Book Title: Laghu Siddhant Kaumudi Part 01
Author(s): Vishvanath Shastri, Nigamanand Shastri, Lakshminarayan Shastri
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
View full book text ________________
३०८
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम् 'ब्रह्मणस्त्व' इत्यतः प्राक् त्वतलावधिक्रियते । 'अपवादैः सह समा वेशार्थमिदम् । चकारो नम्-स्नभ्यामपि समावेशार्थः । स्त्रियाः भावःरणम्, स्त्रीत्वम् । स्त्रीता । पोस्नम्, पुंस्त्वम्, पुंस्ता ।
११५२ पृथ्वादिभ्य "इमनिज वा ५। १ । १२२ । वा-वचनमणादिसमावेशार्थम् । ११५३ र ऋतो हलादेलेघोः ६ । ४ । १६१ । हलादेर्लघोकारस्य रः स्यात् इष्ठेमेयस्सु परतः । ११५४ टेः ६ । ४ । १५५ ।
भस्य टेलोप इष्टमेयस्सु । (पृथु-मृदु-भृश कृश-दृढ-परिवृढानामेव रत्वम्)। पृथोर्भावः 'प्रथिमा, पार्थवम् । म्रदिमा, मार्दवम् ।
११५५ "वणंढादिभ्यः ष्यत्र च ५। १ । १२३ । चादिमनिन्। 'शौक्ल्यं, शुक्लिमा । दाढ्य, ढिमा ।
१-इमनिजादिभिः, इत्यर्थः । २-अनुवृत्त्यैव सिद्ध, इनिजादिभिरपवादैरस्य बाधो मा भूदिरयेवमर्थमधिकारसूत्रम् । तथा च 'प्रथिमा' शब्देन सह, 'पृथुत्वम्' 'पृथुता' इत्येतयोरपि सिदिः । ३-अत्र नम् । ४-स्नन । 'स्त्रीपु साभ्या न स्नो' । ५षष्ट्यन्तेभ्यः पृथ्वादिभ्यो भावेऽर्ष-इनिच-प्रत्ययो वा । ( इमनिजन्ताः पुस )। ६-प्रणादयोऽपि भवन्तीत्यर्थः। ७-इहम-ईयस् (सु) इति खेदः । ८-प्रथिमा'पृथु' शब्दाद् भावेऽथें 'पृथ्वादिभ्य-इमनिज् वा' इति 'इमनिच' प्रत्ययेऽनुबन्धलोपे सुब्लुकि 'पृथु इमन्' इति स्थितौ 'रऋतो हलादेर्लघौ' इति ऋकारस्य रेफादेशे भत्वे गुण बाधित्वा.':' इति टिलोपे प्रातिपदिकत्वेन सौ विभक्तिकायें सिध्यति रूपं 'प्रविमा' इति । ६-इगन्ताच लघुपूवति, इति सूत्रेण-अरण पोर्गुणः। १०-षष्ठ्यन्तेभ्यो वर्णवाच. केभ्यो दृढादिभ्यश्च व्यञ् प्रत्ययः स्यादित्यर्थः । ११-शौक्त्यम्-'शुक्ल' शब्दाद् भावेऽर्षे 'वर्णदृढादिभ्यः ष्या च' चत्यनेन 'अञ्' प्रत्ययेऽनुबन्धलोपे प्रादिवृढौ 'यस्येति च' इत्यकारलोपे विभक्तिकार्य 'शौकल्यम्' इति (व्यञभावपक्षे इमनिचि 'शुक्लिमा' इति रुपम् ।
१९५२ पृथ्वादिगणपठित शब्दों से भाव में इमनिच् प्रत्यय होता है विकल्प से । १९५३-हलादि लवु ऋकार को रभाव होता है इष्ठ, इम, ईयस् परे रहते । ११५४--प्रसंज्ञक टि का लोप होता है इष्ठन्, इमन् , ईयसुन् परे रहते । ११५५-वर्गावाचक और दृदादिगणपठित शब्दों से ज्यञ् होता है भाव अर्थ में।
Loading... Page Navigation 1 ... 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450