________________
तान् दशभेदान् प्रतिपादयन्नाह—
अणागदमदिकंतं कोडीसहिदं णिखंडिदं चेव । सागारमणागारं परिमाणगदं अपरिसेसं ।। १३६ ।।
आवश्यकनिर्युक्तिः
अनागतमतिक्रांतं कोटीसहितं निखंडितं चैव । साकारमनाकारं परिमाणगतं अपरिशेषं ॥१३६॥
अणागदं अनागतं भविष्यत्कालविषयोपवासादिकरणं चतुर्दश्यादिषु तत्त्रयोदश्यादिषु यत् क्रियते तदनागतं प्रत्याख्यानं, अदिकंतं अतिक्रान्तं अतीतकालविषयोपवासादिकरणं चतुर्दश्यादिषु यत्कर्त्तव्यमुपवासादिकं तत्प्रतिपदादिषु क्रियतेऽतिक्रान्तं प्रत्याख्यानं । कोडीसहिदं कोटिसहितं सङ्कल्पसमन्वितं शक्त्यपेक्षयोपवासादिकं श्वस्तने दिने स्वाध्यायवेलायामतिक्रान्तायां यदि शक्तिर्भविष्यत्युपवासादिकं करिष्यामि नो चेन्न करिष्यामीत्येवं यत् क्रियते प्रत्याख्यानं तत्कोटिसहितमिति ।
प्रत्याख्यानं, अपरिसेसं
प्रत्याख्यानम् ॥१३६॥
णिक्खंडिदं निखंडितं अवश्यकर्त्तव्यं पाक्षिकादिषूपवासकरणं निखंडितं प्रत्याख्यानं, साकारं सभेदं सर्वतोभद्रकनकावल्याद्युपवासविधिर्नक्षत्रादिभेदेन करणं तत्साकारप्रत्याख्यानं, अनाकारं स्वेच्छयोपवासविधिर्नक्षत्रादिकमन्तरेणोपवासादिकरणमनाकारं प्रत्याख्यानं, परिमाणगतं प्रमाणसहितं षष्ठाष्टमदशमद्वादशपक्षार्द्धपक्षमासादिकालादिपरिमाणेनोपवासादिकरणं परिमाणगतं
यावज्जीवं
चतुर्विधाऽऽहारादित्यागोऽपरिशेषं
१११
उन दस भेदों का प्रतिपादन करते हैं
गाथार्थ – १. अनागत, २. अतिक्रान्त, ३. कोटिसहित, ४. निखंडित, ५. साकार, ६ अनाकार, ७. परिमाणगत, ८. अपरिशेष ॥१३६॥
आचारवृत्ति - दश प्रकार के प्रत्याख्यान को पृथक्-पृथक् कहते हैं—
१. भविष्यत् काल में किए जाने वाले उपवास आदि पहले कर लेना, जैसे चतुर्दशी आदि में जो उपवास करना था उसको त्रयोदशी आदि में कर लेना अनागत प्रत्याख्यान हैं ।
Jain Education International
२. अतीतकाल में किए जाने वाले उपवास आदि को आगे करना अतिक्रान्त प्रत्याख्यान है । जैसे चतुर्दशी आदि में जो उपवास आदि करना है उसे प्रतिपदा आदि में करना ।
1
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org