________________ ગણધર ભગવંતોએ પરમાત્મા પાસેથી તત્ત્વનો પ્રકાશ પાથરતી ત્રિપદીની પ્રાપ્તિ કરી. “ઉપવા, વિગમેઈવા, વેઈવા” ત્યાર પછી ગણધરોએ દ્વાદશાંગીની રચના કરી. વર્તમાનમાં 14 પૂર્વ અને બારમા દષ્ટિવાદનો વિચ્છેદ થયો છે. એટલે હાલ 11 અંગ શેષ રહ્યાં છે. આગમ વાચનનો ઐતિહાસિક ક્રમ વિચારીએ તો સૌ પ્રથમ ભદ્રબાહુ સ્વામીના વખતમાં પાટલીપુત્રમાં કંદિલાચાર્ય અને નાગાર્જનાચાર્યના સમયમાં મથુરા અને વલ્લભીમાં વાચના થઈ. પ્રભુ મહાવીરના નિર્વાણ પછી 980 મે વરસે મતાંતરે 993 મે વરસે વલ્લભીમાં દેવર્બેિ ગણી ક્ષમા શ્રમણે આગમ શાસ્ત્રોને ગ્રંથસ્થ કરાવ્યાં. - વર્તમાનમાં 45 આગમ પ્રચલિત છે. તેની વિગત નીચે પ્રમાણે છે. 11 અંગ સૂત્ર, 12 ઉપાંગ સૂત્ર, 10 પયશાસ્ત્ર, 6 છંદ સૂત્ર, 4 મૂળ સૂત્ર, 2 ચૂલિકા સૂત્ર. અંગ સૂત્રોમાં તત્ત્વજ્ઞાનની મૂળભૂત માહિતી સંક્ષેપમાં આપવામાં આવી છે. જયારે ઉપાંગ સૂત્રમાં તત્ત્વની કઠિન વિગતોને વિસ્તારથી સમજાવીને કહેવામાં આવી છે. ઉપાંગ સૂત્રોની રચના પૂર્વધર અને મહાજ્ઞાની આચાર્ય ભગવંતોએ કરી છે. પન્ના, પઈઝગ, અને પ્રકીર્ણક એમ ત્રણ શબ્દ પ્રયોગો થાય છે. તીર્થકર ભગવંતે ઉપદેશ આપ્યો તેનું મુનિવરોએ શ્રવણ કરીને જે શાસ્ત્રોની રચના કરી તે પયત્રા કહેવાય છે. ટૂંકમાં પન્ના શાસ્ત્ર એટલે પ્રભુની દેશના સાંભળતા જાય અને તેમાંથી મહત્ત્વની વાતો ગ્રંથ રૂપે ગૂંથતા જાય તેવી પ્રવૃત્તિ. જે તીર્થકરના જેટલા શિષ્યો હોય તેટલા પન્ના શાસ્ત્રો 196
