________________
ચાણું
આદર્શ દેવ દસ રૂપીઆ દંડ કરીએ, એટલે લ મરી પણ ન જાય અને દંડ ભારે પણ કહેવાય.”
તે સાંભળીને બધાએ કહ્યું: “આ વાત સાચી, આ દંડ પણ ભારે જ કહેવાય.”
પછી તેમણે બાદશાહને જણાવ્યું કે “બાદશાહ સલામત! અમે બહુ વિચાર કરીને નક્કી કર્યું છે કે લવાને ભારેમાં ભારે દંડ કરે છે તે ત્રણ વીસું ને દસ રૂપીઆને દંડ કરે.”
એ સાંભળીને બાદશાહ તાજુબ થઈ ગયે. માત્ર સીત્તેર રૂપીઓને દંડ અને તેને આ લેકે ભારેમાં ભારે કહે છે?' પણ તેને સ્વીકાર કર્યા વિના ઉપાય ન હતું, એટલે તેણે એને સ્વીકાર કર્યો અને બીરબલે આ પસંદગી કરવામાં પણ ભારે ચતુરાઈ દાખવી હતી એમ જાણીને તેને સાબાશી આપી.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે જે મનુષ્યની કલ્પના ઘણી ટૂંકી છે અને બુદ્ધિને વિકાસ થયે નથી, તેઓ એક વસ્તુનું ભવ્ય અને મહાન સ્વરૂપ પણ પોતાની કલ્પના કે બુદ્ધિ અનુસાર જ કલ્પી લે છે. આ વાતને વધારે સ્પષ્ટ ખ્યાલ નીચેના દૃષ્ટાંત પરથી આવી શકશે. ૨૪. ઇશ્વર સંબંધી પશુઓમાં થયેલો વાદવિવાદ.
એક જંગલમાં બધાં પશુઓ એકઠાં થયાં અને ઈશ્વર અથવા ભગવાન કે હોય તેને નિર્ણય કરવા બેઠા. તે વખતે સિંહે ઊભા થઈને કહ્યું કે “બંધુઓ! હું માનું છું કે ભગવાન ઘણે પરાક્રમી હવે જોઈએ, કારણ કે પરાક્રમી વિના કે