________________
2
પર્યુષણ પર્વ મહાભ્ય ––––––––––––––––
રતિ એટલે હર્ષ-આનંદ યાવતુ ખુશી. પરંતુ એ ખાસ સમજીએ કે જૈનદર્શન પ્રસન્નતા અને સહજ આનંદનું પ્રખર પુરસ્કરતા છે. પ્રભુ પૂજનનું સૌથી પ્રથમ ફળ જ પ્રસન્નતા દર્શાવ્યું છે. જૈન દૃષ્ટિબિંદુને દર્શાવતી યથાર્થ પંક્તિ છે :
જીવન ખુલ્લી કિતાબ જોઈએ....
ચહેરો ગુલાબની છાબ જોઈએ.... ગુલાબની છાબ જેવા ચહેરાનો અર્થ કોઈપણ કારણ વગરની સાહજિક - સ્વાભાવિક ગુલાબ પુષ્પ જેવી પ્રસન્નતા. આસક્તિથી સર્જાતો હર્ષ અથવા ખેદ બંને દૂર થાય ત્યારે સહજ પ્રસન્નતા પાંગરે.
પ્રભુ મહાવીરના ભાવજગતનું નિરૂપણ કરતી “કલ્પસૂત્ર' શ્રેણીમાં એક બીજું સૂત્રખંડ છે. “માયામૃષાવાદ”. માયામૃષાવાદ એટલે દંપૂર્વકનું, કપટપૂર્વકનું અસત્ય ભાષણ. પ્રભુ મહાવીરના સાધનાના સમયની આત્મિક શ્રેષ્ઠતા દર્શાવતા આ સૂત્રમાં કુલ પંદર બાબતો છે અને તેમાં ફક્ત “માયામૃષાવાદ' નામે એક જ દોષ અસત્ય ભાષણ સંબંધી દર્શાવાયો છે. જ્યારે આના કરતાં જરા બિન શૈલી અઢાર સ્થાનકોના સૂત્રમાં જોવા મળે છે. જૈન શ્રમણ-શ્રમણી “સંથારા પોરસિ” નામે સૂત્ર દ્વારા જે અઢાર પાપસ્થાનકોથી મુક્ત થવાનો ઉપક્રમ આદરે છે અને દરેક જૈન આરાધક ગૃહસ્થ પ્રતિદિન પ્રતિક્રમણ સૂત્ર દ્વારા જે અઢાર પાપ સ્થાનકોના જાણતાં અજાણતાં થયેલા સેવનની હૃદયપૂર્વક ક્ષમાપના છે તેમાં ત્રણ પાપસ્થાનકો આ પ્રમાણે છે. (૧) મૃષાવાદ (૨) માયા (૩) માયામૃષાવાદ.
મૃષાવાદ અર્થાત્ અસત્ય ભાષણ જે પાપબંધ કરનાર ભયંકર તત્ત્વ છે. માયા અર્થાત્ દંભ પર અશુભ કર્મબંધ કરનાર ભયંકર તત્ત્વ છે. પરંતુ આ બેની સરખામણીમાં “માયામૃષાવાદ નામે સત્વ અત્યંત ભયંકર અને દારૂણ નુકસાની કરનાર પાપસ્થાનક છે. કારણ કે તેમાં એક સાથે બબ્બે પાપસ્થાનકનું સંયુક્ત સામર્થ્ય ભળે છે.”
