________________
સભા:- અમને તો સાહેબ પૈસા જ દેખાય છે.
સાહેબજી :- કારણ તમે પૈસાને જ મૂડી માનો છો. પણ આ અદ્ભુત વારસો જે આચારવિચાર રૂપે મળ્યો છે, તે અદ્વિતીય લાગે છે? જૈન શબ્દ બોલતાં તમારું મોં પહોળું થઈ જવું જોઈએ.
મોટા માણસની ઓળખાણ આપતાં તમને કેટલો ઉત્સાહ આવી જાય છે! દસ માણસને પાછા કહેતા ફરશો કે અમારે તો તેમની સાથે ઘર જેવો સંબંધ છે. મિનિસ્ટરનો છોકરો પણ
જ્યાં જાય ત્યાં કહેતો ફરે કે “હું મિનિસ્ટરનો છોકરો છું.” જ્યારે તમને તો ખબર પણ નથી કે પ્રભુ મહાવીર કોણ? તેમના સિદ્ધાંતો શું? તમે તો ખાલી પેકિંગ લઈને ફરો છો. . .
આ સિદ્ધાંત તો શાસનનું રહસ્ય છે, શાસનનું હૃદય છે, આખા શાસનના પ્રરૂપેલા સર્વ સિદ્ધાંતોનો સાર છે. તમે જૈન તરીકે ફરો છો, તે ધર્મને આચરો પણ છો; છતાં તમને તેનો પરિચય નથી. કોઈ હીરાના વેપારીને પૂછે કે તું શાનો ધંધો કરે છે? તો કહેશે “હીરાનો’. તારી ઓફીસ વગેરે ક્યાં છે? તો પણ બરાબર જવાબ આપે. પણ ઘરાક પૂછે કે; આ હીરા કેવા કહેવાય? કઈ ક્વોલિટીના છે? કઈ સાઈઝના છે? તો જવાબ આપે કે “મને ખબર નથી.” બસ તેના જેવી તમારી દશા છે. આના જેવી બીજી દીનંદશા કઈ કહેવાય? પૂ.આ. શ્રીહરિભદ્રસૂરિએ સ્યાદ્વાદની ઘણી જ પ્રશંસા કરી છે.
સભા:- સાધનને સાધ્ય માની બેસી ગયા છીએ.
સાહેબજી -સાધનને સાધ્ય માનીને કેમ બેસી ગયા છો? અઠવાડિયું કોઈ ડોક્ટર પાસે સારવાર લો અને ફાયદો ન થાય તો ડોક્ટર બદલો તેમ છો, પછી ભલે તે મોટા ડોકટર હોય. ધંધામાં પણ બાર મહિના પછી નફો ન દેખાય તો શું કરો ? સંસારમાં ક્યાંય સાધનનું પૂંછડું પકડો તેમ નથી. અહીંયાં જ બધાં નખરાં છે. એકાંતે વ્યવહારનય નથી, એકાંતે નિશ્ચયનય નથી. એકલા નિશ્ચયનયમાં ગયા તો ગબડી પડશો. માટે બન્ને નયને પકડવાના છે. એટલે સાધનને વખોડવાનાં નથી, બન્ને પકડવાના છે.
સભા - સાહેબજી ! આશ્રવતત્વને તો એકાંતે હેય કહ્યું છે.
સાહેબજી:- નવતત્વમાં આશ્રવને હેય કહ્યો છે કે ઉપાદેય કહ્યો છે? છતાં તીર્થકર નામકર્મ બાંધવા લાયક કે છોડવા લાયક? જો તે બાંધવા લાયક હોય તો તે વખતે આશ્રવ ખરો કે નહીં? પછી તેને હેય કહેવો કે ઉપાદેય કહેવો? નીચલી ભૂમિકામાં અમુક આશ્રવ ઉપાદેય છે. જે એકાત્તે આશ્રવને હેય કહે છે તેની દષ્ટિ એકાંતવાદથી ઘેરાયેલી છે. * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
અનેકાંતવાદ
