Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 25

દ્વેષ કરવાનો નથી કહ્યો. જેનું મિથ્યાત્વ પ્રગટ છે તેના ગુણો કદાચ હોય તોપણ તેનું બહુમાન નથી કરવું. કારણ કે મિથ્યાત્વીના ગુણો ગુણાભાસના ઘરના છે. આત્માનો મુખ્ય ગુણ જ્ઞાન છે. એ જ્ઞાન પણ મિથ્યાત્વસહચરિત હોય તો તે અજ્ઞાન કહેવાય છે તો બીજા ગુણોનું પૂછવું જ શું ? છતાં તે મિથ્યાત્વીનો દ્વેષ નથી કરવાનો. મિથ્યાદૃષ્ટિ કે સમકિતી બેમાંથી એકેનો દ્વેષ નથી કરવો. કારણ કે ધર્મી પ્રત્યેનો દ્વેષ અંતે ધર્મના ટ્રેષમાં પરિણમે છે. શ્રેષની પરિણતિ કાઢવા માટે રાગ કેળવવાની જરૂર નથી. આ તો બકરું કાઢતાં ઊંટ પેસવા જેવું છે. આપણે રાગ અને દ્વેષ : બન્નેને ટાળવાના ઉપાય સેવી લેવા છે. આપણને કોઇ એના પ્રસંગમાં ન બોલાવે તો દુ:ખ ધરવાની જરૂર નથી. આપણે સમજવું કે આપણે પાપથી બચ્યા. પરંતુ આપણે સામા પ્રત્યેના દ્વેષના કારણે તે આપણો પ્રસંગ બગાડશે એમ સમજીને એને ટાળવાની જરૂર નથી. સામાને આપણી પ્રત્યે દ્વેષ છે – એવું બોલતી વખતે અસલમાં આપણો જ તેની પ્રત્યેનો દ્વેષ કામ કરતો હોય છે. આપણે આપણો દ્વેષ ટાળી દઇએ તો આપણું કામ પૂરું થાય છે.
આ રીતે દસ યતિધર્મ પછી એ ધર્મના ધારક એવા સાધુનો વિનય જણાવ્યા બાદ આચાર્યનો વિનય કરવાનું જણાવ્યું છે કે જેઓ પંચાચારને સ્વયં પાળે છે અને બીજાને પળાવે છે. આચારના દાયક એટલે આચારને પળાવનાર અને નાયક એટલે આચારને સ્વયં પાળનાર. પહેલાં ‘દાયક’ લખ્યા પછી ‘નાયક’ લખ્યું છે. કારણ કે પંચાચારનું પાલન કરાવતી વખતે પણ પોતે આચારનું પાલન ચૂકી જતા નથી - તે જણાવવું છે. આઠ જ્ઞાનાચાર, આઠ દર્શનાચાર, આઠ ચારિત્રાચાર, બાર પ્રકારના પાચાર અને એ છત્રીસ પ્રકારના વીચાર : આ બધા જ ભેદનું પાલન કરે અને કરાવે તે આચાર્ય. તેઓની પાસે વિધિપૂર્વક અર્થદેશના સાંભળવી વગેરે વિનય કરવાનો છે. ત્યાર બાદ ઉપાધ્યાયભગવંતનો વિનય જણાવ્યો છે. ઉપાધ્યાયભગવંતની જરૂર સૂત્ર ભણવા માટે છે. આજે સૂત્ર ભણવાનું ગમતું નથી માટે ઉપાધ્યાયભગવંતની કિંમત સમજાતી નથી. જે દિવસે
સૂત્રની જરૂરિયાત જણાશે. સૂત્રો પ્રત્યે બહુમાન જાગશે તે દિવસે ઉપાધ્યાયભગવંતનો વિનય કરવાનું શક્ય બનશે.
વિનય કરવાનો વખત આવે તો આપણને તકલીફ તો પડવાની. કારણ કે આપણને ગુરુ ગમે છે પણ ગુરુનો વિનય નથી ગમતો. ધર્મ ગમે તો ધર્મી ન ગમે અને ધર્મે ગમે તો ધર્મ ન ગમે. તેથી ધર્મ અને ધર્મીનો મેળ બેસાડવાનું કામ કપરું છે. વિનય સાચવવાનું કામ ન બનતું હોય તો તે પ્રણિધાનના અભાવે. તેથી જ દસ પ્રકારનો વિનય પાંચ પ્રકારે કરવાનું જણાવીને મનવચનકાયાની શુદ્ધિ જણાવવાનું કામ કર્યું છે. આ બધું જોતાં મહાપુરુષોની સંકલના કેવી શૃંખલાબદ્ધ છે તે સમજાયા વગર નહિ રહે. આજે ગુરુ કે સહવર્તાનો વિનય કરવાનું જેમને પાલવતું નથી તેઓ બધાની સાથે ઔચિત્યપૂર્વક વર્તવાની વાતો કરી રહ્યા છે. ‘બધા સિદ્ધના આત્માઓ છે” એમ સમજીને બધાનો વિનય જાળવવાની વાતો કરનારાને કહેવું પડે કે તમારાં માબાપ વગેરે ઘરના માણસો પણ સિદ્ધના આત્મા છે તો તેમનો અવિનય-અનાદર શા માટે કરો છો ? અનાદર કોઇનો પણ નથી કરવાનો તો ઉપકારીનો કઇ રીતે કરાય ? આપણે બીજાનો વિનય કે આદર જાળવીએ છીએ તે તેમના આત્મા ઉપર ઉપકાર કરવા માટે નહિ, આપણા આત્માના ઉપકાર માટે જાળવીએ છીએ. આચાર્યભગવંતાદિ અનેક આત્માઓને ભણાવવાનું કામ કરે છે તે તેમના ઉપકાર માટે નહિ, પોતાના વીર્યંતરાયકર્મના, જ્ઞાનાવરણીયકર્મના, મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમની વૃદ્ધિ માટે ભણાવે છે. આ રીતે વાચના વગેરે આપવાથી નીચગોત્રનો ક્ષય થાય અને વીર્ય ઉલ્લસિત બને છે. આ ઉલ્લસિત વીર્ય જ શ્રેણિ માંડવા માટે કામ લાગવાનું છે. આજે ભણવાનું કે ભણાવવાનું શક્ય ન બનતું હોય તો તે વીર્ય ન ફોરવવાના કારણે. આજે તમને કે અમને જ્ઞાનાવરણીય, મિથ્યાત્વ કે ચારિત્રમોહનીય કરતાં પણ વધારે વીતરાય કર્મ નડે છે. વીતરાયના યોગે જ્ઞાનાવરણીયાદિ કર્મોનો ક્ષયોપશમ પેદા કરવાનું મન જ નથી થતું. સાચું કહો, કોઇનું કામ કરવા મળે તો આનંદ થાય કે કોઇનું કામ કરવાનું ટળી જાય તો
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજwાય . ૪૦
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય
૪૧