________________
ચોથું : ૭૫
આદર્શ દર હોય છે કે જે કંઈ પણ પ્રકારે હિંસાનું આચરણ કરતા હોય છે. તેને અભાવ થવાથી પૂર્ણ નિર્ભયતા પ્રકટે છે. શેક એટલે સંતાપ કે દિલગીરી તે મેહ કે આસક્તિને લીધે ઉત્પન્ન થાય છે. તેને અભાવ થવાથી પૂર્ણ આનંદ પ્રકટે છે. જુગુપ્સા એટલે ધૃણા કે નાપસંદગી તે દ્વેષની મુખ્યતાને લીધે જ ઉત્પન્ન થાય છે. તેને અભાવ થવાથી પૂર્ણ પ્રસન્નતા પ્રકટે છે. કામવાસના એક પ્રકારની પૌગલિક આસક્તિને લીધે ઉત્પન્ન થાય છે. તેને અભાવ થવાથી પૂર્ણ પવિત્રતા પ્રકટ થાય છે.
આ રીતે “રાગાદિ દેને જિતનાર” વિશેષણનું તાત્પર્ય એ છે કે આદર્શ દેવમાં પૂર્ણ સંતોષ, પૂર્ણ સરલતા, પૂર્ણ ક્ષમા, પૂર્ણ નમ્રતા, પૂર્ણ ગંભીરતા, પૂર્ણ સમતા, પૂર્ણ નિર્ભયતા, પૂર્ણ આનંદ, પૂર્ણ પ્રસન્નતા અને પૂર્ણ પવિત્રતા હોય છે.
(૩) ઐક્ય પૂજિત એટલે ત્રણ લેકના અગ્રેસરવડે ભક્તિપૂર્વક પૂજાએલા. લેક એક જ છે, પણ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ તેને ઊર્વ, મધ્ય અને અધઃ એવા ત્રણ વિભાગે પડે છે. આ ત્રણ વિભાગમાં અનુક્રમે દેવ, નર અને અસુરની મુખ્યતા હોય છે. તેથી તેના અગ્રેસરે દેવેન્દ્ર, નરેન્દ્ર તથા અસુરેન્દ્ર કહેવાય છે. આ દેવેન્દ્ર, નરેન્દ્ર અને અસુરેન્દ્રો ભક્તિપૂર્વક એટલે અંતરના ઉમળકાથી–સાચી સન્માનવૃત્તિથી જેમનું વંદન, નમસ્કાર કે પૂજન કરે છે તે ઐક્ય પૂજિત કહેવાય છે. તાત્પર્ય કે તેમના પ્રત્યે સર્વ કેઈને પૂજ્યબુદ્ધિ પ્રકટે છે.
(૪) યથાસ્થિતાર્થવાદીને અર્થ સત્ય તત્ત્વના પ્રરૂપક થાય છે. તે આ રીતેઃ યથાસ્થિત એટલે હોય તેવું કે સત્ય.
