________________
२७४
कातन्त्ररूपमाला
अस्यादेः सर्वत्र ॥ ३३४ ॥
अभ्यासस्यादेरस्य दीर्घो भवति परोक्षायां सर्वत्र । आद आदतुः आदुः । आदिध आत्य आदधुः आद। आ आ आ । शीङ् स्वप्ने । शिश्ये शिश्याते शिश्यिरे । उवाच ऊचतुः ऊचुः । ऊचे ऊचाते ऊचिरे । उष दाहे । विद ज्ञाने। जागृ निद्राक्षये ।
उषविदजागृभ्यो वा ।। ३३५ ।।
उषादिभ्यो वा आम् भवति परोक्षायां । ओषाकार ओषाञ्चक्रतुः ओषाञ्चक्रुः । आमि विदेरेव ॥ ३३६ ॥
आमि परे विदेरेव गुणो न भवति । विदाञ्चकार विदाचक्रतुः विदाञ्चक्रुः । जागराञ्चकार जागराञ्चक्रतुः जागराञ्चक्रुः । आमभावे अभ्यासस्यासवर्णे इत्युवादेशः । उवोष ऊषतुः ऊषुः । विवेद विदितुः विविदुः ।
जजागार ।
परोक्षायामगुणे ॥३३७ ॥
जागर्तेर्गुणो भवति परोक्षायामगुणे परे । जजागरतुः जजागुरुः । इत्यदादिः । । भीहीभृहुवां तियच्च ॥ ३३८ ॥
एषां वा आम् भवति परोक्षायां स च तिवद्भवति । इति तिवद्भावाद् द्विर्वचनं । जुहुवाञ्चकार जुहुवाशक्रतुः जुहुवाञ्चक्रुः । जुहाव जुहुवतुः जुहुवुः । जुहविथ जुहोथ जुहुवथुः जुहुव । जुहाव जुहव जुहुविव जुहुविम । त्रिभी भये । बिभयाञ्चकार विभयाञ्चक्रतुः विभयाञ्चक्रुः । बिभाय बिभ्यतुः बिभ्युः । बिभयिथ
परोक्षा में सर्वत्र अभ्यास के आदि के 'अ' को दीर्घ हो जाता है ॥ ३३४ ॥
आद आदतुः आदुः । आदिथ । शीड्-सोना । शिश्ये शिश्याते शिश्यिरे । वच - उवाच ऊचतुः ऊचुः । ऊचे । उष - दाह । विद -- ज्ञान जागृनिद्राक्षय ।
उष विद जागृ से परोक्षा में आम् विकल्प से होता है ॥ ३३५ ॥ गुण होकर ओषांचकार ओषांचक्रतुः ओषांचक्रुः ।
आम के आने पर विद् धातु को ही गुण नहीं होता है ॥ ३३६ ॥
विदाञ्चकार विदाञ्चक्रतुः विदाञ्चक्रुः । गुण होकर - जागराञ्चकार । जागराञ्चक्रतुः जागराञ्चक्रुः । आम् के अभाव में 'अभ्यासस्यासवर्णे' इस १७६ सूत्र से उव् आदेश हो गया । उवोष ऊषतुः ऊषुः । विवेद विविदतुः विविदुः । जजागार ।
परोक्षा के अगुण में जागृ को गुण हो जाता है ॥३३७ ॥
जजागरतुः जजागह: ।
इस प्रकार से परीक्षा में अदादिगण समाप्त हुआ ।
परोक्षा में जुहोत्यादिगण. प्रारंभ होता है।
भी, ही, भृ और हु धातु को परोक्षा में विकल्प से आम होता है एवं वह तिवत् हो जाता है ||३३८ ||
तिवत् होने से धातु को द्वित्व हो जाता है। जुहुवाञ्चकार । जुहाव । ञिभी- भयभीत होना । विभयाञ्चकार । विभाय | ही लज्जा करना। जियाञ्चकार । जिह्वाय । भृञ्-धारण पोषण करना । बिभराञ्चकार । इत्यादि । ओहाइ- जहे जहाते दधौ दधतुः दधुः । दधे दधाते दधिरे ।
