________________
જીવો માટે છે. દઢતા એને કહેવાય કે જેવું બોલ્યા હોઇએ એવું પાળીએ. દન્તી-હાથીના દાંત જેવા નીકળ્યા હોય તે પાછા નથી જતા.તેમ સમકિતીનાં વચન નીકળ્યાં હોય તે મિથ્યા નથી થતાં, તેથી જેવું બોલ્યા હોય, પ્રતિજ્ઞા લીધી હોય તેવું જ પાલન કરવું જોઇએ. સજ્જનના બોલ હાથીદાંત જેવા હોય અને દુર્જનના બોલ કચ્છપકોટિ-કાચબાની ડોક જેવા હોય છે. કાચબાની ડોક બહાર નીકળીને તરત પાછી અંદર જતી રહે
છે. સજ્જનો પાછાં ખેંચવાં પડે એવાં વચન બોલતા જ નથી. આ તો ઘડીકમાં દેરાસરમાં દેખાય ને ઘડીકમાં હનુમાનના મંદિરમાં જોવા મળે : આ બધા કચ્છપની ડોક જેવા છે.
સ૦
વરસમાં એક વાર શંખેશ્વર કે પાલિતાણા જવાનો કે એક સો આઠ પાર્શ્વનાથની પૂજાનો નિયમ લઇએ તો ?
રોજ પૂજા-દર્શન નથી કરતા ને ત્યાં એક દિવસ માટે જાય છે તે શેના માટે જાય છે ? તરવા માટે ? તમારો આશય ભૂંડો છે, માટે આવો નિયમ ન કરાય. સાધુ થવા માટે જતા હો તો જુદી વાત. બાકી સંસારના આશયથી તીર્થસ્થાનમાં કે દેરાસરમાં જવામાં તો લોકોત્તર મિથ્યાત્વ લાગે છે. તીર્થભૂમિ પણ વચનના યોગે તારે છે. સંસારથી તરવા ને સાધુ થવાના આશયથી રોજ યાત્રા કરો - તો ય વાંધો નથી.
સ∞ આવા નિયમથી પણ ધર્મની સામગ્રી મળે ને ?
શ્રી અધ્યાત્મસારમાં પણ જણાવ્યું છે કે મોક્ષના આશયથી જે અનુષ્ઠાન કરવામાં આવે તેનાથી મોક્ષબાધકનો બાધ થાય છે. ધર્મની સામગ્રી તેને મળે કે જેને સંસાર છોડીને મોક્ષમાં જવું હોય. તીર્થયાત્રા કરવા માટે સાધુસાધ્વીએ પણ માર્ગમાં તીર્થ આવતું હોય તો તીર્થનો અનાદર કરીને ન જવાય માટે જવું. બાકી યાત્રા કરવા માટે દોષોનું સેવન કરી તીર્થસ્થાનમાં વિહાર કરીને જવું – એવું સાધુસાધ્વી માટે વિધાન નથી. અમને આચાર્યભગવંત પાલિતાણામાં રહેવાની પણ ના પાડતા. ઉપવાસ કરીને યાત્રા કરી, ઘેટીએ પારણું કરવા જવાનું કહેતા.
શ્રી સમતિના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય – ૧૧૨
છ આગારમાં પહેલો (૧) રાજાભિયોગ છે. અભિયોગ એટલે એક પ્રકારનો બળાત્કાર. રાજા જો બળાત્કાર કરે અને એના યોગે મિથ્યાત્વની કરણી કરવી પડે તો તે વખતે સમ્યક્ત્વ વ્રત ભાંગતું નથી. અભિયોગ એટલે ન છૂટકે કરવું પડે તે. કાર્ત્તિક શેઠે રાજાના અભિયોગથી ગૈરિક તાપસને જમાડ્યો છતાં સમ્યક્ત્વ વ્રત ભાંગ્યું નહિ. નૈરિક તાપસ માસક્ષમણના પારણે માસક્ષમણ કરતો હતો. આખું ગામ ઊલટ્યું, માત્ર કાર્તિક શેઠ જતા ન હતા. આથી તેને દુઃખ થતું. આપણને પણ હજાર જણા વંદન કરતા હોય પણ એક જણ વંદન ન કરે તો માઠું લાગે ને? રાજાએ ઐરિક તાપસને જમવા બોલાવ્યો, તેણે કહ્યું કે કાર્ત્તિક શેઠ પીરસે તો આવું. રાજાના કહેવાથી કાર્ત્તિક શેઠ જ્યારે તાપસને પીરસવા આવ્યા ત્યારે ગૈરિકે નાક ઉપર આંગળી કરીને બતાવ્યું કે તારું નાક કાપ્યું. કાર્તિક શેઠ વિચારે છે કે દીક્ષા ન લીધી માટે આવો પરાભવ વેઠવાનો વખત આવ્યો. બીજા દિવસે દીક્ષા લીધી. અગિયારઅંગનું અધ્યયન કરી સૌધર્મ ઇન્દ્ર થયા અને ગૈરિક તાપસ તેમનો હાથી થયો. એક વાર કાર્તિક શેઠને નમાવ્યા તેના બદલામાં આખી જિંદગી નમવાનો વખત આવ્યો.
કેવળજ્ઞાની ભગવંતોએ કેવળજ્ઞાનથી સર્વ જીવોના સ્વભાવ તથા સંયોગો જોઇને પછી જ આ માર્ગ બતાવ્યો છે. તેથી જે વ્રત વગેરે બતાવ્યાં છે તેનો ભંગ ન થાય એ રીતે તેને ગ્રહણ કરવાનો ઉપાય બતાવ્યો છે. અધર્મની પ્રવૃત્તિ ટાળવી એ ધર્મ છે, માત્ર ધર્મની આરાધના કરવી એ ધર્મ નથી. પાપથી વિરામ પામવું એ ધર્મ છે, પુણ્ય બાંધવું એ ધર્મ નથી. કર્મનો વિયોગ જેમાં થાય એ ધર્મ છે. કર્મનો યોગ જ્યાં સુધી પડ્યો છે ત્યાં સુધી કર્મ બંધાવાનાં જ. આમ છતાં આપણને કર્મબંધની ચિંતા નથી, કર્મ ઉદયમાં ન આવે એની ચિંતા છે ! કર્મ બાંધ્યાં હશે તો ઉદયમાં આવવાનાં જ છે. ડાહ્યા માણસનું કર્તવ્ય છે કે કર્મ બંધાય નહિ - એ રીતે પ્રયત્ન કરવો. તેરમે ગુણઠાણે સત્તામાં પંચ્યાશી પ્રકૃતિ હોવા છતાં બંધમાં માત્ર એક જ હોય અને તેમાં ય પાછો યોગપ્રત્યયિક બંધ થાય છે. આજે અશુભનો ઉદય ટાળવા અને શુભની ઉદીરણા કરવા માટેનો શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય – ૧૧૩
