________________ કલાત્મક્તાનું અવતરણ પરિપૂર્ણ થઈ શક્યું નથી. કવિને ઇતિહાસ અને ધર્મના વસ્તુને વફાદાર રહેવાનું છે. એટલે એમની અભિવ્યક્તિમાં કેટલીક વિશેષતાઓ હોવા છતાં મર્યાદા પણ બની રહે છે. વર્ણનમાં એકવિધતા રહેલી છે. પૂર્વાચાર્યોના વર્ણનમાં અભ્યાસ, પદવી, પ્રતિષ્ઠા, મહોત્સવ, ચમત્કારના પ્રસંગો વગેરે સર્વ સામાન્ય રીતે રહેલા છે. ચરિત્રાત્મક કૃતિઓ હોવા છતાં ચરિત્રની વિવિધતા જોવા મળતી નથી. આવી વિવિધતા નહિ હોવાના કારણે ઇતિહાસની વફાદારી હોવાનો સંભવ વિશેષ છે. ક્રમિક રીતે આચાર્ય અને ગુરુ પરંપરાનું નિરૂપણ કરવા જતાં વિસ્તારના ભયથી બચવા માટે આવો ઉલ્લેખ થયેલો છે. દરેક ધર્મમાં ગુરુ મહિમા ગાવાની પ્રણાલિકા જોવા મળે છે. છતાં અહીં ગુરુ મહિમાની અતિશયતા મર્યાદા બની જાય છે. ગુરુ કૃપા એમની સેવા અને તે સિવાય શિષ્ય કશુંજ પ્રાપ્ત કરી શકે નહિ એવી એકવિધતાવાળું નિરૂપણ ગુરુ પ્રત્યે અહોભાવ પ્રગટ કરાવવામાં સમર્થ બની શકે તેમ છે. છતાં તે સાંપ્રદાયિક્તા સિવાય અન્ય લોકોને સ્પર્શી શકે તેમ નથી એટલે સાંપ્રદાયિક રચનાઓની આ એક મર્યાદા ગણાય છે. સમકાલીન રાજકીય પ્રભાવથી રાજા કે અધિકારીને પ્રસન્ન કરવા પોતાની કવિત્વ શક્તિનું દર્શન કરાવવું કે નવીનતાના મોહમાં કવિએ ગઝલો રચી છે. જેમાં ગઝલના સ્વરૂપને અનુરૂપ થવા શબ્દોની તોડફોડ વિશેષ રૂપે થયેલી છે. ત્યાગને વરેલા સાધુઓ આવા સમકાલીન તત્ત્વને વશ થઈને વર્ણન કરે તે ઉચિત નથી લાગતું. કવિની ભાષા શક્તિનો વિચાર કરતાં એકવિધતા જોવા મળતી નથી. વિહાર કરીને જ્યાં જે ગામ અગર શહેરમાં રહ્યા હોય તેમ તેને અનુરૂપ ભાષાશબ્દોનો પ્રયોગ થયેલો છે. ઉદેપુર અને મારવાડની વિહાર દરમ્યાનની ગદ્ય પદ્ય રચનાઓમાં 329
