________________
પર્યુષણપર્વ મહાભ્ય થયો. તેરમો ભવ માટેન્દ્ર દેવલોકમાં મધ્યમ સ્થિતિવાળો દેવ થયો. વળી વચમાં કેટલાક કાળ નાના મોટા ભવ કરી સંસાર દુઃખને સહન કરતો રહ્યો. ચૌદમો ભવ રાજગૃહ નગરમાં માનવભવ અને પાછળથી તાપસ બન્યો. પંદરમો ભવ બ્રહ્મલોકમાં મધ્યમસ્થિતિવાળો દેવ અને ત્યાંથી સંસારમાં ઘણો કાળ પરિભ્રમણ કર્યું.
સોળમાં ભવમાં વિશ્વભૂતિ તરીકે જન્મ લીધો. પોતે ઘણો બળવાન હતો. એકવાર યુવાનવયે પત્નીઓથી વીંટળાઈ ઉદ્યાનમાં ક્રીડા કરતો હતો ત્યારે કાકાના પુત્ર વિશાખાનંદી સાથે અણબનાવ થયો. ત્યારે ભારે ખેદ પામી વિષયોનો ત્યાગ કરી સંભૂતિ મુનિ પાસે દીક્ષા ગ્રહણ કરી. તે કાળના જીવોમાં ત્યાગ - વૈરાગ્યની ભાવના સતેજ બની જતી હતી. વિશ્વભૂતિ મુનિએ એક હજાર વર્ષનું ઉગ્ર તપ આદર્યું હતું. વળી એકવાર માસખમણનું તપ પૂરું થતાં ભિક્ષા-ગોચારી માટે મથુરામાં આવે છે. તપથી અત્યંત કૃશ એવા મુનિ નીચી નજરે રાજમાર્ગે ચાલ્યા જાય છે. એક ગાય શીંગડું મારે છે અને પડી જાય છે. યોગાનુયોગ તે સમયે વિશાખાનંદી પરણવા માટે આવેલો હોય છે. તે આ દશ્ય જુએ છે અને અટ્ટહાસ્ય કરે છે. “ક્યાં ગયું તારું બળ? એક ગાયથી તો તારું રક્ષણ કરી શકતો નથી.” આ કટાક્ષ સાંભળીને મુનિમાં રહેલા ક્રોધના સંસ્કાર એકદમ ભભૂકી ઊઠે છે. તે ગાયને બે શીંગડાથી પકડીને આકાશમાં ઘુમાવે છે અને આવા અવિચારી કૃત્યના આવેગમાં અને આવેગમાં શલ્યથી પણ ઘેરાઈ જાય છે. ઉગ્ર તપશ્ચર્યા અને રત્નત્રયીને વેડફી નાખી નિયાણું (પ્રબળ આકાંક્ષા) કરે છે, “હું આ તપસ્યાના પ્રભાવથી ભવાંતરે ઘણા બળ અને પરાક્રમવાળો થાઉં અને વિશાખાનંદીનો પરાવભ કરું.” આમ શલ્યકર્મ બાંધે છે.
સત્તરમાં ભવમાં ઉગ્રતપના બળે મહાશુક્ર દેવલોકમાં દેવ થાય છે. અઢારમો ભવ ત્રિપુષ્ઠ વાસુદેવનો છે. ત્રિપુષ્ઠ બાળપણથી જ ઘણો બળવાન હતો. તેણે સિંહને શસ્ત્ર વગર ચીરી નાખ્યો હતો અને પ્રતિવાસુદેવને મારીને ત્રણ પૃથ્વીનો અધિપતિ તે વાસુદેવ બન્યો હતો. એકવાર તે વાસુદેવના શયન સમયે ગવૈયા મધુર સ્વરે ગીતવાજિંત્ર બજાવતા હતા ત્યારે વાસુદેવે શવ્યાપાલકને
