Book Title: Katantra Roopmala
Author(s): Sharvavarma Acharya, Gyanmati Mataji
Publisher: Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan
________________
३५८
युट्च ||७७० ॥
नपुंसके भावे युट् भवति । गमनं । इस हसने । हसनं । शयनं । यजनं । करणाधिकरणयोश्च ।। ७७९ ।।
करणेऽधिकरणे च युट् भवति । ओवश्च च्छेदने इध्मानि प्रकर्षेण वृश्च्यन्ते अनेन अस्मिन्निति वा इध्मप्रव्रश्चनः । गौ: दुह्यते अनयाऽस्यामिति गोदोहनी सत्तूनि धीयन्ते सक्तुधानी स्थानं । आसनं । यानं । यजनं ।
कातन्त्ररूपमाला
करणाधिकरणयोश्च पुंसि संज्ञायां घो भवति ।
पुंसि संज्ञायां धः ॥७७२ ॥
छादेर्घे स्मन्त्रन्क्विप्सु च ॥७७३ ॥
छादे: ह्रस्वो भवति इस् इन् त्रन् क्विप् एषु परतः । छद षद् संवरणे । उर: छाद्यते अनेनेति उरश्छदः । एवं दन्तच्छदः ।
छद्म ।
अर्चिशुचिरुचिहुसृपिछादिछर्दिभ्य इस् ॥७७४ ।।
एभ्य इस् भवति । अर्चिः । शोचिः 1 शेचिः । हविः । सर्पिः । छदिः । छर्द वमने । छर्दिः । सर्वधातुभ्यो मन् ॥ ७७५ ॥
छदिगमिपदिनीभ्यस्त्रन् ॥७७६ ॥
एभ्यः परः त्रन् प्रत्ययो भवति । छाद्यते अनेनेति छत्रं । क्विप् । तनुच्छत् । कुर्वन्ति अनेनेति करः । शृण्वन्त्यनेनेति श्रवः । लीङ् श्लेषणे । लीयन्ते अस्मिन्निति लयः ।
भाव अर्थ में नपुंसकलिंग में 'युट्' होता है ||७७० || हसनं इत्यादियु को अन हुआ है।
करण और अधिकरण अर्थ में 'युट' होता है ॥७७१ ॥
ओ बधू - छेदना । इध्यानि प्रकर्षेण वृश्च्यंते अनेन अस्मिन्निति वा इध्म प्रवृश्चनः । गो दुही जाती है जिसके द्वारा अथवा जिसमें वह — गोदोहनी । सतूनि धीयंते अस्यां सक्तुधानी स्था अन= स्थानं, आसनं यानं यजनं ।
करण अधिकरण में संज्ञा अर्थ में पुल्लिंग से 'घ' प्रत्यय होता है ॥७७२ ॥ घ इस् इन् त्रन् क्विप् प्रत्यय के आने पर 'छाद को ह्रस्व होता है ॥७७३॥ छद - संवरण करना । उर: छाद्यते अनेनेति - उरश्छदः दन्तच्छदः ।
छअन् = छद्य ।
अर्च, शुच् रुच् हु, सुप् छाद् और छर्दि से 'इस्' प्रत्यय होता है || ७७४ ॥ अर्चिस् रोचिस् शोचिस् हविस् मर्फिस् छदिस् छर्दिस् लिंग संज्ञा होकर सि विभक्ति में अर्चि रोचिः शोचिः आदि बनेंगे 1
सभी धातुओं से 'अन्' प्रत्यय होता है ॥७७५ ॥
छद् गम् पद और नी से 'जन्' प्रत्यय होता है ||७७६ ॥
छाद्यते अनेन इति छ । क्विप्— तनुं छादयति इति तनुच्छत् । 'घ' प्रत्यय से — कुर्वति अनेनेति करः शृण्वत्यनेनेति श्रवः । लीड्-श्लेषण करना लीयते अस्मिन्निति लय: 1
Page Navigation
1 ... 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420