________________ એક માત્ર પ્રયોજન નથી પણ તેના રસની અનેરી અનુભૂતિથી લાગણી બંધાઈને સંસ્કાર ઘડતર થાય છે તે મુખ્ય ગણાય છે. માનવ ચેતનાને વિચ્છિન્ન દશામાંથી સ્વસ્થ બનાવી માનવતાપૂર્ણ વ્યક્તિત્વના વિકાસમાં પથ પ્રદર્શક બનવા માટે ધાર્મિક સાહિત્યનું સ્થાન અન્ય સાહિત્યની સાથે સમાન રીતે પામી શકે તેમ છે. એની ઉપેક્ષા થઈ શકે નહી. રાજકીય પરિવર્તનના પ્રવાહમાં પણ ભારતીય સંસ્કૃતિનું મૂલ્ય આજે પણ વિશ્વમાં સર્વોત્તમ કક્ષાનું ગણાય છે. ત્યારે તેના સમૃધ્ધ સાહિત્ય વારસાને કેમ વિસ્મૃત કરાય ? ધાર્મિક સાહિત્ય માત્ર પ્રચારાર્થે લખાયું નથી પણ સંસ્કૃત કે પ્રાકૃત જેવી ભાષાનું જ્ઞાન સર્વ સાધરણ જનતા પાસે અપેક્ષિત નથી, ત્યારે બહુજન સમાજને ધાર્મિક વારસાથી પરિચિત રાખવા માટે પ્રાદેશિક ભાષાઓએ ભગીરથ કાર્ય કર્યું છે. તેને કારણે જ અનેક આપત્તિઓથી અને સમસ્યાઓથી ભરેલા ભારતીય નાગરિકો ધર્મના શરણથી જીવે છે. અન્યને જીવાડે છે. આખ્યાન, કથા, શ્રવણ, ભાગવત, રામાયણ, ગીતા પારાયણ, સ્વાધ્યાય કેન્દ્ર, પર્યુષણ અને અન્ય તહેવારોની ઉજ્વણી અંગેનાં પ્રવચનો વગેરે દ્વારા લોકોને ધર્મજ્ઞાન અને આચારથી પરિચિત કરાવીને ધર્માભિમુખ બનાવવામાં આવે છે. આ પ્રવૃત્તિ સહજ રીતે થાય છે. એટલે ધાર્મિક સાહિત્ય વગર લોકોની ધર્મ ભાવના ટકી શકે નહી. આપણી સંસ્કૃતિની મહાન સિધ્ધિ તેમાં સમાયેલી છે. કોઈપણ ધર્મના ભક્તિ માર્ગના સાહિત્યનું અધ્યયન, અનુશીલન અને આલોચના અલૌકિક આનંદનો અનુભવ કરાવે છે. તદુપરાંત આત્મસ્વરૂપમાં લીન બનવાની સર્વોત્તમ ભૂમિકા પ્રદાન કરે છે. સાહિત્યની પૂર્વ ભૂમિકાનો વિચાર કરતાં ધર્મ સૌ પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે. ધાર્મિક ગ્રંથો અને તેના આધારે સામાજિક આચાર વિચારના 333
