________________ એને એવો નિ:સત્ત્વ કરી મૂકે છે કે પછી જો ફિક્યું સાદું ભોજન મળે તો આકુળવ્યાકુળ થાય છે. પાછું જરા મીઠું મળે કે તેજી અનુભવે છે. આ સ્થિતિમાં ત્યાગનું સત્ત્વ ક્યાંથી રહે ? (7) વિષયોના આનંદ પડતા મૂક્યા વિના ભગવાન સાથે મેળા નહિખાય; કેમકે ભગવાન રક્ષા નિરંજન-નિરાકાર, ત્યાં કોઈ ઇન્દ્રિયને વિષય મળે એવો નથી, ત્યાં તો મનને મસ્તી મળે, પણ મીઠાં મીઠાં વિષયોના ભોગવટાના આનંદમાં ઇન્દ્રિયો દ્વારા તણાઈ ગયેલું મન વિષયરહિત ભગવાનમાં મસ્તી શેઅનુભવે? શ્રદ્ધા હોય એટલેભગવાનનું ભજન તો થાય, પરંતુ ત્યાં સંગીત વગેરેના આનંદને જો લૂંટવો છે, ઇન્દ્રિયોની ખુશીમાં મનને ત્યાં બેસાડવું છે, તો ઇન્દ્રિય-વિષયોના પેલે પારના ભગવાનના નિરાકાર રૂપનો અનુભવ નહિ થઈ શકે. (8) વળી મીઠા વિષયની ગુલામી તો એવી ખતરનાક છે કે કદાચ જીવે કોઈ તપસ્યા કરી અને એમાં કંઈક ત્યાગ પણ રાખ્યો, પરંતુ તે પછી મીઠા પદાર્થનો સંયોગ મળતાં જાણે પેલા ત્યાગ-તપનો કોઈ જ સ્વાદ અનુભવમાં નથી એવી સ્થિતિ દેખાય છે. એટલે પાછો ત્યાગ કે તપ કરવાની વાત આવે ત્યાં મનને કચવાટ થાય છે. તો પછી શા સારુ આવી વિષયગુલામી, રસનાની ગુલામી ઉપાડે છે કે જે તારા આત્મહિતને રુંધે ? જે તને નાટકિયો ઉપદેશક બનાવે ? આ વિચારતાં તરત મને દેખાયું કે તને ઉપદેશ ન લાગે એમાં ભૂલ તો મારી જ મોટી છે. હું ચોંકી ઊઠ્યો કે, “અરે ! આ શું ? લોકોને હું ઉપદેશ આપું છું કે રસના ઇન્દ્રિય જેવી દુષ્ટ ડાકણ બીજી કોઈ નથી, ને બીજી બાજુ મારે મીઠું-મીઠું ખપે છે ! પછી એવા બોગસ ઉપદેશની શ્રોતા ઉપર શી રીતે અસર પડે ? ભલે બુદ્ધિચાતુર્ય અને શાસ્ત્રબોધ હોય એટલે તમને યુક્તિસર ગોઠવેલું કહીને હાજી ભણાવીએ, કાનપટ્ટી પડાવીએ, પણ તેથી એ તમારા દિલ વીંધીને અંતરના ઊંડાણમાં થોડું જ જાય ? સ્વોપદેશ પ્રથમ પછી પરોપદેશ - સંન્યાસીની કથા 103
