________________
સૂક્ષ્મ નિગોદની વેદનામાંથી મુક્ત થઈને તેનું પરિભ્રમણ શરૂ કરે. ધન્ય છે સિદ્ધના આત્માઓને કે જેઓ છેલ્લે છેલ્લે શિવમંદિરમાં જતાં જતાં પણ એક આત્માને અપાર વેદનામાંથી ઉગારે છે !
ચેતનની મુસાફરી ત્યારથી શરુ થાય છે. સૂક્ષ્મ નિગોદનું સ્થાન છોડીને એ બાદર નિગદમાં આવે છે. ત્યાં પણ અનંત આત્માઓને રહેવા માટે માત્ર એક જ દેહ મળે છે. દુખ અપાર અને અવ્યક્ત છે. બાદર નિગદ ચર્મચક્ષુથી નિહાળી શકાય છે. અનંત આત્માઓને રહેવાને માત્ર એક જ કાયા હોવાથી બાદર નિગદને અનંત કાય પણ કહેવાય છે. તે સ્થિતિમાં જીવ અનંતકાળ સુધી ફરે છે. અનેક રૂપે બદલે છે અને અનેક પરાવર્તન કરે છે.
એમ અનંતકાળ વીત્યે જીવ એ સ્થાનથી સહેજ આગળ આવે છે. પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયમાં આવીને એ રહે છે. ફળમાં અને કુલમાં, મૂળમાં અને પત્રમાં, શાખામાં અને થડમાં આત્મા આશ્રય લે છે. એક આત્માને રહેવાને એક અલગ દેહ મળે છે. કયારેક કમળમાં તે કયારેક ગુલાબમાં, કયારેક આમ્રફળમાં તે કયારેક લીંબુમાં, કયારેક પરવરમાં તે કયારેક કારેલામાં એમ અનેક સ્થાનમાં આત્મા વસે છે. એક આશ્રય સ્થાનને વધીને દશ હજાર વર્ષો સુધી આત્મા ઉપયોગ કરી શકે છે. ઇન્દ્રિય માત્ર સ્પર્શના જ હોય છે. પ્રત્યેક વનસ્પતિ કાયમાં અસંખ્યકાળ સુધી અવ્યક્ત વેદના અનુભવે છે.
