________________
३४६
कातन्त्ररूपमाला
ल्वाद्योदनुबन्धाच्च ॥७०२ ॥
लूआदिभ्य ओदनुबन्धेभ्यश्च परस्य निष्ठातकारस्य नकारो भवति । डीङ् विहायसा गतौ । डोन: डीनवान्। टुओवि गतिवृद्धयोः ।
तद्दीर्घमन्त्यम् ॥७०३ ॥
तत्सम्प्रसारणमन्त्यं चेद्दीर्घमापद्यते । शूनः शूनवान्। दीप्तः दीप्तवान् । ओलजी ओलस्जी व्रीडायां । लज्जतेस्म अन्तरङ्गत्वात् चजो कमौ धुटि चानुबन्धयोरिति जकारस्य गकारः । लग्न: लग्नवान् । धुटि खनिसनिजनाम् ॥७०४ ॥
एषां पञ्चमान्तस्य आकारों भवति घुटि परे । खतिः । सातः जातः । जातवान् । वेट:- गुहू संवरणे । ढे ढलोपो दीर्घक्षोपधायाः । गुढः गूढवान् ।
दादस्य च ||७०५ ॥ दकारात्परस्य निष्ठातकारस्य दस्यं च नकारो भवति ।
आदनुबन्धाश्च ॥७०६ ॥
आकारादनुबन्धाद्धातोर्नेड् भवति निष्ठायां ञिमिदा स्नेहने। मिन्त्रः मित्रवान् । क्लिटू आर्दीभावे । क्लिक: क्लिन्नवान् |
आतोऽन्तस्थासंयुक्तात् ॥७०७ ॥
अन्तस्थासंयुक्तादाकारात्परस्य निष्ठातकारस्य नकारो भवति । ग्लै । हर्षक्षये । ग्लान: ग्लानवान् । म्लै मात्रविनामे | म्लानः 1 श्रा पाके । श्राण। द्रा कुत्सायां गतौ । विद्राणः विद्राणवान् ।
लूज आदि से और ओकारानुबन्ध धातु से परे निष्ठा के तकार को नकार होता है ॥७०२ ॥
डीड्- आकाश में गमन करना। डीयते स्म इति डोन: डीनवान् हुओश्वि-गमन और बढ़ना । दुओ का अनुबन्ध है श्वित तवन्त् है ।
वह यदि संप्रसारण है तो अन्त्य में दीर्घ हो जाता है ॥७०३ ॥
fig
उपधा सहित व को उ होकर दीर्घ होकर शूनः शूनवान् । दीप्तः दीप्तवान् । ओलजी – लज्जा करना । लज्जते स्म “चजो: कमी घुटि धानुबंधयोः " ५४२ सूत्र से जकार को गकार होकर लग्न: लग्नवान् ।
खन् सन् जन् के पंचम अक्षर को छुट् के आने पर आकार हो जाता है | ७०४ ॥
खात; खातवान्, सात: सातवान् । जात: जातवान् । गुहू — ढकना 'होढ:' १४६ सूत्र से ह् को दू होकर आगे के तवर्ग को ह होकर "ढे ढलोपो दीर्घचोपधायाः" सूत्र १४७ से ढकार का लोप होकर पूर्व को दीर्घ होकर गूढः गूढवान् ।
दकार से परे निष्ठा के तकार और दकार दोनों को नकार हो जाता है ॥७०५ ॥
आकार अनुबंध धातु से निष्ठा प्रत्यय आने पर इट् नहीं होता है ॥७०६ ॥ ञिमिदा - स्नेह करना | मित्र: मिन्नवान् । क्लिदू- गीला होना- क्लिन्न: क्लिन्नवान् । अन्तस्थ संयुक्त आकार से परे निष्ठा के तकार को नकार हो जाता है ॥७०७ ॥ ग्लै---- हर्ष क्षय होना, ग्लान: ग्लानवान् "संध्यक्षर धातु आकारांत हो जाते हैं" म्लै- म्लान होना — प्लान: श्रा – पकाना श्राण; द्रा-कुत्सित गमन करना — द्राणः विद्राणवान् इत्यादि ।
