________________
પર્યુષણપર્વ મહાત્મ્ય
51
ક્રોધના સાત સ્વરૂપ છે. આજથી હજારો વર્ષ પૂર્વે ક્ષમાનો મહિમા કરતા જૈનદર્શને ક્રોધના કષાયને બરાબર ઓળખી, ક્રોધની ઘણી ઊંડી સમીક્ષા કરી છે. ક્રોધ કોઈપણ રૂપે માનવીના મનમાં પ્રગટ થાય છે. તેનું પહેલું સ્વરૂપ દ્વેષનું છે. દ્વેષ વ્યક્તિના મનની દુનિયા અને તેનાં સુખને સળગાવે છે. ક્રોધનું બીજું સ્વરૂપ ગુસ્સો છે. ગુસ્સાથી માણસ વગર વિચાર્યું બોલી નાખે છે અથવા કરી નાખે છે. પછી તેને પારાવાર પશ્ચાતાપ થાય છે. ક્રોધનું ત્રીજું સ્વરૂપ માનવીને અંધ બનાવી દે છે. ક્રોધ માનવીને સ્વહિત પ્રત્યે અંધ બનાવે છે. ક્રોધ કરનાર વ્યક્તિ પોતાના મનને જ નહિ પરંતુ આસપાસના સમગ્ર વાતાવરણને કલુષિત કરી નાખે છે. ચોથું સ્વરૂપ છે વ્યક્તિનું અંગત પતન. આ ક્રોધના લીધે વ્યક્તિ પોતે જ પતનશીલ બનીને પોતાને જ હણે છે. પાંચમું સ્વરૂપ છે ગૃહજીવનનો ક્રોધ. એકવાર ગુજરાતના મંત્રી તેજપાલે અનુપમાદેવી ૫૨ ક્રોધ કર્યો કારણ કે પત્નીએ કહ્યું કે તેનો પતિ વાસી ખાય છે. પણ જ્યારે તેજપાલને તેનો અર્થ સમજાયો કે પત્ની કહેવા માંગે છે કે તેઓ ગયા ભવના પુણ્યોથી કમાઈ ખાય છે, પણ નવા પુણ્યો કરતો નથી. ત્યારે તેમના પશ્ચાતાપનો પાર રહ્યો નહિ. છઠ્ઠું સ્વરૂપ તે જીવહત્યા છે, જે આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિના જીવનમાં જોઈ શકાય છે. પોતાના બે શિષ્યોને હણનારા ૧૪૪૪ વિરોધીઓને ઉકળતા તેલમાં તળવા માંગતા હતા પરંતુ જ્યારે સાધ્વી યાકિની મહત્તરાએ એમને આ હિંસાથી રોક્યા ત્યારે તેના પ્રાયશ્ચિતરૂપે તેમણે ૧૪૪૪ ગ્રંથોની રચના કરી. ક્રોધનું સાતમું યુદ્ધ છે જે ભરત - બાહુબલિના યુદ્ધમાં જોવા મળે છે. ક્રોધ એક તરંગરૂપે મનમાં પ્રવેશે છે અને પછી મહાસાગર બનીને માણસને ઘેરી લે છે અને ગુસ્સામાં નાનકડા બીજમાંથી મોટું વટવૃક્ષ બની જાય છે. માટે આપણે સૌ (સહુ) આ પાવન પર્વ નિમિતે આપણી અંદર આવતા ક્રોધ, દ્વેષ, ગુસ્સો, આવેશ અને અનિષ્ટ ભાવને રોકીએ અને સાચી ક્ષમા તરફ ગતિ કરીએ.
