Book Title: Laghu Siddhant Kaumudi Part 01
Author(s): Vishvanath Shastri, Nigamanand Shastri, Lakshminarayan Shastri
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
View full book text
________________
७६
लघुसिद्धान्तकौमुद्याम्
२८४ इन्- हन्- पूषार्यम्णां सौ ६ । ४ । १२ ।
एषां शावेवोपधाया दीर्घो नान्यत्र । इति निषेधे प्राप्ते | २८५ सौ च ६ । ४ । १३ ।
इन्नादीनामुपधाया दीर्घोऽसम्बुद्धौ सौ । वृत्रहा । ह वृत्रहन् ! | २८६ एकाजुत्तरपदे णः ८ । ४ । १२ ।
'एकाजुत्तरपदं यस्य तस्मिन् समासे पूर्वपदस्थानिमित्तात् परस्य प्रातिपदिकान्त- नुम्विभक्तिस्थस्य नस्य णः । ' वृत्रहणौ । २८७ हो हन्तेन्नेिषु ७ । ३ । ५४ ।
तिति प्रत्यये नकारे च परे हन्तेर्हकारस्य कुत्वम् । वृत्रघ्नः । इत्यादि । एवं शार्ङ्गिन्, यशस्विन्, अर्यमन् पूषन् ।
२८८ मघवा बहुलम् ६ । ४ । १२८ । मघवन्शब्दस्य वा तृ इत्यन्तादेशः । ऋ इत् ।
विभक्तौ 'यज्वन् प्रस्' इति स्थितौ भसंज्ञायां 'न संयोगाद् वमन्तात्' इति प्रकारसोपस्य निषेधे रुत्वे विसर्गे सिध्यति 'यज्वनः' इति ।
१ - उत्तरपदशब्दः समासस्य चरमावयवे रूढः । २- प्रत्र प्रातिपदिकान्तनकारस्य एकारः । ३ - वृत्रहन् + ( शस्) प्रस्, 'अल्लोपोऽन:' सूत्रेण प्रल्लोपः हस्य कुश्वम् ( घः ) ।
२८४ - इन् हन् पूषन् और अर्यमन् शब्दों की उपधा को दीर्घ होता है, केवल शि परे रहते, अन्यत्र नहीं ।
२८५ - इन्नादि की उपधा को दीर्घ होता है. सम्बुद्धिभिन्न सु परे रहते । २८६-एक अच् है उत्तरपद में जिसके ऐसा जो समास, उसमें पूर्वपदस्थित निमित्त रेफ प्रकार से परे प्रातिपदिकान्त, नुम् और विभक्तिस्थित न कोण होता है समान पद में । २८७ - ञित् णित् प्रत्यय और हकार परे रहते हन् के ह को कुत्व होता है ।
"
२८८- मघवन् शब्द को त श्रन्तादेश होता है, विकल्प से ।
