________________ પ્રકરણ 10 સઝાય જૈન કાવ્ય પ્રકારોમાં સક્ઝાયનું સ્થાન સ્તવન પછી વધુ નોંધપાત્ર આદરણીય ગણાય છે. સક્ઝાયમાં વૈરાગ્ય ભાવ કેન્દ્ર સ્થાને હોવાથી આત્માભિમુખ થવાની, આત્મનિરીક્ષણ દ્વારા સત્ય પામવાની ધન્યક્ષણ પ્રાપ્ત થાય છે. સઝાય પ્રકારની રચનાઓ સાધુ કવિઓએ વિપુલ પ્રમાણમાં કરી છે. એનું વિષય વસ્તુ પણ વૈવિધ્યપૂર્ણ છે. રાજા-મહારાજા શ્રેષ્ઠિઓના જીવનના પ્રેરક પ્રસંગોને સઝાયમાં ગૂંથી લેવામાં આવે છે. 1. ગોભદ્ર અને શાલીભદ્રની સઝાય ગોભદ્ર શેઠ અને શાલીભદ્રની સઝાયમાં એમના જીવનના પ્રસંગોના આલેખન દ્વારા કર્મવાદનો સિધ્ધાંત અચળ છે. અને પ્રત્યેક માનવને પોતાના કર્મ પ્રમાણે ફળ મળે છે. આ સજઝાયનો વિષય ચાર ઢાળમાં વહેંચાયેલો છે. પ્રથમ ઢાળમાં “દેવો” વિશેના વિચાર વ્યક્ત થયેલા છે. આરંભની કડીમાં આ વિગત સ્પષ્ટ રીતે પ્રગટ થયેલી છે. ઋણ મત કરજો રે માનવી, દેણું મોટી બતાવે; દીધાં વિણ છૂટે નહિ, કીજે કોટિ ઉપાયરે. ઋણ. આઠમી કડીમાં સક્ઝાયના મુખ્ય નાયક ગોભદ્ર શેઠ અને શાલીભદ્રનો મિતાક્ષરી ઉલ્લેખ નોંધપાત્ર બને છે. લહેણું શાલીભદ્ર શેઠનું, લીધું એકે સંકેતરે; ગોભદ્ર શેઠે આપિયું, પેટી નવાણું સુહેત રે. ઋણાતા 221
