________________
પ્ર. ૬૬. મતિશ્રુતમાં લક્ષણથી ભિન્નતા કઈ રીતે હોય છે ?
ઉ. : મતિજ્ઞાનનું લક્ષણ મનને મતિઃ | વિચારવું તે મતિજ્ઞાન છે. જ્યારે શ્રુતજ્ઞાનનું લક્ષણ શ્રવણે શ્રુતમ્ ! સાંભળવું તે શ્રુત ગણાય છે.
પ્ર. ૬૭. મતિધૃતમાં હેતુફભાવથી ભિન્નતા કઈ રીતે જણાય છે?
ઉ. : મતિજ્ઞાન એ શ્રુતજ્ઞાનનું કારણ છે જ્યારે શ્રુતજ્ઞાન એ ફલ એટલે કાર્ય છે. જેમ માટીનો પિંડ એ ઘટનું કારણ કહેવાય છે. ઘટ એ કાર્ય છે. તેમ ઘણાં ગ્રંથોનું શ્રુતજ્ઞાન હોતે છતે પણ જે વિષયનું સ્મરણ ઈહા અપોહાદિ કરાય છે તે ગ્રંથ ખૂબ સહેલો ભાસે છે.
પ્ર. ૬૮. મતિશ્રતમાં ભેદના ભેદથી ભિન્નતા જણાય છે તે કઈ રીતે ? ઉ.: મતિજ્ઞાનનાં ૨૮ ભેદો જણાવેલા છે જ્યારે શ્રુતજ્ઞાનનાં ૧૪ ભેદો હોય
પ્ર. ૬૯, ઈન્દ્રિયના વિભાગથી ભેદ કઈ રીતે છે ?
ઉ. મતિજ્ઞાન પાંચે ઈન્દ્રિયોથી પેદા થઈ શકે છે. જ્યારે શ્રુતન શ્રોવેન્દ્રિયથી થાય છે.
પ્ર. ૭૦. મતિકૃતમાં છાલ આદિના ભેદથી ભેદ કઈ રીતે જણાય છે ?
ઉ. : મતિજ્ઞાન છાલ જેવું છે. કારણ હોવાથી જેમ છાલ એ દોરડાનું કારણ કહેવાય છે. જ્યારે શ્રુતજ્ઞાન શુંબ સમાન એટલે કાર્યરૂપ હોવાથી તે રૂપે છે.
પ્ર. ૭૧. મતિ શ્રતમાં સાક્ષર અનક્ષર કયા કયા જ્ઞાનો હોય છે ?
ઉ.: મતિજ્ઞાન એ અનક્ષર જ્ઞાન છે. અવગ્રહાદિ જ્ઞાન અનક્ષર જ હોય છે. જયારે શ્રુતજ્ઞાન નિયમાં સાક્ષર એટલે કે અક્ષરરૂપ જ હોય છે.
પ્ર. ૭૨. મતિ શ્રુતમાં બોલતું તથા મૂંગું (અમુક) જ્ઞાન કયા કયા હોય છે ?
ઉ.: મતિજ્ઞાન પોતાને જ્ઞાન કરાવનાર હોવાથી મંગું (અમુક) હોય છે. જ્યારે શ્રુતજ્ઞાન સ્વપર બોધરૂપ હોવાથી નિયમા મુક એટલે બોલતું હોય છે. આ કારણોથી મતિજ્ઞાન પહેલું જણાવેલ છે. અને શ્રુતજ્ઞાન પછી કહેલું છે.
પ્ર. ૭૩. મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન પછી અવધિજ્ઞાન શાથી જણાવેલું છે?
ઉ. મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાન પછી અવધિજ્ઞાન જણાવેલ છે. તે કાળ, વિપર્યય, (વિપરીતપણાએ) સ્વામિ અને લાભના સરખાપણા વડે કરીને જણાવેલ છે.
પ્ર. ૭૪. મતિ શ્રુત સાથે અવધિજ્ઞાનનાં કાળ, વિપર્યય, સ્વામિ અને લાભનું સરખાપણું, કેવી રીતે ઘટી શકે છે ?
ઉ. : (૧) નહિ પડેલા એક જીવની અપેક્ષાએ જેમ મતિ-શ્રુત જ્ઞાનનો કાળસાધિક ૬૬ સા. નો છે તેમ અવધિજ્ઞાનનો કાળ પણ સાધિક ૬૬ સાગરોપમનો છે. તે કાળ સાધમ્ય.
૧૧
Jain Education International
For Private and Personal Use Only
www.jainelibrary.org
