________________
શું
આદર્શ દેવ મૂઢ રહે અને આળસુ કે બેદરકાર જ્ઞાની બની જાય કે પ્રમાણિકપણે ફરજ બજાવનારે બેઆબરૂ થાય અને હરામી તથા બેવફાનું સ્થાન ઉન્નત થાય તેમ બનતું નથી. કદાચ આ ક્રમમાં કઈ ફેરફાર જોવામાં આવે તે તેના ખાસ કારણે હોય છે કે જે આપણે જલદી જોઈ કે જાણું શકતા નથી; પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે-સારાનું ફળ ભૂરું આવે છે અને બૂરાનું ફળ સારું આવે છે. અથવા જે એમ જ થતું હોય તે આ જગતમાં સત્કર્મ, સદાચાર, ન્યાય, નીતિ કે ધર્મ જેવી કઈ વસ્તુની આવશ્યક્તા રહે જ નહિ, કારણ કે તેનું ફળ નિશ્ચિત નથી અને ફળની નિશ્ચિતતા વિના સુજ્ઞજને કાંઈ પણ પ્રવૃત્તિ આદરતા નથી, એટલે “સારાનું ફળ સારું અને બૂરાનું ફળ ભૂસું' એ એક અટલ અફર નિયમ છે કે જેમાં કઈ પણ કાંઈ પણ ફેરફાર કરી શકતું નથી. તેથી એમ માનવું સર્વ રીતે એગ્ય છે કે આપણું સુખ દુઃખનો આધાર આપણું કર્મો ઉપર છે અને ઈશ્વરને તેમાં કાંઈ પણ લેવા-દેવા નથી. ૨૦. પાપની માફી આપવાનું કામ ઈશ્વરનું નથી.
કેટલાક ભેળા મનુષ્ય એમ માને છે કે “આપણે ગમે તેવાં બૂરાં કામે કરીશું પણ ઈશ્વર આગળ રડી પડીશું કે ઘૂંટણીએ પડીને તેની પ્રાર્થના કરીશું એટલે તે આપણું પાપ માફ કરી દેશે, કારણ કે તે અતિ દયાળુ છે. પરંતુ તેઓ ભૂલી જાય છે કે ઈશ્વર જે માનવામાં આવે છે તેમ શ્રેષ્ઠ રાજકર્તા હોય તે પિતાના તંત્રમાં ચાલી રહેલી કાયદેસરની
