Laghu Siddhant Kaumudi Part 01

Author(s): Vishvanath Shastri, Nigamanand Shastri, Lakshminarayan Shastri
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd

Page 367

३४६
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम्
'पश्यत्वा युवती भार्या भवान्नद्य गृहाद् गतः । तस्या भन्तु हिर्याते किं "विहित्वा त्वमागतः ॥ २ ॥ कुतस्त्वं "शंकसे "भ्रातो! 'नेत्रकाणोऽस्ति तत्सुतः । " तस्य सार्धं मदीयाऽस्ति सन्धिर्वै दीर्घ कालतः ॥ ३ ॥ कोपं " मा कुरु तात ! त्वं धर्मं तव ब्रवीम्यहम् | १३ मे ऽतिमधुरे १४नीय फल आस्वादय प्रिय ! ॥ ४ ॥ यच लग्नो " महत्प्रेम्णा दयालोः " कृष्णपादयोः । "सो १९ जगतस्य सर्वस्य सेव्यस्तस्य
१
१७
२०
'नमस्ततः ॥ ५ ॥
२
अस्माकं भोजनं २ पक्तं गृहं गच्छे यथागतिः । २४ अहोरात्रं विना २६ क्रीडे २७ छत्रोपानद्भिरातुरः || ६ || अस्मिन् विश्वे मनुष्या ये २९ कर्म ३ जहन्ति नो निजम् । १ नीचापि ते न ३२ बिभ्यन्ति शमनात्तस्य सेवया ॥ ७ ॥
२८
30
१ - दृष्ट्वा, इत्संज्ञकशकारादिप्रत्यये परे पित्रादीनां विधानात्पश्याऽऽदेशो न । २ - युवभार्याम्. 'पु वत्कर्मधारय ' इत्यादिना पुंवद्भावः । ३ - भवानद्य, ह्रस्वाभावात् ङमुण्न । ४- भर्त्तरि, ‘यस्य च भावेन भावलक्षणम्' इत्यनेन 'भत्तीर' इति कर्त्तरि सप्तमी कर्तृपदसम्बन्धेन क्रियापदेऽपि सप्तमी तद्विशेषणत्वात् । ५ - बिधाय, 'समासेन पूर्वे क्वो ल्यप्' इति ल्यप् । ६- शङ्कसे, 'अनुस्वारस्य' इति नित्यपरसवर्णः । ७-८ - भ्रातनैत्रेण काणः, रोरेवोत्वविधानान्नोत्वम् । तत्कृतगुणवचनाभावान्न समासः ६ - तेन सहादियोग तृतीया । १० - मदीयः 'क्यन्तो घु' इति सन्धिशब्दस्य पु ंस्त्वम्, तद्विशेषत्वाद् मदीय इत्यस्थापि । ११ मा कार्षीः, 'माङि लुङ्' इति लुङ् । १२ - त्वाम्, द्विकर्मकत्वात् कर्मणि द्वितीया । १३ - इमे अति, 'ईदूदे' इति प्रगृह्यत्वात् प्रकृतिभावः । १४ - नीत्वा, समस्तत्वान्न ल्यप् । १५- फले आस्वादय, अत्रापि प्रकृतिभाव: । 'ईदूदे' इति । १६ - महाप्रेम्णा, 'श्रान्महत' इत्यात्वम् । १७ - कृष्णस्य, सविशेषणानां वृत्तिर्न, वृत्तस्य च न विशेषणम् । १८ - स 'एतत्तदो:' इति सुलोपः । १६ - जगतः हलन्तत्वान्न 'स्यः' । २० - तस्मै, 'नमः स्वस्ति' इति चतुर्थी २१- पक्वम्, 'पचो वः' इति क्तस्य वकारः । २२-गच्छामि, गमेः परस्मैपदत्वात् । भावश्च' इत्यव्ययत्वाद् ‘अव्ययादा सुपः' इति सुपो लुक् । पु ंसि' इति पु ंस्त्वम्, यद्वा - क्रियाविशेषणत्वात् साधु । २५ - विन । २६ - क्रीडामि, परस्मैपदत्वात् । २७-छत्रोपानहेन, 'द्वन्द्वाच्चुदषहान्ताद्' इति च्, समाहारत्वादेकवचनम् । ६८-- विश्वस्मिन् सर्वनामत्वात्स्मिन्नादेशः । २६ - कर्म ' स्वमोन पुसकात्' इत्यमो लुक् । ३० - जहति, 'अदभ्यस्तात्' इत्यत् । ३१ - नीचा पे. यलोपस्याऽसिद्धत्यान सवर्णदीर्घः । ३२ - बिभ्यति, श्रभ्यस्तत्वादत् ।
।
२३ - यथागति, 'अव्यय
२४ - अहोरात्रः, 'रात्राह्नाहाः
.