________________
૨. બીજી શ્રદ્ધા : સુગુરુની સેવા
સુવર્ણ કે અલંકારને પારખવા માટે જેવી રીતે ઝવેરીની જરૂર પડે તેવી રીતે જીવાદિ નવ તત્ત્વને પારખવા માટે ગુરુભગવંતની જરૂર પડે. નવે નવ તત્ત્વનો પરિચય ગુરુભગવંતને જેટલો છે એટલો દુનિયાના બીજા કોઇને ન હોય. ગુરુભગવંતને સ્વાર્થ બિલકુલ ન હોય અને પરમાર્થ ચિકાર હોવાથી વસ્તુતત્ત્વનું જ્ઞાન સારામાં સારી રીતે કરાવે. ગુરુભગવંત માત્ર ભણાવવાનું જ કામ કરે એવું નહિ, સાથે પોતે સંવેગના રંગના તરંગોમાં ઝીલતા હોય છે. જેઓ સંવેગમાં ઝીલતા હોય તેઓ માર્ગની પ્રરૂપણા શુદ્ધ કરતા હોય છે. એક જ ગાથામાં ગુરુભગવંતનું સ્વરૂપ કઈ જાતનું હોય તે જણાવી દીધું. આવા ગુરુભગવંતની સેવાથી સમતા પ્રાપ્ત થાય છે એમ કહીને ગુરુભગવંતની સેવાનું ફળ જણાવી દીધું. જે ગુરુભગવંતની સેવા કરે એ સમતામાં ઝીલતો હોય. જેને મોક્ષમાં જવું છે એને મમત્વ કરીને પાલવે એવું નથી. શ્રેષનાં પાત્રો ગયા પછી અડધા કલાકમાં ક્રોધ શાંત થઇ જાય ત્યારે રાગ તો રાગનાં પાત્રો હાજર હોય કે ન હોય તોય શાંત ન થાય માટે મોક્ષમાં જવા માટે કટ્ટરમાં કટ્ટર શત્રુ રાગ છે. આજે ભણવાનું ગમે છે પણ ભણાવનાર નથી ગમતા. પાઠ લઇને જાય પછી આખો દિવસ ગુરુભગવંત પાસે ફરકે પણ નહિ, આવાને સમતા ન આવે. સ0 અનુકૂળતા અને પ્રતિકૂળતામાં સમભાવ એનું નામ સમતા ?
ના. અનુકૂળતાને છોડવી અને પ્રતિકૂળતાને વેઠવી એને સમતા કહેવાય. અમારે ત્યાં અનુકૂળતા ભોગવવી અને પ્રતિકૂળતાને ટાળવી એને સમતા કહેવાનું ચાલુ છે, જે ઉચિત નથી. દુ:ખ બધું ભોગવી લેવું અને સુખ લેશમાત્ર ભોગવવું નહિ, બાવીસ પરિસહ ગળે લગાડવાના અને પાંચ ઇન્દ્રિયનો એક પણ વિષય ભોગવવાનો નહિ, એનાથી કાયમ માટે દૂર રહેવું એનું નામ સમતા. સ0 આ તો વ્યવહારથી કહેવાય ને ?
આપણે પણ વ્યવહારમાં જ જીવીએ છીએ ને ? જમવામાં એક વાળ પણ આવ્યો હોય તો ચાલે એવો છે ? જ્યાં સુધી જમવામાં કાંકરા
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય ૧૮
નથી પાલવતા ત્યાં સુધી વ્યવહારમાં જ છીએ. નિશ્ચયનયની વાત ત્યારે કરવાની કે એક હાથ સ્ત્રીના શરીર પર હોય અને એક હાથ અગ્નિમાં બળતો હોય તોય મનમાં રાગ કે દ્વેષના પરિણામ ન હોય. રાગનું પાત્ર છૂટી જાય ત્યારે દુઃખ ન થાય તો રાગ ગયો ગણાય. દ્વેષનું પાત્ર નજીક આવ્યા પછી પણ ચલવિચલુ ન થઇએ, મનમાં કોઇ પણ જાતનો ખરાબ પરિણામ ન જાગે ત્યારે દ્વેષ ગયો સમજવો. સુખનો પડછાયો ન પડે એની કાળજી અને દુ:ખની નજીક જવાનો પ્રયત્ન એનું નામ સમભાવ. સ0 સુખમાં છકી ન જવું એનું નામ સમભાવ નહિ ?
- ના. સુખ જોઇએ જ નહિ એ સમભાવ, સુખ છોડી શકતા ન હોય એવા લોકો માટે ‘સુખમાં છકી ન જવું” એ સમતા કહીએ તો બરાબર, પણ જેઓ સ્વાર્થ માટે, પૈસા માટે મજેથી સુખ છોડવા તૈયાર થતા હોય તેવા લોકો માટે સુખમાં છકી ન જવાની વાત કરવી એ એક જાતની બનાવટ છે. ગુરુભગવંત સુખના રાગથી અને દુ:ખના દ્વેષથી દૂર રાખવાનું કામ કરે છે. સ0 રાગ જાય એટલે દ્વેષ જતો જ રહે ને ?
બૈરા-છોકરાનો રાગ ગયા પછી પણ દુ:ખનો દ્વેષ જતો નથી ને ? ક્ષપકશ્રેણિમાં પહેલાં દ્વેષ જાય પછી રાગ જાય છે. રાગ જ દ્વેષની યોનિ છે. અનુકૂળતાનો અધ્યવસાય ટાળવો હોય તો પ્રતિકૂળતા વેઠવી પડે. પરિસહ વેઠવાનું શા માટે કીધું ? અનુકૂળતા છોડવી છે માટે સારું કેમ જો ઇએ છે ? ખરાબ નથી જોઇતું માટે... પરિગ્રહ બધો આ પાયા પર જ ભેગો કર્યો છે ને ? દુઃખ પર દ્વેષ હશે તો રાગ તો કોઇ કાળે નહિ હલે, પ્રતિકૂળતા ગમતી હોય એને ગમે તેવી વસ્તુ ચાલે એવી છે. તમે પણ ગાડી સારી, એ.સી.વાળી કેમ શોધો છો ? આંચકા ન લાગે, ગરમી ન લાગે માટે જ ને ? ભરત મહારાજાની જેમ મોક્ષમાં જવાની ભાવનાવાળાને સાધુપણાનું દુ:ખ નથી ભોગવવું – એવી જ ભાવના છે ને ? અનુકૂળતા લેશમાત્ર માગે નહિ અને પ્રતિકૂળતા બધી ભોગવી લે - એ સાધુપણાનું પાલન કરી શકે. ગુરુ પાસે જવાની વાત આવે ત્યાં સુધી
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૧૯
