________________
ઢાળ દસમી : છ આગાર શુદ્ધ-ધર્મથી નવિ ચળે અતિ-દેઢ-ગુણ-આધાર લલના, તોપણ જે નહિ એહવા, તેહને એહ આગાર લલના. (૫૧) બોલ્યું તેહવું પાળીએ, દંતિ-દંત-સમ બોલ લલના, સજ્જન ને દુર્જન તણા કચ્છપ-કોટિને તોલ લલના.
બોલ્યo (૫૨) રાજા નગરાદિકનો ધણી, તસ શાસન અભિયોગ લલના, તેહથી કાર્તિકની પરે, નહિ મિથ્યાત્વ-સંયોગ લલના.
બોલ્ય૦ (૫૩) મેળો જનનો ગણ કહ્યો, બળ ચોરાદિક જાણ લલના, ક્ષેત્રપાલાડડદિક દેવતા, તાતાડડદિક ગુરુ-ઠાણ લલના.
બોલ્યું. (૫૪) વૃત્તિ દુર્લભ આજીવિકા, તે ભીષણ-કતાર લલના, તે હેતે દૂષણ નહીં, કરતા અન્ય આચાર લલના.
બોલ્યું. (૧૫)
પછી સત્ત્વશાળી પુરુષો વ્રતનું પાલન સારામાં સારી રીતે કરતા હોય છે. જેમની પાસે એવું સત્ત્વ ન હોય તેમના માટે આ આગારોનું વર્ણન છે. આવા વખતે ‘છૂટ લીધી છે કે રાખી છે” એવું માનવાને બદલે ‘એટલા અંશમાં વ્રત નથી લીધું’ એમ સમજવું. છૂટ લીધી છે – એવું બોલવામાં અવિરતિ ભોગવવાનું મન પડયું છે – એવું લાગે. જ્યારે ‘વ્રત નથી લીધું તેમ બોલવામાં અવિરતિની હાજરી માત્ર જણાય છે. આવા પ્રકારના આગાર કોઇ પણ પચ્ચખાણમાં હોય છે તેમ જ કાઉસ્સગ્નમાં પણ હોય છે. સ, છીંકનો આગાર રાખેલો હોવા છતાં ઊંક આવે તો પ્રાયશ્ચિત્ત કેમ
અપાય છે ?
આપણા પરિણામ નિર્વસ ન બને તે માટે. છીંક એ અપમંગલ ગણાય છે. શાસનદેવીની સ્તવના કરતાં છીંક આવે તો તે કોપાયમાન થઇ ઉપદ્રવ કરે એવું બને માટે તે છીંક ટાળવાનું જણાવ્યું અને ફરી કરવા કહ્યું. ચાલુ પ્રતિક્રમણમાં સિદ્ધાણં બુદ્ધાણંથી માંડીને સ્તુતિ બોલીએ ત્યાં સુધી અને શાંતિમાં છીંક આવે તો ફરી કરવું. પખી પ્રતિક્રમણમાં આલોચનાનું કાર્ય (અતિચાર) પૂરું ન થાય ત્યાં સુધી છીંક ન થવી જોઇએ. ત્યાર બાદ થાય તો ક્ષુદ્રોપદ્રવ(સામાન્ય-તુચ્છ ઉપદ્રવ) ઉડાડવા માટે કાઉસ્સગ્ન કરાવાય છે : એ જ એનું પ્રાયશ્ચિત્ત છે. એ સિવાય બીજી આલોચના કે સત્તરભેદી પૂજાનું વિધાન ક્યાંય જણાવેલ નથી. આ તો ઉપયુક્ત રહેવા માટેનો ઉપાય છે. છીંક ટાળવા માટે અપ્રમત્ત રહેવું - તે જણાવવું છે.
જેમણે આગાર રાખ્યા છે તેઓ પણ ધર્મથી ચલાયમાન નથી થતા, છતાં શુદ્ધ ધર્મથી ચલાયમાન થાય છે. તેથી જ પહેલી ગાથામાં જણાવ્યું છે કે ‘શુદ્ધ ધર્મથી નવિ ચળે, અતિદેઢ ગુણ આધાર...’ જેઓ શુદ્ધ ધર્મથી ચલાયમાન થાય એવા નથી તેમના ગુણો અત્યંત દેઢ હોય છે. આ દેઢગુણ
સ્વરૂપ આધારના યોગે જ તે શુદ્ધ ધર્મથી ચલાયમાન થતા નથી, છતાં પણ જેમની પાસે આવી ગુણની દૃઢતા ન હોય તેમના માટે આ આગાર છે. આ આગાર બધા જીવો માટે નથી, મંદ જીવો માટે અલ્પ-સત્ત્વશાળી
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૧૧૧
વ્રતની વિરાધનાથી બચવા માટે વ્રતમાં જે છૂટ આપેલી હોય તેને આગાર કહેવાય. આપણા સત્ત્વની અલ્પતાના કારણે જેનું પાલન થઇ શકે એવું ન હોય એવા વિષયનો વ્રતમાં સમાવેશ જ ન કરવામાં આવે, તે વિષયને આગાર કહેવાય. વ્રતનું ખંડન ન થાય એ આશયથી વ્રતમાં જેનો સમાવેશ થતો નથી, તેને આગાર કહેવાય છે. જયણામાં વ્રતના પાલન માટે સત્ત્વ કેળવવાની વાત જણાવી ત્યાર બાદ જેઓ પાસે તેવું સત્ત્વ ન હોય તેવાઓ પણ વ્રતથી વંચિત ન રહે અને તેમનું વ્રત ખંડિત ન થાય તે માટે આ આગાર બતાવ્યા છે. આ રીતે ગુણની વૃદ્ધિ અને સુરક્ષા : આ બેને લઇને જયણા પછી આગારનું વર્ણન સંગત છે. પ્રાણાંત કષ્ટ આવ્યા
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૧૧૦
