________________
એ સુખ ગુણલામી
ચનયોગ અને
૧૧ ખીણમાં પટકે, જ્યારે સુનિયંત્રિત ઈદ્રિયો અનંત અને અનુપમેય સુખ અપાવે.
જ્યારે સંતેષ ગુણ જન્મશે, પરપદાર્થની અભિલાષાને અંત આવશે, ઇન્દ્રિયની ગુલામીના ખતરનાક પરિણામે ખટકશે ત્યારે ઈન્દ્રિયે આત્માને આધીન બનશે અને આત્મા સ્વતંત્ર થશે. સ્વતંત્ર આત્માના સુખની શી વાત?
આત્મન ! સ્વતંત્ર બન, સ્વતંત્ર અન! मणवयणकायजोगा, सुनिअत्ता तेवि गुणकरा हुति।। अनिअत्ता पुण भजति मत्तकरिणुब सीलवणं ॥ ९५ ॥
ગાથાથ–મને યાગ, વચનયોગ અને કાયાગ – તે પણ સુનિયંત્રિત હોય તે – ગુjકર છે, પરંતુ અનિયંત્રિત થયેલા તે શીલ રૂપી વનને, મત્ત હાથીની જેમ ભાંગી ફેડી નાંખે છે.
વિશેષાર્થ:-મદેન્મત્ત હસ્તિ સુંદર ખીલેલા ઉદ્યાનને જેમ ઘડીમાં ઉખેડી નાખે છે તેમ જ્યાં ત્યાં ભટકતું ચિત્ત, જેમ તેમ બોલતી જીભ અને ફાવે તેમ વર્તતી કાયા આત્માના શીલ રૂપી બાગને, ઘડીમાં વેરવિખેર કરી નાંખે છે અને ચારિત્રરત્નને ધૂળમાં મેળવે છે.
વિચાર, વાણું અને વર્તનના સંયમથી આત્મા સિદ્ધત્વની સન્મુખ આવે છે. સુપ્રયુકત ઈન્દ્રિયે જેમ ગુણકર છે તેમ સુપ્રયુક્ત મન વચન કાયા ગુણકર છે. जह जह दोसा विरमइ, जह जह विसएहिं होइ वेरग्गं । . तह तह विन्नायव्व, आसन्न से अ परमपयं ॥९६॥ ..
અનિય. નિયંત્રિત હે
