________________
': ૬૧ ૪
આદ દેવ ઈશ્વર તે આદર્શ જ હોવું જોઈએ કે જેનામાં સર્વે ગુણે હોય પરંતુ એક પણે દોષ ન હોય. બીજી રીતે કહીએ તે આ જગમાં સૃષ્ટિનું સર્જનહાર, પાલનહાર અને સંહાર કરનાર એ કઈ ઈશ્વર સંભવત નથી કે પ્રાણીઓને સુખ-દુઃખની ભેટ કરનારે કઈ ઈશ્વર જણાતું નથી, પરંતુ જગતનું તંત્ર સ્વતંત્ર છે અને દરેક પ્રાણીને તેનાં સારાં ખોટાં કર્મોને બદલે સ્વયં મળે છે. તેથી જે કઈ આત્મા પિતાને લાગેલાં કર્મોની અશુદ્ધિ દૂર કરીને તેના શુદ્ધ સ્વરૂપને પ્રકટ કરે છે અને જ્ઞાન તથા આનંદમય-ચિદાનંદમય બને છે, તે જ ઈશ્વર છે, તે જ ભગવાન છે, તે જ પ્રભુ છે અને તે જ દેવ છે. અને તેવા જ ઈશ્વર, ભગવાન, પ્રભુ કે દેવને સ્વીકાર કરવામાં મનુષ્ય જાતિનું કલ્યાણ છે, કારણ કે તેના વડે તેને જીવનને એક એવો ઉરચ આદર્શ પ્રાપ્ત થાય છે કે જેના અનુસરણ વડે તે અતિ ઉન્નત સ્થિતિને પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
૨૬. અવતારની કલ્પના અસંગત છે. કેટલાક મનુષ્ય એમ માને છે કે ઈશ્વર નિરંજન નિરાકાર છે પરંતુ પૃથ્વી ઉપર અધર્મને ભાર ખૂબ વધી જાય છે, ત્યારે અવતાર ધારણ કરે છે. તેણે શંખાસુરને મારવા માટે પહેલે અવતાર મચ્છને લીધે. પછી કૈટભને મારવા માટે બીજો અવતાર કચ્છપ એટલે કાચબાને લીધો. પછી દાનવને મારવા માટે ત્રીજો અવતાર ડુક્કરને લીધે. પછી હિરણ્યકશ્યપને નાશ કરવા માટે ચોથો અવતાર અર્ધ માનવ અને અર્ધ . સિંહ એવા નરસિંહને લીધે. પછી બલિરાજાનું માન મર્દન કરવા માટે પાંચમે અવતાર વામનને લીધે. પછી સહસ્ત્રા
