Book Title: Katantra Roopmala
Author(s): Sharvavarma Acharya, Gyanmati Mataji
Publisher: Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan

Previous | Next

Page 339
________________ कृदन्तः ३२७ चक्षिङ ख्याङ्॥५९२ ॥ चक्षिङ् इत्येतस्य ख्याङादेशो भवति असार्वधातुके। गां संचष्टे गोसंख्यः । गष्टक् ।।५९३ ।। कर्मण्युपदे गायतेष्टक् भवति । मधुरं गायतीति मधुरगी। सामगी। सरानीप्तो: पिलः५९४॥ सुरासीध्वोरुपपदयोः पिबतेष्टाभवति । सुरापी। सीधुपी । होऽच् वयोऽनुद्यमनयोः ॥५१५ ॥ कर्मण्युपपदे हरतेरज् भवति वयसि अनुद्यमने गम्यमाने । ऊर्ध्वं नयनमुद्यमनं ततोऽन्यदनुद्यमनं । कवचहर: क्षत्रियकुमारः। आङि ताच्छील्ये ।।५९६ ।। कर्मण्याङि चोपपदे ताच्छील्यार्थे हरतेरज् भवति । पुष्पाणि आहर्तुं शीलमस्य पुष्पाहरो विद्याधरः । __ अहश्च ॥५९७ ॥ कर्मण्युपपदे अर्हतेरज् भवति । पूजामर्हतीति पूजाहः । धनः प्रहरणे चादण्डसूत्रयोः ॥५९८॥ चक्षिङ् धातु को असार्वधातुक में ख्याङ् आदेश होता है ।।५९२ ॥ गां संचष्टे गोसंख्यः। कर्म उपपद में गा धातु से 'टक्' प्रत्यय होता है ।।५९३ ॥ मधुरं गायतीति मधुरगी। सुरा, सीधु उपपद में होने पर 'पा' धातु से टक् प्रत्यय होता है ॥५९४ ॥ सुरापी, सीधुपी। कर्म उपपद में रहने पर वयस् और अनुद्यमन अर्थ में ह धातु से 'अच्' प्रत्यय होता है ॥५९५ ॥ किसी वस्तु को उठाते हैं तो ऊपर करना होता है उद्यमन कहलाता है और इससे विपरीत अनुद्यमन कहलाता है। कवचं हरतीति = कवचहरः । कर्म और आङ् उपपद में होने पर तत् स्वभाव अर्थ में ह धातु से अच् होता है ॥५९६ ॥ पुष्पों के ग्रहण करने का है स्वभाव जिसका उसे कहते हैं पुष्पाहर: विद्याधरः । __ कर्म उपपद में रहने पर अहूं धातु से अच् होता है ॥५९७ ।। पूजाम् अर्हति इति पूजार्हः । दण्ड सूत्र वर्जित प्रहरणवाचक उपपद के होने पर 'धृ' धातु से अच् प्रत्यय होता है ॥५९८ ॥

Loading...

Page Navigation
1 ... 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420