Laghu Siddhant Kaumudi Part 01

Author(s): Vishvanath Shastri, Nigamanand Shastri, Lakshminarayan Shastri
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd

Page 47

२६
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम्
७६ अनुस्वारस्य ययि परसवर्णः ८ । ४ । ५८ ।
स्पष्टम् ' । शान्तः ।
८० वा पदान्तस्य ८ । ४ । ५६ ।
*त्वङ्करोषि त्वं करोषि गमनाद सूत्रम् ८१ मो राजि समः क्वौ ८ । ३ । २५ ।
क्विबन्ते राजतौ परे समो मुख्य म" एव स्यात् । सम्राट् ।
अनुस्वार बाधक सूत्रम
८२ हे मपरे वा ८ । ३ । २५ ।
अनुस्वारस्य यव विधायक वार्तिकम् मपरे हकारे मस्य मो वा । 'किम्ालयति, किं लयति ( यवलपरे'यवला वा ) 'किँयूहाः, किंह्यः । किँव्हलयति, किंह्वलयति । किंल्ह्लादयति, किंहादयति ।
E
"
=
१ - (प्रपदान्तस्य) अनुस्वारस्य ययि परे (नित्यं ) परसवर्णः स्यादित्यर्थः २- शाम् + त ( : ) - शान्तः । एवम् प्रङ्कितः, अचितः कुण्ठितः, ग्रन्थः, दान्तः । गुम्फितः । ३ - पदान्तस्यानुस्वारस्य ययि परे पर-सवर्णों वा स्यादिति सूत्रार्थः । पदान्ते विकल्पः, अपदान्ते नित्यमिति फलितम् । ४- त्वम् +करोषि "मोऽनुस्वारः " त्वं करोषि, पाक्षिकपरसवर्णः - त्वङ्करोषि । एवं त्वं + पचसि त्वम्पचसि त्वं पचसि वा, मृत्यु + जय: : मृत्युञ्जयः, मृत्यु ंजयः । दानं यच्छति = दानंय्यच्छति, दानंयच्छति वा । संवत्सरः संव्वत्सरः संवत्सरः । सुन्दरं + लिखति = सुन्दरल्लिखति, सुन्दरं लिखति । श्रहं + लिखामि अर्हल्लिखामि ग्रह लिखामि इत्यादि । ५ - मकारस्य मकारविधानम् श्रनुस्वारबाघनार्थम्, एवमग्रिमसूत्रेऽपि ।। ६ - सम् + राट् श्रज्झीनं परेण संयोज्यम् । ७- किम् + ह्यलयति, पक्षेऽनुस्वारः । ८ - मकारस्येति सम्बन्धः, हे इत्यस्यानुवृत्तिः । तथा चायमर्थः-यवलपर के हकारे परे मकारस्य क्रमशो यवला वा भवन्ति, पक्षेऽनुस्वारः ।
"
९- किम्+ह्यः । किम् + ह्वलयति । किम् + ह्लादयति । सर्वत्र पक्षेऽनुस्वारः ।
१
७६ - अनुस्वार को यय् परे रहते परसवर्ण होता है ।
८० - पदान्त अनुस्वार को यय् परे रहते विकल्प से परसवर्ण होता है ।
को
८१ - क्विनन्त राज् धातु परे रहते सम् के म् को मकार हो होता है ( अर्थात् म् अनुस्वार नहीं होता) |
८२-मपरक हकार परे रहते म् को म् विकल्प से होता है । ( वा०-य-व-ल-परक हकार परे रहते मकार को क्रम से य-व-ल होते हैं विकल्प से ] ।