________________ . પ્રકરણ - 16 - ચૌમાસી વ્યાખ્યાન ચાતુર્માસ દરમ્યાન મુનિ મહારાજ એક સ્થાનમાં રહીને વ્યાખ્યાન અને વિવિધ પ્રકારની ધર્મ આરાધના કરવી જૈન સમાજમાં ધાર્મિક જાગૃતિ કે ચેતનાના વિસ્તારનું પુણ્ય કાર્ય કરે છે. તેમાંય ચોમાસામાં મેઘવૃષ્ટિને કારણે જીવહિંસાનું પ્રમાણ વિશેષ હોવાથી જૈન ધર્મના આચાર પ્રમાણે અહિંસા ધર્મનું મુખ્યત્વે વિશિષ્ટ રીતે પાલન કરવામાં આવે છે. ચોમાસામાં ગુરૂ ભગવંત વ્યાખ્યાનમાં કોઈ ચરિત્રના વાંચનની સાથે ધર્મ તત્વજ્ઞાન વિષયક વ્યાખ્યાનની પ્રવૃત્તિ કરે છે. ચોમાસામાં અન્ય દિવસો કરતાં આરાધનાનું પ્રમાણ વધુ થાય છે, એમ કહીએ તો પણ સૌ કોઈ સ્વીકારશે. ચોમાસું એટલે ધર્મની મોસમ. ધાર્મિક તહેવારો - ઉપવાસ વ્રત - રથયાત્રા - મહોત્સવ - વ્યાખ્યાન - સાધર્મિક ભક્તિ - મંત્રનો જાપ, સામાયિક પ્રતિક્રમણ પૌષધ જેવી વૈવિધ્યપૂર્ણ આરાધનાની વસંત ખીલી ઊઠે છે. તેના પાયામાં ગુરૂ ભગવંતનો ઉપદેશ અને માર્ગદર્શન કવિ દીપવિજયે ચૌમાસી વ્યાખ્યાનની ગદ્ય રચના મારવાડી બોલીના મિશ્રણવાળી ગુજરાતી ભાષામાં કરી છે. તેમાં શ્રાવકના બાર વ્રતના 124 અતિચારના વિચારો દર્શાવીને મિચ્છામિ દુકડમ્ દેવાની હકીકતનો ઉલ્લેખ થયેલો છે. સામાયિક એ ચારિત્રની પ્રથમ પ્રેરક વાનગી છે. તેના ઉદાહરણ તરીકે - સમાસ સામાયિકના સંદર્ભમાં ચિલાતિપુત્ર થોડામાં ઘણું સમજવાનું 297
