________________
પર્યુષણ પર્વ મહાભ્ય
29 ત્રેવીસમાં તીર્થંકર પાર્શ્વનાથના નિર્વાણ પછી ૧૭૮ વર્ષે ભગવાન મહાવીરનો જન્મ થયો હતો. ચોથો આરો પૂરો થવાને ૭૫ વર્ષ અને સાડા આઠ મહિના બાકી હતા ત્યારે તેમનો જન્મ થયો હતો. ચૈત્ર સુદ તેરસને સોમવારે એટલે કે ઈ.સ. ૧૯૯ની ૨૭ માર્ચે ક્ષત્રિય કુળમાં તેમનો જન્મ થયો છે. તેમનું જન્મસ્થળ બિહારમાં આવેલું ક્ષત્રિય કુંડગ્રામ અને ગોત્ર કશ્યપ છે. એમના શરીરનો રંગ પિત્ત વર્ણના સુવર્ણ જેવો હતો. જન્મ સમયે ૬૪ વૃદ્ધિના સ્વામી, શરીરબલની સાથે અતુલ આત્મબળ ધરાવનાર અને ૧૦૦૮ શારીરિક શુભ ચિહ્નો ધરાવતા હતા. પિતાનું નામ સિદ્ધાર્થ રાજા અને માતાનું નામ ત્રિશલારાણી હતું. તેમને નંદિવર્ધન રાજકુમાર અને સુદર્શના નામની રાજકન્યા હતી.
ભગવાન મહાવીરે જગતને અદ્ભુત સાધનામાર્ગ બતાવ્યો. એ સમયે આશ્રમ બાંધીને અનુકૂળ સ્થળે, શિષ્યોની વચ્ચે સાધના કરવાની પ્રથા પ્રચલિત હતી. આવા સમયે કશાય આશ્રમ કે અનુકૂળ અનુયાયીઓની વચ્ચે વસવાના બદલે ભગવાન મહાવીરે સતત પરિભ્રમણ કર્યું અને અહર્નિશ ધ્યાનસ્થ અવસ્થામાં રહ્યા. એ યુગમાં ધ્યાન સાધના માટે પગની પલાંઠી લગાવી પદ્માસન જેવા જુદાં જુદાં આસનમાં બેસવાની પ્રણાલી હતી, ત્યારે ભગવાન મહાવીરે જગતને ઊભા રહીને ધ્યાન કરવાની નવી પ્રક્રિયા આપી. આ ધ્યાનના માટે સમયનું કોઈ બંધન નહિ, કાળની કોઈ સીમા નહિ. જીવનમાં અહર્નિશ, સાહજિકપણે ધ્યાન ચાલ્યા કરે. શારીરિક અને વાચિક મૌનની વાત જગત જાણતું હતું પરંતુ મહાવીરસ્વામીએ કાર્યોત્સર્ગ દ્વારા શારીરિક, માનસિક અને યાચિક ક્રિયાના વિસર્જનની વાત કરી. માત્ર સૂક્ષ્મ શ્વાસ સિવાય કશું ના ચાલે. કાયોત્સર્ગ દ્વારા જગતને એક નવીન ધ્યાનપ્રણાલી આપી. સાધનાનું ચરમ શિખર બતાવ્યું.
