________________
ચેથું: : ૩૭ :
આદશ દેવ ૧૨, સમ્યક્ત્વનો અર્થદેવ, ગુરુ અને ધર્મનો સત્ય નિર્ણય
સમ્યકત્વને સામાન્ય અર્થ સમ્યફપણું કે સત્યમયતા છે, પણ જે વિષય પરત્વે આ સત્યમયતા ધારણ કરવાની છે, તે અપેક્ષાએ મહર્ષિઓએ તેની વ્યાખ્યા નીચે મુજબ કહેલી છે" या देवे देवताबुद्धिगुरौ च गुरुतामतिः।
ધર્મ જ ધર્મથી શુદ્ધ, સાત્તવામિતપુરે ”
સુદેવમાં દેવપણાની, સુગુરુમાં ગુરુપણુની અને સુધર્મમાં ધર્મપણાની બુદ્ધિ નિર્મલ હોય તે એ સમ્યકત્વ કહેવાય છે.
અહીં નિર્મલ શબ્દથી મલરહિત તે મિથ્યાવરહિત સ્થિતિ અપેક્ષિત છે, તેથી ઉક્ત મહર્ષિઓએ સમ્યકત્વની વ્યાખ્યા સાથે મિથ્યાત્વની વ્યાખ્યા પણ કહેલી છે. તે આ રીતે – “અરે વહ્નિ, ગુરુવીરપુરી થા.
મેં ધર્મવૃદ્ધિ, મિથ્યાવં તદ્ વિપર્યયાત છે” અદેવમાં દેવપશુની, અગુરુમાં ગુરુપણુની અને અધર્મમાં ધર્મપણાની બુદ્ધિ હેવી એ તેના વિપરીત પણાને લીધે મિથ્યાત્વ કહેવાય છે.
આ બંને વ્યાખ્યાઓને સાથે વિચાર કરતાં તાત્પર્ય એ નીકળે છે કે–
(૧) જે દેવનાં લક્ષણેથી યુક્ત હોય તેને દેવ માનવા એ સમ્યકત્વ છે અને જે દેવનાં લક્ષણેથી રહિત હોય, તેને દેવ માનવા એ મિથ્યાત્વ છે.
