________________
ચોથું :
હ૩ :
આદશ દેવ બદલાય છે. તે જ રીતે જગના મૂળભૂત છ દ્રવ્યો અને તેના પર્યાય વિષે સમજવાનું છે. આવા દ્રવ્ય અને પર્યાયરૂપ સમસ્ત લેકની તેમજ અલકની સર્વ કાલ વિષયક એટલે ભૂત, વર્તમાન અને ભવિષ્ય વિષયક બધી સ્થિતિ બરાબર જાણે તે સર્વજ્ઞ કહેવાય છે.
જાણવું તે આત્માને સ્વભાવ છે. જડ પુદ્ગલેની વર્ગ જે કર્મરૂપે પરિણમેલી હોય છે તે એમાં અંતરાય કરે છે, તેથી આત્માને ઓછું-વતું જણાય છે. પરંતુ જ્યારે જ્ઞાનનું આવરણ કરનારી એ કર્મવર્ગણાઓ પૂરેપૂરી દૂર થઈ જાય છે ત્યારે આત્માની જાણવાની શક્તિ પૂર્ણ રૂપે પ્રકટ થાય છે અને તેથી તે બધું બરાબર જાણી શકે છે. આ પ્રકારનું જ્ઞાન અખ્ખલિત તેમજ સર્વ પદાર્થોને યથાર્થરૂપે જાણનારું હોઈ તેને કેવલજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે.*
લૌકિક મતમાં એમ કહેવાય છે કે વિનાયકનું મસ્તક ઈશ્વરે એટલે મહાદેવજીએ છેદી નાખ્યું, પછી પાર્વતીના આગ્રહથી સર્વત્ર જેવા લાગ્યા, પરંતુ કઈ જગ્યાએ મસ્તક દેખાયું નહિ, તેથી હાથીનું મસ્તક કાપીને વિનાયકના મસ્તક પર ચેડી દીધું, તેથી વિનાયક ગજાનન (હાથીના મોઢાવાળા) તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. અહીં વિચારવાનું એ છે કે જે મહાદેવજી સર્વજ્ઞ હોય તે “આ પાર્વતીને પુત્ર વિનાયક છે એ કેમ જાણે નહિ?” છતાં તેમણે જાણ્યું નહિ અને મસ્તક છેદી
જ્ઞાનની અતિ વિશદ ચર્ચા જેવા ઈચ્છનારે વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય તથા નંદીસત્રની ટીકા જેવી.
