________________
પર્યુષણપર્વમહાભ્ય જ રીતે માત્ર ચારસો વર્ષ પૂર્વે થયેલ જગદ્ગુરુ શ્રી પૂજ્ય હીરવિજયસૂરીશ્વરજી મહારાજાના પુણ્ય પ્રભાવથી પ્રતિબોધિત બનેલા સમ્રાટ શ્રી અકબર બાદશાહે ૬ મહિના સુધી અમારપ્રવર્તન કરાવ્યું હતું.
સમતતા ભગવાન મહાવીરે અહિંસાના ચાર અભિગમ દર્શાવ્યા છે : મૈત્રી, સમતા, નિર્ભયતા અને કરૂણા. એટલે મન, વચન કે કાયાથી કોઈની હિંસા કરવી નહિ. જે રીતે આપણને સુખ ગમે છે અને દુઃખ ગમતું નથી એ રીતે દરેકને પણ સુખ પ્રિય દુઃખ અપ્રિય હોય છે. એટલે જેવી ભાવના પોતાના પ્રત્યે હોય, તેવી ભાવના સમષ્ટિ પ્રત્યે હોવી જોઈએ. પૂર્ણ અહિંસામય જીવન ધારણ કરીને જગતને અભયની શ્રેષ્ઠ બક્ષિસ આપી શકાય. મૈત્રીભાવમાં જીવન જોડાય પછી તે અનુગામીની સમતા આપોઆપ શોધી લેશે. મૈત્રીપણાનો ભાવ રાગદ્વેષથી ઉપરની ભૂમિનું પ્રમાણ છે. સમતા એ પ્રયાણ પછીની કેડી બની રહે છે. રાગ અને દ્વેષમાંથી દુઃખ ઉત્પન્ન થાય છે. વધારે પડતો રાગ અપેક્ષા સર્જે છે અને દ્વેષયુક્ત દૃષ્ટિ અતિ સંકુચિત છે, અન્યનું સુખ જોઈ શક્તી નથી. લેવાદેવા વગર દ્વેષ ઊભો થાય છે, જે દુઃખદ છે. રાગથી સુખનો ભાસ પેદા થાય છે અને જીવ છેતરાય છે. આ બંનેથી મુક્ત થઈ સમતામાં જ સુખ છે. નિર્ભયતાથી સમતાની કેડી કંડાર્યા પછી ભય શેનો? મારું શું થશે એવી વ્યથા શા માટે? જે કાંઈ બને છે તે પોતાના કર્મોનું જ પરિણામ છે. અને તે પરિણામ સ્વીકારી લેવું. તેનાથી આત્મશક્તિ પ્રગટ થશે. જે સમતાભાવી નિર્ભય છે તે સત્યને પણ ભયમુક્ત કરે છે. તેનાથી કરૂણાનો સ્ત્રોત વહે છે. કરુણા અહિંસાનું અસીમ સાધન છે. જેના જીવનમાં વાત્સલ્ય પ્રગટે છે તે કરુણાના સાગરને પાર પામે છે. ભાવઅહિંસા કરુણાનું પાચિત છે.
પ્રભુની અહિંસા એ સમષ્ટિના ફલકની છે. એક જણના ભાવમાં સીમિત થતી નથી. પણ જ્યારે સમષ્ટિમાં વ્યાપ્ત બને છે ત્યારે જીવ પણ સ્વયં મુક્તિને પાત્ર બને છે. પ્રભુએ અહિંસાના બે સ્વરૂપ બતાવ્યા છે. દ્રવ્ય-અહિંસા અને ભાવ-અહિંસા, દ્રવ્ય - અહિંસામાં સમસ્ત જીવો પ્રત્યે પ્રેમપૂર્ણ નિસ્પૃહભાવ અને અનુકંપાભાવ રાખવાનું કહ્યું છે. અન્ય જીવોને સુખ આપવાનું કહ્યું છે
