Book Title: Laghu Siddhant Kaumudi Part 01
Author(s): Vishvanath Shastri, Nigamanand Shastri, Lakshminarayan Shastri
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
View full book text
________________
तद्धिताः
३१५
११८५ दन्त 'उन्नत उरच ५। २ । १०६। उन्नता दन्ताः सन्त्यस्य-दन्तुरः। ११८६ केशाद्वोऽन्यतरस्याम् ५। २ । १०६ ।
केशवः, केशी, केशिकः, केशवान् । (अन्येभ्योऽपि दृश्यते) मणिवः (अर्णसो लोपश्च ) "अर्णवः ।
११८७ 'अत इनि-ठनो ५ । २ । ११५ । 'दण्डी, दण्डिकः। ११८८ ब्रीह्यादिभ्यश्च ५ । २ । ११६ । बीही, बीहिकः। ११८६ ' अस-माया-मेधा-स्रजो विनि: ५। २ । १२१ । यशस्वी, १२यशस्वान् । मायावी । 'मेधावी । स्नग्वी।
१-प्रथमान्ताद् दन्तशब्दात् मतुबर्थे उरच स्यादन्ताश्चेदुश्नताः स्युः । २-प्रथमान्ताकेशशब्दाद् मतुबथें 'व' प्रत्ययो वा । अन्यतरस्यामित्यनुवृत्तावपि-पुनरन्यतरस्यां ग्रहणम इनिठनावपि स्यातामित्येतदर्थम् । ३-पक्षे इनिः। ४-ठन् । ५-मतुप । ६-'प्रणंस' इत्यस्यान्तलोपो अप्रत्ययश्चेत्यर्थः । ६-प्रों = जलम् । अर्णवः = समुद्रः प्रसि सन्त्यत्रेति विग्रहः । ८-प्रथमान्ताददन्तान्मत्वर्थे इनिठतो स्यातामित्यर्थः । ६-दण्डी -दण्डोऽस्यास्ति इत्यर्थे 'दण्ड' शब्दात् 'प्रत इनि-ठनौ' इति इनि प्रत्ययेऽनु. बन्धलोपे 'यस्येति च' इत्यकारलोपे प्रातिपदिकत्वेन विभक्तिकार्ये 'दण्डी' इति रूपं सिध्यति ( पक्षे 'ठन्' प्रत्यये ठस्येकादेशेऽल्लोपे सिध्यति रूपं 'दण्डिकः' इति )। १०-इनिठनौ स्तः। ११-अस् = असन्तात् माया-मेधा-स्रज-शब्देभ्यश्च विनिः स्यादित्यर्थः । १२अन्यतरस्यामित्यनुवृत्तेः पक्षे मतुप. 'तसौ मत्वर्थे' इति भत्वात् पदत्वाऽभावेन रुत्वं न । १३-मेधावी-धीर्धारणावतो मेधा' । साऽस्यास्तीति विग्रहे 'मेघा' शब्दाद 'प्रस्
११८५- दन्त शब्द से उरच प्रत्यय होता है उन्नत अर्थ में । ११८६-केश शब्द से क प्रत्यय होता है विकल्प से मत्वर्थ में ।
(वा०-(१) केश भिन्न से भी व प्रत्यय होता है। (२) अर्णस् से व प्रत्यय होता है, और अन्य वर्ण का लोप होता है।)
१९८७-अदन्त शब्द से इनि प्रत्यय होता है और ठन् प्रत्यय भी प्रत्यय में । ११८८-व्रोह्यादिगणपठित शब्दों से इन् और ठन् प्रत्यय होते हैं मत्वर्थ में । ११८६-असन्त और माया मेधा स्रज् शब्दों से विनि प्रत्यय होता है मत्वर्थ में ।
