________________
23
પર્યુષણપર્વ મહાભ્ય
ગૌતમ સ્વામીએ જેમને દીક્ષા આપી છે અને શુભભાવ વડે કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું છે. એવા પંદરસો તાપસોને નમસ્કાર કરું છું.
ભાવ જ ખરો પરમાર્થ છે. ભાવ જ ધર્મનો સાધક મેળવી આપનાર છે. અને ભાવ જ નિશ્ચયને ઉત્પન્ન કરી આપનાર છે. એમ ત્રિભુવનગુરુ શ્રી તીર્થકરો કહે છે.
પ્રથમ સાંવત્સરિક પર્વ ભાદરવા સુદ ૫ નું જ હતું પરતું શ્રી કાલિકાચાર્ય મહારાજે અંતરા વિશે પૂછું' એ સૂત્ર વચનને અવલંબીને સાંવત્સરિક પર્વભાદરવા સુદ ચોથના દિવસે પ્રવર્તાવ્યું તે અન્ય સર્વ સાધુઓએ માન્ય રાખ્યું છે. ત્યારથી સંવત્સરિ ભાદરવા સુદ ચોથ છે.
પર્યુષણના ચોથા દિવસથી કલ્પસૂત્ર વાચનનો પ્રારંભ થાય છે. કલ્પસૂત્ર એ જૈન ધર્મનો મહત્ત્વનો ગ્રંથ ગણાય છે. તેમાં જૈન આગમોનો સાર નથી છતાં પણ તેનું મહત્ત્વ આગમગ્રંથ જેટલું જ છે. “કલ્પસૂત્ર' સ્વયં એક ગ્રંથ નથી, પરંતુ ગ્રંથનો એક ભાગ છે. પર્યુષણના દિવસોમાં “કલ્પસૂત્ર'ના વ્યાખ્યાન વાંચવામાં આવે છે. છેલ્લા આઠમા દિવસે “બારસાસ્ત્રનું વાંચન થાય છે. “કલ્પસૂત્ર'નું લખાણ બારસો કે તેથી વધુ ગાથાઓનું છે. કલ્પસૂત્રના સળંગ વાચનથી કોઈ વંચિત રહી ગયું હોય તો છેલ્લા દિવસે સળંગ બારસસૂત્રના શ્લોકો સાંભળવાનો લાભ લઈ શકે છે.
એક કવિ કહે છે “કલ્પસૂત્ર કલ્પતરુ સમાન છે. એ તરુના બીજરૂપે મહાવીર ચરિત્ર, અંકુરરૂપે પાર્શ્વ ચરિત્ર, થડરૂપે નેમ ચરિત્ર, શાખારૂપે ઋષભચરિત્ર, પુષ્પરૂપે સ્થવિરાવલિ અને સુગંધરૂપે સમાચારી છે.” આ કલ્પસૂત્રરૂપ કલ્પવૃક્ષનું ફળ મોક્ષ છે. છઠ્ઠ-અઠ્ઠમ કરીને કલ્પસૂત્ર ગ્રંથનું વાંચન કરવામાં આવે તો અવશ્ય મોક્ષફળ આપે છે.
પ્રકરણની શરૂઆતમાં પંચ પરમેષ્ઠી ભગવંતોને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા છે કારણ કે નવકાર મંત્ર સર્વ પાપનો નાશ કરનાર છે અને તે સફળ મંગળોમાં સવોત્કૃષ્ટ મંગળ - ભાવ મંગળ છે. “કલ્પ' એટલે આચાર. જૈન દર્શને વિચાર કે ભાવનાનો મહિમા કર્યો છે. પરંતુ એ મહિમા ત્યારે જ સાર્થક થાય
