________________
२६४. .
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् १०८३ सायं-चिरं-प्राह णे-प्रगे-ऽव्ययेभ्यष्टय व्य लो तुट च ।४।३।२३।
सायमित्यादिभ्यश्चतुर्थ्यः अव्ययेभ्यश्च कालवाचिभ्यष्ट्यु ट्यु लौ स्तस्तयोस्तुट् च। 'सायन्तनम् । चिरन्तनम्। प्राणप्रगयोरेदन्तत्वं निपात्यते । प्राणेतनम् । प्रगेतनम् । "दोषातनम् ।
१०८४ तत्र जातः ४ । ३ । २५ ।
सप्तमीसमर्थाज्जात इत्यर्थेऽणादयो धादयश्च स्युः। स्रुघ्न जातः सौघ्नः। उत्से जातः-ौत्सः । राष्ट्र जातः- राष्ट्रियः । अवारपारे जातःअवारपारीणः इत्यादि। १०८५ "प्रावृषष्टप् ४ । ३ । २६ । एण्यावादः । ११प्रावृषिकः । १०८६ प्रायभवः ४ । ३ । ३६ । तत्रेत्येव । स्वघ्ने प्रायेण = बाहुल्येन भवति १२सौघ्नः। १०८७ सम्भूते ४ । ३ । ४१ ।
१-यु-ट्युलोः 'यु' इत्यस्य 'युवोरनाकौ' इति सूत्रेण 'मन' इत्यादेशः । भवार्थे प्रत्ययो । २-चिरन्ततम्-'चिरम्' इत्यव्ययाद् भवाथे 'सायं चिरं प्राणे...' इत्यादिना स्यु' प्रत्यये 'स्यु ल' प्रत्यये वाऽनुबन्धलोपे तुडागमे च 'यु' इत्यस्य 'युवोरनाको इत्यनेन अनादेशे मस्यानुस्वारे परसवणे च प्रातिपदिकत्वात् सौ सोरमि सिध्यति रूपं 'चिरन्ततम्' इति । ३-पूर्वाह्नकालभवमित्यर्थः। ४-प्रातःकालिकम् । ५-रात्रिभवम् । ६-पण् प्रत्ययः 'शेषे' इत्यनेन । ७-'उत्सादिभ्योऽत्र'। ८-घप्रत्ययः, तस्य 'इय' ६-खप्रत्ययः, तस्य 'ईन्' इति । १०-सप्तम्यन्ताजात इत्यर्थे, ठस्य 'इकः' । १ - प्रावृषि जात इति विग्रहः । १२-अण, मादिवृद्धिः ।
१०३-सायम् आदि से ट्यु-ट्युल प्रत्यय होते हैं और उनको तुटू का आगम होता है।
१०८४-सप्तम्यन्त से जात अर्थ में अणादि और घादि प्रत्यय होते हैं । १०८५-प्रावृष् शब्द से ठप प्रत्यय होता है। १०८६-'प्रायभव' अर्थ में श्रणादि और घादि प्रत्यय होते हैं। १.८७-'सम्भूत' अर्थ में प्रणादि और धादि प्रत्यय होते हैं ।