________________ ધન તો આજે નહિ ને કાલે મૂકીને જવું પડશે. પણ પાણી સાથે લાગશે, નરકાદિ ગતિમાં એના વિપાક રૂપે ભયંકર દુઃખ ભોગવવાનાં આવશે ત્યારે મારો કોણ બેલી ? એ દુઃખો શે વેઠાશે? હું કેવો પાપી? આ વિચાર એ પામર કૃપણને નહિ, તે પાપ કરીને પાછો અનુમોદી રહ્યો છે ! પણ જીવન કેટલું ચાલે? ગમે તેટલી કુબુદ્ધિ કરે પણ થોડો જ મરતો અટકાવે ? આયુ પૂર્ણ થયે મર્યો અને ત્યાં જ સર્પ થયો. આજુબાજુનું દશ્ય દેખી ઉહાપોહ થતાં પૂર્વ જન્મનું સ્મરણ થયું અને ટાંકામાં ગુપ્ત રાખેલા ધનની મૂર્છા જાગી. તેની આસપાસ ચોકી કરે છે કે રખે ને કોઈ ધન લઈ ન જાય. કેવી ગોઝારી ધન મૂચ્છ ! પણ એણે જે ગાઢ ધન મૂચ્છ કરી હતી એના સંસ્કાર એવા જામેલા કે એ જ અહીં જાગીને પાછી ધનની મૂર્છા જ કરાવે છે. પૂર્વના કુસંસ્કારો જાતિસ્મરણ છતાં મૂઢ બનાવે છે. બસ, સાપના અવતારે મનુષ્ય જન્મની યાદ આવવા છતાં ધર્મને કશો યાદ કરવાનો નહિ, ને ધનની મમતા જ કર્યા કરવાની, આ એનું જીવન બની ગયું; તે ચોકી એવી પાકી કરે છે કે કોઈ ધન લઈ ન જાય, એમાં ય માનવ હોશિયારી યાદ આવી છે એટલે ત્યાં જો કોઈ આવ્યું ગયું તો કલ્પનામાં ચડે છે કે, “લઈ તો નહિ જાય ?' ઝટ ફંફાડો દેખાડી ભગાડે છે અને તરત પોતે ગુપ્ત ભાગમાં છુપાઈ જાય છે ! બેઠો બેઠો મનમાં એના જ વિચારે ચડે છે કે લઈ શું જાય? મારી જ નાખું.” ધનના લોભે સાપ અને નરક : ધનનો લોભ ધનની મૂચ્છ માનવ-અવતારે ગાઢ કર્યા કરી, તો અહીં સાપના અવતારે હવે એ જ ફાલેફુલે છે, જીવનને ઘેરી લે છે. જીવનભરની એમૂચ્છ અને કાળી લેશ્યા તથા રૌદ્રધ્યાનમાં ભવાંતરના આયુષ્ય કર્મના બંધ વખતે એ જ વેશ્યા અને રૌદ્રધ્યાન હોવાથી એણે નરકનું આયુષ્ય બાંધ્યું, ને અહીં પણ કોક માથાફરેલના સપાટામાં આવ્યો તે ડાંગથી કુટાઈ કુટાઈને ખત્મ થયો અંતે મરીને નરકમાં ચાલ્યો ગયો. અનોખો વાર્તાસંગ્રહ 32
