________________ રીતે તેરાપંથની ઉત્પત્તિ થઈ છે. અત્રે દીપવિજયની રચનાના સંદર્ભમાં તેરાપંથની ઉત્પત્તિની માહિતી આપવામાં આવી છે. તેરાપંથ વિશે જૈન પરંપરાના ઇતિહાસ ભા.૩ માંથી નીચે દર્શાવેલી માહિતી પ્રાપ્ત થાય છે. શ્વેતાંબર ગૃહસ્થ લોંકાશાહે મુસ્લિમ સંસ્કૃતિની અસરથી નવો પંથ ચલાવ્યો. તેઓએ તેમાં “સ્થાપના નિક્ષેપ” ને ઉડાવી પ્રતિમાનો વિરોધ કર્યો તેમજ ઋષિ ભીખમજીએ મુસ્લિમ અને ઈસાઈ સંસ્કૃતિની અસરથી તેરાપંથ ચાલાવ્યો. તેમાં જિનપ્રતિમા અને પ્રાણિ રક્ષા જીવદયાનો વિરોધ કર્યો. (પા. 580 જૈ. 5 ઈ. ભા. 3) શ્રી ભીખમજીએ સં. ૧૮૭૫માં બગડી (મારવાડ) માં સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયમાંથી નવો તેરાપંથ ચલાવ્યો ભીખમજીના વિચારોનો પ્રચાર થયો. પરિણામે 25 સ્થાનકવાસીઓની સમિતિ બગડી ગામ બહારના સ્મશાન ભૂમિ નજીક દેરી પાસે મળી. અહીં વિચાર વિમર્શ થયો. પણ એક મત થઈ શક્યા નહિ. સમિતિના સભ્યો બે પક્ષમાં વહેંચાઈને છૂટા પડ્યા. એક પક્ષમાં તેર ઋષિઓ હોવાથી તેરાપંથી' નામ અસ્તિત્વમાં આવ્યું અને બીજામાં 12 ઋષિઓ હોવાથી “બારાપંથી' તરીકે ઓળખાયા. (પા. 604 જૈ. 5. ઈ. 3) (તેરાપંથ મત સમીક્ષા મુનિરાજ વિદ્યા) વિજયજી. વિદ્યાવિજયજીએ એમના મતના પ્રશ્નોના જવાબમાં શાસ્ત્રનો મૂળ પાઠ દર્શાવ્યો છે. જ્યારે કવિ દીપવિજયે શાસ્ત્રનો નામોલ્લેખ કર્યો છે. 290
