________________
ધર્મબોધ-થથમાળા : ૧૦ :
૬. મૂઢતા ઉપર ભૂતમતિનું દષ્ટાંત. કંઠાપુર ગામમાં ભૂતમતિ નામને એક બ્રાહ્મણ હતે. તે કાશીએ જઈને વિદ્યાભ્યાસ કરી આવ્યું હતું, પણ ધનહીન હવાથી મટી ઉંમર સુધી લગ્ન કરવાને શક્તિમાન થયું ન હતું. સંસારના વ્યવહારમાં લગ્નજીવન એક આદર્શ જીવન ગણાય છે અને સુશીલ તથા સુરૂપ પત્ની મેળવનારો ભાગ્યશાળી ગણાય છે. કહ્યું છે કે –
પુયે પામે પદ્મિની, ત્યમ ગુણવતી નાર;
શીલવતી ને સુંદરી, રૂમઝુમ કરતી બાર તેથી ભૂતમતિ પિતાને ભાગ્યહીન માનતે એક નાની સરખી પાઠશાળા ચલાવીને પિતાનું જીવન જેમ તેમ પૂરું કરતું હતું. આખરે એક દિવસ તેણે પિતાના હૃદયની આ વ્યથા કેટલાક સહૃદય યજમાનને કહી, એટલે તે ભલા યજમાનેએ કેટલુંક ધન ખર્ચીને તેને યજ્ઞદત્તા નામની એક સુંદર બ્રાહ્મણ-કન્યા સાથે પરણાવ્યો તથા તેને ગૃહ-વ્યવહાર સુખપૂર્વક ચાલે તે માટે શેડું ધન દક્ષિણામાં પણ આપ્યું. અનુક્રમે તે ભૂતમતિને યજ્ઞદત્તા પર અત્યંત અનુરાગ ઉત્પન્ન થયે. કહ્યું છે કે –
બંધન જેવું પ્રેમનું, બીજું નહિ જગમાંય;
ભમર કેરે કાષ્ઠને, છેદી ન પદ્ય શકાય. ભૂતમતિ પાસે કેટલાક વિદ્યાથીઓ બહારગામથી પણ * જે ભ્રમર લાકડાને કેરી ખાવાની તાકાત ધરાવે છે તે પદ્ય એટલે કમળનાં પાંદડાને ભેદી શકતો નથી એવું કમળના પ્રેમનું તેને બંધન હોય છે.
