________________
Y
– જૈન યુગ –
તા. ૧૫-૩-૩૧
*
* ૫ કાકી
–પ્રવેશ ૨ જે.
સાગર મારું મન તે માનતું નથી. સાગરપિત શેડના ભવ્ય મહેલનું દિવાનખાનું.
લક્ષ્મીઃ મારું મન પણ માનતું નથી. | ( પિતા-પુત્ર વાત કરતા બેઠા છે. ) સમુ માજી ! પિતાજી! આપ જરા લાગણીને કેરે મૂકી
| મારા હિતને વિચાર કરે. ત્રણ વર્ષ તે ચપટી વગાસાગર૦ ભાઈ ! હમણાં હમણું તારું મન ઉદાસીન કેમ જણાય
ડતાં ચાલ્યા જશે ને ફરી ફરી આવી તક નહિ મળે, છે ? શુ શરીર કાંઈ અસ્વસ્થ છે ? ..
(સાગરપિત તથા લક્ષ્મી એક બીજાના મુખ સામું જોઈ રહે છે.) સમુછ નધિ પિતાજી.
સાગર- શું તારો આ મક્કમ નિર્ણય છે? ' સાગર તો બીજી ઉદાસીનતાનું શું કારણ છે ? પરમાત્માની
સમુ• હા પિતાજી હવે મારા એક દિવસ પણ અહિં આનંદમાં કૃપાથી આપણને એક પણ વસ્તુની ભેટ નથી. શું
નહિ જાય તારે કાંઇ મનોરથ અધુરો રહી જાય છે ?
સાગર૦ જે એમજ હોય તે સુખેથી જ. પણ અત્યારે તું સમુ આપની કૃપાથી સઘળી સુખસામગ્રી તૈયાર છે, પણ એકલે જઈશ? મારું મન એમાં આનંદ અનુભવી શકતું નથી. આપના
સમુ• સહદેવ મારી સાથે આવે છે. અને એ આવતાં મને બાહુબળથી મેળવેલી સંપત્તિનો ઉપભોગ કર્યા જ કરે
એકલાને અનુભવ નહિ થાય. એ મને ખુબ સાલે છે. એથી મારો પુરુષાર્થ કર્ણાઈ
સાગર તે તે ઠીક.
લક્ષ્મીઃ પ ભાઈ આવું સાહસ શા માટે કરે છે? જતો જોઉં છું. હું પામર હોઉં તેવું જ લાગ્યા કરે છે.
સમુ. માજી! તમારા મને મંગળ આશીવાદ હશે તે હું પિતાજી ! હવે તો વેપાર કરવા સાગરની સફરે નીકળી
દુઃખી નહિ થઉં માટે આપ આનંદથી રજા આપે. પડવાનું મન છે.
લક્ષ્મીઃ ભાઈ તારી સફર સુખરૂપ થાય ને રહેલે તું પાછો આવ. સાગર નહિ ભાઈ ! એ વિચાર કરીશ નહિ. આ અવસ્થાએ
, (આંખમાં આંસુ આવી જાય છે.) (ચાલુ) તારા સિવાય મારે તેનું મુખ જોઈને રાજી થવાનું છે!
( અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૪૨ થી ) અને તારી મા બિચારી તારા સિવાય ઘડીકે ન સ્ટ
* 1 છે. તુલનાત્મક પદ્ધતિએ વિવેચન કે ટિપ્પણુ થતાં નથી, કારણ રહી શકે !
કે ગ્રંથ પ્રકાશક સંસ્થાઓ લાયક વિદ્વાનની પસંદગી પ્રાયઃ સમુહ આપના સ્નેહને મને કયાં અનુભવ નથી ? પણ હવે
કરતી નથી અથવા તે આવા અસાધ્ય કાર્ય માટે યોગ્ય - તે આ જીવન અકારું થઈ પડયું છે. આપને પુરુષાર્થ ખરચ કરવા તત્પર હોતી નથી. સ ભારતાં મારા આ જીવન તરફ તિરસ્કાર પુરે છે.
પુસ્તક પ્રકાશનના ખર્ચના અડસટ્ટામાં જવલેજ સંપાસાગર એમ લાગણીને વશ ન થઈ જા, સાગરની સફર એ દન માટે થોગ્ય રકમની ગણત્રી કરવામાં આવે છે, પ્રથાની
સહેલ નથી; એ તે જીવનું સાટું છે, એ દરીયાનાં પ્રસિદ્ધિ પછી પણ ચગ્ય સ્થળે એટલે યુનિવર્સિટીએની તેમજ તેકાન, ચાંચીઆઓ સાથેની લડાઈ, અજાણ્યા મુલકામાં
જૈન સાહિત્યનો અભ્યાસ કરાવતી કેલેની લાયબ્રેરીઓ તેમજ ભટકવું એ કાંઇ સામાન્ય કામ નથી. છની સંપત્તિએ મુખ્ય જેન લાયબ્રેરીઓ તથા જ્ઞાનભંડારો તથા જેન તથા તને એવું સાહસ ખેડવા કેમ દેવાય ?
જેતર વિદ્વાનોને ભેટ તે ગ્રંથો મોકલવા જોઈએ. કદાચ સમુ અમે યુવાનો આવા સાહસ નહિ ખેડીએ તે કેણુ તેટલી નન્ને ભેટ આપવા તે તે સંસ્થાઓ તેયાર નહિ
ખેડશે? શું આપ જેવા ધનવાનને પુત્ર થવાથી એવી હોય તે જૈનેતર સાર્વજનીક સંસ્થાઓમાં તેમજ જૈન સાહિત્યમાં સકર માટે હું નાલાયક થ! પિતાજી ! આપ ખાત્રીથી રસ લેતા જેનતર વિદ્વાને અધ્યાપકે, વગેરેને તે અવશ્ય ભેટ મા. જો કે કોઈ પણ જાતની મુશ્કેલીઓ મને ડરાવી નહિ તરીકે તે તે ગ્રંથે એકલાવા જોઈએ. એક જ ઉદાહરણ અત્રે શકે હું પણ તમારે જ પુત્ર છું.
આપવું પૂરતું થશે હાલમાં જ બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટીની સાગર (મનમાં હર્ષ પામતાં) ભાઈ ! તારા વિચાર સાંભળી લાયબ્રેરીમાં ન પ્ર છે બહુજ જુજ સંખ્યામાં છે. અને મન રાજી થાય છે પણ હૃદય કબુલ કરતું નથી ત્યાંના અધિકારીઓ જેના પ્રથે બેટદ્વારા આપે તેજ સંગ્રહી
(લક્ષ્મી પ્રવેશ કરે છે. સમુદ્રદત્ત વંદન કરે છે.) શકે એમ છે. એવી ખબર એક મિત્ર દ્વારા મળી છે. આપણે સાગ સમુદત પરદેશ જવાનો વિચાર કરે છે.
જૈન સાહિત્યના શિક્ષણ માટે લાખો રૂપિયા ખર્ચીએ ત્યારે લક્ષ્મીઃ ના બેટા! એ વિચાર કરીશ નહિ તારે શી વાતની જૈન ગ્રંથ પ્રકાશક સંસ્થાઓ પાસે આવે સ્થળે તો ગ્રથો ભેટ ખાટ છે તે એવું કરવું પડે!
મોકલે એવા સહકારની જેમ સાહિત્યના પ્રચાર માટે અવશ્ય સમુ. માજી આપની કૃપાથી અહિં બધું મળી રહે છે પણ આશા રાખીએ.
એમાં મારું શ્રેય નથી. બીજાની કમાઈ પર આનંદ આગમ સાહિત્ય તથા અર્ધમાગધી ભાષાના પ્રચાર કરતાં મને શરમ આવે છે.
જેટલોજ ભારતીય દર્શનેમાં જૈન દર્શનનું સ્થાન જો નિશ્ચલ લક્ષ્મીઃ ગાંડાભાઈ ! પિતાની મિલ્કત તે બીજાની કમાઈ કહેવાય! રાખવું હોય તે જન તત્વજ્ઞાન તથા ન્યાય અર્થાત્ સ્યાદ્વાદ
આવા આવા વિચાર કરી મન નકામું ઉંચું કરે છે! સિદ્ધાંતને અભ્યાસ તથા પ્રચાર આવશ્યક છે. સ્યાદ્વાદ પર સમુહ આ નકામો વિચાર નથી. પૈસા તે આજ છે ને કાલ નથી તથા જૈન તત્વજ્ઞાન પર સ્વતંત્ર રીતે ભારતીય ભાષાઓમાં
અમે મેળવેલી શક્તિ-વિધા એજ ખરું ધન છે. જાવા- ગ્રંથો લખાય એ જરૂરી છે. એ ન બની શકે તો તે દરમ્યાન નીના આ વર્ષોમાં જે કાંઈ ન કરીએ તે જીવીએ ત્યાં તત્વજ્ઞાનના તથા ન્યાય ગ્રંથોના અનુવાદ થવા જરૂરી છે. સુધી સહન કરવું પડે. માટે મારા હિતની ખાતર આપ ટુંકામાં કહીએ તે જેનાગમ સાહિત્ય તાત્વિક સાહિત્ય કે અદ્ધરજા આપે.
માગધી ભાષા શિક્ષણના સાધનો જળ તથા વાયુની જેમ લક્ષ્મી તારા પિતાને વિચાર છે?
સર્વને સુલભ થવાં જોઈએ. મોહનલાલ બી. ઝવેરી.
