jarUra che, zAMti vinA tapa phalIbhUta thato nathI paNa tapanuM phaLa DhoLAI phoDAI jAya che. vaLI paNa tapa jJAnadazA yukta karavAthI mahAlAbha thAya che ane zIghratAthI karmano aMta Ave che. ajJAna dazAthI mahA bhAre tapa karela hoya to paNa alpa phaLa ApavA vALo tAmalI tApasanA peThe thAya che. (tAmalI tApasano tapa.) saThThi vAsasahassA, tisattakhuttodaeNa dhoeNa / aNucinnaM tAmaliNA, annANatavutti appaphalo // 1 // bhAvArtha : tAmalI tApase sATha hajAra varSa sudhI ekavIza vAra cokhAne dhoine te pANi vaDe karI tapanuM AcaraNa karyuM. paraMtu ajJAna tapa hovAthI tenuM phala alpa thayuM. M24) 24 For Personal & Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 tAmali taNai taveNa, jiNamai sijjhai sattabhava / annANaha doseNa, tAmali IsANiM gayau // 2 // bhAvArtha : je tapa karma tAmalI tApase ajJAnapaNe tapela hato te tapa jaina zAsanane viSe tapanArA bhavya jIvo jo te prakAre tapa tape-kare to sAta bhave mukti sukhane pAme paraMtu ajJAna tapa karmanA doSathI tAmali tApasa izAna devaloke gayo. (mAMsa niSedha) jo khAiuNa maMsaM, majjai titthe sukuNai vayaniyamaM / tatassakilesakara, ayAlakusumaM va phalarahiyaM // 1 // bhAvArtha : je mANasa mAMsanuM bhakSaNa karIne tIrthane viSe jaI snAna kare tathA vrata niyamAdika dhAraNa kare, te sarva tene phalarahita puSpanA peThe kaleza karavAvALuM thAya che. jo bhaMjai mUDhamaI, maMsaM ciya sukkaruhirasaMbhUyaM / so pAvakammagaruo, suiraM paribhamai saMsAre // 2 // bhAvArtha : je mUDha buddhivALo mANasa zukra ane rUdhira vaDe karI vyApta thayela mAMsanA bhakSaNane kare che te pApa karma vaDe karI bhAre thaI ghaNA kALa sudhI saMsArane viSe paribhramaNa kare che. maMsAsAyANa nirao, jIvANa vahaM karei tikkhuttaM / jIvavahammiya pAvaM, .pAveNaya doggaiM jAi // 3 // bhAvArtha : mAMsanA AsvAdana karavAne viSe rakta je mANasa sadAkALa vAraMvAra jIvonA vadhane kare che, to jIva ghAta karavAthI pApakarmane bAMdhe che ane pApakarmathI durgatine viSe gamana kare che. 25. For Personal & Private Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 jo mAriuNa jIve, maMsaM bhuMjaMti jIhahoseNaM / te ahivaDaMti narae, dukkhasahassAule bhIme // 4 // bhAvArtha : te mAMsa bhakSaNa karanArAo jenA aMdara ghaNIja vedanA che ehavA ghora narakane viSe ghaNA kALa sudhI karavata vaDe karI chedAya che, khaDaga vaDe karI bhedAya che, tathA maMtrAdikane viSe pIlAya che. vigere aneka prakAranI vedanAonA bhoktA thAya che. jo puNa maMsanivittiM, kuNai naro sIladANarahio vi / socciya soggai gamaNaM, pAvai natthettha saMdeho // 6 // bhAvArtha : zIyala ane dAna rahita eDavo je mANasa hoya te paNa jo mAMsa bhakSaNane tyAga kare che, to te mANasa paNa svargane viSe gamana kare che. tenA aMdara IhAM bIskula saMdeha nathI. pAveNa vajjiyassa ya, devattaM havai aha nariMdattaM / sammattaladdhabuddhI, kameNa siddhi pipAvihii // 10 // bhAvArtha : have je jIvo pApavaDe karI varjita hoya che te jIvone devapaNuM tathA nareMdrapaNuM prApta thAya che tathA samyakatva nirmala buddhine pAmIne anukrame siddhine meLave che. vivecana : koI koI sthaLe jainamAM paNa anAcAra jovAmAM Ave che. AvA mahAnubhAva jIvoe samajI potAnI bhulano sudhAro karavo joie. mAMsanA peThe madirA madha mAkhaNanA aMdara paNa agAdha pApakarma kahela che mATe sujJa jIvoe temano paNa parihAra karavo joie. auSadhanA aMdara madha mAkhaNa khAvAmAM Ave che, te paNa yogya nathI. madha mAkhaNa sAthe auSadhanuM bhakSaNa karanAra kAMI ajarAmara thato nathI, paNa maraNa pAmI durgatine zaraNa thAya che, mATe mAMdagI prasaMgamAM madha mAkhaNa vizeSe tyAga karavA lAyaka che. 26 For Personal & Private Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 ( kRpaNatA.) adatta doSeNa bhaveddaridrI, daridradoSeNa karoti pApaM / pApAdavazyaM narakaM prayAti, punardaridrI punareva pAmI // 1 // bhAvArtha : bhavAMtarane viSe kRpaNatA karI muSTi baddha thaI dAna nahi ApavAnA doSa vaDe karI prANio AgAmikAle daridrI thAya che ane daridrapaNAnA doSathI pApakarmane kare che, pApa karma karavAthI narakamAM jAya che, ne pharIthI daridrI ane pharIthI pApa thAya che. kathayaMti na yAcaMte, bhikSAcArA gRhe gRhe / yadhasti kiMcit taddehi, adAtuH phalamIdRzaM // 1 // bhAvArtha : bhikSAcaro je te gRhe gRhe yAcanA karatA nathI paNa kahe che ke jo kAMI paNa hoya to Apo nahi devAnuM phaLa A prakAranuM vivecana : ThIka bhale zakti anusAre koIne kAMI nahi Apo to khera amAre jora karI paiso kharcAvavo nathI. paraMtu jevI kRpaNatA lakSmImAM karo cho tevI kRpaNatA pApakarma karavAmAM kema nathI karatA? madha mAkhaNa madirA mAMsAdikanA bhakSaNamAM kema kRpaNatA thatI nathI ? AnA aMdara kayAM paisA TakA besavAnA hatA, mATe vicAravuM joIe. zivAya sukRtanI lakSmI hoya teja sumArge vaparAya che, kulakSmI sArA mArge vaparAtI nathI kahyuM che ke - (ku lakSmI svarUpa) nirdayatvamahaMkAratRSNA, karkazabhASaNaM / nIcapAtrapriyatvaM ca, paMca zrIsahacAriNa : // 1 // bhAvArtha : nirbhayapaNuM tathA abhimAna tathA tRSNA tathA kaThora 27. For Personal & Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhASaNa tathA nIca pAtrane viSe prIti A pAMca lakSmInA sahavicaranArA hoya che. (sahacArI che.) tA sayaNANaM mittI, tA puttAbhuvaNAyarotAva / kamaladalacchIlacchI, jA picchai niddhadiTThIe // 1 // bhAvArtha : kamala patranA samAna mahAna nirmala evI lakSmIne jyAM sudhI snigdha draSTiye dekhIe chIe arthAt uparokta pramANe lakSmI hoya che tyAM sudhI ja svajana mANasonI mitrAI rahe che. tyAM sudhI ja bhuvanane viSe Adara rahe che ane lakSmInA nAza pAmyAthI uparokta kAMI paNa rahetuM nathI. jA vihavo tA purisassa, hoI ANAvaDicchau lou / galiudayaM ghaNaM vijjulA, vidUraM paricayai // 1 // bhAvArtha : jayAM sudhI vaibhava hoya che, tyAM sudhIja purUSonI ANAne aMgIkAra karanArA loko hoya che. paNa lakSmInA nAza pAmyA pachI teja loko sanmukha jotA nathI. draSTAMta-jema meghamAMthI pANi galI gayA pachI vijalI meghane dura thakI ja tyAga kare che tema lakSmI rahita mANasane rAgI svajana varga paNa dura thakIja tyAga kare che. viguNamaviguNahU~ ruvahINaM pi rammaM, jaDamavi maimaMtaM maMdasattaM pi sUraM, akulamavikulINaM taM payaMpaMti loyA navakamaladalacchI jaM paloei lacchI // 1 // bhAvArtha : navIna kamaLa samAna mahA nirmaLa lakSmI che. tethI lakSmIvALo mANasa game tevo nirguNI hoya, chatAM tevI navIna kamaLa patranA samAna mahA nirmala arthAt ghaNI lakSmIne dekhI loko nirguNIne guNADhaya kahe che, rUparahitane manohara rUpavALo kahe che, jaDane matimAna kahe che, maMdasatvavALAne zUro kahe che, akulinane na 28 For Personal & Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 kulavAna kahe che. A sarva lakSmInoja pratApa che. jassa dhaNaM tassa jaNo, jassaththo tassa baMdhavA bahave / dhaNarahio a maNUso, doi samo dAsa pesehiM // 1 // bhAvArtha : jene paisA hoya che teno loka hoya che, arthAt paisA pAtranA saMbaMdhI temaja gulAmI karanArA ghaNAja hoya che, jene paisA hoya che tene bAMdhavo ghaNAja hoya che, mATe ja paisA rahita manuSya dAsa cAkaranA samAna gaNAya che. (strIne vaMdana kravAmAM doSo.) tuccha taNeNa gavvo, jAyai naya saMkae paribhaveNa / annovi hojja doso, thiyAsu mAhujjahijjAsu 1 bhAvArtha : strIyono svabhAva janmathakIja tuccha hoya che, tethI purUSo tene vaMdana kare to mahAna garva thAya che tathA purUSono parAbhava karavAmAM bIlakula zaMkAne dhAraNa karatI nathI tathA bIjA anya doSo paNa hoya che. (strIyonA lakSaNo) sukulubbhavA nArIo, parapurisaM cittabhittilihiyaM pi / ravimaMDalaM darcha, diTThi paDisaMharaMti lahuM // 1 // bhAvArtha : sArA kuLane viSe utpanna thayelI strIo bhIMtamAM citarela parapurUSane joIne sUryane jotA jema draSTi pAchI kheMce che tema potAnI draSTine jaldIthI pAchI kheMcI le che. avi cchinnakannakaracaraNa, nAsamavivAsasayagaparimANaM / parapurisaM kulanArI, AlavaNAi hi vajjei // 2 // na 29 29 For Personal & Private Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 | bhAvArtha : jenA kAna, hAtha, paga, nAsikA kapAelA hoya ane so varSano vRddha thayo hoya ehavA parapurUSa sAthe paNa kulavaMtI strI AlApAdikane tyAga kare. (paranA avaguNa bolavA nahi.) saMtopyasaMtopi parasyadoSA, noktAH zrutA vA guNamAhavaMti / vairANivaktu : parivayaMti, zrotuzca tanvaMti parAM kubuddhi : 1 / bhAvArtha : chatA agara achatA pArakAnA doSo bolavAthI, kahevA-sAMbhaLavAthI kAMIpaNa guNa thato nathI. paraMtu temane kahenAranA upara vairavRddhi thAya che ane sAMbhaLanArane kubuddhi utpanna thAya che. kAlaMmi aNAIe, aNaAidose hi vAsie jIve / jaM pAviyai guNo vi hu, taM mannaha mo mahaccharIyaM // 2 // bhAvArtha : anAdikALathI anAdi doSovaDe karI vAsita thayelA A jIvamAM jo koI paNa guNanI prApti thAya to te mahAnubhAvo ! tame tene Azcarya mAno. bhUriguNA viralacciya ekkaguNo vi hu jaNo na savvattha / nidosANa eva bhadaMpasaMsimo thova dose vi // 3 // bhAvArtha : ghaNA guNovALA to viralAja koIka hoya che paNa eka eka guNavALo paNa janasamudAya sarva jagyAe maLavo muzkela che. nirdoSI mANasonuM paNa sArU thaze ane thoDA doSovALA jIvonI paNa atre prazaMsA karIe chIe. AtmanivAra nAgo jahA paMkajalAvasanno, daTuM thalaM nAhi samei tIraM / evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 1 // (30 * For Personal & Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha : jevI rIte kAdava yukta jalane viSe khuMcI gayela hasti sthaLa bhUmine dekhatA chatAM paNa kAMThA pratye AvI zakato nathI tevIja rIte viSayanI aMdara gRddhibhAvane pAmelA amo sAdhu mArgane Azraya karI zakatA nathI, pAmI zakatA nathI, melavI zakatA nathI, AcarI zakatA nathI. vivecana : kayAM che Aje AtmaniMdA, Aje to potAnI prazaMsA hajAro lAkho avaguNo jaga jAhera hoya to paNa potAnI prazaMsA ane bIjAnI niMdA game che, kiM bahunA ! Akho divasa niMdA karanAre koNa jANe zuM moTo yajJa karI dIdho, ke moTo hoddo meLavI dIdho, ke moTo dezasAdhI lIdho, ke moTo darIyoDoLI dIdho, ke moTo dhajAgaro bAMdhI dIdho, ke jANe huM hune huM ! ane bhAI ! jJAni mahArAja atyAre koI nathI. tethI niMdA karI nAcyA kudayA karo. jJAnI hoya to moTA Dhola jevaDI pola tamArI hamaNAM pragaTa thAya. TuMkAmAM paraniMdA samAna bIjuM pApa nathI, AtmaniMdA samAna bIjuM punya nathI. mATe potAnI Atma niMdA karo. (pRthvInA alaMkAra bhUta purUSo.) saM ciA khamaI samattho, dhanavaMto jaM na gamvio hoI / jaM ca suvijjho namio, tehiM alaMkIyA puhavI // 1 // - bhAvArtha : saMcaya karanAra mANasa kSamAvaMta hoya tathA dhanavaMta abhimAna rahita hoya, tathA vidyAvaMta namra hoya, A traNe mahAna purUSothI pRthvI alaMkArabhUta kahevAya che. - vivecana : vastuo hoya paNa tenA sAthe udAratA ane kSamA hoya temaja nirAbhimAnatA hoya ane laghutA hoya tyAre A ba31) 31 For Personal & Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 duniyAmAM temanuM jIvitavya pramANa gaNAya che. e upara pramANe traNa guNonuM pragaTapaNe pAmavApaNuM te punyazAlI jIvone ja hoya che, bIjAne nahi. kadAca dhana saMcaya ane vidyApaNuM hoya to paNa tenA sahacArI guNo na hoya to kAMija nahi mATe te meLavavAne sujJa jIvone sUcanA karavAmAM Ave che. (guNAnurAgIjIvonA lakSaNo) asatAM saMgapaMkena yanmano malinI kRtaM / tanme'ghanirmUlIbhUtaM sAdhusaMbaMdhavAriNA // 1 // pUrvapuNyataroradha phalaM prAptaM mayAnaghaM saMgenAsaMgacittAnAM, sAdhUnAM guNadhAriNAM // 2 // bhAvArtha : asata manuSyonA saMgarUpI paMka kAdava thakI ja meM mahAruM mana malIna kareluM hatuM te Aje sAdhuonA saMbaMdha rUpI pANi vaDe karI nirmala thayuM che 1. tathA asaMgavALA cittane dhAraNa karanArA guNI muni mahArAjAnA saMgane dhAraNa karavAthI pUrva puNya rUpI vRkSanA nirmala phalane huM Aje pAmela chuM 2. AvI bhAvanAvALA jIvo Aje thoDAja jovAmAM Ave che. kAraNa ke punyAi vinA AvI bhAvanA AvatI nathI. nAguNI guNinaM vetti, guNI guNISu matsarI / guNI guNAnurAgI ca, viralaH saralo janaH // 3 // bhAvArtha : nirguNI guNine jANato nathI, guNI mANasa guNIne viSe IrSAlu hoya che, guNI ane guNAnurAgI sarala svabhAvika koIka viralo mANasa ja hoya che 3. 32. For Personal & Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (mahApurUSanA lakSaNo) na hasaMti paraM na thuNaMti apyayaM piyasayAiM japaM ti / eso suyaNasahAvo namo namo ttANaMpurasANaM // 1 // bhAvArtha : je mahAnubhAvo paranI hAMsIne karatA nathI tathA potAnA AtmAnI stutine karatA nathI tathA seMkaDo priya vAkayone bole che. e uparokta pramANe jeonA atyaMta sarjana svabhAva rahelo che tevA mahAnubhAva mahAtmAone namaskAra ho, namaskAra ho. alasA hoI akajje pANivahe paMgulA sayA hoI / paratattisu ya vahirA, jaccaMdhA parakalattesu // 2 // bhAvArtha : akArya karavAne viSe ALasu tathA prANiyono vadha karavAmAM niraMtara pAMgaLA tathA paranA avarNavAda sAMbhaLavAmAM baherA tathA parabriyone viSe niraMtara jAti aMdha hoya teja mahApurUSa kahevAya che. dhanya che tehavA mAtApitAone ke guNanA dariyA samAna e uparokta guNagaNane dhAraNa karanAra putra ratnone utpanna karI trilokamAM potAnI kIrti amara kare che. (mahA purUSonA sAta guNo.) viNao1 jiNavarabhatti2 suttadANaM 3 susaMjama 4 / dakhitte5 nirIhaMte6 parovayAro7 guNAsatta // 1 // bhAvArtha : vinaya 1, jinezvara mahArAjanI bhakti 2, tathA supAtradAna 3, tathA zreSTha saMyama 4, tathA dakSapaNuM 5, tathA nirIhatA 6, tathA paropakAra 7, e uparokta sAta mahApurUSonA guNo kahelA 33. For Personal & Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (guNI nirguNInA vacanonuM hitAhita) suguNaTThiyassa vayaNaM ghayagahusittuvva pAvao bhAi / guNahINassa na rehai nehavihUNo jahA paivA // 1 // bhAvArtha : guNI mANasonuM vacana ghI ane madhuvaDe karI siMcana karela agninA mAphaka zobhe che ane guNahInanuM vacana tela vinAnA dIpakanA peThe zobhatuM nathI. vivecana : jo tane sarva jagatane vaza karavAnI icchA hoya to pArakAnA apavAda rUpa ghAsane bhakSaNa karanArI tArI jIhavA rUpI gAyano rodha kara. pArakAnI niMdA karavAmAM ApaNuM mana jeTaluM rokAya che, teTalo kALa jo paramAtmAnA dhyAnamAM rokIe to lAbha keTalo thAya ? guNI mANaso guNo upArjana karavAmAM ne paraguNanA gAna karavAmAM temaja svaAtmAnuM hita karavAmAM ujamALa rahe che, ane nirguNI paranuM bagADavAmAM ane svasvArtha sAdhavAmAM temaja paranA avarNavAda bolavA sAMbhaLavAmAM udyamavaMta rahe che. karmanI vicitratA ( guNI purUSonA guNo.) piyadhammo daDhdhammo, saviggo'vajjabhIru asaDha ya / khaMto daMto gutto, ciravvaya jiMiMdio ujjU // 1 // asaDho tulAsamANo, samio taha sAhusaMgao raoa / gaNasaMpaovavIo, juggo se so ajuggoya // 2 // - bhAvArtha : jene dharma priya hoya tathA jenA aMtaramAMdeDha dharmavAsanAhoya tathA je saMvigna vairAgya ragita nizcaya bhAvanA saMyukta hoya, tathA je pApa thakI bhaya pAmanAra hoya tathA je kevala 34 For Personal & Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 sarala ane bhadrika bhAvI hoya tathA kSamAzIla tathA iMdriyone damana karanAra hoya, tathA jitendriya hoya, temaja je vratone aMgIkAra kare tene viSe cairyabhAvanA dhAraNa karanAra hoya, tathA iMdriyone saMvRNita karI gupta hoya, tathA sarala tulAnA samAna zaThavRttivaDe karI rahita hoya,tathA sAdhunI saMgatine viSe rakta vRddha Azakata hoya, tathA guNonI saMpadAvo karI yukta vyApta vAsita hoya, AvA uttama purUSone zAstrakAra mahArAjA sarva rIte yogya gaNe che. zivAya e uparokta guNahIna mANasane ayogya kathana kare che. (sajjana purUSonA parAkrama) avigirivaragaruya duraMta dukkhamAreNa jaMti paMcayattaM / na uNo kuNaMti kammaM, sappurisA jaM na kAyavvaM // 1 // bhAvArtha : yapi mahAnuM parvatanA samAna moTA ane duHkhe karIne jeno aMta Ave ehavA duHkhanA bhAra vaDe karI maraNa pAme che, maraNa pAmavuM sAruM gaNe che paraMtu sajjana purUSo je kArya na karavAnuM hoya te kadApi kAle karatA nathI. (sajana jIvonI daDhatA) alasAyaM teNavi sajjaNeNa, je akkharA sa sasullaviyA / te pattharaTaMTukIriyavva, na hu annahA hoMti // 1 // bhAvArtha : ALasu avasthAnA aMdaraeTale ALasupaNAne viSe paNa sajjana jIvoye je akSarono AlApa saMlApa karela hoya, arthAt bolela hoya te akSaro pattharanI aMdara TaMkIta kotarelAnA peThe kadApi kALe anyathA hotA nathI thatA nathI. 35 35 ~ For Personal & Private Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (mAnava janma sArthaktA.) pUjyapUjA dayA dAnaM, tIrthayAtrA japastapaH / zrutaM paropakArasya, martyajanmaphalASTakam // 1 // bhAvArtha : pUjyanI pujA karavI 1, sarva prANiyo upara kArUNyabhAva rAkhavo 2, supAtrane viSe dAna devuM 3, tIrthayAtrA karavI 4, jinezvara mahArAja tthA paMcaparameSThI mahArAjano jApa japavo 5, zakti anusAra tapa karavo 6, zratane bhaNavuM temaja gurU mukhathI zravaNa karavuM 7, tathA paropakAra karavo. 8. mAnava janmanA A ATha mahAkiMmati phaLo je zAstrakAra mahArAje kahelA che. vivecana : bIjuM kAMI vizeSa ApaNAthI na bane to khera upara lakhelA guNo ja ApaNane maLe to A duSamakALamAM ApaNuM bhAgya, vaLI te guNo ApaNe meLavavAno udhama karazu to jarUra ApaNane maLaze ja, ApaNe jema peTa bharavAne mATe vyApArAdika udhama karIye chIye tema punya peTa bharavAne mATe upara pramANe udyama karIye tyAre ja ApaNA mAnava janmanI sArthakatA gaNAya. (manuSya janmanI nirarthaktA.) na kayaM dINudharaNaM, na kayaM sAhamIANavacchalaM / hiyayaMmi vIyarAgo, na dhArIo hA hArIyo janmo 1 bhAvArtha : manuSya janmane pAmI dIna duHsthita prANiyono uddhAra karyo nahi tathA sAdharmika baMdhuone viSe prIti bhAva dhAraNa karI vAtsalya karyuM nahi tathA aMtaHkaraNane viSe vItarAgane dhAraNa karyA nahi. hA ! hA ! Iti khede ! uparokta kAMI paNa nahi karI zakanAra potAnA mAnava janmane hArI gayo che. (36 For Personal & Private Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 vivecana : upara pramANe kAMI karyuM to nahija chatAM ApaNe hajI marI gayA nathI, jIvatA chIye, hajI paNa ApaNe ApaNI Atma sattAnI lagAma hAthamAM laIzuM to pazcAtApa karavA jevuM nathI. chatAM AMkha ADA kAna karI saMsAranI juThI jALamAM guMthAI rahIzuM ne sukRta kAMI karIzuM nahi to mAnava janma nirarthaka gayo te gayo temAM kazuM vimAsavApaNuM cheja nahi. ( sapadeza ) syuH sukhAni bhRzaM puNyAnmanAk tasmiMstu nAdaraH / duHkhAni ca pramAdAtsyustasmin sAdara eva saH // 1 // bhAvArtha : sukhonI prApti puNyathI thAya che, tene viSe lavaleza Adara nathI. pramAdathI du:khonI prApti thAya che, tene viSe AdaravALo ghaNoja che. kurvannanyaM tathAnyasya, phalAnIcchati hI jaDaH / upte'pi hi niMbabIje, kiM syAtkalpadrumAMkuraH // 2 // bhAvArtha : jaDa mANasa anya karmane kare che ane anya phalonI icchAne kare che. lIMbaDAnA bIjane vAvA thakI kalpadrumano aMkuro zuM thAyache ? nahi kadApi nahi. viSayAmiSalobhena, saMsArajaladhau janAH / dhivarA api badhyaMte, matsyadhaduHkhajAlake // 3 // bhAvArtha : duHkhanI jALarUpa saMsArarUpI samudrane viSe viSaya rUpI mAMsanA lobhavaDe karI buddhivAna loko paNa mAchalAnA peThe baMdhAya che. iMdadhaNusumiNasArise, vijjulayAcavalacaMcale jIe / ko nAma karijja raiM, jo hojja saceyaNo puriso 1 39. (bhAga-4 phamo- For Personal & Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha : iMdradhanuSya tathA svapra sadeza tathA vijalInA samAna capala jIvitavyane viSe je sacetana purUSa hoya ke koNa rati prItine dhAraNa kare che ? arthAt koI ja nahi. ajJAni jIva asAra jIvitavyane viSe rAce mAce che, paraMtu sarjana-uttama bhava thakI bhayane pAmela sacetana prANI rAcato mAgato nathI. (nirguNI mANasone bodha thAya nahI.) atthettha visamasIlA, ke vi narA dosagahaNatattillA / tuThThA vi sumaNiehiM, ekkaM pi guNaM na geNhaMti // 1 // bhAvArtha : A divAnI duniyAne viSe viSamazIla ane kevaLa doSo grahaNa karavAmAMja tatpara ehavA keTalAeka manuSyo uttama mANasoe stutiyukta sArI rIte AdaramAna ApelA ane tethI tuSTamAna thayA chatAM paNa eka paNa guNane grahaNa karatA nathI. titthayare vi na kayaM, ekkamayaM tihuyaNa suyadharehiM / ahmArisehiM kiM puNa,kIrai iha maMdabuddhIhiM // 2 // bhAvArtha : mahAjJAni, mahAgrutadhara, mahAdhIravIra, tIrthaMkara mahArAjA jevAe paNa A gailokayane eka na karyuM to amArA jevA maMdabuddhinA dhaNIo zuM karavAnA hatA. arthAt kAMI ja nahi. jaivi hu duggaha hiyao logo, bahukUDakavaDamehAvI / tahavi ya bhaNAmi saMpai, sabuddhi vihavAnusAreNaM // 3 // | bhAvArtha : A sAMpratakALane viSe yadyapi duHkhe karIne grahaNa karI zakAya tevA hRdayavALo tathA ghaNA kuDa kapaTa keLavavAmAM buddhimAna loka samudAya che, tathApi svabuddhinA vaibhava anusAre kAMIka huM kahuM 38 For Personal & Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 AraMbhe natthi dayA, mahilA saMggeNa nAsae baMbhaM / saMkAe sammattaM, pavajjA atthagahaNeNa // 1 // AraMbhane viSe dayA nathI tathA strInA saMgathI brahmacaryanI hAnI thAya che, tathA zaMkA karavAthI samyakatvano nAza thAya che, ane paisAnA grahaNa karavAthI saMyamano vighAta thAya che. jaM pijjaI piyavayaNaM, kijjaI viNao ya dijjaI dANaM / paraguNa kahaNaM kijjai, amUlayaMtaM vasIkaraNaM // 1 // bhAvArtha : priya vacana bolavuM tathA mahAna purUSo ane vaDIla vargano vinaya karavo tathA sapAtrane viSe dAna ApavuM, temajaparanA guNagaNanI prazaMsA karavI. A uparokta sarve jagatanA jIvone vaza karavA mATe mULa vinAnA maMtrAbhUta, vazIkaraNa karavAnA prabaLa sAdhano che. ( saMsAra asAratA) bubudfenasamAno jIvaH, tadapi na viramati lokaH klIbaH / dhanamadayauvanavidyAgarvaH, katipayadivasaiyAti sarvaH // 1 // bhAvArtha : pANinA parapoTAnA samAna caMcala evo AtmAno svabhAva rahelo che, arthAt karmajanya vyAdhiyothI bharapura AtmA janmajarA maraNAdikone anaMta kALathI karyA kare che ane tethI dehanA aMdara vAsa karanAra AtmA jema pANinA parapoTAne phuTI jatAM (nAza pAmatA) vAra lAgatI nathI tema A AtmAne deha choDI paralokane viSe gamana karatAM vAra lAgatI nathI. AvuM jANIne paNa kalIbabAyalA loko pApAcaraNathI virAma pAmatA nathI. dhana, mada, yauvana, vidyA, abhimAna vigere thoDA divasamAM ja nAzane pAme che. 3c For Personal & Private Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 re re kAmini mA vaha garvaM tanu dhana yauvana mithyA sarvaM / iMdrajAlamiva mAyAbhAsaM, jJAte tatve vigati vilAsaM // 1 // bhAvArtha re re mAnini tuM tArA aMtaHkaraNamAM garvane na kara, kAraNa zarIra, paisA yauvana e sarva mithyA ja che eTaluM ja nahi paraMtu iMdrajALa jema mAyAthI (kapaTathI) pUrNa bharelI che, temaja zarIra tathA saMsAra janya sarva padArtha mAyAbhAsa che. te samagra mAyAbhAsa vilAso, tatvanA jANavAthI ja vilayapaNAne pAme che arthAt, tatvajANa manuSyo, saMsAra svarUpane asAra jANI mAyA jALanA peThe tyAga kare che. ko'haM kasmin kathamAyAtaH, kA me jananI ko me tAtaH / itiparibhAvayataH saMsAraH, sarvo'yaM svapnavyavahAra // 1 // bhAvArtha : huM koNa chuM ? kevA sthAnane viSe kayA kAraNathI Avelo chuM ? e prakAre bhAvanA bhAvato chato prANI karmathI halakA paNAne pAmato sarva saMsAra vyavahAra jALane svama tulya gaNe che, eTaluM ja nahi paraMtu bhavasthitinuM paripakavaNuM thavAthI nIkaTabhavI turata bodha pAmI asAra saMsAra tyAga kare che. punarapi rajani punarapi divasaH punarapi varSaM punarapi mAsaH / punarapivRddhAH punarapibAlaH, punarapi yAti sametikAlaH 1 bhAvArtha : pharIthI rAtri ane pharIthI divasa Ave che. arthAt divasa pachI rAtri ane rAtri pachI divasa Ave che. tathA pharIthI varSa ane pharIthI mAsa Ave che. pharIthI vRddha ane pharIthI bALaka thAya che, pharIthI kALa jAya che, ne pharIthI Ave che. saMsAra cakravALanI ghaTamALa anAdi kALathI cAlyA kare che. 40. For Personal & Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 zrAvaM sadgurubodhaM, tyaja re mAnasa kAmaH krodha / caMdanabhArAkrAMtaH, khara iva bhuvi bhramasi bhrAMtaH // 1 // bhAvArtha : gurU mahArAjanA nirvadya bodhane sAMbhaLI che mahAnubhAva kAma krodhane tyAga kara jo nahi tyAga kare to caMdananA bhArathI bharelA gadheDAnI peThe pRthvIne viSe tuM bhrAMti pAmelo bhamyAja karIza, temAM tane kAMI paNa lAbha thavAno nathI. arthAt jema caMdanano bhAra gadheDo vahana kare che tenAthI tene kAMIpaNa guNa thato nathI, temaja gurnAdikanA upadeza zravaNa karyA chatAM paNa kAMI paNa jayAre tane zAMtatA pragaTa thaI nahi to tuM paNa gadheDAnA jevo murkha gaNAiza. (sukhI thavAnA sAdhano ) niMdAM muMca zamAmRtena hRdayaM svaM siMca muMca krudhaM, saMtoSaM bhaja lobhamutsRja janeSvAtmaprazaMsAM tyaja, mAyAM varjaya karma tarjaya yazaH sAdharmikeSvarjaya, zreyo dhAraya haMta vAraya madaM svaM saMsRte tAraya // 1 // bhAvArtha : he mahAnubhAva ! paranI niMdAne tuM mUkI de tathA zamAmRtavaDe karI tArA hRdayane siMcana kara tathA krodhane tyAga kara, tathA saMtoSane dhAraNa kara, temaja lobhane tyAga kara, tathA lokane viSe potAnA AtmAnI prazaMsA (potAnI prazaMsA) karavI choDI de, tathA mAyAkapaTane tyAga kara, tathA karmane tarjanA kara, tathA sAdharmika bhAionI bhakti karI yazane upArjana kara, tathA kalyANane dhAraNa kara, tathA hita itikhede, mada abhimAnane vAraNa kara ane tArA AtmAne saMsAra samudrathakI tAra. 41 For Personal & Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (rmakSaya svarUpa) dIpo yathA nivRttimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAMtarikSam dizaM na kAMcida vidizaM na kAMcit, snehakSayAt chevattapati zAntim ? bhAvArtha : nivRttine pAmelo dipaka jema pRthvI tathA AkAza pratye gamana karato nathI temaja koI paNa dizA ane vidizAne viSepaNa gamana karato nathI paraMtu snehaulanA kSayathI kevala zAMti pAme che. jIvastathA nivRttimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAMtarikSam, dizaM na kAMcid vidizaM na kAMcit snehakSayAt kevalameti zAntim, 2 bhAvArtha : teja prakAre nivRttine pAmelo jIva pRthvI pratye tathA AkAzane viSe tathA koI paNa dizAne viSe temaja vidizAne viSe gamana karato nathI paNa kevaLa sneha eTale rAga kSaya thavAthI zAMti muktine pAme che. iti-vizeSAvazyake mATe he bhavya bAMdhava karma kSaya karavA ujamALa thaI nirihatA vIravRtti dhAraNa karI nirdayapaNe karma zatruonuM nikaMdana karI caudarAja lokamAM jayapatAkA meLavI akhaMDa amaMda akSaya avyaya avinAzI zAzvata sukhano bhoktA thA. (bodhi durlabhatA.) chakAya dayAvaMto vi saMjao dulahaM kuNai bohiM / AhAre nIhAre, dugaMcchie piMDagahaNeya // 11. bhAvArtha : pakAya dayAvaMta saMyamI paNa AhAra nIhAra bIjAnI 42. For Personal & Private Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 dRSTigocara kare tathA durgacchanIya piMDane grahaNa kare to bodhidurlabhatAne pAme che. ( rmasvarUpama ) duniyA kahe che ke amuka cakravarti che tathA amuka baladeva che tathA amuka vAsudeva che tathA amuka prativAsudeva che temaja amuka rAjA che te sarva vArtA satya paraMtu A sarva pratApa kono che ema zaMkA ane prazna uThaze to uttaramAM samAdhAna karavAmAM Avaze ke karma rAjAno pratApa che, kAraNa ke uparokta padavIne apAvanAra paNa karma rAjA che kAraNa ke prANiyone sukha duHkha prApta thayuM te paNa mukhya vRttithI karma rAjA kAraNabhUta che. zubha karmathI punya karmane bhogavyA vinA AtmAne koIpaNa prakAre siddhi sukhanI prApti thatI nathI. eka sukhI anya duHkhI tathA ekarogI bIjo nirogI tathA eka sobhAgI bIjo nibhaMgI tathA eka paisApAtra bIjo nirdhana tathA eka dayAlu bIjo nirdaya tathA eka satyavAdi bIjo asatya bolanAra tathA eka suzIla bIjo du:zIla tathA eka saMtoSI bIjo lobhI eka abhimAnI ane bIjo nirmAni tathA eka kaThora bIjo komala tathA eka sarala bIjovaka tathA eka uca bIjo nIca eka kALo bIjo rUpALo tathA eka dharmI bIjo adharmi tathA eka svAmi bIjo sevaka tathA eka tyAgI bIjo saMsArI tathA eka sumukha bIjo durmukha tathA eka azAMta bIjo zAMta tathA eka subuddhi bIjo kubuddhi tathA eka sajajana bIjo durjana tathA eka vidvAna bIjo mUrkha tathA eka kalaMkI bIjo niSkalaMkIta tathA eka suputa bIjo kaputa tathA eka akaramI bIjo sakarmI tathA eka alpa saMsArI bIjo dIrgha saMsArI vigerebhAvone pAme che te sarva karma mahArAjAno prasAda che. sukha 43 For Personal & Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 duHkhAdikanuM pAmavuM te punya ane pApakarmanAja phalo che. kahyuM che ke tAvaccaMdrabalaM tato grahabalaM tArAbalaM bhUbalaM, tAvadyoganiyogamaMtramahimA tAvat kRtaM pauruSaM, tAvat sidhyati vAMchitArthaphaladaMtAvajjanaH sajjano, yAvat puNyamidaM nRNAMvijayate puNyakSaye kSiyate, // 1 // bhAvArtha : jyAM sudhI prANionuM punya vidyamAna paNe vartatuM hoya che tyAM sudhI eTale teTalAja samaya sudhI caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArAonuM bala rahe che tathA bhUmi bala paNa tyAM sudhI rahe che tathA yoga niyoga ane maMtra jaMtra, taMtrano mahimA paNa tyAM sudhIja rahe che tathA kareluM parAkrama paNa tyAM sudhIja rahe che tathA vAMchitArtha siddhinI zreNIyonuM paripUrNa phaLa paNa tyAM sudhIja rahe che. jayAre puNyakarma kSINa thAya che tathA nAza pAme che tyAre uparokta sarve svAyatta hoya to paNa nAza pAmI jAya che kAraNa ke zAstrakAra mahArAjAnA tathA prakAranA vacano che ke bhAgya samaye manuSyone sukha ane abhAgya samaye duHkha thAya che temaja sarve sama hoya te paNa viSama paNAne pAmI jAya che kahyuM che ke : auSadha zakuna maMtra, nakSatra grahadevatAH, bhAgyakAle prasIdaMti, abhAgye yAMti vikriyAM // 2 // bhAvArtha : auSadha, zakuna, maMtra, nakSatra, graho ane devo bhAgyakAle prasanna thAya che ane abhAgya samaye vikriyAne pAme che arthAt bhAgyanA prabalapaNAne viSe lAbha Ape che ane abhAgya samaye atyaMta anartha karanArA thAya che kAraNa ke karelA karmane bhogavyA vinA chUTako thato nathI. kahyuM che ke - 44 For Personal & Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 kRtakarma kSayo nAsti, kalpakoTIzatairapi / avazyameva bhoktavyaM, kRtakarma zubhAzubham // 3 // bhAvArtha : seMkaDo koTI kALa nirgamana thaI jAya to paNa karelA karmano nAza thato nathI kAraNa ke karelA zubhAzubha karma avazyabhogavavA ja paDe che. vaLI paNa kahyuM che ke - yadiha kriyate karma, tatparatropabhujyate / / mUlasikteSu vRkSeSu, phalaM zAkhA sujAyate // 4 // .. bhAvArtha : prANi mAtra ihabhavane viSe je karma kare che te paralokane viSe bhogave che, kAraNa ke vRkSanA mULane viSe pANinA siMcana karavAthI zAkhAne viSe phaLo thAya che arthAt jema vRkSanA mULane viSe nIce pANi siMcana karavAmAM Ave che ane phaLo vRkSanA mastaka upara jema uMcA thAya che tema prANioe karelA karma paNa bhavAMtarane viSe udaya AvavAthI bhogavavA paDe che, paraMtu karelA karmano nAza bhogavyA vinA thato nathI. kahyuM che ke - sadbhAvo nAstika vezyAnAM, sthiratA nAsti saMpadAM / viveko nAsti mUrkhANAM, vinAzo nAsti karmaNAM // 5 // bhAvArtha : jema vezyAone sabhAva hoto nathI tathA jema saMpattio kAyama sthiratAbhAvane pAmatI nathI tathA jema mUrkha mANasone lavaleza mAtra viveka hoto nathI temaja karelA karma bhogavyA vinA chUTako hoto nathI. karmaNo hi pradhAnatvaM, kiM kurvati zubhAgrahA : / vaziSTattanApa, rAma: pravRnita vane zA bhAvArtha : nizcaya karmanuMja prAdhAnyapaNuM che ane karmanA pradhAnapaNAne viSe zubha graho kAMija karI zakatA nathI kAraNa ke 45 For Personal & Private Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 viziSTaRSiye rAma rAjAne prAtaHkALe rAjayagAdI arpaNa karavA mATe zubha muhurta ApyA chatAM paNa teja muhurte prAta:kALane viSe rAma rAjAne vanane viSe prayANa karavuM paDyuM. zAstrakAra mahArAjAe suyagaDAMgane viSe kaheluM che kesNsaarbhaavnnprss aThThA, sAhAraNaM jaM ca karei kammaM / kammassa te tassa uveya kAle, na bAMdhavA baMdhavaya uvaMti ? bhAvArtha : saMsAranA viSe prApta thayelA prANiyo svajana vargane mahArA mAnI laI parane mATe sAdhAraNa pApakarma bAMdhe che te tenI kevaLa bhUla che kAraNa ke kuTuMba parivArane mahArA mAnI je bAMdhelA karma jayAre udaya Ave che tyAre svajana varga koI paNa te karmamAMthI bhAga laI zakatA nathI. kiMtu pote karelA karmanA vipAko potAne ekalAne ja bhogavavA paDe che, mATe dareka manuSyone bAMdhavAdika varga nimitte karma bAMdhatI vakhate vicAra karavA lAyaka che. siddhAMtane viSe kaheluM che ke - kammAiM nUNa dhaNacikkaNAi, guruyAiM vajjasArAI / ThANaThiaM pi purusaM, paMthAo duppahaM niti // 1 // bhAvArtha : gADha ghaNA cikaNI ane vaja sarikhA bhAre karmo sthAnane viSe sthiratAthI rahelA mANasone paNa nizcaya kumArge laI jAya che. kharekhara karmanI gati mahAvicitra che. kahyuM che ke - sutArAvikrItA svajanavirahaH putramaraNaM, vinItAyAstyAgo ripubahuladeze ca gamanaM, harizcaMdrorAjA vahati salilaM pretasadane, avasthakAyasyApyahaha viSamAH karmagatayaH // 1 // bhAvArtha : mahA dharmadhuraMdhara tathA satyavAdiyone viSe ziromaNI 46 For Personal & Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 vinItA nagarIno svAmI zrImAn harizcaMdra rAjA hato tene paNa karmanA kaTu vipAko udaya AvavA thakI sutArA nAmanI potAnI rANIne vecavI paDI tathA svajana varganA saMbaMdha thakI virahI thavuM paDyuM tathA potAnA putranA maraNanA dArUNa duHkhane sahana karavuM paDyuM tathA vinItA nagarInI rAjyadhAnIne choDI daI ghaNA zatruo che jene viSe evA duSTa dezane viSe gamana karavuM paDyuM ane niraMtara cAMDAlanA gRhane viSe rahI mastaka upara pANi vahana karI divasa gujAravA paDayA, ahaha ! iti khede ! je harizcaMdra mahArAjAnI eka eka avasthA paNa mahA duHkhadAi nIvaDI hA hA iti khede karmanI gatiyo mahA viSama ane vicitratAthI paripUrNa bharelI che. kka harizcaMdra kAMtyajadAsyaM, ka ilAsUnu : ka ca naTalAsyaM / kka ca vanakaSTaM kkAsaurAmaH, kaTu re vikaTo vidhipariNAmaH 2 bhAvArtha : kayAM harizcaMdra rAjA ane jyAM tenuM cAMDAlane ghare dAsatvapaNuM tathA kayAM ilApura kumAra ane kayAM naTaDAnA ToLAmAM malI jaI nATaka karavA paNuM tathA kayAM rAjA rAmacaMdra ane kayAM tene vanane viSe mahAkaSTa bhogavavA paNuM, are ! are ! karmano kaTuka vipAka mahA vikaTa ane baliSTa che. vivecana : yugalAdharmanuM nivAraNa karanArA tathA parama pratApI tathA prathama rAjA tathA prathama tIrthaMkara mahArAjA zrImAna AdIzvarasvAmi paNa eka varSa sudhI AhAra vinA jagatane viSe vicaryA, te karma mahArAjAno ja prasAda che. kAraNa ke AdinAtha mahArAjAe bhavAMtarane viSe bAMdhela karma tIrthaMkara mahArAjAnA bhavamAM udaya AvavAthI bAra mAsa lagI nirAhAra paNe vicaryA. bhagavAnane aMtarAya karma udaya AvavAthI dikSA aMgIkAra karyAbAda niraMtara 47 For Personal & Private Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 gocarI mATe gharoghara pharatA chatAM paNa bhikSA kayA prakAranI apAya te nahi jANavAthI koIka bhagavAnane kanyA grahaNa karavAnuM kahevA lAgyA, to koIka suvarNa rajata grahaNa karavAnI vinaMti karavA lAgyA, koika hIrA mANeka motI pannAno bhagavAnanA pAse Dhagalo karavA lAgyA, to koika hAthIghoDA, ratha vigere aMgIkAra karavA mATe pagamAM paDavA lAgyA. bhagavAna AdizvarasvAmi mahArAjA uparokta sarvene akalpanIya jANI tyAga karatA cAlavA mAMDayA. AvI rIte jagata prasiddha bhagavAna AdizvarasvAmi bAra mAsa gharoghara bhikSA pharatAM chatAM paNa AhArane pAmyA nahi. chevaTe aMtarAya karmanA kSINa thavAthI bAra mAse bhagavAna takSazilA nagarIne viSe gayA. tyAM temanA putra bAhubaLIjInA prapautra zreyAMsakumAre bhagavAnane dekhAtethI jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM ane zeraDInA rasanA prAsuka AhAravaDe karI bhagavAnane pratibhAvyA zreyAMsakumAranA gRhane viSe vasudhArA vigere pAMca divya pragaTa thayA. zreyAMsakumArathI jagatamAM dAnano mahimA pragaTa thayo. to bhagavAnane tIrthaMkara pada chatAM paNa bAra mAsa sudhI AhAra na maLyo te sarva karmanoja prasAda che. carama tIrthaMkara mahArAjA zrImAn mahAvIrasvAmi mahArAjA brAhmaNInI kukhe nIca kuLe AvyA tathA tIrthaMkara pada chatAM paNa dikSA aMgIkAra karyA bAda bAra varSa adhika mahA ghora ane maraNAMta upasargane sahana karavAvALA thayA. tathA deva, manuSya ane tiryaMcoe karelI asahya sakhata vedanAnA bhoktA thayA tathA pagamAM khIra raMdhANI temaja kAnamAM khIlA ThokANA vigere duHkhane sahana karavAvALA bhagavAna mahAvIra mahArAjA thayA te sarva karmanoja prasAda che. * zrImAn kRSNa mahArAjAnA putro DhaMDhaNakumAre nemanAtha M48 ~ 48 For Personal & Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 mahArAjAnI dharmadezanA zravaNa karI dIkSA aMgIkAra karI tyArabAda aMtarAya karmano udaya thavAthI dvArikA nAmanI mahA prasiddha nagarIne viSe nemanAtha mahArAjAnA prasiddha ziSya hovA chatAM paNa temaja kRSNavAsudevanA putra hovA chatAM paNa cha mAsa sudhI gocarI niraMtara pharatAM chatAM paNa zuddha AhAra pAmyA nahi. A sarva karmano prasAda che. * Aryadezano AryakumAra anAryadezamAM janma pAmI abhayakumAre mokalAvela pratimAjInA darzana karI jAtismaraNa jJAna pAmI AryadezamAM AvI abhayakumArane maLyo ane bhavAMtaramAM manathakI karelI cAritranI virAdhanAnuM phaLa anArya dezamAM janma thayo te che ema dhArI vairAgya ragita thaI dikSA aMgIkAra karavAnI zakti dhAraNa karI. dikSA levA tatpara thatAM hajI bhoga karmaphaLa bAkI che mATe zikSA aMgIkAra karavAno vicAra baMdha rAkho. AvI rIte devatAoe niSedha karatAM chatAM paNa paurUSavRti dhAraNakarI dikSA lIdhI ane pAchaLathI bhoga karmaphaLa udaya AvavAthI covIza varSa gharavAsa rahevuM paDayuM. AvI rIte AdrakumArane thayuM te sarva karmano prasAda che. * naMdiSeNa mahAmuni mahAlabdhivaMta hovA chatAM bAra varasa sudhI vezyAnA gharamAM rahevA samarthamAna thayA te sarva karmano prasAda che. * gajasukumAla mahAmunine pagathI te mastaka paryata kheranA aMgArA bharANA ane teno tIvra dAha sahana karavo paDayo, A sarva karmanoja prasAda che. * metAraka muninA mastaka upara cAmaDAnI vAdhara vIMTANI ane tethI cakSuo nIkaLI paDI tathA hADakA phuTavA mAMDayA ane cAmaDA tuTavA mAMDayA kiMbahunA ! sakhata vedanA sahana karavI paDI. A sarva karmanoja prasAda che. 49 For Personal & Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 * pApiSTa pAlake skaMdhakasUrinA pAMcaso ziSyone ghANImAM ghAlIne pIlyA tathA dhasUrinI paNa teja sthiti karI evI rIte sarvene ghAMcInI ghANImAM pIlAvuM paDyuM, te sarva karmano prasAda che. * uttama jJAnavALA cauda pUrvadhara bhAnudatta muni nigodane viSe gamana karavAvALA thayA te sarva karmano prasAda che. * sagara cakravartinA sATha hajAra putro samakALe maraNa pAmyA ane tethI sagaracakravartine mahA duHkha utpanna thayuM te sarva karmano prasAda che. * sanatkumAra cakravartinuM zarIra nirogI temaja mahAnirmaLa chatAM samakALe soLa rogo zarIramAM vyApta thayA te sarva karmanoja prasAda * AThamo svayaMbhu (subhUma) cakravarti ke sola hajAra yakSo tenI sevA karanArA hatA chatAM paNa samudramAM paDato koIe bacAva nahi karavAthI Artaraudra dhyAnathI narakane viSe gayo, te sarva karmanoja prasAda che. * bAramo brahmadatta cakravarti aMdhatvapaNAne pAmyo te sarva karmanoja prasAda che. * rAma-lakSmaNa ane sItA vagaDAmAM mahAduHkha pAmyA, sItAnuM haraNa thayuM temaja rAvaNa pAsethI sItAne pAchI vALatA mahAkaSTa pAmyA ane bAra varSa sudhI vanamAM bhaTakayA. te sarva karmano prasAda che. * pAMce pAMDavo duryodhananI sAthe jugAra ramatAM sarvarAjyapATane hArI gayA temaja draupadine paNa hArI gayA ane bAra varSa vanavAsamAM pa0 For Personal & Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhIkhArIne peThe rajhaLyA te sarva karmano prasAda che. * naLarAjAe paNa potAnA bhAI kuberanAM sAthe jugAra ramatA rAjyapATane gumAvyuM tathA damayaMtIne paNa gumAvI ane raNavagaDAmAM damayaMtIne ekalI choDI daI bAra varSa mahAduHkha bhogavyuM te sarva karmano prasAda che. * chappanakuLakoTI yAdavono svAmi zrImAn kRSNamahArAjA dvArikAnA dAhathI duHkhI duHkhI thaI vagaDAmAM pANi pANi mukhethI e prakAre jhaMkhanA karato jarAkumAranA bANavaDe karI maraNa pAmyo te sarva karmano prasAda che. * satya harizcaMdrarAjA rAjayathakI bhraSTa thaI sutArA rANIne vecI caMDALane ghare bAra varSa sudhI rahI mastaka upara pANi vahana karavA samarthamAna thayo ane mahA duHkhI thayo te sarva karmano prasAda che. * samyaktva dhAri zreNika mahArAjA potAnA putra koNikathI baMdhAI jaI koSTanA piMjaramAM rahI putrathakI mahAduHkha pAmyo te sarva karmanoja prasAda che. * draupadIesukumAlikAnA bhAvamAM pAMca purUSanI strIpaNe utpanna thavAnuM niyANuM bAMdhela ane tethI te pAMca pAMDavonI strI thaI te karmano prasAda che. satI sItA rAvaNa thakI haraNa thaI te paNa karmanoja prasAda che. dalivAhana rAjAnI putrI caMdanabALA pazunA peThe cauTAmAM vecANI te sarva karmanoja prasAda che tathA kalAvatInA hAtha chedANA tathA satI subhadrA kalaMkane pAmI te sarva karmano prasAda che. * * caMdra ane sUryane rAtri-divasa gaganamaMDaLane viSe paribhramaNa karavuM paDe che tathA caMdramAnI eka kaLA kRSNapakSamAM ghaTatI jAya che 51 For Personal & Private Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 A sarvanoja prasAda che. * bhUta bhaviSya ane vartamAna kALane viSe aneka satyavaMta mahApurUSo ane mahA satImAtAoe aneka prakAranA kaSTane sahana karelA che te sarva karmano prasAda che. mATe karma zivAya jagatamAM koI paNa mahAnuM nathI. (ALanuM svarUpa) sarvane jItI zakAya che paraMtu kALane jItavo mahAna muzkela che. mANasa game te prakAranI vipattine bhoga thaI paDelo haze, to tene dAna mAna paisA vastu pAtra ane yukti prayukti temaja sahAya karIne vipatti thakI mukta karI zakAze paraMtu kALane Adhina thayela jIvane koIpaNa choDAvanAra che ja nahi. anAdikAla thakI anaMta bhavone viSe bhamatA bhaTakatA A jIve anaMtA rAtri divaso anaMtA pakSo anaMtA mAso anaMtI Rtuo anaMtA varSo ane anaMtA yugo choDayA paraMtu A AtmAno koI paNa rIte pAra Avyo nahi kAraNa karmano aMta thayo nahi. siddhAMtane viSe kahyuM che ke - titthayarA gaNahArI, suravaINo cakki kesavA rAmA / saMharIyA ya vihiNA, kA gaNaNA sesapurisANaM // 1 // bhAvArtha : tIrthakaro gaNadharo idro cakravartio vAsudevo ane baladevo evA mahA purUSone paNa kALe saMharaNa karelA che to bIjA purUSonI gaNatrIja zI karavI ? | vivecana : anAdikAla gayo temAM anaMtI utsarpiNI ane anaMtI avasarpiNI vyatIta thayela che. ane tenA aMdara utpanna thayelA 52 For Personal & Private Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 anaMtA tIrthaMkara mahArAjAo tathA anaMtA gaNadhara mahArAjAo tathA anaMtA kevalajJAni mahArAjAo tathA anaMtA zrutakevalI mahArAjAo tathA anaMtA pUrvadhara mahArAjAo tathA anaMtA mananANI tathA anaMtA avadhijJAni tathA anaMtA labdhidharo tathA anaMtA jaMghAcAraNa temaja vidyAcAraNa muni mahArAjAo tathA anaMtA yugapradhAno ane anaMtA prabhAvIka munimahArAjAo temaja anaMtA cakravartio tathA anaMtA baladevo tathA anaMtA vAsudevo tathA anaMtA prativAsudevo temaja aMnatA nArado tathA anaMtA tapasvIyo tathA anaMtA RSiyo ane anaMtA ekAMta dharmiSTa mANaso tathA anaMtA dAnI mAnI yazasvI tejasvI ojasvI mahAnubhAvo temaja anaMtA jagatanA jIvone A kuTila kALe bhakSaNa karela che te jaga jAhera temaja itihAsa jAhera ane zAstra jAhera che. ane tenAthI siddha thAya che ke dareka jIvane eka divasa kALa bhakSaNa karaze te nirvivAda che. AvuM jANI dareka mahAnubhAvone saMsAranI vyartha jALa choDI Atmahita karI levuM zreyaskara che. AyurvarSazataM nRNAM parimitaM rAtrau tadardhaM gataM, tasyArdhasya parasya cArdhamaparaM bAlatvavRddhatvayoH, zeSaM vyAdhi viyoga duHkha sahitaM sevAdibhirnIyate, jIve vAri taraMga budbudsame saukhyaMkutaH prANinAm // 1 // | bhAvArtha : manuSyonA AyuSyanuM pramANa so varSanuM kareluM che. temAMthI ardha AyuSya to rAtrine viSe jAya che ane te ardha bAkI rahela AyuSyamAMthI ardha AyuSa bAlya avasthAne viSe temaja ardhavRddhA avasthAnI aMdara jAya che, bAkI zeSa rahela AyuSa vyAdhi viyoga duHkhAdikanA aMdara tathA paranI sevA cAkarI karavAthI vyatIta thAya 53. bhAga-4 pharmA-5 For Personal & Private Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ "S*nA : vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 che. pANinA kallolane viSe utpanna thayelA parapoTAnA samAna A caMcala jIvitavya thakI prANiyone sukha kayAMthI hoya. niyamANaM mRtaM baMdhu zocaMte paridevinaH AtmAnaM nAnuzocaMti, kAlena kavalIkRtam // 1 // - bhAvArtha : ajJAna dazAnI aMdara aMdhatva bhAvane pAmelA ane khedAdikane dhAraNa karI ArtadhyAnanA aMdara magna thayelA mUDha mANaso maravAnI taiyArI karela temaja maraNa pAmela baMdhavane vizeSamAM strI, putra, mAtApitA parivAra bALabaccAsvajana kuTumbavargane zoce che. paraMtu kALarAjAe koLIyo karela potAnA AtmAne zoca karatA nathI. gamAra mANasane paranI ciMtA thAya che paraMtu potAnA AtmAne paNa kSaNamAtramAM bhakSaNa karavA mATe kALe phALa mArelI che, teno lavaleza mAtra zoca karavAmAM Avato nathI. A pAmara AtmAnuM mUrkhatvapaNuM spaSTa paNa batAvI Ape che. duniyAmAM je jIvo utpanna thAya che ane te jIvonuM AyuSa jeTalA pramANavALuM hoya che teTaluM pUrNa karI maraNa pAme che. temAM keTalAeka svaAyuSa pUrNa karI mare che keTalAeka ardha AyuSe mare che, keTalAeka svalpa AyuSe mare che tenuM kAraNa e che ke upakrama lAgavAthI manuSyonA AyuSa tuTe che. vizeSAvazyaka bRhadravRttimAM kahyuM che ke - ajjJavasANa nimitte, AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANU, sattaviha bhijjae AuM // 1 // - bhAvArtha : atyaMta harSa ane viSAda (kheda) vaDe karIne atyaMta ciMtavana karavuM, ciMtA karavI te adhyavasAyathI AyuSya bhedAya che, khaMDAya che, vinAzabhAvane pAme che temaja atyaMta hRdayano saMrodha 54 For Personal & Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 thavAthI jIva maraNa pAme che tathA rAga, sneha, bhaya A traNa prakAranA bhedathI adhyavasAya traNa prakAre kahela che ane tethI AyuSya ochuM thAya che. jema eka koIka purUSa rUpALo hato. te tRSAtura hovAthI pANInA pAna karavA nimitte koI jalAzayane viSe Avyo, tyAM pANinuM pAna karI tyAMthI nivRtta thayA chatAM paNa koIka strI tenA rUpane nihALatI jotI, rAganA adhyavasAyathI turata prANa thakI mukta thai. 1 tathA koIka strIno svAmI paradezane viSe gayelo hato. te jIvato hato chatAM paNa koIka mANase asatya pralApa karI tenI strIne kahyuM ke tAro svAmI maraNa pAmyo te vArtA zravaNa karavAthI te strI snehanA paravazapaNAthI turata maraNa pAmI tathA teno svAmI paNa strInA maraNanI vArtA sAMbhaLavAthI maraNa pAmyo. 2. have nimittamAtra pAmIne AyuSya bhedAya che ema kahyuM to te nimitto kayA prakAranA che ane keTalA prakAranA kayA kayA che te kahe che - daMDa kasa sattha rajjU, aggI udagapaDaNaM visaM vAlA sIuNhaM arai bhayaM, khuhA pivAsA ya vAhI ya // 1 // mutta purIsa nirohe, jinna jinneya bhIyaNe bahuso, ghaMsaNa gholaNa pIlaNa, Aussa uvakkamA ee // 2 // bhAvArtha : daMDa, kazA, zastra, rajaju, agni, pANimAM paDavuM, viSa, vyAlA, zItoSNa, arati, bhaya, kSuta, pipAsA, vyAdhi, mutra tathA purISano rodha, jIrNAjIrNa bhojana, bahuza gharSaNa, gholana ane pIDana e prakAre upakramo lAgavAthI AyuSya tuTe che. vivecana : koIpaNa prANiye prahAra karavAthI te prahAra zarIranA sukumAla bhAga upara paDavAthI AyuSya bhedAI jaI tuTI jAya che 1, 55 For Personal & Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 tathA koIpaNa prANiye kaThora-kaThaNa maNa caDAvela dorIvaDe karI zarIra upara prahAra karavAthI AyuSya ochuM thAya che-tuTe che. 2, tathA koIpaNa mANase zastrano prahAra karavAthI AyuSya tuTe che. 3, tathA koIpaNa mANase gaLA viSe doraDuM bAMdhI phAMso khAvAthI AyuSya tuTe che ja, tathA koIpaNa mANasa agninA aMdara paDavAthI temaja nidrAdhina thaye chate akasmAta agni pragaTa thavAthI baLI javAthI AyuSya tuTe che. 5, tathA koIpaNa mANasa pANimAM paDavAthI arthAt kuvA, vAva, taLAva, sarovara, nadI, samudra drahAdikanA agAdha jaLane viSe paDavAthI AyuSya tuTe che. 6, tathA koIpaNa mANasane koI chaLabhedakapaTathI jhera Ape tethI temaja koIpaNa prakAranA zoka saMtApathI jheranuM bhakSaNa karavAthI AyuSya tuTe che 7, tathA koIpaNa prANine duSTa sarpa karaDavAthI temaja duSTa hastie upadrava karavAthI AyuSya tuTe che 8, tathA atyaMta zItalatA tathA atyaMta uSNatA lAgavAthI AyuSya tuTe che. 9, tathA koI paNa prakAre ciMtA ArtadhyAna thavAthI AyuSya tuTe che. 10, tathA koIpaNa prakArano bhaya utpanna thavAthI, hRdaya phATI javAthI AyuSTa tuTe che. 11, tathA atyaMta kSudhA lAgavAthI temaja kSudhA sahana karavAthI AyuSya tuTe che. 12 tathA atyaMta tRSA lAgavAthI temaja pANino yoga nahi maLavAthI AyuSya tuTe che. 13 tathA atyaMta vyAdhio zarIrane viSe thavAthI AyuSya tuTe che. 14 laghunIti, vaDInIti, atizaya rokavAthI AyuSya tuTe che, AhArane bhakSaNa karela hoya te bhojana pAcana thayA sivAya vAraMvAra bahu bhojana karavAthI ajIrNa visucIkA thavAthI AyuSya tuTe che. 15, tathA jema caMdanane ghase tema koI paNa mANasane ghasavAthI AyuSya tuTe che temaja koI paNa mANasa gADha saMkaDAzavALI jagyAmAM phasAI javAthI AyuSya tuTe pa6 For Personal & Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 che. 16, jema koI mANasa aMguThA ane AMgaLI vacce june rAkhI jema ghoLe che tathA goLa vALe che temaja koI mANasane atyaMta ghoLavAthI AyuSya tuTe che. 17, tathA zeraDIne maMtramAM nAkhI jema pIle che tema koI mANasane ghANI yA ghATamAM saMmarda thavAthI AyuSya tuTe che. 18, e uparalA upakramo lAgavAthI prANiyonA AyuSya jaldIthI tuTe che. zAstrakAra mahArAjAe sopakramI ane nirUpakramI A be prakAranA jIvonA AyuSya kathana karelA che tenA uparalA upakramo lAgavAthI je jIvo mare te sopakramI AyuSyavALA kahevAya che. tathA covIza tIrthakara, bAra cakravarti, nava vAsudeva nava baLadeva, nava prativAsudeva ane nava zAradAdi nirUpakramI kahevAya che kAraNa ke teo potAnuM AyuSya pUrNa thAya pachIja mare che. have maratI vakhate je gatimAM javuM hoya te vezyA Ave che tethI vezyAnA svarUpane zAstrakAra mahArAjA kahe che. have nIcenA lakSaNovALA jIva kaI gatimAMthI Avela che te zAstrakAra kahe che - svargAccyutAnA miha jIvaloke, catvAri cinhAni tanau vasaMti / vAnaprasaMgo mathurA 2 vApI, vArtha sAru sevanuM aaaa , . | bhAvArtha : je mANasa devalokathakI Avela hoya che tenA zarIramAM cAra cinho vase che niraMtara dAna ApavAnI buddhi hoya che. 1, mukhane viSe manohara vANI hoya che. 2. devanI bhakti-pUjA karanAro hoya che. 3, tathA sadgurUnI sevanA karavAvALo hoya che. virodhatA baMdhujaneSu nityaM, sarogatA mUrkhajaneSu saMgaH / atyaMta kopI kaTukA ca vANI, narasya cinha narakAgatasya // 2 // bhAvArtha : potAnA baMdhuvargane viSe niraMtara virodha bhAva dhAraNa karanAra tathA niraMtara rogayukta tathA mUrkha mANasonI saMgati karanAra 57. For Personal & Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 tathA atyaMta krodha karanAra tathA kaDavA vacano bolanAra AvA lakSaNone dhAraNa karanAra mANasa narakathI Avela hoya che. IrSyAlu va saMtuSTaH mAyA lubdhaH kSudhAdhikaH / mUrchA suptolasazcaiva, tiryag yonyAgato naraH // 3 // bhAvArtha : IrSALu tathA saMtoSa vinAno tathA mAyA kapaTI tathA lubdha tathA kSudhAtura tathA mUrchAvALo tathA suI rahenAra tathA ALasu AvA lakSaNoyukta mANasa tiryaMca yonimAMthI Avela hoya che. nAsti lobho vinitazca, dayAdAnarucittama'duH, prazastavadanazcaiva, manuSyAdAgatako naraH // 4 // bhAvArtha : lobharahita tathA vinayavAna tathAdayAdAnanI rUcIvALo tathA komaLa tathA prazasta mukhavALo, AvA lakSaNoyukta mANasa manuSyagatithakI Avela kahevAya che. tathA kevo jIva kayA prakAranA AyuSyanA baMdhane nAkhI kaI gatimAM jAya che te kahe che kUTasAkSI parAghAtI parApavAda jalpakaH / mRSAvAdI phalguvAcI, sarvathA narakaM vrajet // 1 // - bhAvArtha : jUThI sAkSI pUranAra tathA parano ghAta karanAra tathA parano apavAda bolanAra tathA juThuM bolanAra tathA kharAba vacano bolanAra sarvathA prakAre narakane viSe ja gamana kare che. mithyAdRSTiH kuzIlazca mahAraMbha parigrahaH pApaH krUrapariNAmo, narakAyurnIbaMdhakaH // 2 // bhAvArtha : mithyAdraSTi tathA kuzIla tathA mahAAraMbha karanAra ane mahA parigrahane dhAraNa karanAra tathA kura pariNAmavALo mANasa narakanA AyuSyane bAMdhe che. 58 For Personal & Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (kRSNa lezyAvaMta jIvanA lakSaNo) atiraudraH sadAkrodhI, matsarI dharmavarjitaH nirdayo vairasaMyuktaH kRSNalezyAdhiko naraH // 1 // - bhAvArtha : atyaMtaraudra tathA niraMtara krodhane dhAraNa karanAra tathA matsarI, jherIlA svabhAvavAlo tathA dharmarahita tathA nirdaya tathA vairabhAva vaDe karI yukta ehavA lakSaNo yukta mANasa kRSNa lezyAvAlo kahevAya che. - (nIlavezyAvaMta jIvanA lakSaNo) alaso maMdabudhizca, strIlubdhaH paravaMcakaH, kAtarazca sadA mAnI, nIlalezyAdhiko bhavet // 2 // bhAvArtha : ALasu tathA maMdabuddhivAlo tathA strIne viSe atyaMta lubdha tathA parane ThaganAro tathA bIkaNa temaja sadA abhimAnI ehavA lakSaNo yukta jIva nIkalezyA vAlo kahevAya che. (kApota leyAvaMta jIvanA lakSaNo.) zokAkulaH sadA ruSTaH, paraniMdAtmazaMsaka / saMgrAme prArthate mRtyu, kApotaka udAhRtaH // 3 // bhAvArtha : zoka vaDe karI Akula tathA niraMtara rUSTatA krodhipaNuM dhAraNa karanAra tathA paranI niMdA karanAra ane potAnI prazaMsA karanAra tathA raNasaMgrAmamaraNanI icchA karanAra jIva kApota lezyAvAlo kahevAya che. 59 59 ~ For Personal & Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 tejalezyAvaMta jIvanA lakSaNo.) vidyAvAn karuNAyuktaH kAryAkAryavicArakaH / lAbhAlAbhe sadA prIti stejo lezyAdhiko naraH 4 bhAvArtha : vidyAyukta tathA dayAlu tathA kArya ane akAryano vicAra karanAro tathA lAbha ane alAbha tene viSe niraMtara prItivAlo ehavA lakSaNo yukta mANasa tejovezyA vAlo kahevAya che. (padmavezyAvaMta jIvanA lakSaNo.) kSamAvAMza sa tyA, vArcanaratodyo ! zucIbhUtaH sadAnaMdI, padmalezyAdhiko naraH // 5 // bhAvArtha : kSamAvAlo tathA niraMtara tyAgI tathA devanuM pUjana karavA udyamavaMta tathA pavitra tathA niraMtara AnaMdI AvA lakSaNo yukta jIva padma lezyAvAlo kahevAya che. (zuklalezyAvaMta jIvanA lakSaNo) rAgadveSa vinirmuktaH, zokaniMdA vivarjitaH paramAtmatA saMpana, zuknatno mana:, saddA bhAvArtha : rAgadveSa rahita tathA zoka ane niMdA varjita tathA paramAtmA vaDe karI vyApta thayelo arthAta paramAtmadazAne pAmela ehavA lakSaNo yukta jIva zukala lezyAvALo kahevAya che. e uparokta pramANe kayA prakAranA guNo lakSaNo hovAthI kayA prakAranI vezyAvALo jIva kahevAya che. te zAstrakAra mahArAjAe kahyuM have kayA prakAranI lezyAvALo jIva kaI gatimAM gamana kare che, te kahe che. siddhAMtane viSe kahyuM che ke - 60. For Personal & Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 kinhAe jAi nirae nIlAe thAvaro bhave, kApotAe tirie, tevAe mANuso bhave // 1 // paumAe devaloe, sAsaNa kANaM ca sukka lesAe, iya lesA bhAva phala, pannuttA vIyarAgehiM // 2 // bhAvArtha : kRSNa lezyAvALo jIva marIne narakanA aMdara jAya che. 1, nIla vezyAvALo jIva marIne sthAvaramAM jAya che. 2, kApota lezyAvALo jIva marIne tiryaMca gatimAM jAya che. 3. tejo vezyAvAlo jIva marIne manuSyagatimAM jAya che. 4. pA lezyAvALo jIva marIne devalokane viSe jAya che. 5. tathA zukala lezyAvALo jIva marIne zAzvata sthAna muktimAM jAya che, 6. AvI rIte zrImAna vItarAga mahArAjAe chaye vezyAonA bhAva phalane kathana karela che. unmArgadezako mArganAzako bahu mAyikaH / zaravRttiH sazanya, tiryaTTyurnivaMthala rUA bhAvArtha : unmArganI prarUpaNA karanAra sanmArgano nAza karanAra bahu ja mAyA kapaTa karanAra tathA zaThavRti dhAraNa karanAra ane zalyane dhAraNa karanAra mANasa tiryaMca gatinA AyuSyane bAMdhe che. prakRtyA 'lpakaSAyaH syAcchIla saMcayamavarjitaH / dAnazIlo manuSyAyu, gururbadhnAti madhyamaiH // 4 // bhAvArtha : svabhAvathI ja alpa kaSAyavALo hoya tathA zIyala ane saMyama rahita hoya tathA dAna ApavAnIrUcivALo hoya evA madhyama guNo vaDe karIne yukta ehavo mANasa manuSyanA AyuSyane bAMdhe che. akAmanirjarA bAlatapo 'Nuvrata suvrataiH / jIvo badhnAti devAyuH samyag diSTazca yo bhavet 5 ( 61 ) For Personal & Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 | bhAvArtha : akAma nirjarA karanAra tathA aNuvrata ane suvrato vaDe karI bAla tapasyAne dhAraNa karanAra tathA samyadraSTi je jIva hoya te devagatinA AyuSyane bAMdhe che. pApI rupavivarjitaH paruSavAk yo nArakAdAgata / stiryag yonisamAgatazca kapaTI nityaM bubhukSAturaH / mAnI jJAnavivekabuddhikalito yo martya lokAgato / yastu svargaparicyutaH sasubhagaH prAjJaH kaviH zrIyuta : // 1 // bhAvArtha : je mANasa narakathI Avela hoya che te pApiSTa hoya che tathA rUpa vaDe karI rahita hoya che tathA kaThora vacanone bolanAra hoya che. te kapaTI mAyAvI atyaMta hoya che tathA niraMtara sudhAtura hoya che tathA je mANasa manuSya gatithI Avela hoya che te mAnayukta hoya che tathA jJAna viveka ane buddhi vaDe karI vyApta hoya che. tathA je devaloka thakI Avela hoya che te subhaga tathA vidvAna tathA kavi tathA lakSmI vaDe karI yukta thAya che. e uparokta pramANe paralokane viSe gamana tathA paraloka thakI Agamana karanArA jIvanA lakSaNo zAstrakAra mahArAjAe kathana karela che. . have kevA prakAranA karmone karanAro jIva IMhAthI maraNa pAmI kaI gatinA aMdara jaIne utpanna thAya che. te kRpAnA sAgara zrImAnuM jJAni mahArAjA bhavya jIvonA anugraha arthe kathana kare che - jo ghAiya sattAI, aliyaM jaMpeI paradhaNaM haraI / paradAraM viyavaccai, bahupApapariggahAsatto // 1 // caMDo mANI thaddho, mAyAvI niThuro khuro pAvo / pisuNo saMgahasIlo, sAhUNa niMdao ahammA // 2 // na 62 For Personal & Private Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 duThu bodhI aNajjo ya gghaya bahudukha soga paro / teNaM paraMmi mariu, narayaMmi sA jAyaI jIvo // 3 // bhAvArtha : je mANasa nirdaya thaI prANiyonA ghAtane karanAro hoya arthAt hiMsAno karanAro tathA asatyane bolanAro tathA pArakAnA dhananI corI karanAro tathA parastrI pratye gamana karanAro tathA bahu pApakarmane viSe rakta temaja parigrahane viSe Asakata rahenAro tathA pracaMDa prakRtiyukta, temaja abhimAnamAM masta banelo tathA stabdhavRttivALo tathA mAyA-kapaTane dhAraNa karanAra tathA niSpharapaNAne pAmelo, tathA kSudratAsahita temaja pApiSTapaNAne aMgIkAra karanAro. tathA paranI cADI cugalIne karanAro, temaja sarve padArthonA upara mUchane dhAraNa karanAro temaja dharma bhraSTa thaI adharmane AcaranAro, tathA duSTabodhi durlabhabodhi hoya temaja anArya ziromaNI tathA bahu duHkhanA aMdara magna thayelo, temaja zoka saMtApane viSe tapelo AvA uparokta AcaraNo lakSaNone dhAraNa karanAra jIva iMDAthI maraNa pAmI nizcaya narakane viSe upaje che / 1 2 3. | kajjatthI jo sevaI mittaM, kajjao kae visaMvayavi / kUro mUDha maIo, tirio so hoI marIuNaM // 4 // | bhAvArtha : potAne koI paNa prakAranuM kArya paDayAthI mitrane sevana karanAra ane kAryanA pAra paDI gayAthI mitra drohI thaI mitrane tyAga karanAra, tathA mUDha mativALo vizeSamAM mAyAkapaTane dhAraNa karanAra jIva IMhAthI marIne tiryaMcamAM upaje che. ajjava maddava jutto, akohaNo dosa vajjio vAI / naya sAhU guNesu Thio, marIo so mANuso hoI 5 63) 63. For Personal & Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhAvArtha : Arjava-mArdava saMyukata tathA krodha mAna mAyA lobha rahita tathA nyAyasaMpanna tathA sarala ane bhadrika pariNAmI tathA sAdhuonA guNagAna karanAra tathA vizeSamAM deva gurU dharmano upAsaka jIva IMDAMthI maraNa pAmI manuSya gatimAM jAya che. tava saMyama dANa rao, pagaI bhaddo kivAlU ya / guru vayaNa rao niccaM, marIo devaMmi so jAyaI 6 bhAvArtha : tapa saMyama dAnane viSe rakta rahelo, tathA svabhAvathIja bhadraka prakRtivALo tathA dayALu tathA gurU mahArAjanA vacanane viSe Asakata cittayukta niraMtara rahela ehavo jIva marIne devalokane viSe jAya che. aTTaNa tiriya gaI, ruddajhANeNa jammae narayaM / dhammeNa devaloe, siddhigaI sukkajhANeNa // 7 // bhAvArtha : ArtadhyAna karanAra marIne tiryaMca gatimAM jAya che. tathA raudra dhyAna karanAra mANasa marIne narakane viSe gamana kare che. tathA dharma dhyAna karanAra jIva devalokane viSe jAya che tathA zukala dhyAnane dhAraNa karanAra jIva muktine viSe gamana kare che. azanaM me vasanaM me, jAyA me baMdhuvargoM me, iti me me kurvANaM, kAlavRko haMti puruSAjam // 1 // | bhAvArtha : jema meM meM zabdane karanAra bakarAne varU cito vigere hiMsaka prANi mArIne ThAra kare che temaja A bhojana mahArUM che tathA A vastra mahArUM che tathA A strI mahArI che tathA A baMdhuvarNa mahAro che. ityAdika prakAre meM meM mAruM mAruM karatA purUSa rUpI bakarAne A kALarUpI varU hiMsaka prANI mArI nAkhe che. 64 For Personal & Private Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 ego jAyaI jIvo, ego marIuNa taha uppajjaI, ego bhamaI saMsAre egocciya pAvae siddhaM // 1 // bhAvArtha : jIva ekaloja utpanna thAya che tathA marIne paralokane viSe paNa ekalo ja jAya che tathA saMsArane viSe ekaloja bhame che temaja karmano aMta karI nizcaya muktine paNa ekaloja pAme che. mRtyorbibhe kiM mUDha, bhItaM muMcati kiM yamaH / ajAtaM naiva gRhaNAti, kuru yatnamajanmani // 1 // bhAvArtha : he mUDha maraNa thakI tuM zuM bhaya pAme che? kALa zuM bhaya pAmelane choDI muke che ? arthAt choDatoja nathI. je utpanna thAya che tene kALa choDato nathI mATe pharIthI janma dhAraNa karavo paDe nahi tevA kartavyo karavAne viSe prayatna kara. A uparathI cokkasa siddha thAya che ke utpatti jenI che teno ja nAza che ane jenI utpatti hotI nathI teno nAza kadApi kALe thato nathI. A AtmA janma jarA ane maraNanA duHkho vRddhi pAme tevA kartavyo karavAthI utpanna thaI maraNane pAme che, paraMtu janma jarA ane maraNa vinAzabhAvane sarvathA prakAre pAme ehavA kartavyo AtmA kare to pharIthI janma maraNanA duHkho bhayo kalezo Ave nahi. mATe dareka mahAnubhAvo ke jemane vItarAganA vacano upara AstA rAkhI temanA kathana pramANe vRtti karmono ghAta karI evI siddha dazA meLavavI ke pharIthI janma maraNAdika prAdurbhAvane pAmI zake nahi. harIyALI ) bAI he mAM kautuka dIThuM, kANo DoLo AMkhe AMjIre, bAI he mAM kautuka dIThuM, hAthI vichuTo hAthIore. 1 (65) For Personal & Private Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 arthaH he bhagavan meM kautuka dIThuM samyakatva vinA je mukti vAMcheche, te jANe kAMNo DoLo AMje che, vaLI meM kautuka dIThuM , je mANasa manuSya janma pAmIne dharmane karato nathI, te jANavu ke hAthathI hAthI chuTI gayo che. bAI he mAM kautuka dIThuM, muDaI mAthe rAkhaDI re, bAI he mAM kautuka dIThuM, tarasyo pANI navi pIere. 2 artha : vaLI me acarija dIThuM , cAritrane grahaNa karIne zarIranI zobhA kare che, vaLI meM Azcarya dIThuM , dhananI tRSAvAlo tRSNAlu mANasa, tarasyo chatAM paNa dharmarUpI pANinuM pAna karato nathI. bAI he mAM kautuka dIThuM, phalIyo AMbo kApIyore, bAI he mAM kautuka dIThuM, suare hAthI mArIyore. 3 artha : vaLI meM Azcarya dIThuM , janma sudhI vrata pAlIne je saMsArika sukhanI vAMchA kare che, te phaLIbhUta thayelA Amra vRkSane kApavA barobara che, arthAt kApe che, vaLI meM kautuka dIThuM , kAmadeva rUpI Dukkare (bhaMDe) brahmacarya rUpI hAthIno vinAza karyo. bAI he maI kautuka dIThuM, beTe bApa viNAsIyore bAI he mAM kautuka dIThuM, viSa pII harakhita thayore 4 artha : vaLI meM acarija dIThuM , mana rUpa putre AtmArUpI pitAno vinAza karyo, tathA vaLI meM kautuka dIThuM , viSayarUpI jheranuM pAna karIne AtmA harSane pAmyo. bAI hai maI kautuka dIThuM, viNa purUSaze ramaNI ramere, bAI hai maI kautuka dIThuM, eka nArI paraNe ghaNAre pa artha : vaLI meM Azcarya dIThuM punyarUpI purUSa vinA, kAyA rUpI strI-iMdriya karIne AtmA ekalo rame che, ane vaLI kautuka 66 ~ For Personal & Private Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 dIThuM ke, ekaja tRSNA rUpI nArA ghaNA jIvo paraNe che. bAI he mAM kautuka dIThuM, garUDa nAga visa dhArIre, bAI he mAM kautuka dIThuM, gayavara sIMha sAtamo galyore. 6 artha : valI meM kautuka dIThuM , garUDarUpa AtmA zarIrane viSe rahela krodharUpI sarpanA viSe karIne dhAryA che (mUchita thayela che) vaLI meM kautuka dIThuM AtmA rUpI siMhane mAnarUpI ajagare gaLelo che. bAI he maIkautuka dIThuM, sAyara mAMchalA savI galyAre, bAI he mAM kautuka dIThuM, ekaNe pAMca viNAsIAre. 7 arthaH valI meM acarija dIThuM, ke lobharUpa samudra sarva manuSyarUpI mAchalAne gaLI lIdhA, valI meM Azcarya dIThuM , ekaja mohe pAMca mahAvratono vinAza karyo. bAI he mAM kautuka dIThuM, mAya muI roI nahi re, bAi he mAM kautuka dIThuM, vayarI gharamAMhe ramere. 8 artha : vaLI meM kautuka dIThuM , bhavasaMtatI rUpa mAtA maraNa pAmI, ane prANIrUpI putra roto nathI, vaLI meM Azcarya dIThuM , zarIrarUpa gharane viSe maraNa rUpI zatru vAsa karIne rahelo che. bAI he mAM kautuka dIThuM, nArI prItama bAMdhIore, bAI hai moM kautuka dIThuM, bAMdhyo cora corI kare re. 9 arthaH vaLI meM to acarIja dIThuM , kAyA rUpI nArIe jIvarUpI prItamane bAMdhelo che, vaLI meM to Azcarya dIThuM , manarUpI corane sAmAyika rUpI doraDAthI bAMdhyA chatAM paNa,ArtadhyAna ane raudradhyAna rUpI cora corIne kare che. bAI he mAM kautuka dIThuM paMtha lahI bhulo phare re, bAI he mAM kautuka dIThuM, viNa sukhaI kima sukhIyore, 10 67) rU 67 For Personal & Private Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 artha : valI meM kautuka dIThuM vItarAga mahArAjAe dekhADelA dharmarUpI mArgane choDIne pramAda rUpI unmArge AtmAgamana kare che. vaLI meM to Azcarya dIThuM , viSaya sukha vinA, AtmA sakala karma kSaya rUpa mokSa sukhane pAme che. (harIyAlI - 2) varase kAMbala bhIMjaI pANI, mAchalaDe baga lIdho tANI, uDire AMbA koili morI, keli siMcatA phalIre bIjorI 1 artha: kAMbala kahetA pAMce iMdriyo te pAMca iMdri varase che, ane pANI kahetA jIva te bhIMjAya che, jIva karmane bAMdhe che, tenA bhArathI bhIMjAya che, tathA lobha rUpI mAchalAo jIvarUpI bagalAne tANI kheMcIne saMsAramAM nAMkhyo, uDire kahetA sAvadhAna thA, AMbA kahetA he jIva ! koIli kahetA tRSNA vistArane pAmI che, mATe sacetana thA, tathA keli kahetA mAyA rUpI keLane siMcana karatA, tRSNA rUpI bIjorI navapallavita thaI phalIbhUta paNAne pAmI. DhAMkaNIi kuMbhAraja ghaDIyo, laMgaDA upara gardabha caDhIyo, nisAM dhovaI ne oDhaNa rovaI sakaro biTho kautuka jovi 2 artha DhAMkaNI kahetA mAyA, te mAyAe kuMbhAra rUpI jIva ghaDayo, ane te jIva rAga ane dveSa rUpI laMgaDA upara caDayo, te kAmAMdhane vRddhAavasthA prApta thavAthI jIva je te khedane pAme che, avasare jarA avasthAne prApta thayelA jIvane tenuM samagra kuTuMba beThA beThA kautukathI jove che, ke AnI dazA juo. Aga bale aMgIThI tApe, visvAnara baiTho thirathira kaMpai, khIlo dUje ne bheMsa vilove, mInI bIThI mAkhaNa tApe 3 ba68 ~ For Personal & Private Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 artha : krodharUpI agni balI rahelo che, ane aMgIThI kahetAM zarIra te krodharUpI agnimAM tapI rahelo che, ane kAmarUpI visvAnala kahetA agni je te jIvanane bALavAthI AtmA viSayarUpI tRSNAthI tharathara kaMpAyamAna thAya che. punya karIne khIlo kahetAM jIva te dUje che, ane kAyA kahetA bheMsa te vilove kahetA vilAsane kare che, tathA mInI kahetA mAyA ane jIva kahetA mAkhaNa eTale mAyA rUpI mInI bilADI jIva rUpI mAkhaNane vilove kahetA saMsArane viSe jamADe che, paribhramaNa karAve che. vahu vIyAi sAsu jAI, nAhani devarII mAtA nipAI, sarojI sutA ne vahU hIMDola hAlo hAlo bhAbhAjI ghuMghara bole 4 artha : sumatirUpI vahu bhAI, teNe cetanArUpI sAsune unnata karI, ane nAno devara je karma, teNe mAtA kahetAM sumatine utpanna karI, sasarArUpI jIva je te hIDolA upara suto che, tene sumatirUpI vahu jhulAve che, ne kahe che ke hAlo hAlo kahetAM udyama karo, kAraNa ke kALa DhuMkaDo kahetA najIka Avelo che ane tenA ghugharA vAgI rahyA che, eTale ke jarA kahetA vRddhA avasthArUpI ghugharA bolI rahyA che vAgI rahyA che, mATe paralokanA hitArthe dharmane vize udyama karo. sarovara upara caDhI bilADI, baMbhaNa dhari caMDAlaNa jAI, kIDI sUtI polI na mAya, UMTa valI paranAle jAya. 5 artha : zarIrarUpI sarovaranA upara vRddha avasthArUpI bilADI caDI beThI che, ane brAhmaNa te jJAnavaMta jIvananuM kAyArUpI je gharate kAyArUpI gharane viSe kadAgraha mithyAtvarUpI caMDAlaNI utpanna thayelI che, tathA kIDI kahetA mAyA vistAra karIne sUtI che, paNa 69 bhAga-4 pha- For Personal & Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 te polI mAM samAI zakatI nathI, ane uMTa te lobha te lobhanA vyApAramAM draSTi pApa upara jAya che. Dokari dUjhI - bheMsa vasUki, cora koTavALane bAMdhi muke, e hariyAlI je nara jANe, mukhe kavi depAla vakhANe, 6 artha: DokarI kahetA ciMtA te dUje che, ane bheMsa vasukiM kahetAvyAdhirUpI bheMsa kahetA kAyA je te sukAI jAya che, ane cora kahetA mana te mana pApe karIne cora thayela che, tene koTavAla kahetA zarIra kahevAya che, te cora koTavAlane manarUpI core bAMdhI lIdhela che. evI rIte e uparokta harIyAlInA arthane je catura paMDita purUSa jANe che, tene depAla nAmanA kavi je te vakhANe che. Iti harIyAlI saMpUrNa. ( hita zikSA ) nyAya mArgane viSe sadA tatpara rahevuM. uttama pAtrane viSe sadA dAna ApavuM. koI paNa kArya utAvaLathI karavuM nahi. potAnA niyama thakI kadApikALe calAyamAna thavuM nahi. aMgIkAra karela vratone choDavA nahi. Ihaloka paraloka virUddha kartavyonekaravA nahi. duSTa temaja durjanono saMga prANAte paNa karavo nahi. durvyasanone niraMtara choDavAno prayatna karavo. guNIjanonA guNagrAma karI teno pakSa karavo. guNo upArjana karavA sadA ujamALa rahevuM. paropakAra karavAnI niraMtara Teva pADavI. M 90 - For Personal & Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 durgatine ApanArA kukarmone durathIja tyajI devA. sajjanatA teja zarIranuM bhUSaNa che, mATe tene meLavavA udyama karavo. mananA melane tyAga karI hRdayane ujaLu karavuM. kALe bhojana karavuM, paraMtu akALe bhojana karavuM nahi. bhojana paNa potAnA kuTuMbIo sAthe ja karavuM, paraMtu kuTuMbIone bhUkhyA rAkhI pote ekalA bhojana karI levuM nahi. koIne lAMghaNa karAvI bhukhyA rAkhavA nahi. kALe zayana karI, brAhma muhUrtamAM jAgRta thaI.dharma dhyAnamAM rakta thavuM. nATaka prekSaNa bhAM-bhavAyA jovA javuM nahi. vezyA para-strI bAlikA vidhavA kulAMganA pratye gamana karavAnI paccakakhANa karI svastrIne viSe paNa saMtuSTavRtti dhAraNa karavI. agni, pANI cora, bhujaMgama kAmukAdikano saMga karavo nahi. mitrane kadApikALe paNa Thagavo nahi. mitranI strI pratye prANAte paNa gamana karavuM nahi. zarIranI bahuja lAlanA pALanA karavI nahi. sukha duHkha vigere tamAmamAM harSa zoka nahi karatA samAnatAmAM rahevuM. je TAima sukha duHkhano hoya te TAimano zAntithI gujAro karI levo paraMtu ArtadhyAna karavuM nahi, temaja harSamAM madonmatta thavuM nahi. pApakArya karI kadApi kAle harSane dhAraNa karavo nahi. punyakArya karI koIpaNa vakhata zoka agara pazcAtApa karavo nahi. 71 For Personal & Private Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 krodha-mAna mAyA lobha rAga dveSAdika ahaMtA mamatAne potAnAM karI jANavA nahi, paraMtu saMsAranI vRddhi karanAra jANavA. niMdA vikathA vADI vizvAsaghAta prapaMcAdikone svaprane viSe paNa AdaramAna devo nahi. guNInA guNo dekhI rAjI thavuM, ane pote tevA guNo upArjana karavA mATe prayatna karavo. - nirguNIne hita zikSA devI, na mAne to maunavRtti dhAraNa karI vicAravuM ke arere ! A bicArA pAmara prANInI paralokane viSe zI dazA thaze. pApasthAnono parihAra karavo. nirmAlyane pagathI sparza karavo nahi. aMtyaja lokonA paDachAyAthI sadA dUra rahevuM temaja temanA joDe khAna pAnano vyavahAra dhAraNa karI, potAnI jAti tathA dharmathI bhraSTa thavuM nahi. pArakAnuM ahita karavAnuM prANAMte paNa ciMtavana karavuM nahi. zuddha devanuM dhyAna karI niraMtara temanI pUjA bhakti karavAmAM tatpara rahevuM. te vItarAga devanI AjJAnuM tathA temanA vacanonuM tathA temanA siddhAMtonuM tathA temanA mArganuM kadApi kAle utthApana karavuM nahi. temaja vItarAga deva zivAya anyane vaMdana namana stavana pUjana vigerethI pUjavA nahi. kaMcana kAminInA tyAgI gurUnuM bahumAna karI temanI ja upAsanA karavI, ane temanA vacanonuM kadApi ullaMghana karavuM nahi. zuddha jIva dayAmaya dharmanuM ArAdhana karavuM. For Personal & Private Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 temaja zuddha siddhAMtonuM niraMtara zravaNa karavuM. game tevA gADha duHkhanA vakhatane viSe paNa dhairyatA dhAraNa karIne dharmane choDavo nahi. duHkharUpI samudrano pAra pAmavAne mATe jJAna darzana cAritra rUpI bhavya jahAjanuM AlaMbana karI, duHkha samudranA pArane pAmI janma jarA ane maraNanA baMdhana thakI mukta thaI muktipurImAM vAsa karI akhaMDa sukhanA bhokatA thavuM, teja manuSyajanma pAmyAno sAra che. (jIvanI garbhagati vigere.) A kALamAM jIvonuM utkRSTa AyuSya 100 varSanuM kaheluM che. ane temAM daza dazakAno vibhAga pADelo che. to keTalA divaso jeTalI rAtrI, jeTalA muhurtI, jeTalA zvAsozvAsa garbhane viSe jIva vase che tenI tathA AhAranI vidhine kahe che. A jIva garbhane viSe 277 ahorAtrito niyamAM vase che. temAM kadAca jUnAvikapaNuM thAya to te vadhAre ochuM UpaghAtAdikanA vazavartipaNAthI thAya che garbhane viSe A jIva 8325 muhurta nizcaya vase che. ochuM vadhAre upaghAtAdikathI thAya che. A jIvane 3 kroDa 14 lAkha 10 hajAra 225 zvAsozvAsa garbhane viSe nizcaya thAya che, temAM nyUnAdhikapaNuM thAya to te kAraNAdikane laine thAya che. strInA nAbhinI nIce puSpanAlikAnA AkAravALI be zirA hoya che; tenI nIce adhomukha saMsthita AkAra vALI yoni hoya che tenI nIce AMbAnI maMjarInA peThe mAMsanI maMjarIo hoya che, te RtukALamAM phuTavAthI rUdhiranA biMduone muke che. kozAkAravALI yoni zukra mizrIta thAya che, tyAre te jIvane utpanna karavAne yogyatAvALI thAya che tevI rIte zrI jinezvara na 73. For Personal & Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 mahArAja kathana kare che ane bAra muhurta vityAbAda vidhvaMsa thAya che, eTale temAM koI jIva utpanna thato nathI. be lAkhathI nava lAkha jIvo temAM utpanna thAya che. 25 varSa pachI strInI Rtu baMdha thAya che, ane 75 varSa pachI purUSo prAyaH nibija thAya che. e TAima thayA pachI bemAMthI ekathI paNa garbha dhAraNa karavA karAvavAnI sattA dhAraNa karI zakatA nathI. - so varSanuM AyuSya to atyAranA kALanI apekSAya che, paNa tethI vadhAre jo AyuSya pUrvakoTI AdinuM hoya to tenA ardha bhAge strI garbhane dhAraNa kare nahi ane purUSa sarva AyuSyanA vIzamAM bhAge nirmija thAya che. strI purUSanA samAgama pachI 12 muhurta sudhImAM jIva utpanna thaI zake che, ane utkRSTa 12 varSa jIva garbhamAM rahI zake che. garbhamAM purUSa jamaNI kukSine viSe, tathA strI DAbI kukSine viSe temaja napuMsaka bannenA samAna bhAgamAM rahe che. tiryaMconI garbhanI sthiti utkRSTa ATha varSanI kahelI che. A jIva prathama garbhamAM jayAre dAkhala thAya che, tyAre mAtAnuM rUdhira ane pitAnA bIjano AhAra karI garbha sthiti bAMdhavAvALo thAya che. te rUdhira ane bIjA sAta divasa bhegA rahevAthI temAM jIva utpanna thavAthI sAta dIvase kala thAya che, te pachI sAta dIvase abda thAya che, tathA abdathI pezI thAya che, ane pezIthI gADha thAya che. prathama mAse eka varSamAM kAIka nyUna thAya che, bIje mAse pezI thAya che. trIje mAse mAtAne dohada thAya che, cothe mAse mAtAnA aMgopAMga puSTa thavA mAMDe che, pAMcame mAse pAMca piMDikA eTale be hAtha, be paga, ane mAthu thAya che. cha mAse pitta ane rUdhiranI 74 For Personal & Private Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 puSTi thAya che. sAtame mAse 700 zirA, 500 pezIyo, 00 dhamanI ane mAthAnA keza tathA dADhI muchanA tathA mAthAnA dezanA sAthe sADItraNa koTI romarAjI thAya che. AThame mAse vRttikalpo thAya che. (bhagavAna mahAvIra pratye gautama svAmi prazna :) he bhagavan! A jIva garbhamAM hoya che tyAre tene vaDInIti, laghunIti thuMka nAsikAno mela, vamana, pitta, zukra zoNita vigere hoya che. uttara - he gautama ! nathI hoto. prazna he bhagavan! kayA kAraNathI garbhagata jIvane vaDInIti, laghunItiAdi nathI. uttara he gautama ! garbhagata jIva je AhAra kare che, te AhAra zroteMdri, cakSuiMdri, dhrANedri, raseMdri, sparzedri tathA asthi, asthimajajA, keza, dADhI, mucha, roma, nakha vigerene puSTa kare che, te te rUpe pariName che. te kAraNa mATe he gautama ! jIva garbhagata hoya che tyAre tene vaDInIti, laghunIti Adi hotAM nathI. prazna - he bhagavan! garbhagata jIva mukhathI kAvalika AhAra karI zake che ? uttara - he gautama ! garbhagata jIvane kAvalika AhAra nathI hoto. - prazna - he bhagavan! garbhagata jIva kAvalika AhArakema karI zakato nathI ? uttara - he gautama ! garbhagata jIva sarvathI AhAra aMgIkAra kare che, sarvathI AhAra parisamAve che, sarvathI uzvAsa nizvAsa le 2 For Personal & Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 che, kSaNe kSaNe AhAra le che. sarvathI uzvAsa nizvAsa le che, Aditya AhAra le che, Ahatya AhAra pariNamAve che,Ahatya uzvAsa nizvAsa le che. mAtAnI jIvarasa haraNI, putra jIvarasa haraNI, mAtAnA jIvarasa pratibaddha, putranA jIvarasa pRSNA nADI hoya che tenAthI AhAra le che, tenAthI AhAra parisamAve che. bIjI paNa putro jIva pratibaddhA, mAtRjIva sRSTA nADI hoya che, tenAthI AhAra le che, tenAthI puSTa kare che, vizeSe puSTa kare che. te kAraNa mATe he gautama ! ema kahevAya che ke, garbhagata jIva kAvalika AhAra karavAne samartha nathI. prazna - he bhagavan! garbhagata jIva AhAra zuM kare che ? uttara-he gautama ! garbhagata jIvanI mAtA nAnA prakAranA rasa, vigaya, tikhA, kaDavA, kaSAyalA, khATA, madhurA, vigere je dravyono AhAra kare che, te eka dezathI ojA AhAra kare che. jIvane phaLanA bIMTa sarIkhI kamalanAlanI upamAvALI nADI hoya che, te nADI mAtAnI nAbhinA joDe sadA bAMdhelI hoya che, tethI putra paNa nAbhithI garbha, oja grahaNa kare che. ojathI bhojana kare che, tethI garbha vadhe che. jyAM sudhI prasava thAya tyAM sudhI. prazna- he bhagavAn ! A jIvane mAtAnA aMgo keTalA kahyA che ? uttara - he gautama ! mAtAnA aMgo 3 kahelA che. 1 mAMsa 2 zoNita. 3 mustuluMgam prazna-he bhagavAn ! pitAnAM aMgo keTalA kahelA che ? uttara-he gautama-pitAnA aMgo 3 kahelA che. 1. asthi, 2. asthimajajA, 3. keza dADhI, rUMvADA nakha 76 For Personal & Private Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 prazna-he bhagavAn ! garbhagata jIva naraka viSe utpanna thaI zake? uttama-he gautama koIka jIva garbhagata narakane viSe utpanna thAya ane ane koIka jIva narakane viSe utpanna na thAya. prazna che bhagavAn ! tema kema ! zA kAraNathI kahevAya che ke garbhagata jIva koI narakane viSe utpanna thAya ne koI na thAya. uttara-he gautama ! garbhagata jIva je te saMgni paMcedri sarva paryAtithI paryApta, virya labdhimAnu, virbhAgajJAnanI labdhivALo, vaikriya labdhivALo, para sainyane AveluM sAMbhaLI jANI pradezathI nIkaLe. nIkaLIne vaikriya samughAta kare. vaikriya samuddAta karI caturaMgI senAnI vidurvaNA kare, vidurvaNA karI saMnahya, sanadabaddha thaI paranA sainyanI joDe raNasaMgrAma kare, te jIva arthano kAmI, rAjayano kAmI, bhogano kAmI, kAmano kAmI, arthano kAMkSita, rAjayano kAMkSita, bhogano kAMkSita, kAmano kAMkSita, arthapipAsita rAjayapipAsita bhogapipAsita, kAmapipAsita, tAMtacitta, tanmana, talle zya, tadadhyavasita, tIvra adhyavasAna, tadartha upayukta, tabhAvanA bhAvita, evA samayamAM jo kALa kare to jIva narakane viSe utpanna thAya, te kAraNa mATe kaheluM che ke he gautama ! garbhagata jIva koI narakane viSe utpanna thAya, ane koika na thAya. prazna - he bhagavangarbhagata jIva koIdevalokane viSe kayA artha vaDe karI utpanna thaI zake ? uttara he gautama ! koIka garbhagata' jIva devalokane viSe utpanna thAya, ane koIka na thAya. prazna - he bhagavAn ! ema kema kahevAya che ke garbhagata jIva koIka devalokane viSe utpanna thAya, ane koIka na thAya. 77 For Personal & Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 uttara-he gautama ! garbhagata jIva sarva paryAptithI paryApti bhAvane pAmela hoya, vaikriya labdhivALo hoya, avadhijJAna labdhivALo hoya, te tathArUpa zramaNanA pAse mAhaNanA pAse eka, Arya, dharmayukta sAruM vacana sAMbhaLI tIvra saMvegathI, tIvra jene dharmarAga utpanna thayela che, eTale ke dharmane viSe draDha, tIvra anurAga utpana jene thayelo che, tevo A jIva dharmano kAmI, punyano kAmI, svargano kAmI, mokSano kAmI, dharmakAMkSita, punya kAMkSita, svargAkSita, mokSakAMti, dharmapipAsita, panyapipAsita svargapipAsita, mokSapipAsita, tatacitta,tanmanA, tallezya, tadadhyavasita, tat tIvra avasAna, tadarparpita karaNa tadarthoyukta, tabhAvanA bhAviti, eve avasare jo garbhagata jIva kALa kare to, devalokane viSe utpanna thAya. te kAraNa mATe ema kahyuM che ke he gautama ! garbhagata koIka jIva devalokane viSe utpanna thAya, ane koIka jIva devalokane viSe utpanna na thAya. prazna he bhagavan! garbhagata jIva cito, paDakhAbhara, Amrakunja hoya, vA thAya, vA bese, vAMrahe, vA paDakhu pherave, vA Azraya kare, vA mAtAnA sute suve, vA mAtAnA jAgye jAge, vA mAtAnA duHkhe duHkhI, ane mAtAnA sukhe sukhI thAya ? uttara-he gautama ! te Upara pramANe sarva bane. garbha sthira hoya to paNa mAtA tenuM rakSaNa kare che, ane aneka prakAranA kAmakAja karatI mAtA potAnA AtmAnuM tathA garbhanuM rakSaNa kare che, garbhagata jIvane vaDInIti, laghunIti, thuMka, nAsikAno mela, vigere asthi, asthi majajA, keza, smazra, nakha, roma, vaDe karI AhAra pariName che. eTale ke uparokta tamAma puSTa thAya che, vRddhi pAme che. uzvAsa nizvAsAdikane paNa pariName poSe che. sarva pradezonuM poSaNa thAya che. paNa kavalAhAra 78 For Personal & Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 nathI. evI rIte zarIrane pAmIne parama aMdhakArabhUta, mAparahita maLamUtra viSTAthI bharapUra bharelA, garbhasthAne viSe AvIne A jIva vase che. tyArabAda nava mAsa pUrNa, nyune. vA adhika mAse, koIpaNa vakhate mAtA bALakane utpanna kare che. te srine trirUpe, purUSane purUSa rUpe, napuMsakane napuMsaka rUpe agara biMbane biMbarUpe utpanna kare che, temAM thoDuM vIrya, ane bahu rUdhira hoya te stri thAya che, tathA ghaNuM vIrya thoDuM rUdhira hoya te putra thAya che, ane rUdhira, zukra tulya hoya te napuMsaka thAya che, tathA prasava kALe prathama mAthu, agara prathama paga, agara vakratAthI Ave che, koIvAra ghAta paNa thaI jAya che. koIpApI jIva vaLI azucinA bhaMDAra rUpa garbhasthAnane viSe utkRSTa bAra varSanI sthiti kare che,. A jIva utpanna thAya tyAretenuM du:kha tathA maraNa pAme tyArenuM duHkha thavAthI mUDha jIva duHkhathI vyApta thayela hovAthI potAnI pUrvanI jAtinuM smaraNa karI zakato nathI, vaLI utpanna thato visvara, rUdana karato jIva potAne tathA mAtAne atula vedanA utpanna kare che. narakanA kuMbhI pAkanA samAna, durgadhinA ati kharAba sthAna rUpa, garbhagRhane viSe vasanAro jIva pitta, zleSma, zukra, zoNita, rUdhira, maLa, mutra, viSTAne viSe utpanna thAya che. viSTAne viSe viSTAnA kIDAnA peThe te vakhate zuka ane rUdhiranA khANathI utpanna thayelA zarIrane dhAraNa karanAra jIvanuM pavitrapaNuM kevI rIte banI zake ? agaNya, amedaya bhUte, garbhe vasanAranuM putrapaNuM zAnuM hoya ? have tevI rIte utpanna thayelA jIvanI daza dazAnuM anukrame varNana kareluM che. 1. bAlA. 2.krIDA. 3. maMdA. 4. balA. 5. prajJA. 6. hAyanI. 7. prapacA. 8. prAgabhAra. 9. munkhI . 10 zAminI (kAladazA) 1 utpara thayelA jIvane je pahelI dazA che temAM pote bhoga bhogavavA samarthamAna thato nathI, temaja bALaka sukha duHkhane jANI zakato nathI For Personal & Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 te bAladazA. 2. kriDAdasAne je manuSya pAmela hoya che te kriDA karavAnA bahAnA durlabha evA mAnavabhavane eLe gumAve che, kriDA karavAthI kAmabhogane viSe tenI vRtti thatI nathI te kriDAdazA. 3. maMdA nAmanI dazAne pAmela mANasa mohabhAvathI sine viSe atyaMta mUcchita thayelA A jIva tenA gharanA aMdara bhogo hoya to bhogavanAro thAya che. te maMdAdazA. 4 balA nAmanI dazAne pAmela mANasa nirupadrava hoya to baLa dekhADavAvALo thAya che te balAdazA. 5 prajJA nAmanI dazAne anukrama vaDe karI pAmela mANasa paisA upArjana karavAnI ciMtAvALo, tathA kuTuMbanA poSaNa karavAnA sanmukha thAya che. te prajJAdazA. 6 hAyanI nAmanI dazAne pAmela mANasa iMdriyonI hAnI thavAnI kAmabhogathI virAma pAme che, te hAyanI dazA. 7 prapaMcA nAmanI dazAne pAmela mANasa cIkaNo padArtha vAraMvAra thuMke che tathA zleSmAdika nIkaLe che tathA kSaNe kSaNe udharasa khAya che te prapaMcA dazA 8 saMkucita vaLI carmAdazAne pAmela mANasa vRddhA avasthA pariNAmita thavAthI strIne bahuja aniSTa thAya che. te prAgubhArA dazA 9. mundukhI dazAne pAmela mANasa vRddhA avasthA pUrNa thavAthI kAmanA rahita gharane viSe paDayo rahe che. te mumukhI dazA. 10. zAyita kALa dazAne pAmela mANasa hInatAyukta bhedAyela svaravALo, dIna, viparita cittavALo, durbaLa, du:khI suve che, maraNa pAme che. te zAyinI dazA. A jIva daza varSa upanayana, vaza varSa sudhI vidyAne grahaNa kare che. trIza varSa sudhI bhogone bhogave che, cAlIza varSa sudhI baLa, agara vijJAnane meLave che. pacAsa varSe cakSu nisteja thAya che. sAThe bAhubaLa nAza thAya che, sIttera varSe bhoga azakti thAya che, eMsI varSe vijJAna nAza thAya che, ne nevuM varSe zarIra name che. ane so varSe maraNa pAme che. 80. For Personal & Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 je mANasa 100 varSanA AyuSyavALo hoya, tathA sukhI hoya, tathA bhogone bhogavanAro hoya, tevA jIvone paNa jinezvara mahArAje kathana karela dharmanuM sevana karavuM te kalyANakArI che. to pachI niraMtara je rogI tathA duHkhI che te mANasane to avazya dharmanuM sevana karavuM joie AnaMdane pAmI dharmanuM sevana kare te zreSTha che ane AnaMdane nahi pAmIne paNa dharmanuM ArAdhana kare, ane vicAre ke rakhene mane pApanA chAMTA lAge. jAti, kula, sArI zikSita vidyA, mAnuSyone tAranAra nathI, paNa potAnA puNyathIja strI purUSo vRddhine pAme che. kAraNa ke puNyathI kSINatAthI purUSAkAra naSTa thaI jAya che ane puNyanI vRddhithIpurUSAkAra vRddhi pAme che. puNya karavA lAyaka kAryonuM karavuM te puNya kahevAya che ane te puNyakAryanA karavAthI priti karavAvALA, varNa karavAvALA, dhana karavAvALA, yaza karavAvALA, ane kirti karavAvALA thAya che. IhAM dharmanuM vivecana karavuM, punya karmanI puSTinuM vyAkhyAna karavuM. vaLI dharma karma karavAmAM pramAdayukta thaI AvI vicAraNA na karavI ke ghaNA samayo, ghaNI AvaLIo, ghaNA kSaNo, ghaNA zvAsozvAso, ghaNA stoko, ghaNA lavo, ghaNA muhurtI, ghaNA divaso, ghaNI rAtrio, ghaNA rAtri divaso, ghaNA pakSo, ghaNA mAso, ghaNI Rtuo ghaNA ayano ghaNA saMvatsaro, ghaNA yugo, so varSa hajAra varSa lAkha varSa koTI varSa koTAkoTI varSa hajIto bahu kALa bAkI che. to temAM amo bahu zIyaLa, bahu vrata bahu guNo, bahu pratyAkhyAno, bahu pauSadhopavAso bahu dharmakarma, bahu karazuM, bahu AdarazuM, bahu Acarazu AvI bhAvanA na rAkhavI, kAraNake aMtarAya karmanI prabaLatAthI A jivitavya bharapura bhareluM che, vaLI ghaNA vAta, pitta, kapha, zleSma, sannipAtAdika vividha prakAranA rogo jIvitavyane sparzi jaldIthI AyuSyanI purNAhUti kare che. kALe mahApurUSone paNa choDelA 81 For Personal & Private Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 nathI. tevA arihaMtAdika mahApurUSonA rUpa, raMga, bhoga, lakSmI, AyuSya, zarIra, zakti, svara, AdeyanAma, sukha vigerenuM vivecana karavuM. saMghayaNa, saMsthAnanuM, avataraNa karavuM, yugalIyA manuSyone tenA sukha tathA kalpavRkSAdikanI prAptithI saMpUrNa sukha te pAme che. tenuM vivecana karavuM. uttama karaNI vigerenuM vivecana karavuM, tene paNa kALa pakaDe che. to duSpakALamAM, avasarpiNI kALa hovAthI, chelle saMghayaNa chelluM saMsthAna, pratidina AyuSyanI hAni, krodha, mAna, mAyA, lobhanI bAhulyatA, kUDA tolA mApAnI bAhulyatA viSamatulA, viSama mANaso, viSama rAjakuLo, viSama varSo viSama kALa, viSama auSadhio, kiM bahunA ghara bAra, hATa, havelI, bagIcA, strI, putra, mitra, parivAra, mAtA, pitA, zarirAdikamAM, temaja sukhamAM viSamatAja rahelI che. tevA viSama samayamAM A jIvane dharmakaraNinuM AdaramAnathI karavApaNuM je thAya che, tenuM ja jIvitavya, sujIvitavya che. have bALaka tamAma prakAranA vastrAlaMkArane dhAraNa karI mAtA pitAne namaskAra karavA jAya che, ane namaskAra jayAre mAtApitAne kare, tyAre teo bALakane AzirvAda Ape che ke he putra tuM 100 varSano thA. 100 varSa jIva ! have A 100 varSa je che te paNa bahu nathI. juo. 100, varSa jIve che, 20 yuga jIve, 20, yuga jIve che, 200, ayana jIve, 200, ayana jIve che, 1200 mAsa jIve, 1200, mAsa jIve che, 2400 pakSo jIve. 2400 pakSo jIve , 36000, ahorAtra jIve, 82 For Personal & Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 36000, ahorAtra jIve te, 10,80,000 muhUrto Ave, 10,80,000, muhUrtA jIve te, 407 kroDa 40 lAkha 40, hajAra zvAsozvAsa jIve che. ane eTalA jIvitavya A jIva ra3I taMdula bAhone khAya che tenuM pramANa nIce pramANe che. durbalAye khAMDelA, chaDelA, khadira muzale haNelA, photarA kADhI nAkhelA, nahi phuTelA, akhaMDa kaNA, 12 pala taMdulono 1 prastha, te prasthaka paNa mAgadha, savAreprasthaka, sAMje prasthaka, 64000 taMdule 1 mAgadha, prasthaka thAya che, 2000 cokhAno eka koLIo, evA 32 koLIyAno AhAra purUSano kahelo che, ane 28 koLIyAno AhAra strIno, tathA 24 koLIyAno AhAra napuMsakano che. have tenI gaNatrInuM mAna kahe che. 2 asalIye, 1 pasalI 60 ADhake, 1 jAnyakuMbha 2 pasalIye, 1 setikA, 80 ADhake, 1 madhyakuMbha, 4 setikAye, 1 kulava 100 ADhake, 1 utkRSTa kuMbha 4 kulave, 1 prastha 800 ADhake, 1 bAha 4 prastha, 1 ADhaka, e bAha pramANe 23 bAha taMduMlone jIva khAya che. kula 460 kroDa, 80, lAkha,taMdulo thAya che. tenA joDe dazA maganA ghaDA khAya che te khAto, 24 sneha ADhaka zatAni khAya che. te khAto, 36 lavaNapala sahastra khAya che. te khAto, 6, paTapATaka zatAnI pahere che. 83 (3) * For Personal & Private Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 be mAse parAvartana kare, agara eka mAse parAvartana kare, paNa 12 paTaNATaka zatAni pahere che, so varSavALAnuM e pramANe gaNeluM, toLeluM, mApeluM, sneha, lavaNa, bhojana, AcchAdanAdi, tenA gaNitanuM pramANa e pramANe mahaSiyoye be prakAre kaheluM che. jene hoya tenuM gaNAya na hoya tenuM na gaNAya. e pramANe vyavahArU gaNita che. te so varSamAM keTaluM AyuSya kemAM jAya che te dhe che. 50 rAtrimAM, 10 bALakapaNe, 10 vRddhAvasthAmAM, 10 viyoga, zoka, roga,duHkha, sudhA, tRSA, zIta, uSNa, Adhi, vyAdhi, upAdhimAM have bAkI 15 varSa rahyuM. have zarIramAM zuM zuM raheluM che te kahe che - 18. puSTa karaMDaka saMdhi 4 kapALa, mastaka, 12. pAMsaLInA karaMDIyA, 32. dAMta, 6. pAMsaLI, kaTAha, 7. AMgaLa, jIbha, 2. hAthanI, kukSi, 3ii. paLa, hRdaya 4. AMgula, Doka, 25.paLa, kALaju, 4. palanI, jIbha, 2 AMtaraDA, 2. palanI AMkha, 2 pAsA, jamaNuM, DAbu, rayUlAnna, uccAra pariNamati, tanvantra, prazravaNa pariNamati, 2. pAsA, dakSiNa, vAma, dakSiNe sukha, vAme duHkha, 84 For Personal & Private Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 600. saMdhiyo, A zarIramAM che. 107 marma, 500 pezIyo, 300 hADakA, 9 dhamanIyo, 900 naso, 99 lAkha roma, kupa, dADhI, mULa, mastakanA keza vinAnA 700 zirA, ane 3 koTI saMpUrNa romarAjI che. 160. zirA, A zarIramAM nAbhIthI nIkaLI uce gamana karanArI mastaka sudhI te rasaharaNI kahevAya che. tene upaghAta nahi thavAthI, cakSu, zrota, prANa, jIvhAnuM baLa thAya che ane upaghAta thavAthI uparokta baLa haNAya che. 160. zirA, A zarIramAM nAbhithI utpanna thayelA nIcenA bhAgamAM paganA taLIyA sudhI nIce gamana karanArI tenA nirUpaghAtathI jaMghAbaLa thAya che, ane upaghAtathI mastaka vedanA, AdhAzIzI, mastaka zUla, AMdhaLApaNuM thAya che. 160. zirAo, A zarIramAM nAbhithI utpanna thayela ticha cAlelA hAthanA taLIyA pratye gayelI che. tenA nirUpaghAtathI bAhubaLa thAya che, ne upaghAtathI pArzvavedanA, udaravedanA, puSTavedanA, kukSivedanA, kukSizUla thAya che. 160. zirAo A zarIramAM nAbhi thakI utpanna thayelI nIce gamana karanArI gudAnA aMdara peThelI hoya che, tenA nirUpaghAtathI maLa, mutra, vAyu, karma pravar che, ane upaghAtathI maLa, mUtra, vAyunA rodhathI haraso, kSobha pAme che, pAMDu roga thAya che. a jIvane kevI zirAo kone dhAraNa karanArI che - 25, zirA, zleSama dhAriNI 700, zirA, purUSane 85 bhAga-4 phe-7 For Personal & Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 25, zirA, pitta dhAriNI 670 zirA, strIne 10 zirA, zukradhAriNI, 680 zirA napuMsakane A mANasane rUdhirAdi keTalAADhaka, rUdhira, kulava, pitta, ardhanADhaka, vasAyA zleSma, kulava, prastha, mustuluMgam ardhakulava, zukra, ADhaka, mUtra, te jyAre duSTa thAya tyAre pramANathI adhika thAya. prastha, purISa, pa. kASTa, purUSa cha 6 koSTA strI, 9 strotA, purUSa 11 strotA, strI 500, pezI, purUSa 470 pezI strI 480, pezI, napuMsaka, e pramANe zarIramAM raheluM che. chatAM moha mUchita jIvone zarIra uparathI mamatvabhAva uThato nathI, te saMsAramAM paribhramaNanuM saMpUrNa kAraNa che. (devanikrayA) 10 bhuvanapatI-asurAdika. 5 jyotiSi-suryAdika 8 vyatara-kinnarAdika. 12. vaimAnika-saudharmAdika. te eka nikAyane viSe devatAo 10 prakAranA hoya che. 1. iMdra 3. trAyazvizA, 2. sAmAnikA, 4. pArijAdyA; For Personal & Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 5. AtmarakSA, 8. anikAnI, 6 lokapAlA 9. prakIrNakA. 7. anikAdhipati, 10. abhiyogikA kilbiSiyA 1, iMdro bhuvanapati, vyaMtara, jayotiSi, vaimAnAdhipati. 2. sAmAniko sAmAnika nave bhedonA adhipatiyo parama aizvaryayukta, AyuSyAdikavaDe karI, iMdranA samAna hoya che. phakta tene devalokanuM svAmipaNuM nathI. zivAya amAtya, pitR, gurU, mahattarAnA peThe pUjanika hoyache, vigere tamAma jANavuM. 3. trAyasannazA-maMtri purohita sthAniyA, maMgiyo, rAjayanI ciMtA karavAne viSe yukta ciMtA karavAvALA hoya che. purohita zAMtika, pauSTika, abhicAra karmanA karavAvALA hoya che. 4. pArijAghA-vayastha sthAnIyA, mitrasadazA hoya che. 5. AtmarakSA-mastakarakSa sthAnIyA, udyata praharaNA pAchaLa rahenArA hoya che. joke apAyane abhAva che, chatAM paNa sthiti mAtranI kalpanAthI, prItiprakarSanA hetu mATe che. 6. lokapAlA-ArakSakAthe carasthAnIya, potAne rakSaNa karavA lAyaka saMdhiraNanuM nirUpaNa karavAvALA, ArakSako, caurAdikanA uddhAra karavAvALA, rAjasthAnIyAdi lokapAla 7. anikAdhipatiyo-daMDanAyaka sthAnIyo, daMDanAyaka vikSepAdhipatiyo. 8 anikAnI-haya, gaya, ratha,padAti, vagere cAra prakAranA sainyarUpa 9 prakIrNakA-paurajanapada sthAnIyA, prakRtisadazA. 10 abhiyogikA-dAsasthAniyA, pArakAne ArAdhavA mATe 87 muncii For Personal & Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bAMdhelA karmathI cAkara yogya kArya karavAvALA. kilbiSiyA-aMtyasthAniyA, cAMDAlAdikanA peThe karma karavAvALA. (asura mArAdi ) kumAro-kumAranI peThe teo manohara darzanavALA, tathA sukumArA, tathA mudu madhura lalita gativALA tathA uttama prakAranA zRMgArathI uttama rUpa, vikriyAvALA hoya che. tathA kumAranA peThe uddhata rUpa, veSa, AbharaNa, bhASA, praharaNa, caraNapAta, vAhana, yukta hoya che, tathA kumAranA peThe utkaTa rAgavALA tathA kriDA karavAmAM tatpara evA asurakumAra AvAsane viSe rahenArA hoya che. temanA AvAso kAyamAna sthAnavALA, mAhAmaMDapavALA, tathA nAnA prakAranA ratnonI prabhAvaDe karI dita caMdrodayavALA hoya che. kadAcita bhavanane viSe paNa rahe che. temanA bhavano bAhirathI goLa AkAravALA, tathA aMtara madhye cAra khuNAvALA, nIce kamaLakarNikA saMsthAnavALA hoya che. te AvAso, bhavano kyAM che te saMbaMdhI vicAra : hajAra yojananA avagAdipaNAthI mAhAmaMdara kahelo che. tenI dakSiNa dizAne viSe tiryam bahu yojana lakSa koTA koTIne viSe AvAso rahelA che. bhavano dakSiNAdhipati camarAdikanA, tathA uttarAdhipati balIMdrAdikanAArSe, ratnaprabhAnA bAhulyapaNAthI uce nIce hajAra hajAra yojana mukI madhye 1 lAkha 78 hajAra yojanane viSe kusumanA prakaraNanA peThe sarva ThekANe bhavano rahelA che. asurakumAro 10 prakAranA : gaMbhIra tathA gADha zarIravALA, tathA zrImaMta, temaja sarvAga suMdaratAyukta tathA kRSNavarmA, na 88 ) For Personal & Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 mAhAkAyavALA, A sarva uttama nAma karmanA udayathI thAya che. utkaTa ratnovaDe karI jaDelA mukuTa vaDe karI manohara cUDAmaNi cinhavALA asurakumAro hoya che. nAgakumAro-mastaka tathA mukuTane viSe adhika prati rUpavALA, kRSNA, zAmA,mudu, lalitagativALA, tathA mastakane viSe phaNinA cinhavALA nAgakumAro hoya che. vidukumAro-snigdhA, dedipyamAna, avadAta,varjanA cinhavALA vidyukumAro hoya che. suvarNakumAro-adhika rUpa tathA pratirUpa Doka, tathA chAtIvALA tathA zAma, manohara garUDanA cinhavALA suvarNakumAra hoya che. agnikumAro-mAnonmAna pramANa yukta, dedIpyamAna manohara ghaDAnA cinhavALA agnikumAro hoya che. vAyukumAro-sthira, puSTa, goLa zarIravALA, nimna nimagna udaravALA, ghoDAnA cinhavALA, avadAta vAyukumAro hoya che svanitakumAro-snigdhA, snigdha gaMbhIrA, anuvAda vaDe karI mAhA zabdavALA kRSNA tathA vardhamAna cinhavALA svanitakumAra hoya che. udadhikumAro sAthaLa tathA kammarane viSe adhika rUpALA, kRSNA, zAmA, makaranA cinhavALA udadhikumAro hoya che. dvipakumAra skaMdha, bAhu, chAtI, neviSe temaja agrahAthane viSe atyaMta rUpALA, zAmAM avadAtA, siMhanA cinhavALA dvipakumAro hoya che. dikumAro-jIbha paganA agrabhAgane viSe adhika rUpALA, zAmA, hastinA cinhavALA dikakumAra hoya che. sarvepi vividha 89 For Personal & Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 prakAranA vastrAlaMkArothI yukta hoya che. vyataMra 8 prakAranA : 1 kinnara, 2 liMpurUSa. 3 mahAroga. 4 gAMdharva. 5 yakSa 6.rAkSasa. 7 bhUta 8 pizAcA. ratnaprabhA ratnakAMDane viSe baso 200 yojana tyAga karI 800 yojanamAM utpanna thayelA railokayane viSe potAnA bhavanane viSe, potanA nagarane viSe potAnA AvAsane viSe vase che. teo bALakonA peThe svabhAvanA vicitrapaNAthI vasanArA hoya che, te vyaMtaro kahevAya che teo nIce, uMce, tiryam traNe lokane sparza karatA svataMtra paNAthI tathA paranA sevakapANAthI prAye karI aniyata gati pracAra karavAvALA hoya che. keTalAka to sevakanA peThe manuSyonI paNa sevA kare che, temaja vividha prakAranA parvata, guphA vanane viSe vase che. tethI teo vyaMtaro kahevAya che. kinnaro 10 prakAranA - 1 kiMpurUSa, 2 kiMpurUSottama 3 kinnarA. 4 kinnarottamA 5 hRdayaMgamA 6. rUpazAlinA 7. aniMditA. 8. manoramA. 9 ratipriyA 10. ratizreSThA iti. kiM purUSo 10 prakAranA - 1 purUSA. 2 sapurUSA 3 mahApurUSA 4. purUSavRSabhA 5 purUSottama 6 atipurUSottama 7 marUdevA 8 marUtA 9 marUtmabhA 10 yazasvata, iti. mahoragA 10 prakAranA -1 bhujaMgA. 2 bhogazAlino 3 mAhAkAyA. 4 atikAyA. pa aMdhazAlino 6 manoramA 7 mAhAvigA. 8 maheSvAkSA. 9 merUkAtA. 10 bhAsvata. gaMdharvA 12 prakAranA : 1 hAhA. 2. huhu 3. tuMbaravo 4. nAradA. pa RSivAdikA. 6. bhUtavAdikA 7. kAdaMbA. 8 mAhAkAdaMbA 9. revatA. 10 vizvAsavo 11. gItarataya 12. gItayazasa. CO For Personal & Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 yakSo 13 prakAranA : 1 pUrNabhadrA 2. mANibhadrA 3 zrotabhadrA 4 haribhadrA pa sumanobhadrA 6 vyatipAtika bhadrA. 7 subhadrA 8 sarvatobhadrA 9. manuSyayakSA 10 vanAdhipatiyo 11 vanAhArA. 12 rUpayakSA. 13 yakSottama. - rAkSaso 7 prakAranA : 1 bhImA 2. mahAbhImA 3. vijJA. 4 vinAyakA 5. jalarAkSasA 6. rAkSasa, rAkSakA. 7. brahmarAkSasA. bhUto 9 prakAranA : 1 surUpA 2. pratirUpA 3. atirUpA 4. bhUtottamA 5. skaMdikA 6. mAhAtkaMdikA 7. mAyAvaMgA 8. pratichannA 9. AkAzagA. pizAcA 15 prakAranAH (1) kulmAMDakA (2) paTakA (3) joSA (4) AnDikA (5) kAlA (6) mahAkAlA (7) mokSA (8) amokSA (9) tAla pizAca. (10) mukhara pizAca (11) adhistArakA. (12) dehA (13) mahAvidehA (14) tuSnikA (15) vanapizAcA (vyaMtaro kevA prakAranAM hoya) 1. kinarA: priyaMguzAmAM, saumyA, saumyadarzanA, mukhane viSe adhikarUpa zobhAvALA, mukuTa mauli bhUSaNavALA, avadAtA, tathA azokavRkSa dhvajAvALA hoya che. 2. kiMpurUSA-sAthaLa tathA bAhune viSe adhika zobhAvALA, mukhane viSe adhika dedipyamAna, vividha prakAranA AbharaNa bhUSaNavALA, citravicitra puSponI mALAnA anulepavALA, ane caMpakavRkSanI dhvajAvALA hoya che. 3. mahoragA-zAmA, avadAtA, mAhAvegA, saumyA, saumyadarzanA, mAhAkAyA, vistAravALI, puSTa DokavALA, vividha 91 - For Personal & Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 prakAranA vilepanavALA, vicitra AbharaNa AbhUSaNavALA, nAgavRkSa dhvajAvALA hoya che. 4. gaMdharvA-rakatA, avadAtA, gaMbhirA, priyadarzanA, surUpa, surpAkArA, susvarA, maulidharA, hAravibhUSaNA, tuMbarUvRkSa dhvajAvALA hoya che. 5. yakSA - zAma, avadAtA, gaMbhIrA, tuM dilA vRMdArakA priyadarzana, mAnonmAna, pramANa yuktA, lAla, pANI, tala, paga, nakha, tAlu hoTha, jIvhA, bhAvara, mukuTadharA nAnAratna vibhUSaNa, vaTavRkSa dhvajAvALA hoya che. 6. rAkSasA-avadAtA, bhImA, bhImadarzanA, zirakarAlA, raktasaMboTA, tapaniya vibhUSaNa, nAnAbhakti vilepanA, khaTavAMga dhvajAvALA hoya che. 7. bhUtA- zAmA, surapA, saumyA, ApIvarA, nAnAbhakti vilepanA, kAlA sulasa, dhvajAvALA hoya che. 8. pizAcA - surUpA, saumyadarzanA, hAtha tathA DokamAM maNiratna vibhUSaNA kadaMbavRkSa dhvajAvALA hoya che. jyotiSka maMDaLa thakI asaMkhyAtA yojanA mArga pratye ArohaNa thayA pachI, merU upalakSita dakSiNArdha bhAgAthe prathama saudharmakalpa rahela che. pUrva pazcimathI uttara dakSiNa vistirNa ardhacaMdrAkAra sUryanA peThe dedIpyamAna asaMkhyAtA yojana koTAkoTI AyAma vikhaMbhavaDe karI vyApta sarva ratnamaya lokAMta vistAravALo, madhye sarva ratnamaya, azoka saptaparNa caMpakayuta saudharmAvalaMsaka zobhita zakano AvAsa rahelo che te prakAre tenA upara teja prakAre uttara dizAne viSe izAna kalpa rahela che. madhye aMka, sphaTIka, rajata, jAtarUpa, IzAna avataMsaka bhUSita 92 For Personal & Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 ISata uparitana koTayA samuchita che. saudharma upara bahu yojanone atikramaNa karIne samazreNI vyasthita sanakumAra kalpa saudharmanA peThe rahela che. e prakAre izAnanA upara mAhedra uparitana samucchita koTI izAnanA peThe. sanakumAra mahendranA upara bahu yojanone atikramaNa karIne madhyavarti sakaLa caMdramAnA AkAravALo brahmaloka nAmano kalpa che. iMDAM loka zabdanuM grahaNa karavApaNuM che, te lokAMtika devanI pratiprati mATe che. te devo nizcaya niraMtara jineMdra janmAdi pralokana tatpara rahelA zubha adhyavasAyavALA vase che. e prakAre uparA upara lAMtaka, mAhAzukra, sannAra, traNa devaloko jANavA. tyArabAda bahu yojanane atikramaNa karIne saudharma, izAna, be kalponA peThe tenA upara samazreNI vyavasthita sanakumAra mAheMdravat AraNA, azruta kalpo che. evI rIte 12 kalpo che. tenA upara navaraiveyaka che. tenA upara pAMca anuttara mAhA vaimAno rahelAM che. loka purUSane grIvA, DokanAAbharaNabhUta raiveyako rahelA che. jema jema upara upara jAya tema tema devatAo, devaloko vagerenI sthiti, prabhA rUpa, sukha, avadhi, AyuSya, vigere vizeSe devatAonuM hoya che. ( devatAono avadhi viSaya :) saudharma izAna devalokanA devo avadhi viSayathI nIce ratnaprabhA dekhe che. tathA tiryam asaMkhyAtA dvipasamudrone dekhe che uMce potAnA bhavanathI sarve uparanA devone dekhe che. vimAnanA stUpanA agra bhAgathI. sanakumAra, mAheMdra, avadhivaDe karI nIce zarkarA prabhA dekhe che. tirya, bahuttara, asaMkhyAtA dvipasamudrone dekhe che. uMce prathamanA karatAM vadhAre dekhe che. evI rIte sarvatra jANavuM. 93 For Personal & Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 brahma, lAMtaka vAlukAprabhA dekhe che. zukra, sahasrAra paMkaprabhA dekhe che. Anata, prANata, AraNa, azruta, dhUmaprabhA dekhe che. nIcenI raiveyakanA tathA madhyama raiveyakanA tamaHprabhA dekhe che. uparalI raiveyakanA tamAma prabhA dekhe che. pAMca anuttara vimAnavAsI loka madhye vartatI samagra lokanADI dekhe che. napunarlokam je devone tulya avadhijJAna hoya temano paNa avadhi viSaya uparavizuddha hoya che. (devonI gati :) jenI be sAgaropamanI jaghanya sthiti che, te devo sAtamI pRthvI sudhI jaI zake che ne te sanakumAra devaloka AdithI jAya che. Ato eka zakti mAtrAnuM varNana karyuM che paraMtu koI divasa gamana thatuM nathI. tirya-asaMkhyAtA hajAra koTAkoTI yojana sudhI ane temanAthI adhika paNa jAya che. je devonI jaghanya sthiti be sAgaropamathI atyaMta ochI hoya che, te devo eka eka hIna pRthvI sudhI jAya che. yAvat trIjI pRthvI sudhI jAya che. temAM paNa trIjI pRthvI sudhI pUrva saMgatine mATe jAya che, ne jaze. zivAya chatI zaktiye paNa AgaLa upara gayelA nathI, ne jaze paNa nahi. udAsIpaNAthI, tathA madhyamapaNAthI, jinezvara mahArAjAne vaMdanAdika mukI daI upara upara jatA nathI. (devatAono AhAra tathA uzvAsa :) sarva jaghanya sthitivALA devone uzvAsa 7 stoke, tathA AhAra upavAsa hoya che. '94 For Personal & Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 palyopamanI sthitivALA devone, uzvAsa eka divase AhAra bethI nava divase hoya che. je devonuM jeTalA sAgaropamanuM AyuSya hoya te devone teTalA pakhavADIye uzvAsa ane teTalA hajAra varSe AhAra hoya che. devone vedanA : devatAone prAyaH karI sarvedanA hoya che. kadAcita asavedanA thatI nathI.kadAca asat vedanA thAya to paNa aMtaramuhurtathI vadhAre nahi, anubaddha utkRSTatAthI sarvedanA cha mAsa sudhI rahe che. devono upapAta : anyaliMga mithyAdraSTino upapAta azrutadevaloka thakI upara thato nathI. sAdhuveza dhAraNa karanArA svaliMgiyo, bhinnaliMga ane mithyAdraSTi hoya to te yAvat uparItana raiveyaka sudhI jaI zake che. tyAM sudhI teno upapAta kahelo che. samyagadraSTi sAdhuno upapAta saudharma devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhI kahelo che. bIjo niyama evo che ke cauda pUrvadhara brahmalokathI nIce jatA nathI ane upara sarvArthasiddha sudhI jAya che. devonI kAnti : saudharma izAna devonI kAnti kanakanA samAna che. sanakumAra, mAheMdra, brahmadevalokanA devonI kAnti padmadalanA samAna che. lAMtakAdikathI sarvArthasiddha sudhInA devonI kAnti dhoLI hoya che. devo traNa prakAranA : 1 sadevIkAsapravicArA. ra adevIkAsapravicArA 3. adevIkA apravicArA hoya, temAM - 1. bhuvanapati,vyaMtara, jayotiSi, vaimAnika, saudharmaizAna 95 For Personal & Private Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 kAyapravicArA hoya che. trIjA cothA devalokanA devone sparza, 5 6 ne rUpa, 7, 8 ne zabda, 9, 10, 11, 12 ne mana pravicArapaNuM hoya che. temAM kAya pravicArI devo atyaMta saMkaliSTa karma vALA manuSyanA peThe maithunamAM lIna thayelA hoya che. temaja tIvra anurAgavALA hoya che, ane kAyakalezathI utpanna thayeluM sarvAga saMbaMdhi sparza sukhane pAmIne prIti pAmanArA hoya che. devIyonI utpatti, bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSa vaimAnika, saudharma, izAna sudhI che. AgaLanA devalokane viSe nathI. (adevikA sapraviyArA :) sanakumAra maheMdra devalokanA devone maithuna sevana sukha pratye icchA thayelI te devonA prabhAvathI jANIne aparigrahitA gaNikA sthAnIya apsarAo saudharma IzAna devalokanI devIo uThe che. te saudharma devalokanI aparigRhitA devIyonI jaghanya sthiti eka palyopamanI che, ane utkRSTa sthiti 50 palyopamanI che. izAna devalokane viSe aparigrahitA devIyonI sthiti jaghanyathI sAtireke palyopamanI, ane utkRSTa sthiti 55 palyopamanI che. temAM saudharma kalpavAsI aparigRhitA devAMganAonI sthiti palyopama kALathI adhika daza palyopamanI jenI che, te devAMganAo sanakumAra vAsI devone bhogavavAmAM kAmamAM Ave che. je devIonI sthiti saudharmamAM daza palyopamanA kALathI yAvat vaza palyopama sudhInI che. te devIyo brahmalokanA devone bhogavavAnA kAmamAM Ave che. saudharme je devAMganAothI sthiti vIza palyopamathI adhika kAla trIza palyopama sudhInI che, te devIyo zukra kalpavAsI devone 96 For Personal & Private Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 bhogavavAnA kAmamAM Ave che. saudharme trIza palyopamathI adhika cAlIza palyopama sudhInI je devIyonI sthiti che. te devIyo Anata kalpavAsI devone bhogavavAnA kAmamAM Ave che. saudharme cAlIzathI adhika pacAza palyopamanA kALa sudhInI jedevIyo che. te devIyo AraNa kalpavAsI devone bhogavavAnA kAmamAM Ave che. izAna kalpane viSe palyopamathI adhika paMdara palyopama sudhInI sthitivALI devIyo je hoya che, te mAheMdra kalpavAsI devone bhogavavA kAmamAM Ave che. IzAna kalpe je devIyonI sthiti paMdara palyopamanA kALathI pacIza palyopama sudhInI che, te devIyo lAMtaka devalokanA devone bhogavavA kAma Ave che. izAna kalpane viSe je devIyonI sthiti pacIza palyopamathI adhika pAMtrIza palyopama sudhInI che, te devIyo sahastrAra devalokanA devone bhogavavA mATe kAmamAM Ave che. izAna kalpane viSe je devIyonI sthiti pAMtrIza palyopamathI adhika pIstAlIza palyopama sudhInI che te devIyo prANata kalpavAsI devone bhogavavA mATe kAmamAM Ave che. izAna kalpe je devIyonI sthiti pIstAlIzathI adhika paMcAvana palyopama sudhInI che, te devIyo azruta kalpavAsI devone bhogavavAnA kAmamAM Ave che. je devIyonI eka palyopamathI sAta palyopama sudhInI sthiti che, te saudharma devalokavAsI devonI devAMganAo che, tema jANavuM. izAna kalpane viSe je devAMganAonI sthiti sAtireka 69 For Personal & Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 palyopamathI nava palyopama sudhInI che. te izAna kalpavAsI devonI devAMganAo che tema jANavuM, temAM apagRhitA vezyA sthAnIyA nIcenA kalpamAMutpanna thayA chatA paNa uparanA kalpomAM jAya che. te te devalokavAsI devonA prabhAvathI ja jAya che. saudharma parigRhitA devIyonI sthiti jaghanyathI eka palyopama utkRSTa sAta palyopamanI aparigRhitAnI jaghanya sthiti palyopamanI utkRSTa pacAza palyopamanI jANavI. izAna kalpe parigRhItAnI jaghanya sthiti sAtireka palyopamanI utkRSTa nava palyopamanI. aparigRhitA devIyonI sthiti jaghanyathI sAtireka palyopamanI utkRSTa paMcAvana palyopamanI. asurakumArInuM AyuSya sADA cAra palyopamanuM che. nAgakumArI Adi, sarva bhavanavAsI devIyonuM AyuSya utkRSTa dezona palyopamanuM che. vyaMtarIonuM AyuSya utkRSTa ardha palyopamanuM che. jyotiSinI devIyonuM AyuSya utkRSTa ardhapalyopama ane pacAsa hajAra varSanuM. (zrI jina spI muni ) * jinakalpIpaNuM icchanAra, prathama sAdhu samudAyathI bahAra nIkaLe, tyArabAda pUrve virodha karelA sabAlavRddha yathocita sarva saMghane atyaMta khamAve, pachI kahe ke huM niSkaSAyI thaine, niHzalya thaine khamAvuM chuM. tyArabAda potAnA kAryamAM tatpara thAya. chellI eka rAtrInI pratimAnuM vahana karanAra bhikSu, traNasthAna upArjana kare. 98 For Personal & Private Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 1. avadhijJAna 2. mana:paryavAna, 3 kevalajJAna, asamutpannapUrva, ane jo virAdhanA kare to, 1 . unmAda pAme, 2. lAMbA kALa sudhI rogAtaka kaSTa bhogave, 3 kevalI prajJAta dharma thakI bhraSTa thAya. (jinalpInA upakraNo.) 1 pAtra 2. pAtrA bAMdhavAnuM vastra 3. pAtra sthApana karavAnuM vastra 4. pAtra kezarIyA 5. pallA. 6 rajastrANa 7. gucchA 8-910 upara DhAMkavAnA traNa lugaDA. 11 rajoharaNa 12 mukhavastrikA, muhapatti. ( jinalpInI parikSmaNA 5 prAre ) 1. eka upavAsathI cha mAsa sudhI tapasyA kare, ne pIDA pAme nahi to jinakalpipaNAne dhAraNa kare, anyathA nahi. iti tapasA. 2. nava pUrvanA jJAna sahita hoya, tathA tene tapasyA karIne tapasyAnA sAtheja gaNI zake, sUtravaDe karIne, pazcAnupUrvIthI, iti sUtraNa 3. mAnasikabaLa, vairya sabaLa rAkhe, game tevA upasargathI paNa Dare nahi. iti satvena. 4. ekAkIja satvayukta thaIne phare, iti ekatvena 5. phakta paganA ekaja aMguThA upara ubhA rahevuM hoya to vairyathI rahI zake iti balena. (jina spInI pAMca bhAvanA.) 1 tapathI AtmAne bhAve, kSudhA jIte, devAdika upasarga kare, GE - For Personal & Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 ane cha mAsa sudhI AhAra na pAme, to paNa glAnI na pAme, sarve sAdhuo nidrA karI gayA pachI paNa bhaya, nidrA tyAga karavA mATe rAtrimAM kAussagna kare iti. prathama bhAvanA upAzrayamAM 2 upAzraya bahAra 3 catuSpathe 4. zUnyagRhe 5. smazAne. - 2 sUtra bhAvanAthI potAnA mAnA peThe, tamAma sUtro gaNe, divase, rAtre game tevuM zarIra kharAba chatAM paNa kheda dhAraNa kare nahi, ane kSaNa mAtra sUtra gaNyA vinA na rahe sUtra. 3. sarva samudAya choDIne ekAkI rahe sukha du:kha kathA vArtAdikane tajIne bAhya atyaMtara mamatva bhAvane dhAraNa kare nahi. ekAkI. 4 game tevA upasargamAM paNa, mana baLathI,temaja zarIrabaLathI paNa glAni dhare nahi. 5. dhairyabalathI koIpaNa rIte tapamAM, tathA upasarnAdikamAM kaMpAyamAna thAya nahi. ( pAMca mahAvratanI 25 bhAvanAo) 1 prANAtipAtanI pa bhAvanAo. 1 manogupti, manane gopavavuM 2 eSaNA samiti beMtAlIza doSa rahita AhArAdika lope te, 3 AdAna bhaMDamatta nikhevaNA samiti, vastra, pAtra, vigere yatanApUrvaka levAM mukavAM, 4 IrSA samiti upayoga sahita cAlavuM te. 5 anyapANi levAM te hameMzAM joIne levAvaDe karI ahiMsA bhAvavI te. - 2. mRSAvAdanI pa bhAvanAo - 1 hAsya 2 lobha 3 bhaya 4 krodha vagerethI mRSA na bolavuM, eTale tenA paccakhANa karavAM (100) 100 ~ For Personal & Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 te. 5 vicAra pUrvaka bolavuM te. e upara pramANe lakSa daIne bolatA satyavratane bhAvavuM te. 3 asteyarUpa yamanI pa bhAvanAo-1 avagraha mAgavo. 2 barAbara joi tApasI avagraha mAgavo te 3 niraMtara gurUnI rajA laIne bhAta pANI vAparavA te 4 sAdharmika pAsethI avagraha mAgavo 5 avagrahanI mudata TharAvavI. 4. brahmacaryanI pa bhAvanAo - 1. strI, napuMsaka, tathA pazuvALI vasatI, ane kuDayAMtare vasatIno, tathA eka Asanano tyAga karavo. 2 strI ramya aMga jovAno, tathA potAnI aMge zRMgAra rAjyono tyAga karavo 3 sarasa snigdha AhAra tathA ati AhAra na levo. 4 sarAge strI kathA karavI nahi pa pUrve karelI kAmakriDA saMbhALavI nahi. 5. parigraha tyAganI pa bhAvanAo - 1 zabda, 2 rUpa 3 rasa, 4 gaMdha, pa sparza, e pAMcane vize niraMtara rAgadveSAdika choDI devA. (bhAva sAdhunA 7 liMga :) 1 mArgAnusArI kriyA 2 dharmane viSe utkRSTa zraddhA 3 prajJApanIyapaNuM. 4 kriyAne viSe apramAda pa zakaya anuSThAnonoja AraMbha 6 bhAre guNAnurAga 7 gurUnI AjJAnuM pUrNapaNe ArAdhana. (e sAte liMganuM TuMka vivecana) mArgAnusArI kriyA, mokSa mArgane anusaratI pratye pakSaNAdi (paDilehaNAdi) kriyA karavI te. 2 dharmamAM utkRSTa zraddhA, zrata dharmamAM, ane cAritra dharmamAM tIvra 101 bhAga-4 pha-8 For Personal & Private Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 abhilASA rAkhavI, tenA 4 bheda che. 1 vidhi sevA 2. atRpti. 3 zuddha dezanA 4. alita parizuddhi. 3 prajJApaniyapaNuM-AgamamAM kahelI yuktiyo vaDe karIne bIjAne samajAvavApaNuM te 4 kriyAmAM apramAda-sAdhu mArganI kriyA karavAmAM madya, viSama kaSAya, vikathA, nidrA, e pAMca pramAda rahita saMyama pAmavuM. 5 zakaya anuSThAnano AraMbha zarIranI zakti anusAre je anuSThAna (tapa, japa, kriyA) ghaNo lAbha ApanAra ane ochuM nukazAna ApanAra hoya tevo AraMbha te. 6 bhAre guNAnurAgacaraNa sittarI, tathA karaNa sittarImAM, tathA AgamamAM varNavelA mULaguNa ane uttara guNamAM priti zuddha cAritrIyAne hoya. 7. gurU AjJAnuM pUrNapaNe ArAdhana, gurUnA caraNanI sevAmAM lAgelo rahIne gurUnI AjJA ArAdhavAmAM tatpara rahe ane cAritrano bhAra upADavAmAM tatpara hoya samarthamAna hoya. samakita pAmavAnA karaNo-je graMthI sudhI AvavuM te paheluM yathApravRttikaraNa che. graMthIne bhedatAM bIjuM apUrva karaNa hoya che. jenI samIpe samyakatva raheluM hoya che te trIjuM anivRtti karaNakahevAya che. hoya che. A aMtakaraNa karavAthI mithyAtva mohanIya karmanI sthitinA be bhAga thAya che, eka aMtakaraNanI nIcenI pahelI sthiti aMtara muhUrtanI, ane bIjI tenI uparalI bAkI rahelI sarva sthiti che, temAM pahelI sthiti rahelA mithyAtvanA daLiyA jyAre A jIva vedI nAkhe 102 For Personal & Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 che, tyAre to te mithyAdraSTi che, paraMtu eka aMtarmuhUrta karIne te prathama sthiti vedAI rahevA pachI jayAre aMtakaraNa thAya che, tyAre tenA prathama samayeja jIvane aupathamika samakita prApta thAya che. kemake te vakhate mithyAtvanA daLiyA (pradeza udayathI ke vipAka udayathI) vedAtA nathI.jema vanano dAvAnaLa prathama baLelA vanane athavA ukhara pradezane pAmIne olAI jAya che, tevIja rIte mithyAtvanA anubhavarUpa agni aMtakaraNane pAmIne zAMta thaI jAya che, te upazAMtano (aupazamika samyakatvano) kALa aMtarmuhurtano che ane te utkRSTa nidhinA lAbhanA jevo che. te jaghanyathI eka samaya zeSa rahe tyAre ane utkRSTathI cha AvalikA zeSa rahe tyAre koIka jIvane je mithyAtva javAno hoya tene (bAkI bIjA jIvato tyAM traNa puMja karIne zuddha puMjano udaya thavAthI kSayopazama samakita pAme che aMte bIjA lAbho paNa meLave che.) mahAvibhISikA (bhaya)nI utpatti jevo anaMtAnubaMdhino udaya thAya che. tenA udaya vakhate A jIva sAsvAdana samyagadraSTi nAmanA bIjA guNasthAnake varte che, athavA upazama zreNIthI (agyArame guNaThANethI) paDelo paNa koI jIva sAsvAdana guNasthAnake jAya che, ane tyArapachI avazya mithyAtvano udaya thavAthI te mithyAdraSTi thAya che. ( sakhyatva nuM svarUpa ) samyakatva be prakAre che. 1 paugalika ra apaudagalika mithyAtva svabhAvane dura karIne samyakatva puMjagata pugalanA vedana svarUpa kSAyopathamika paulika 1. | sarvathA mithyAtva, mizra, samyakatva-peja pugalonA kSaya upazamathI samyaka prakAre utpanna thayela kevala jIvapariNAmarUpa 103 For Personal & Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 lAyopathamika, vA. apaudgalika ra. tathA 1 nisarga. 2 adhigama, bhedathI samyakatva be prakAre. 1 temAM tIrthaMkara mahArAjanA upadeza vinA svabhAvathIja jIvone je karmo upazamAdikathI thAya che. te nisarga samyakatva. 2 vaLI je tIrthakara mAhArAjAnA upadezAdikathI, tathA jIna pratimAdikanA darzanAdikanA bAhya nimittanA hetuthI karmonuM upazamapaNuM pragaTa thAya che, te adhigamana samyakatva temAM 1 mArga 2 javara bannenA draSTAMto - 1 ekajaNa jaMgalamAM pharato pote jAte mArgane meLave che, ane bIjo bIjAnA kahevAthI mArgane meLave che. 2 ekane tAva potAnI meLeja jAya che, bIjAne auSadha karavAthI jAya che. te prakAre jIvone samyakatvanI prApti mithyAtva javaranA nAza thavAthI, ane nisarga upadezathI thAya che. vaLI 1 kAraka 2 rocaka 3 dIpaka e traNa bhede samyakatva 3 prakAre che. 1 temAM jIvone samyaphaprakAre anuSThAna pravRtti karAve te kAraNa kahevAya che eTale ke je parama vizuddharUpa samyaktva prApta thaye chate, jIva te sUtrone viSe je anuSThAna karavAnuM kaheluM che, tene kare che, teja pramANe te kAraka samyakatva kahevAya, kAzyanIti kAraka, te vizuddha cAritra vaMtone hoya che. - 2 tathA je zraddhA mAtra hoya te rocaka kahevAya che. enAthI samyaka prakAre anuSThAnanI pravRttinI rUcIthI karAve che, rUci kevaLa thAya che, paraMtu kArya karAvI zake nahi. te rocaka samyakatva kahevAya che. rocayati iti rocaka, A samyakatva avirati samyagadraSTi kRSNa 104 For Personal & Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 zreNikAdikane jANavuM. 3. tathA pote je mithyAdraSTi, abhavya dUrbhavya, aMgAra madadikanA peThe dharma kathAdikathI, jInokata jIvA ajIvAdika padArthone jevI rIte hoya, tevIja rIte bIjAne dIpayati, prakAzayati, prakAza kare. potAnAthI bIjAnA mATe dIpaka kahevAya. zaMkA-je mithyAdraSTi hoya te samyagadraSTi kema kahevAya ! vacanano virodha che mATe tene uttara Ape che, te mithyAdraSTi che, to paNa tenA pariNAmanuM vizeSapaNuM, yati, pitRonA peThe kAraNabhUta che, kAraNa ke kArya kAraNanA upacArathI samyakatva kahevAya che, jema ke AyuSkRtam-iti-adoSa-dIpatiprakAzayati iti dIpake. vaLI paNa pAMca prakAre samyakatva kahela che. 1 aupathamikaM. 2 kSAyika. 3 lAyopathamika. 4. sAsvAdana 5. vedanaka. e pAMca prakAre samyatva kahela che. 1 pote udIraNA karela mithyAtva anubhava kSaya karyo chate, ane udIraNA karela pariNAma vizuddhinA vizeSa paNA thakI sarvathA kSaya karyo chate, je guNa prApta thAya che. te aupathamika samyakatva kahevAya che. A samyakatva anAdi mithyAdraSTi graMthabheda karanArane tathA upazama zreNI prAraMbha karanArane hoya che. 2. anaMtAnubaMdhI kaSAya cArenA kSaya thayA pachI, mithyAtva, mizra, samyakatva puMja lakSaNa traNa prakAre darzana mohanIyakarma sarvathA prakAre samyakatva kahevAya che. te samyakatva kSapakazreNI pAmanAra jIvone hoya che. 3. tathA je mithyAtva udaya Avela hoya tene vipAkanA udayathI vedanAthI kSINa thayelI hoya, ane bAkI sattAne viSe udaya nahi AveluM raheluM hoya, te upazAMta, eTale mithyAtva mizra paMja, 105 105 0 For Personal & Private Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 Azriya udayane rokela, ane zuddha puMja Azritye pharIthI mithyAtva svabhAvane tyAga karela te udIraNA pAmela mithyAtvanA kSayathI, ane anudiraNA pAmelanA upazamathI niSpanna je samyakatva, te kSApoyathamika samyakatva kahevAya che. A zuddha puMja lakSaNa mithyAtva paNa ati svaccha AkAza, paTela draSTine na DhAMke tema yathAvasthita tatvarUcine AcchAdana karavAvALuM na thAya, mATe upacArathI samyakatva kahevAya che. zaMkA koI kahe ke aupazamika samyakatva, ane kSAyopathamika samyakatvamAM vizeSapaNuM zuM ? kAraNa ke bannemAM vizeSapaNa nathI. uttara mithyAtva kSINa anudita upazAMta atra uccate vizeSapaNuM che. te sAMbhaLo kSAyopathamikamAM mithyAtva vipAkano anubhava nathI, paNa bhasmathI DhAMkela agni saMbaMdhi dhUmADAnI rekhAnA peThe, pradezathI anubhava che, ane aupazamikamAM to vipAkathI ane pradezathI paNa sarvathA prakAre mithyAtvano anubhava nathI ja. iti aupathamikaM. 4. tathA pUrvokta. aupathamika samyakatvane vamana samaye tenA AsvAdanarUpavALuM, sAsvAdana samyakatva kahevAya che. aupazamikathI paDato hajI mithyAtva pAmyo nathI, tyAM sudhI sAsvAdana kahevAya che. 5. tathA kSapakazreNIne pAmelAye cAra anaMtAnubaMdhi tathA mithyAtva ane mizra A be kSaya karyo chate, kSAyopathamika lakSaNa zuddha puMje, kSINa karavA mAMDaye chate te saMbaMdhi chellA pugaLane kSINa karavA ughukta thaye chellA pudgalene vedavArUpa je samyakatva te vedanaka kahIye, vedaka samyakatva pachI avazya kSAyika samyakatvanI prApti thAya che. have te pAMca samyakatvano kALa samayane kahe che. 1 aupazamikanI sthiti utkRSTathI aMtarmuhurtanI (106) 106 For Personal & Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 2 sAsvAdananI sthiti 6 AvalikAnI 3 vedananI sthiti 1 samayanI 4 kSAyikanI sthiti saMsArane Azritya 33 sAgaropamathI adhika te sarvArtha siddhane Azrine, apekSAye dekhavI. siddhAvasthAnI apekSAye to sAdianaMta sthiti jANavI. 5 lAyopamazanI sthiti kSAyikathI bamaNI 66 sAgaropamathI adhika jANavI A sthiti vijyAdi anuttara vimAnane viSe 33 sAgaropamanI sthitine viSe be vAra gamana karavAthI jANavI. adhika sthiti manuSyagatimAM gamana karavAthI manuSyabhava saMbaMdhi AyuSya gaNavAthI jANavI. Ato utkRSTa sthiti kahI. jaghanya prathamanA traNanI pratyekanI eka aMtarmuhUrta ane eka samayanI jANavI. chellA benI pratyeka aMtarmuhurtanI jANavI. (kyu samyakta keTalIvAra prApta thAya) sAsvAdana ane aupazamika samyakatva A saMsAra parvata pAMcavAra prApta thAya che, temAM ekavAra prathama samyakatvanI prApti thaye, 4 vAra upazama zreNInI apekSAye tathA vedakane kSAyika ekajavAra prApta thAya che. kSAyopathamika ghaNA bhavonI apekSAye ghaNIvAra prApta thAya che. asaMkhyAtivAra thAya che. (kyA guNasthAne kyu samyatva hoya che.) bIje guNasthAne sAsvAdana hoya. cArathI ATha sudhImAM avirati, upazAMta mohAdika sudhI) aupathamika hoya che. cArathI cAra sudhImAM vedakateja cAramAM 107. For Personal & Private Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 lAyopathamika thAya che. jema caMdramAne AvaraNabhUta vAdaLA che, tema samyakadarzanane kSayAdika AvaraNabhUta che. tene je AvaraNIya karma, matijJAnAdika AvaraNIya karmanuM, agara darzana mohanIyanuM avataraNa karma te bemAMthI konuM kahevuM te kahe che. vigere - naraka gatine viSe kSAyika ane kSAyopathamika hoya, tiryaMca gatine viSe paNa uparokta bane hoya manuSya gatine viSe paNa kSAyikAdika traNe hoya, devagatine viSe kSAyika, lAyopathamika hoya, iMdriyone sAmAnyapaNethI aMgIkAra karIne pUrve pAmelA hoya che ke, bhaviSyamAM pAmanArA hoya che. ekaMdriyane viSe pUrve pAmelA nathI. ane bhaviSyamAM pAmanArA nathI. beiMdri, te iMdri, sauriMdri, asaMpiceMdrine viSe pUrve pAmelA bhAjajyA. sAsvAdana samyakatva pratye pratipadyamAna nathIja. saMjJipaMcedriyamAM bane che. pRthvikAmAdikane Azrine sAmAnyapaNAthI bane che . vizeSapaNAthI pRthvI, apa, tela, vAla, vanaspatine viSe banneno saMbhava nathI. be iMdri, iMdri, cauriMdri asaMjJipaceMdriyamAM pUrve pAmela che, hAla na pAme saMkSipacaMdriya trasakAye bane hoya mana, vacana, kAyAnA yogane viSe banne hoya, anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udayane viSe bane hoya. pRthyAdikathI tarU paryata bane nahi. vacana, kAya, yogane pAmelA beiMdrAdi, iMdri, cauridri asaMkSipaceMdriyane viSe pUrve pAmelA hAlamAM na pAme mana, vacana, kAyAnA yogavALAne bannene anaMtAnubaMdhi kaSAyanA udaye bane nahi zeSa udaye bane. M108 ( 108 For Personal & Private Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 traNaddavALAne sAmAnyapaNAthI bane. vizeSapaNe gnivede banne purUSaveda bane. napuMsaka vede ekeMdriyane banne nahi. vikaseMdriyathI asaMjJi, paMcaMdriya sudhI, pUrve koIka pAmelA che. bhaviSyamAM pAme nahi. saMjJi paceMdriya napuMsakane viSe bane. nAraka, tiryaMca, manuSya, devone viSe uparanI vezyAne viSe bane, Aghane viSe pUrve pAmelA che nahi. prazna-zuM samyakadraSTi pAme ke mithyAdraSTi pAme ? uttara-nizcayanayathI samyakadraSTi pAme, vyavahArathI mithyAdraSTi pAme. prazna-samyagadarzana keTale kSetro ? uttara-lokane asaMkhyAtame bhAge. prazna-huM keTalA kSetrane AdhAre ? uttara-lokane asaMkhyAtame bhAge dharmAdharma dravya banethI vyApta AkAza deza, jIvAjIva AdhAra kSetraloka, tene asaMkhyAtame bhAge tuMrahelo che. kAraNa ke asaMkhya pradezI jIva, asaMkhyAtame bhAgeja avagAhanA kare che. eka puche, teno uttara ekaja. prazna-badhAne aMgIkAra karIne kahe to paNa lokane asaMkhyAtame bhAge kahevuM, pUrvathI adhika. (samyaktatvanA daza bhedo helA che.) 1 kSAyaka samyakatva 2 upazama samyakatva 3 vedaka samyakatva 6 rocaka samyakatva 7 dIpaka samyakatva 8 vyavahAra samyakatva 109) 109 For Personal & Private Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 4 lAyopathamika samyakatva. 9 nizcaya samyakatva 5 kAraka samyakatva 10 sAsvAdana samyakatva. 1. anaMtAnubaMdhi kaSAyanI cokaDI, samakita mohanI mizramohani, ane mithyAtva mohanI, e sAteno mULamAMthI kSaya, tenuM nAma kSAyika samakita kahevAya che. 2 upara pramANe sAte prakRtine upazamAve tenuM nAma upazama samyakatva kahevAya che. 3. kSaya upazama samyakatvanA carama pudgalanuM zuddha samaye vedanuM te vedaka samyakatva kahevAya che. 4 udaya AvelA mithyAtvanA dalane kSaya karavA, ane udaya nahi AvelA mithyAtvanA dilane upazamAvavA tenuM nAma kSAyopathamika samyakatva kahevAya che. pradeza, udayato IMhAM paNa hoya che. pa Agamokta zailIpUrvaka yathAzakti dAna, pUjA, vrata niyamAdika karavA tenuM nAma kAraka samyakatva kahevAya che. jemake he nAtha ! je jema yathArtha bhAve vidhi mArga prakAzyo che, te temaja AjJAne anatikramo thako, eTale tamArI AjJA sahIta Agamokata zailIpUrvaka yathAzakti dAna, pUjA, vrata, niyamAdika bhAvanA pUrvaka karavA, te kAraka samyakatva kahevAya che. 6 dharmane viSe rUcI mAtra kare, zrI jinokta dharma karavAnI icchA rahe, zuddha zraddhA rAkhe, koIne dharma pravRtti karato dekhInerUDu mAne, paraMtu pote kriyAnuNAnAdika bhAre karma hovAthI karI zake nahi, tevA samakitane rocaka samyakatva kahe che. 7 svayaM pote to mithyAdraSTi e bhavya durbhavya, hoya paNa aMgAramardaka AcAryanA peThe, dharma kriyAdike karIne bIjA bhavya bhadrika (110) For Personal & Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 jIvone upadeza ApIne dharma dIpAve, paraMtu potAnA aMtaragamAM zraddhA na hoya, tevA purUSone dIpaka samakitikahe che, evuM dIpaka samyakatvanuM svarUpa kaheluM che. 8 saMsAranA sukhonI vAsanAne choDIne, tyAga karIne AtmAnA mULa guNo je jJAna, darzana, ane cAritramAM (sva sva. svarUpamAM) ramavuM, tene nizcaya samyakatva kahe che. 9. mithyAtva guNonA varNanane tyAga karIne, zuddha deva, zuddha - gurU, ane zuddha dharmane vakhANe, tathA zrI saMghanI sevA karavI, ane AgamamAM kahyA pramANe, niraticAra samyak pravRtti Adare tene vyavahAra samakita kahe che. 10 upazama samyakatvathI paDatA, ane mithyAtve pahoMcatA je vacalA kALane viSe samakitano kaMI svAda hoya che, tene sAsvAdanA samyakatva kahe che. (kai gatine viSe keTalA guNasthAno ne 1. devagati tathA narakagatine viSe prathamanA 4 guNasthAna 2. tiryaMcagatine viSe 5 guNasthAno. 3. manuSyagatine viSe 14 guNasthAno. 4. e, be, te, cauM, prathamanA 1-2 guNasthAno. 5. paMcedriyane viSe 14 guNasthAno. iMdriya apekSayA. kAyA apekSayA. 6. pU. A. ke.vA. vanaspatine viSe prathamanuM 1 guNasthAna. 7. te vA. varjI Itarane viSe 2 ju paNa guNasthAna hoya. 8. trasane viSe 14 guNasthAno. 111 For Personal & Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 (yogonI apekSAe ) 9. mano. vAkaM kAya. yogeSa 13 guNasthAno 14 nahi, kAraNa ke tyAM yogono virodha karI dIdhela che. (vedanI apekSAye.) 10 strI pu. napuMsaka vedeSa prathamathI 9 guNasthAno tyArabAda uparanA badhA avedo kahevAya che. 11 krodha, mAna, mAyAne viSe 9 guNasthAno lobhane viSe 10 tyArabAda akaSAyI (jJAna apekSAe) 12 matiajJAna, zrutajJAna, virbhAgajJAneSa, prathamanA 2 agara 3 hoya che. 13 mati zruta, avadhijJAneSu, avirati samyaka draSTi AdithI eTale 4 thI 12 kSINa kaSAya sudhI 9 guNasthAno 14. manaH paryavajJAne, prathamathI 6 thI 12 kSINa kaSAya sudhInA 7 guNasthAno. 15 kevaLajJAne chellA be guNasthAno. (saMyama apekSayA) 16. sAmAyika, chedopasthApanIya-pramattAdika cAra, eTale 6-7-8 9 guNasthAno. 17. parihAra vizuddhI-pramatta, apramatta, 2 guNasthAno. 18. sukSma saMparAye, sukSma saMparAya 10 muM ekaja guNasthAna M1120 For Personal & Private Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 19. yathAkhyAte, upazAMtAdika 4 guNasthAno. 20. dezavirata, dezavirati 1 guNasthAna. 21. avirata, mithyAdraSTiAdi 4 guNasthAno (darzana apekSayA) 22. cakSu, acakSu, AdinA 12 guNasthAno. 23. avadhidarzanane aviratAdi 9 eTale 4 thI 9 guNasthAno. 24. kevaLadarzane, chellA 2 guNasthAno. (lezyA apekSA) 25. kRSNA, nIla, kApotane viSe, prathamanA 4 guNasthAno. 26. tejo padmane viSe prathamanA 7 guNasthAno. 27. zukalane viSe, AdithI, 13 guNasthAno 14 muM alezI. (bhavya apekSayA) 28. bhavyane viSe, 14 guNasthAno. (abhavya apekSayA.) 29. abhavyane prathamanuM ekaja guNasthAna (samyattvanI apekSA) 30. kSAyike, aviratAdi 4 thI 11 guNasthAno. 31. aupathamike, 8 guNasthAno 4 thI 11 sudhI. 32. kSAyopathamike 4 cArathI 7 guNasthAno. 33. sAsvAdanamizrayo sva-sva. guNasthAno. 34. saMjJi apekSAe, saMgnine viSe 14 guNasthAno. 35. asaMgnine viSe prathamanA 2 guNasthAno. 36. AhAra apekSayA, AdithI 13 guNasthAno. 113 For Personal & Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-4 37. anAhakanI apekSAyA, anAhAraka jIvone viSe vigrahagatithI pAmIne, kevalI samuddaghAtagata sayogI kevalI, ayogI, kevalI sudhInA guNasthAno. | (kai rAzIye kyA keTalA gaNasthAno) avyavahAra rAzIvALo, yogazAstra guNasthAna ane yogabiMdunI apekSAye mithyAtva guNasthAnamAM vyakta devagurUAdinuM mithyAtva na hovAthI na levAya, paNa siddhAMta ane karmagraMthanI apekSAye abhavya ane avyavahAra rAzIne mithyAtva guNasthAna che. sarva jIvone Azrine 14 guNa sthAno che, paraMtu te thakI vadhAre guNasthAno nathI. AvazyakAdi graMthane anusAra graMthI sudhI AvavAnuM thAya che. te yathApravRttikaraNathI teno artha mokSanI icchA sivAyanI svAbhAvika pravRtti samajavI. graMthakAraprazasti iti zrImattapAgaccha pUrvAcalagaganamaNiH zrImAn 1008 buTerAyajI aparanAma buddhivijayajI ziSvaryaH 1008 zrImAn mUlacaMdajI aparanAma muktivijayajI gaNi ziSyarya 1008 zrImAn gulAbavijayajI mahArAja ziSya muni maNivijayakRta vividha viSaya vicAramAlA nAmakaH caturtho mAga samAptimagamat zrI AmodagrAme zrImad ajitanAtha svAmI prAsAdAt zrI manmahAvIrasya 2460 tame varSe Aso mAse zaklapakSe paMcamyA tithau zanivAsare ayaMgraMthaH vAcakavargasya kalyANakArako bhUyAt // (punaHsaMpAdana kartA) pa.pU. sva. AcAryadeva zrI ratnazekharasUrIzvarajI ma.sA.nAM ziSya ratna pa.pU. AcAryadeva zrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA. 114 For Personal & Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArAM anya prakAzano s WdAra kAMThA poSavASAmAM vIratA na ja karAvavAnuM zak e zaa wa C -> samAjanA nAma thI pAlaka jo haarter ) pApa kI majA 15) fi] +{jhA, ratna saMcaya ITasAgaramAM mIThA karI, ka rI che . kema ke | WRrMadhanAya. fiddhahema7QgWTIRTLI nA hIrA vAta mAnI nAnI zrI Wii rahaylNa paNald saMgrahaNI prakaraNa rAva ranuM saMcaya 2Oii bheMcaya thAya 9 mUlazuddhiprakaraNam mulazuddhiprakaraNama ( a ) 0 nI je te DhoLA gi Printed by : Navneet Printers. Ph. 079-5625326 Mobile : 98252-61177 bana savaya vividha vApI vicAramALA bAgamagIrI Serving Jin Shasun 108247 gyanmandir@kobatirth.org 'prAptisthAnA zrI pArasa-gaMgA jJAna maMdira bI-103-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITalanI sAme, zAhIbAga, amadAvAda-4. phona : 2860247 (rAjendrabhAI) Jain Education