________________
તા. ૧-૫-૩૧
– જેન યુગ –
સારી રીતે ભજવી જવાનું છે. કેન્ફરન્સના કાર્યમાં વિનની
ધર્મ શિક્ષણ. કહપના કરી અટકવાની જરૂર નથી. એવી સંસ્થાઓને વિચારકની કક્ષામાં જ રાખવી ધટે વિચાર કરનારને પક્ષ
આજકાલ જૈન સમાજમાં ધમ શિક્ષાણુના આરંભમાં જ હોયજ નહિ. મજબૂત દલીઝ કરનાર અને બહુમતીમાં માન- બાળકેએ અને મોટે ભાગે શિક્ષકે એ પણ નહી’ શિખેલી નારને આ નવયુગમાં માર્ગ સરળ, સીધે અને સ્પષ્ટ છે. એવી પ્રાકૃત સંસ્કૃત ભાષાઓમાં રચાયેલાં પ્રતિક્રમણ સૂત્રો પ્રાયઃ કારસે અમલી કાર્ય કરવા કરતાં વિચારક-માર્ગદર્શક બાળકને મુખપાઠ કરાવવામાં આવે છે જાણે કે તે સત્ર ધાર્મિક તરીકેનું કાર્ય વધારે કરવાનું છે. સમસ્ત કેમવ્યાપી સંસ્થા અભ્યાસક્રમની પ્રવેશિકા ન હોય! હોય તે વિચારીને જ દેરવી શકે અને વિચાર સ્પષ્ટતા થઈ આ પ્રતિક્રમણ ક્રિયા સંબંધમાં “સુધારક જન યુવકેના ગયા ૫છી અમલ તો સ્વતઃ આવેજ છે. એ કાનું નાની સરદાર” શ્રીયુત પરમાનંદ કુંવરજી કાપડીઆએ એક વખત ઉપસંસ્થાઓ કરે.
લખ્યું છે કે –
“જેનેના ધાર્મિક જીવનમાં જેટલું સ્થાન પૂજા અત્યારે ખરેખર વિચાર કરવાનો સમય છે. દેશમાં ભોગવે છે, તેટલું જ અગત્યનું સ્થાન પ્રતિક્રમણ ભોગવે છે. વિચાર કરવાની બાબતે વધી છે તેની સાથેજ વિચારક્ષેત્ર મૂર્તિપૂજક યા અમૂર્તિપૂજકને પણ પ્રતિક્રમણ સ્વીકાર્યું અને પણ મર્યાદા વગર વધતું જાય છે અને તે માટેના સાધનો આદરણીય છે. વસ્તુતઃ આત્મીય જીવનની નિયમિત પર્યાલયના પણ ખુબ વધતા જાય છે. જૈન સમાજ માટે સુવર્ણયુગ કરવી, ભૂલેને માટે પશ્ચાતાપ કરતાં રહેવું અને આગળ વધવા ઉગે છે. એની અહિંસા અત્યારે રાજકારણમાં દાખલ થતી આમ પ્રગતિ સાધવા-માટે આવશ્યક આત્મબળ પ્રાપ્ત કરતા જાય છે. કદાચ દુનિયાની મોટી પુંચવણનો નિકાલ જૈનની રહેવું- આ જૈન ધર્મનું ખરું રહસ્ય છે. આવી ઉન્નત અહિંસાજ કરશે લીગ ઓફ નેશન્સ એને સ્વીકાર કરે તે આશયથી ભરેલી પ્રતિક્રમનું ક્રિકે પણ રસહીન અને જૈનને મંદિરે સેનાની ઘંટડી વાગે એ સર્વ થશે એવાં કેટલેક ઠેકાણે પુનરાવૃતિની પરંપરા જેવી દેખાય છે, ચિન્હ અત્યારે દેખાય છે. સેવાભાવ જાગૃત થયો છે. અનેક તેમાં મોટો ફેરફાર કરવાની જરૂર છે. ઉક્ત દેવને લીધે શિક્ષિત જેને જુદાં જુદાં ક્ષેત્રોમાં આવડત અને અનુકૂળતા પ્રમાણે જેને પ્રતિક્રમણ પ્રત્યે અરૂચિ વધતી જાય છે. જે કળા સેવા કરતા રહ્યા છે. અને જનતા અત્યારે તદન નવીન માર્ગે વિહીનતા જેનોના ધાર્મિક જીવનનાં અન્ય અંગોમાં જોવામાં પ્રગતિ કરી રહી છે. એવા વખતમાં કોઈ નિમાંય ઝગડાઓ આવે છે. તેજ કળા વિહીનતા પ્રતિક્રમણની ઘટનામાં જોવામાં ઉપસ્થિત કરી જેન કેમનું ધ્યાન બાજુએ ખેંચવા માગે તે આવે છે. પ્રતિક્રમણમાં કેટલીક સાધારણ લાગતી અથવા કામે એને ભેણ નજ થતું આતે વીરપરમાત્માને ત્રિકાળા- પુનરાવૃત્તિ જેવી જણાતી બાબતે કાઢી નાંખી, પ્રચલિત ભાષામાં બાધિત રાજમાર્ગ છે. એને ઇજારો કાઈને ત્યાં ગયો નથી રચાયેલાં ઈશ્વર સ્તુતિનાં તેમજ આત્મ ચિન્તવનને લગતાં અને જવાને નથી વિચાર પ્રાબલ્ય વધારવું અને શાસનના સુન્દર પઘોને સ્થાન આપવામાં આવે તે સહેજે પ્રતિક્રમણ ડંકા વગાડવી. નિરાશ થવાનું કારણ નથી આપણે ઉદયકાળની ઉપર લેકેને પક્ષપાન વધે, તેનું રહસ્ય બરાબર સમજતાં સન્મુખ ઉભા છીએ. આપણી પ્રગતિ આપણું વેગ ઉપર જ પ્રતિક્રમણ વધારે ઉપયોગી થઈ શકે અને આત્માનું અનુજન આધાર રાખે છે. એને થીર અને સ્પષ્ટ કરનાર જે કઈ તેમજ ઉદ્ધાર-ઉભયને સહેલાઈથી સાધી શકાય. અલબત્ત એ સસ્થા હોય તે તે આ મહાદેવીજ છે. વિચાયુગ-જ્ઞાનકાળની સ્પષ્ટ છે કે એ કામ શાસ્ત્ર વિશારદ આચાર્ય તેમજ સાધુઓને એ મહા પ્રભાવવતી સંસ્થાને દીપાવલી અને ધપાવવી એ છે. પ્રતિમણ બહુ મહત્વની ક્રિયા હાઈને તેમાં ફેરફાર કરવા. પ્રત્યેક જેની ફરજ છે એમ કહેવાની ભાગ્યેજ જરૂર છે. અમુક સૂત્રે કાઢી નાંખવા, બીન સુત્રો દાખલ કરવા અથવા
તે પ્રચલિત ભાષામાં નવાં સૂત્રો બનાવવાં વિગેરે જુદા જુદા નામ નીચે પ્રગતિના કાર્ય કરી રહેલી બાબતે સાધુ મુનિરાજના પ્રદેશની છે અને તેઓ કરતેજ અનેક નવયુગની સંસ્થાઓ આ મહાન કુંડા નીચે વધારે સર્વમાન્ય બની શકે. આમ હોવાથી સદ્ધર્મરક્ષક સાધુજનોને વિકાસ પામશે એમાં શંકા નથી. વિચારણા ખૂબ વધતું મારું સવિનય વિજ્ઞાપન છે કે નીરસ બનતી જતી અને તેથી જ જાય છે. અને કાર્ય કરવાનો એજ માર્ગ છે. વિચાર વગર જૈનોના જીવનમાંથી લુપ્ત બનતી જતી પ્રતિક્રમણ ક્રિયાને ક્રિયા નથી અને આવેશ ધુન કે ઝનુન એ વિચાર નથી, ઉદ્ધાર કરવો-તેને રસવતી બનાવવા સુંદર, સરળ, સુગ્રીઘ કાવ્યો પણું ઉદ્રક. છે કોન્ફરન્સ દેવી વિજયવતી છે, રહી છે અને રહેશે પદ્યો તેમજ સૂત્રથી સુગ્રથિત કરવા સત્વરે પ્રવૃત્ત બનવાની એમ ઇઝી આપણે કાર્યધુરા ઉપાડી જઇએ. આપણી શક્તિ ખાસ જરૂર છે.” અને આપણા જવાન ઉપર ભવિષ્ય લક છે. બહારથી કોઈ ભાઇ પરમાનંદના આ મનનીય વિચારોમાંથી ધર્મશિક્ષણની આવવાનું નથી, આપવાનું નથી, પ્રેરણું કરવાનું નથી. આપણે પ્રવેશિકારૂપ માની લીધેલી પ્રતિક્રમણ ક્રિયા-ll હાલની પરિસ્થિતિનું વિજય આપણું હાથમાં જ છે. માટે કાર્ય ઉપાડી અને વાસ્તવિક વર્ણન છે. આધુનિક ક્રિયા-અરુચિ-રસહીનતા-કળઆગળ ધપે. આ નવયુગને તે પ્રેગ્યા માત્રની જરૂર છે વિહીનતાનાં મૂળ આપણુ ધર્મ શિક્ષણની અશારખીય પદ્ધતિમાં સેવાભાવી વીર બેસી રહેશે નહિ. વીરના કે વિશ્વવ્યાપી છે. પ્રતિક્રમણ્ ક્રિયામાં ફેરફાર કરવા માટેની ભાઈ પરમાનંદની કરવા એ આપણું કર્તવ્ય છે અને અત્યારે સાટિમાં અપીલ હાલતે જંગલમાં રડવા જેવી જ સુવિ છે. પરંતુ આવતું જાય છે.
આશા અમર છે. અને કેઈ યુગ પ્રધા ના શુભ હસ્તે તે
કાય અવશ્ય થશે. પણ તે માંગલિક સમય સુધી તે તેજ માં મિ. કા. પ્રતિક્રમણનાં સૂત્રો અને તેજ વિધિઓ શીખવી રહી.
