________________ આધારે ભૌગોલિક માહિતી આપતી કાવ્ય રચના, તેમાં વર્ણન કેન્દ્ર સ્થાને છે. કલ્પના રસ કે અલંકારનું તત્ત્વ નહિવત્ છે. ભૌગૌલિક વિષય ને દેશી બધ્ધ રચનામાં વર્ણન કરવાનો કવિનો શ્રમ પ્રશસ્ય છે. ક્ષેત્ર સમાસનો અભ્યાસ નહિ કરનારા બહુજન સમાજના લોકોને આવી પૂજા નંદીશ્વરનો પરિચય પ્રાપ્ત કરવાનું એક આધારભૂત સાધન બને છે. જ્ઞાન અને ભક્તિનો સમન્વય કરતી પૂજા સાહિત્યની વિશિષ્ટ રચના છે. નંદીશ્વર દ્વીપની પૂજાની કવિએ સાતમી પૂજા ફળ અને આઠમી નૈવેદ્ય એમ દર્શાવ્યું છે. પૂજાનો ક્રમ જળવાતો નથી. કવિની આ પ્રકારની કલ્પના પાછળ ચોક્કસ પ્રયોજન હોવું જોઈએ. કવિની પૂજાઓમાં ઊર્મિ કે લાગણીનું તત્ત્વ ઓછું છે. જ્યારે માહિતી ને વર્ણન મુખ્ય છે. પૂજાનો વિષય જ ભૌગોલિક હોઈ તેમાં ઊર્મિનો અવકાશ અતિ અલ્પ છે. તેમ છતાં નવા વિષયની પસંદગીની દ્રષ્ટિએ આ પૂજાઓ મહત્ત્વની ગણાય છે. જૈન કવિઓની એક વિશેષતા છે કે એમણે વૈવિધ્યપૂર્ણ દેશીઓનો પ્રયોગ કર્યો છે. દેશીઓ લોક સમાજમાં પ્રચલિત હોવાથી સમાજના તહેવારોમાં પૂજા સમયે એકત્ર થઈને સમૂહમાં ગાઈને ભક્તિ રસનો અપૂર્વકેલાભ લે છે. તેમાં વાજિંત્રોનો સમન્વય સધાતાં સમગ્ર વાતાવરણમાં ભક્ત વર્ગના મનના પરિણામ કે ભાવની વિશુધ્ધિ થવામાં નિમિત્તરૂપ બને છે. આ પૂજામાં પ્રયોજાયેલી દેશીઓ નીચે મૂજબ નોંધવામાં આવે છે. “રે મન વસીયા, ધન ધન સંપત્તિ સાચો રાજા, ભવિકા 193
