________________
સાતમી ઢાળ : પાંચ ભૂષણ સોહે સમકિત જેહથી સખી ! જિમ આભરણે દેહ, ભૂષણ પાંચ તે મનવમ્યાં સખી! મનવમ્યાં, તેહમાં નહિ સંદેહ. મુજ સમકિતરંગ અચળ હોજો. (૩૬) પહેલું કુશળપણું તિહાં, સખિ ! વંદન ને પચ્ચકખાણ, કિરિયાનો વિધિ અતિ ઘણો સખિ ! અતિ ઘણો, આચરે તે સુ-જાણ. મુજ૦ (૩૭) બીજું તીરથ-સેવના સખિ ! તીરથ તારે જેહ, જે ગીતારથ મુનિ-વરા, સખિ ! તેહશું કીજે નેહ.
મુજ0 (૩૮). ભગતિ કરે ગુરુ-દેવની, સખિ ! ત્રીજું ભૂષણ હોય, કુણ હિ ચલાવ્યો નવિ ચલે, સખિ ! ચોથું એ ભૂષણ જોય.
મુજ0 (૩૯) જિન-શાસન-અનુમોદના સખિ ! જેહથી બહુ-જન હુંત, કીજે તેહ પ્રભાવના, સખિ ! પાંચમું ભૂષણ ખંત.
મુજ0 (૪૦)
પચ્ચકખાણથી સર્વવિરતિધર્મ સુધી પહોંચી શકાય છે. શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં વંદનના ફળ તરીકે નીચગોત્રકર્મનો ક્ષય બતાવ્યો છે. નીચગોત્રકર્મનો ઉદય અવિરતિધરને જ હોય છે, વિરતિધરને નહિ. તેથી આ રીતે નીચગોત્રના ક્ષયથી વિરતિ સુલભ બને છે. ગૃહસ્થપણામાં અવિરતિનું પાપ મોટું છે - એ દેખાય તો નાના પણ નિયમ લેવાનું મન થયા વગર ન રહે. ગમે તે રીતે ગમે ત્યાં પચ્ચક્ખાણ લેવામાં આવે તો એ આજ્ઞા મુજબની ક્રિયા નથી. સ0 કોઇ વસ્તુ વાપરતા ન હોય છતાં એના ત્યાગનું પચ્ચકખાણ ન
હોય તો ફળ મળે કે નહિ ?
ન મળે. આ તો ભાગીદારી જેવું છે. તમે ભાગીદારી નોંધાવી હોય તો નફાનો ભાગ તમને મળે. ભાગીદારી ન નોંધાવો તો ભાગ ન મળે. રાત્રિભોજનના પાપથી બચ્યા પછી પણ દિવસે તે તે પચ્ચકખાણ લેવામાં ન આવે તો અવિરતિનું પાપ ચોંટ્યા વગર નહીં રહે. આજે નાનામાં નાનું નવકારશી જેવું પચ્ચક્ખાણ પણ વિધિ મુજબ નથી થતું. નવકારશીનું પચ્ચક્ખાણ લેવું હોય તો સૂર્યોદય પહેલાં ઊઠવું જ પડે. સૂર્યોદય પછી ઊઠે અને નવકારશીના પચ્ચક્ખાણને બે મિનિટની વાર હોય ત્યારે પચ્ચક્ખાણ લે તો એ પચ્ચક્ખાણનો લાભ ન મળે. મોડા ઊઠ્યા પછી પોરિસીનું પચ્ચકખાણ લે તો ફળ મળે. સ0 પચ્ચકખાણમાં કાંઇ અપવાદ તો હશે ને ?
ચામાં સાકરના બદલે મીઠાનો અપવાદ ચાલે ? જેમાં જે વસ્તુ જો ઇએ એ જ વસ્તુ નાંખીએ તો સ્વાદ આવે ને ? ખાવાના ફળરૂપે સ્વાદ લેવા માટે જે વિધિ સચવાતી હોય તો નિર્જરારૂપ ફળ પામવા માટે વિધિ કેમ ન સાચવીએ ?
શરીરને શોભાવવાનું કામ જેમ ભૂષણ-અલંકાર કરે છે તેમ સમ્યક્ત્વને શોભાવવા માટે અલંકાર સમાન પાંચ વસ્તુ છે, તે ભૂષણ હે સખિ ! મારા મનમાં વસ્યાં છે. એમાં કોઇ પણ જાતનો સંદેહ નથી. આવો સમકિતનો રંગ મારામાં અચલપણે રહો.
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય ૮૩
હવે સાતમા અધિકારમાં પાંચ ભૂષણની વાત કરવાની છે, વસ્તુને શણગારવામાં આવે તો વસ્તુનું સ્વરૂપ વધારે સુંદર બનતું હોય છે. એવી રીતે સમ્યક્ત્વને શણગારવામાં આવે તો વધારે નિર્મળ બને અને આગળ વધીને ક્ષાયિકભાવમાં પરિણામ પામે. ભૂષિત ત્યારે કરાય કે પહેલાં વસ્તુ હોવી જોઇએ. આશ્રય જ હોય નહિ તો શેને શણગારાય ? પહેલા ભૂષણ તરીકે ક્રિયામાં કુશળપણું બતાવ્યું. આજે આપણે લગભગ ક્રિયામાં માનતા નથી - એમ કહીએ તો ચાલે. આજનો શ્રદ્ધાળુ છે કે જે ક્રિયા ન કરે ! અહીં ક્રિયાની શરૂઆત વંદન અને પચ્ચક્ખાણથી કરી છે. વંદનથી અને
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય ૮૨
