________________ તીવ્ર મોહનીય કર્મથી અને પાપબુદ્ધિથી પીડાઈ રહ્યા છે ને આવા ઘોર કૃત્ય કરે છે ?' પૂછો -- પરમાધામ પર દયા કેમ આવે ? પ્ર. આવા ઘોર ઘાતકી પરમાધામી પર દયા શી રીતે આવે ? ઉ. એ સમજીને આવે કે, (1) એક તો અહીં બેઠા આપણે મારનાર પરમાધામી વગેરે પર દ્વેષ કરીએ એથી કાંઈ એ સુધરી જવાના નથી, ને દ્વેષથી આપણું બગડે છે. એ પોતાનાં ક્રૂર કાળાં કામ મૂકવા નથી, ને આપણા દ્વેષથી આપણી પરિણતિ કઠોર થાય છે. (2) બીજું એ, કે આપણે જો મોક્ષના અર્થ છીએ એ માટે આપણા આત્માને ઊંચા ગુણસ્થાનકે ચડાવવો જોઈએ; અને એ તો જ બને, કે જો આપણે કૂણા મુલાયમ દિલવાળા બન્યા રહીએ, પણ નહિ કે ષિલા કઠોર દિલવાળા બનીને. એકવાર પણ દિલ હેષિલું કરીએ એટલે એ કઠોર બની જાય. પછી એને કોમળ કરવા માટે નવેસરથી ઘણી જહેમત ઉઠાવવી પડે; કેમકે એકવાર પણ દ્રષિલા બનવામાં અનાદિના દ્વેષના કઠોરતાના સંસ્કાર દઢ થઈ જાય છે. દઢ થયેલા દ્વેષ-સંસ્કાર કોમળતા જલદી ન આવવા દે એટલા જ માટે, કુમારપાળ મહારાજાએ નવરાત્રિમાં એક બોકડાનો પણ ભોગ આપવાનું ન કર્યું, ને જાત પર કંટકેશ્વરી દેવીનો ગુસ્સોભર્યો ત્રિશૂળ-પ્રહાર વધાવી લીધો ! ચાવત્... જીવંત બળી મરવા સુધીની તૈયારી કરી ! સમજતા હતા કે, “એકવારની પણ એવી હિંસામાં અનાદિના કઠોરતાના કુસંસ્કાર દઢ થાય. એને ભૂંસવાનું અને પુન: કોમળતાની પરિણતિ ઊભી કરવાનું ઘણું મુશ્કેલ.' માટે એમણે દયા પકડી રાખી, ધ્યાનમાં રહે ક્રૂરતા-કઠોરતા-દ્વેષ એ આત્માનો ભાવરોગ છે. એ મિટાવવા હજારોવાર દયારૂપે દયાનો પ્રયોગ કરતા રહેવાનું છે, તો એ રોગ મટીને દયા આત્મસાત થાય, સહજરૂપે ફુરનારી | દુઃખિત પર અત્યંત દયા ઉપર દષ્ટાંતો 77
