Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ huM zrI kuMdakuMdAcArya viracita paMcAstikAya (gUrjara anuvAda tathA vivecana sahita) bhImada rAjacaMdra AESH agAsa
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOLOADIOLLOADEDIAPADIOLOADILOUILDILOCOLOADIOLOG zrI kuMdakuMdAcArya viracita paMcAstikAya. (gUrjara anuvAda tathA vivecana sahita) AUNQAAAQAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA prakAzaka zrImada rAjacaMda Azrama amAsa (DAIICO DOWNLOAD DILUDIOLDILODIOUSEWISDIWADAILWILDLODS)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : manubhAI bha. modI pramukha, zrImad rAjacaMdra Azrama sTe. agAsa, vAyA ANaMda, pisTa borIA-388 130 (gujarAta) prathamavRtti prata 3OOO IsvI sana 1987 vikrama saMvat 2043 mudraka : mAdhavalAla bI. caudharI, rAjIva prinTarsa, viThThala udyoganagara-388121
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana adhyAtmayogI zrImad kuMdakuMdAcArya dvArA racita A paMcAstikAya grantha prasiddha che. A mULa granthanI gAthAo prAkRta bhASAmAM che. te gAthAonuM gujarAtI bhASAntara zrImad rAjacaMdrajIe evI dhArAvAhI zailImAM karyuM che ke jANe, zrImad kuMdakuMdAcArya gujarAtI gadyamAM svayaM lakhatA hoya, ema ja lAge. zrImadjIe tenA upara TIkA ke vivecana kAMI karyuM nathI. mAtra mULa padyagAthAomAM adhyAhAra rAkhelo artha gadyamAM utAratAM saMbaMdha sAdhavA ke spaSTa artha thavA je kaMI zabdo umeravA yogya lAgyA che te kaunamAM mUkelA che. koI vicAravaMta jIvane e mahAna AcAryane vizvatattva viSeno upadeza hRdayagata thaI mokSamArganI prApti thAya te arthe A ' - bhASAMtara thayeluM che. prastuta pustakamAM 1. zrImad kuMdakuMdAcAryakRta mULa prakRta gAthAo 2. tenI saMskRta chAyA, 3. pachI artharUpe karela zrImad rAjacaMdrajInuM gujarAtI bhASAMtara ane 4 pU. brahmacArIjI zrI govardhanadAsajIe tenA upara karela vivecana kramaza: ApavAmAM Avela che, jethI abhyAsIone saMpUrNa grantha samajavAmAM sugamatA rahe. zrImadjI kRta bhASAMtaramAM thoDIka gAthAonA artha koI kAraNavazAtu nathI paNa pU. zrI brahmacArIjI kRta vivecanamAM badhI gAthAonA artha hovAthI teno samAveza karI A grantha pUrNa karela che. vAcakavarga A laghu granthano sadupayoga karI AtmArtha sAdhe, e ja bhAvanA saha viramuM chuM. -prakAzaka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtmayogI AcArya kundakunda jai paumaNaMdiNAho, sImaMdharasAmi divvaNANeNa / Na vivohai to samaNA, kahaM sumaggaM payANaMti // -devasenAcArya artha : videha kSetrake vartamAna tIrthaMkara zrI sImaMdhara svAmIse prApta kiye hue divya jJAnake dvArA zrI padmanaMdinAtha (zrI kundakundAcArya) ne bodha nahIM diyA hotA to munijana sacce margako kaise jAnate ? .. ...........koNDakundo yatIndraH / rajobhiraspRSTatamatvamantarbAhye'pi savyaMjayituM yatIzaH / rajaHpadaM bhUmitalaM vihAya, cacAra manye caturaMgulaM saH // -vidhyagiri zilAlekha artha : yatIzvara kundakundAcArya rajase bharI huI bhUmiko choDakara cAra aMgula Upara AkAzameM calate haiM, usase maiM yaha samajhatA hU~ ki ve aMtaraMga tathA bahiraMga rajase atyanta aspRSTa the /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJAya nama: namaH sadguruve paMcAstikAyaH iMdasadavaM diyANaM tihuaNahidamadhuravisadavakANaM / aMtAtIdaguNANaM Namo jiNANaM jidabhavANaM // 1 // indrazatavanditebhyastribhuvanahitamadhuravizadavAkyebhyaH / antAtItaguNebhyo namo jinebhyo jitabhavebhyaH // 1 // artha : se IMdroe vaMdanika, traNa lekane kalyANakArI, madhura ane nirmaLa jenA guNe che, jemaNe saMsArane parAjaya karyo che evA bhagavAna sarvajJa vItarAgane namaskAra vivecana : pahelAM sarvane ane sadgurune namaskAra kare che. sadgurunA baMdhathI bhinna AtmA manAya che. A dehathI huM bhinna chuM ema sadgurunA bedhe manAya che. karmane laIne bIjuM badhuM che, karmane laIne AtmA DhaMkAya che. ene choDavA saddagurune bedha che. e upakArane laIne mathALe saddagurune namaskAra karyA che. A sarvajJane Indra jevA paNa namaskAra kare che, te paNa teone mAna na thAya. te sarvajJane deve paNa namaskAra kare che. jenA upadezathI badhAya jIvanuM kalyANa thAya, jenA vAkyamAM kaI paNa prakArane deSa nathI evA atizayavALI arihaMta bhagavAnanI vANuM che. anaMta doSe TaLI anaMta guNe pragaTyA che. have emane saMsAra nathI. evA bhagavAnane namaskAra. bhagavAnanAM vacane traNe lokane kalyANakArI che. kAraNa ke sarvajJa bhagavAne kahyuM che ke keI jIvene haNavA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya nahIM. evA dayAnA upadezathI khIjA jIvAne duHkha na thAya. mahApuruSo thAya che te jagatane kalyANakArI hAya che. sArAM nimittathI jIvane kalyANa thAya che. emaNe bhavanA bIjane AtyaMtika nAza karyAM che. bhagavAnanAM darzana karIne emanAM guNAmAM vRtti rAkhavAnI che. bhagavAnanAM anaMta guNA che. peAtAnuM mAna dUra karavA namaskAra karavAnA che. 2 samaNamuhuggadama caduggadiNivAraNaM saNivvANaM / eso paNamiya sirasA samayamiyaM suNaha vocchAmi // 2 // zramaNa mukhodgatArthaM caturgatinivAraNaM sanirvANaM / eSa praNamya zirasA samayamimaM zRNuta vakSyAmi // 2 // artha : sarvajJa mahAmuninA mukhathI utpanna thayeluM amRta, cAra gatithI jIvane mukta karI nirvANa prApta karAvanAra evAM Agamane namana karIne, A zAstra kahuM chuM te zravaNu karo. vivecana : bhagavAne anaMta kRpA karIne je vANI varasAvI te jeTalI ApaNI pAse AvI teTaluM Agama kahevAya. jIvanI pAse mUDI premanI che. " para premapravAha maDhe prabhusa saba Agamabheda suura khase." prema bhagavAna upara thAya tA AgamanuM rahasya AvIne hRdayamAM vasI jAya. bhagavAnamAM zuM che te badhuM khakhara paDe. AgamanI utpatti kevaLajJAnathI thaI che. paMcAstikAya e dravyAnuyAga che. e sAMbhaLI kalyANa karavuM che evI bhAvanA karavAnI che. bhagavAnanA vacanathI samyagdarzana thAya che ane pachI meAkSa thAya.. bhAvathI kalyANa che. samavAo paMcahaM samautti jiNuttamehiM paNNattaM / so caiva havadi loo to amio aloo khaM // 3 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacAstikAya samavAyaH paMcAnAM samaya iti jinottamaiH prajaptaM / sa ca eva bhavati lokastato'mito'lokaH khaM // 3 // artha : pAMca astikAyanA samUDarUpa arthasamayane sarvajJa vitarAgadeve loka kahyo che. tethI uparAMta mAtra AkAzarUpa anaMta e aleka' che vivecana : jIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza e pAMca astikAya che. darekanuM astitva juduM juduM che. e svataMtra dravyo che. dareka dravyamAM anaMta guNa ane anaMta paryAya heya che. ghaNA pradezamAM vyApe tethI astikAya kahevAya che. ethI Akhe leka thaye che. e sAMbhaLI AtmAne bhUlI javAne nathI. sarvathI potAnuM svarUpa bhinna che ema jaNAvavA e kahyAM che. arthasamaya eTale (1) pudgala padArthone samUha (2) cha dravyone samUha athavA (3) e zabdo sAMbhaLI AtmAnuM jJAna thAya te paNa arthasamaya che. leka cha dravyayukta che. pAMca astikAya ane kALa maLI cha dravya thAya che. lekanI bahAra mAtra AkAza che. dharmAstikAya Adi pAMca dravyo tyAM nathI tethI alekamAM koI jaI zake nahIM. AkAza arUpI che. je vastune avakAza Ape te AkAza che. jIvA puggalakAyA dhammAdhammA taheva AyAsaM / asthittamhi ya NiyadA aNaNNamaiyA aNumahaMtA // 4 // jesiM atthisahAo guNehiM saha pajjaehiM vivihehiM / te hoMti atyikAyA NippaNNaM jehiM tailukkaM // 5 // jIvAH pudgalakAyA dharmAdharmoM tathaiva AkAzam // astitve ca niyatA ananyamayA aNumahAntaH // 4 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya yeSAmastisvabhAvaH guNaiH saha paryAyairvividhaiH / / te bhavantyastikAyAH niSpannaM yaistrailokyam // 5 // arthaH "jIva", "pudgalasamUha", "dharma", "adharma" tema ja "akAza e padArtho pitAnA astitvamAM niyamathI rahyA che, pitAnI sattAthI abhinna che ane aneka pradezAtmaka che. aneka guNa ane paryAyasahita jene astitvasvabhAva che te "astikAya che. tenAthI aikya utpanna thAya che.'' vivecana : jIvane svabhAva Urdhvagamana che. "samatA, ramatA, UradhatA, jJAyakatA, sukhabhAsa; vedakatA, caitanyatA, e saba jIvavilAsa." pAMce iMdri pudgalane grahaNa kare che. mana arUpI rUpI bannene jANe che. saMsArI jIvane vadhAre saMbaMdha pugalanI sAthe che. dharma-adharma gati-sthitimAM sahAya kare che. AkAza taddana nirmaLa che. enuM kAma avakAza ApavAnuM che. badhAne AdhAra jIvane bhAva che. bhAva pudgalane AkarSe che. nahIM te parANe kaMI na Ave. dareka dravya tipitAnA svabhAvamAM rahe che. jIvane svabhAva jANavAne che. te niraMtara jANa jANa kare che. karmane AdhIna hovAthI sAdhana hoya te jANe. karma baMdhAyAM che te anAdikALathI che. jIva kyAreya karmarahita na hate. pitAnI sthiti parAdhIna lAge te saMtoSa na thAya. vairAgya AvyA vinA vRtti AtmAmAM na rahe. "jaba jAeMge AtamAM taba lAgeMge raMga." ajJAnamAMthI jAge te AtmAne raMga lAge. zrutajJAnanA baLathI AkhA lekanuM jJAna thAya che. jIvane pudgalanuM abhimAna che. pudgala eka paramANurUpa che, paNa tevA anaMtAnaMta paramANuo che. tenA vividha prakAre skaMdha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya thavAthI bahapradezI astikAya kahevAya che. jIvane pudgalane adhyAsa paDI gayuM che. AkhA lekamAM A cha dravyo che. aneka guNa ane paryAya sahita astitvavALuM te dravya che. eka paramANamAM paNa anaMta guNo che. dravya, guNa ane paryAya e lekanuM svarUpa che. pAMce astikAyane kALanI sahAya levI paDe che. jIva ane pudgala e be aTapaTA svabhAvavALA che. te jevuM vicivAyA tejamAvaLiyA Li gacchaMti daviyabhAvaM pariyaTTaNaliGgasaMjuttA // 6 // te caivAstikAyAH traikAlikabhAvapariNatA nityAH / gacchanti dravyabhAvaM parivartanaliGgasaMyuktAH // 6 // artha : te astikAya traNe kALe bhAvapaNe pariNAmI che ane parAvartana jenuM lakSaNa che evA kALasahita chaye dravyasaMjJAne pAme che. vivecana : pAMce astikAyanA paryAya samaye samaye palaTAya che. astikAya pAMca che ane pariNamana svabhAvavALe kALa che, te sarvajJa bhagavAne je che. aNNoNNaM pavisaMtA ditA ogAsamaNNamaNNassa / melaMtA vi ya NiccaM sagaM sabhAvaM Na vijahaMti // 7 // anyo'nyaM pravizanti dadantyavakAzamanyo'nyasya / milantyapi ca nityaM svakaM svabhAvaM na vijahanti // 7 // artha e dravyo ekabIjAmAM praveza kare che, ekamekane avakAza Ape che, ekameka maLI jAya che, ane judAM paDe che, paNa pitApitAnA svabhAvane tyAga karatAM nathI.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya vivecana : AtmAne karma sivAya phAI naDe nahIM. karmane laIne jIvane aneka avasthA thai che, paNa karmarUpa thayA nathI. judo che. karmano nAza thAya tyAre peAtAnuM bhAna thAya. sahajasvarUpathI jIva rahita nathI, paNa te sahajasvarUpanuM mAtra bhAna jIvane nathI." (609) mAkSa, samyagdarzana, kevaLajJAna peAtAnI pAse che. bhAna nathI. te thavA sadgurunI jarUra che. satA savvapayatthA savissarUvA aNatapajjAyA / bhaMguppAdadhuvattA sappaDivakkhA havadi ekkA // 8 // sattA sarvapadasthA savizvarUpA anantaparyAyA / bhaGgotpAdadhIvyAtmikA sapratipakSA bhavatyekA // 8 // artha : sattAsvarUpe sarva padArtha ekatvavALA che. te sattA anaMta prakAranA svabhAvavALI che; anaMta guNu ane paryAyAtmaka che. utpAdanyayavatvavALI sAmAnya vizeSAtmaka che. vivecana : cha padArtha astitvavALA che, dravya che, AtmAnI sattA che. tene jANavAnA guNa che. madhAya padArthInI sattA judI judI che. e sattAmAM anaMta guNaparyAya che. utpAdanyavadhava dareka sattAmAM che. darekamAM sAmAnyapaNuM ane vizeSapaNuM che. cetanA e prakAre che. sAmAnyapaNe vastune jANe te darzana ane vizeSapaNe vastune jANe te jJAna. daviyadi gacchadi tAI tAIM sambhAvapajjayAI jaM / daviyaM taM bhaNNante aNaNNabhUdaM tu sattAdo // 9 // dravati gacchati tAMstAn sadbhAvaparyAyAn yat / dravyaM tat bhaNanti ananyabhUtaM tu sattAtaH // 9 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya artha : pitAnA sadUbhAva paryAyane drave che, te te bhAve pariName che te mATe dravya kahIe chIe, je pitAnI sattAthI ananya che. vivecanaH cha dravya pariNAmI svabhAvavALAM che. pitapitAnA svabhAvarUpe pariName che. utpAdavyayapUvathI dareka dravyanuM astipaNuM jaNAya che. jemAM astitva hoya temAM utpAdavyayauva hoya ja. pitAnA paryAye eka pachI eka drave che tenI dravya kahevAya che. davvaM sallakkhaNiyaM uppAdavvayadhuvattasaMjuttaM / guNapajjayAsayaM vA jaM taM bhaNNaMti savvaNha // 10 // dravyaM sallakSaNakaM utpAdavyaya dhruvatvasaMyuktaM / guNaparyAyAzrayaM vA yattadbhaNanti sarvajJAH / / 10 / / artha : dravyanuM lakSaNa sata che, je utpAdavyayadhruvatAsahita che, guNa paryAyanA AzrayarUpa che, ema sarvajJadeva vivecana : paryAya phare che paNa vastu enI e rahe che. jema bALaka hoya te yuvAna thAya tethI bALaka marI gaye ema na kahevAya. tema dareka vastumAM utpAdatrayadrava thAya che. vastumAtranuM svarUpa utpAda-vyaya-dhruva che. te upara cauda pUrva lakhAyAM hatAM. AtmAnA vizeSa bheda jevA bhagavAna sarva kahyA che tevA bIjA keIe kahyA nathI. keTalIka vastuo evI che ke bhagavAnanI zraddhAthI mAnya karavAnI che. uppattIva viNAso davvassa ya Natthi asthi sambhAvo / vigamuppAdadhuvattaM kareMti tasseva pajjAyA // 11 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya utpattirvA vinAzo dravyasya ca nAstyasti sadbhAvaH / vigamotpAdadhruvatvaM kurvanti tasyaiva paryAyAH // 11 / / artha : dravyanI utpatti ane vinAza thatuM nathI, tene "asti svabhAva ja che. utpAda, vyaya ane pravartI paryAyane laIne che. ' vivecana : - "hoya tehano nAza nahi, nahIM teha nahi hoya; eka samaya te sau samaya, bheda avasthA joya." avasthA palaTAya che. badhAne sAra kRpALudeve mUkyo che. Azaya samajAve mukela che. e cha dravyo keIe utpanna karyA nathI ane keI nAza paNa na karI zake. je avasthA utpanna thaI te utpAda, je avasthA dUra thaI te vyaya ane je avasthA sthira rahI te dhruva. 'pajjayavijudaM davvaM davvavijuttA ya pajjayA Nasthi / dohaM aNaNNabhUdaM bhAvaM samaNA parUviti // 12 // paryaviyutaM dravyaM dravyaviyuktAzca paryAyA na santi / DhayonImUd mAvaM zramanA pravArita rA - artha : paryAyathI rahita dravya na hoya, dravya vinA paryAya na hoya, bane ananyabhAvathI che ema mahAmunie - vivecana : vastu hoya te avasthA hoya che. avasthA vagara vastu na hoya. dravya ane paryAya judA nathI. dravyane oLakhavA paryAya jovAya che. eka samaye eka paryAya hoya.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya davveNa viNA Na guNA guNehiM davvaM viNA Na saMbhavadi / avvadiritto bhAvo davvaguNANaM havadi tamhA // 13 // dravyena vinA na guNA guNaivyaM vinA na sambhavati / avyatiriktau bhAvo dravyaguNAnAM bhavati tasmAt // 13 // artha dravya vinA guNa na hoya, ane guNa vinA dravya na hoya; baneno-dravya ane guNane abhinna bhAva tethI che. vivecana : dravya eTale badhAya guNane samUha badhAya guNenuM ekaThuM nAma dravya che. dravyathI guNa judA che ema nathI, paNa samajAvavA mATe judA kahevAya che. siya asthi Nasthi uhayaM avvattavvaM puNo ya tattidayaM / davvaM khu sattabhaMgaM AdesavaseNa saMbhavadi // 14 // syAdasti nAstyubhayamavaktavyaM punazca tatritayaM / dravyaM khalu saptabhaGgamAdezavazena sambhavati // 14 // artha : syAt "asti", "svAtu nAstika "smAta asti nAsti", "sthAt avaktavya, syAt "ati avaktavyuM, "syAt nAsti avaktavyuM, "sthAt asti nAsti avakatavya ema vivakSAne laIne dravyanA sAta bhaMga thAya che. vivecana : koI paNa padArthane jANavA mATe sAta prakAra che. AtmA pitAnA dravya kSetrakALabhAvanI apekSAe che, paranA dravyakSetrakALabhAvanI apekSAo nathI. pitAnI ane paranI apekSAe asti nAsti beu eka samaye che. te kahI zakAya nahIM mATe avaktavya che ema samabhaMgI thAya
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya che. vastune samajavA jJAnI puruSae keTalA vicAra karyA che! bahu vicAra karIne kahyuM che. bhAvassa Natthi NAso patthi abhAvassa ceva uppaado| guNapajjayesu bhAvA uppAdavae pakuvvaMti // 15 // bhAvasya nAsti nAzo nAsti abhAvasya caiva utpAdaH / guNaparyAyeSu bhAvA utpAdavyayAn prakurvanti // 15 / / artha : bhAvane nAza thatuM nathI, ane abhAvanI utpatti thatI nathI. utpAda, vyaya guNa paryAyanA svabhAvathI thAya che. vivecana : je dravya hoya tene nAza na thAya ane jene abhAva che tene heya. eka samaye judA hoya te sadA judA ja heya. samasta padArtho anAdi anaMta che. kevaLa nAza ke utpAda nathI. pheraphAra thAya che te guNanA paryAyamAM thAya che. paryAyane laIne harSazeka thAya che. maraNathI zeka thAya che, paNa jIva nitya che ane paramANu paNa nitya che. paryAyarUpa avasthAmAM meha che tethI kheda thAya che. te avasthA hevAthI pitAne svArtha sadhAtuM hatuM te sadhAtuM nathI tene kheda che. dravyanA guNa te te ja rahe che, mAtra guNanA paryAyamAM pheraphAra thAya che. mekSane kAmI thatAM te mATe prayatna kare te paramArtha kahevAya che. jJAnI paNa karma kSaya karavA jIve che tene svArtha athavA paramArtha kahevAya che. bhAvA jIvAdIyA jIvaguNA cedaNA ya uvogo| suraNaraNArayatiriyA jIvassa ya pajjayA bahugA // 16 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 11 bhAvA jIvAdyA jIvaguNAzcetanA copayogaH / suranaranArakatiryaJco jIvasya ca paryAyAH bahavaH // 16 // artha : jIva Adi padArtho che. jIvane guNa caitanyaupaga che. deva, manuSya, nAraka, tiryaMcAdi tenA aneka paryAye che. vivecana : jIva pahele che. te cetanAthI oLakhAya che. je jANe che te jIva che. mahAvIra bhagavAna koI eka gAme padhAryA. te gAmamAM brAhmaNanI eka khAlI yajJazALA hatI. bhagavAne brAhmaNane kahyuM, A yajJazALAmAM huM comAsuM rahuM ? brAhmaNe kahyuM, yajJazALA khAlI ja che mATe bhale rahe. pachI bhagavAna tyAM comAsuM rahyA. tyAM deve vAMdavA AvatA te dekhI brAhmaNane vicAra Avyo ke jagatamAM jANavA gya zuM che? te A puruSane pUchuM. pachI te bhagavAna pAse Avyo ane pUchayuM ke "AtmA che? te zuM che? bhagavAne kahyuM ke tane huM boluM chuM ema thAya che? e huM chuM ema thAya che te ja AtmA che. brAhmaNane tarata AtmA che ema zraddhA thaI gaI. jJAnInA vacanathI AtmAnI oLakhANa thAya che. maNusattaNeNa gaTTo dehI devo havedi idaro vaa| ubhayatta jIvabhAvo Na Nassadi Na jAyade aNNo // 17 // manuSyatvena naSTo dehI devo bhavatItaro vA / ubhayatra jIvabhAvo na nazyati na jAyate'nyaH // 17 // artha manuSya paryAya nAza pAmela e jIva te deva athavA bIje sthaLe utpanna thAya che. banne sthaLe jIvabhAva dhruva che. te nAza pAmIne kaMI bIje thatuM nathI.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya vivecana : jIve badhI gatimAM che. maraNa che te avasthA che. paNa jIva marI jato nathI. jIvanI avasthA palaTAya che. jema devamAM jAya tyAre avadhijJAna thAya. e palaTAyuM ne? manuSya hatuM tyAreya jIva hatuM ane deva thaye tyAreya jIva che. jIva che te dhruva che. jIvanI avasthAe phare che. so ceva jAdi maraNaM jAdi Na NaThoNa ceva uppaNNo / uppaNNo ya viNaTTho devo maNusutti panjAo // 18 // . sa ca eva yAti maraNaM yAti na naSTo na caivItpannaH / utpannazca vinaSTo devo manuSya iti paryAyaH // 18 // artha : je jIva jakhyuM hatuM, te ja jIva nAza pApe. vastutve te te jIva utpanna thaye nathI, ane nAza paNa thaye nathI. utpanna ane nAza devatva, manuSyatvane thAya che. A vivecana : jema nATakamAM ekane eka mANasa rAjA banI Ave, pachI te ja rANuM banI Ave. ema jIvanI avasthA palaTAyA kare che, paryAyavRSTithI jovAthI rAgadveSa thAya che. dravyadraSTithI jue te dravya para lakSa rahe ne rAgaSa na thAya. mATe dRSTi pheravavI. dravyArthikanayathI kaMI UpajatuM vinazatuM nathI. eka samaye eka paryAya hoya bAkInA paryAya sattArUpa rahe. eka jIvamAM nigodathI siddha sudhInA paryAya che chatAM je vakhate je gati hoya te paryAyarUpa kahevAya che. evaM sado viNAso asado jIvassa Natthi uppAdo / tAvadio jIvANaM devo maNusotti gadiNAmo // 19 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya evaM sato vinAzo asato jIvasya nAstyutpAda: / tAvajjIvAnAM devo manuSya iti gatinAmaH // 16 // artha : ema saTnA vinAza ane asat jIvanI utpatti thatI nathI. jIvane devatva, manuSyAdi paryAMya gatinAmakarmathI hAya che. 13 vivecana : je dravya na hAya tenI utpatti na thAya ane je hAya tenA nAza na thAya. jIva kadI nAza na pAme evI aTapaTI vastu che. te syAdvAdathI samajavA caigya che. paryAya-gati badalAya che tene jIva nAza thayA, utpanna thaye kahevAya che te karmajanita vibhAvathI che. manuSya maye, deva UpajgyA e badhA karmajanita vibhAvaparyAya che. anya jIva UpajatA nathI, paNa jIvanI anya avasthA `Upaje che. e avasthAmAM AdhArarUpa jIva hatA te te te ja che, jIvanuM astitva saLaMga che paNa paryAya tene bhinna bhinnarUpe batAve che. jIvana, maraNa paryAyanI apekSAthI che. AtmA dravyarUpe TaMkAkINuM che. saMsArI jIva paryAyane jue che tethI duHkhI thAya che. dravyadRSTine bhUlI gayA che. jagatane dravya ane paryAya banne dRSTithI jue ane samatA rAkhA. paryAya vinA vyavahAra na cAle ane dravyadRSTi vinA samatA na rahe. "jagata Atma rUpa mAnavAmAM Ave" (301). jagatamAM jaDa ne cetana ane che. je jenA artha che te terUpa lakSa rAkhe che. AtmA che te jagata jovAya che dravyadRSTithI jagata nitya che, paryAyathI ardhuM palaTAya che. nAmakarmane laine zarIra utpanna thAya che. NANAvaraNAdIyA bhAvA jIveNa suTu aNubaddhA | tesimabhAvaM kiccA abhUdapucvo havadi siddho ||20|| 3
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 paMcAstikAya jJAnAvara NAdyA bhAvA jIvena suSThu anubaddhAH / teSAmabhAvaM kRtvA'bhUtapUrvo bhavati siddhaH // 20 // artha : jJAnAvaraNIya Adi karmabhAve jIve sudraDha (avagADha) paNe bAMdhyA che, tene abhAva karavAthI pUrve nahIM thayela eve te "siddha bhagavAna" thAya. vivecana : AThe karmane abhAva thAya te pachI cAra gatirUpa saMsAramAM na jAya, siddha thAya. rAgadveSathI karma bAMdhe che, paNa rAgadveSa na kare te siddha thAya. jJAna, samyakatva dekhAtuM nathI tethI tenuM mAhAsya lekene nathI. kiyA japatapanuM mAhAsya che. "ame dehadhArI chIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chIe." (55) e dravyadRSTi che. evaM bhAvamabhAvaM bhAvAbhAvaM abhAvabhAvaM ca / - guNapajjayehiM sahido saMsaramANo kuNadi jIvo // 21 // * evaM bhAvamabhAvaM bhAvAbhAvamabhAvabhAvaM ca / guNaparyAyaiH sahitaH saMsaran karoti jIvaH // 21 // artha : ema bhAva, abhAva, bhAvAbhAva ane abhAvabhAvathI guNaparyAyasahita jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. vivecanaH bhAva eTale vastunuM hevApaNuM, vastunuM na hevApaNuM te abhAva, bhAvAbhAva eTale je avasthA che tene abhAva tha ane abhAvabhAva eTale pahelAM je avasthA nahetI te pragaTa thavI. ema saMsAramAM jIvanI avasthA phare che. jIvA puggalakAyA AyAsaM asthikAiyA sesA / amayA atthittamayA kAraNabhUdA hi logassa // 22 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 15 jIvAH pudgalakAyAH AkAzamastikAyo zeSo / amayA astitvamayAH kAraNabhUtA hi lokasya // 22 / / artha : jIva, pugalasamUha ane AkAza temaja bIjA astikAya keIna karelA nathI, svarUpathI ja astitvavALAM che ane lokanA kAraNabhUta che. vivecana : cha dravya keI Izvare banAvyAM nathI. svabhAvathI ja che. e cha dravyone samUha te leka che. jemAM ekathI vadhu pradeza hoya te astikAya. paramANu skaMdha thavAnI apekSAe kAya che. kAla ekapradezI che temAM anya sAthe maLavAno svabhAva nathI, te kAlANuM astidravya che paNa astikAya nathI. AkAza anaMta che. temAM kyAM sudhI jAya tenI sImA te joIe. tenuM kAraNa dharma-adharma dravya che. sambhAvasabhAvANaM jIvANaM taha ya poggalANaM ca / pariyaTTaNasaMbhUdo kAlo NiyameNa paNNatto // 23 // sadbhAvasvabhAvAnAM jIvAnAM tathA ca pudgalAnAM ca / parivartanasambhUtaH kAlo niyamena prajJaptaH // 23 // artha : saddabhAva svabhAvavALAM jIva ane pudgalanA parAvartanapaNathI oLakhate e nizcayakALa kahyo che. vivecana kALanuM astitva che. jIva ane pudgalanA paryAyamAM pheraphAra thAya che te kALane nimitte thAya che. kALa e arUpI dravya che tethI dekhAya nahIM, paNa kriyA kare che tethI kALa che ema khabara paDe che. jaDa ane cetana patipitAnA bhAve pariName che tene ekarUpe jIva grahaNa kare che e bhUla che. AtmA che, nitya che, kartA che, joktA che, mekSa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 paMcAstikAya che, mokSane upAya che -A cha pada draDha kare te pitAnuM hevApaNuM lAge. zraddhA parama duhA ! meTI vastu zraddhA che. AtmA AtmabhAvamAM lIna rahe te samyagdarzana che. kALanA be bheda che- nizcayakALa ane vyavahArakALa. jIvaajIvamAM pheraphAra thavAthI jaNAya che te vyavahArakALa che. te uparathI nizcayakALa hovAnuM anumAna thAya che. parAvartana e nizcayakALanuM lakSaNa che. vavagadapaNavaNNaraso vavagadadogaMdha aTThaphAso ya / agurulahugo amutto vaTTaNalakkho ya kAlotti // 24 // vyapagatapaJcavarNaraso vyapagatadvigandhASTasparzazca / agurulaghuko amUrto vartanalakSaNazca kAla iti / / 24 / / artha : te kALa pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparzathI rahita che, agurulaghu che, amUrta che, ane vartanalakSaNavALe che. vivecana : kALa che te pugalathI jude che. emAM pudgalanAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda nathI. dravyomAM agurulaghuguNa che. kALamAM paNa samaye samaye utpAdavyaya-dhava thAya che. AkAza eka akhaMDa dravya che, tethI lekamAM kALane laIne je pariNati thAya che tene laIne alakamAM kALadravya nathI chatAM tyAM paNa pariNati thayA kare che. kAla svapara pariNati karanAra che. samao Nimiso kaTThA kalA ya NAlI tado divaarttii| mAsoduayaNasaMvaccharotti kAlo, parAyatto // 25 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya samayo nimiSaH kASThA kalA ca nAlI tato divArAnaM / mAsarvayanasaMvatsaramiti kAlaH parAyattaH // 25 / / / / artha : samaya, nimeSa, kASTA, kalA, nAlI, muhUrta, divasa, rAtri, mAsa, Rtu ane saMvatsarAdi te vyavahArakALa che. vivecanaH vyavahArakALanAM nAma ApyAM che. asaMkhyAta samaya thAya tyAre 1 nimeSa eTale AMkha mIcIne ughADIe eTale kALa thAya. 15 nimeSa-1 kAkA, 20 kASTA=1 kaLA, 20 kaLA=1 nAlI athavA ghaDI, 2 ghaDI 1 muhUrta, 30 muhUrta=1 divasa rAtrI. vyavahArakAla pudgalanA pariNamanane AdhAre che. nizcayakAla svAdhIna che. kevalI bhagavAne jema che tema kahyuM che. zraddhAnuM mAhAtma che. Natyi ciraM vA khippaM mattArahidaM tu sA vi khalu mattA / puggaladavveNa viNA tamhA kAlo paDuccabhavo // 26 // nAsti ciraM vA kSipraM mAtrArahitaM tu sApi khalu maatraa| pudgala dravyeNa vinA tasmAtkAlaH pratItyabhavaH // 26 // artha : kALanA keI paNa parimANa (mApa) vinA bahu kALa, thaDe kALa ema kahI zakAya nahIM. tenI maryAdA pudgaladravya vinA thatI nathI, tethI kALane pudgaladravyathI utpanna thavApaNuM kahIe chIe. vivecanaH aDhI dvIpamAM sUryacaMdra vagerebAhya nimittathI kALa mApI zakAya che. aDhI dviIpanI bahAra jotiSa badhA sthira che. vaimAnika devamAM niraMtara prakAza che ane nArakamAM niraMtara aMdhAruM che. paraMtu avadhijJAnathI ane AyuSakarmanA paramANu parathI kALanuM jJAna tyAM paNa thAya che. cha dravyanuM sAmAnya varNana karIne have darekanuM vizeSa varNana kare che-
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya jIvoti havadi cedA upaogavisesido pahU kattA / bhottA ya dehamaco Na hi muso kammasaMjutto // 27 // jIva iti bhavati cetayitopayogavizeSitaH prabhuH kartA / bhokta' ca dehamAtro na hi mUrtaH karmasaMyuktaH // 27 // artha : jIvatvavALa, jANanAra, upagavALa, prabhu, kartA, bhaktA, dehapramANuM, vastutAe amUrta ane kamAvasthAmAM mUrta e jIva che. ' vivecana : jIvadravyanuM varNana 73 mI gAthA sudhI kevI rIte karaze te A gAthAmAM sAMkaLiyArUpe TUMkAmAM kahyuM che. jIva che te jANe che, te cAre gatimAM bhame che ane mekSe paNa jAya che. upagalakSaNavALe, prabhu, rtA, bhaktA, dehapramANa ane arUpI e jIva che. kammamalavippamukko ur3a logassa aMtamadhigaMtA / so sabaNANadarisI lahadi suhamaNidiyamaNaMtaM // 28 // karmamalavipramuktaH UvaM lokasyAMtamadhigamya / sa sarvajJAnadarzI labhate sukhamatIndriyamanaMtam // 28 // artha : karmamalathI sarva prakAre mukta thavAthI Urtha leka tane prApta thaI te sarvajJa sarvadarzI IndriyathI para evuM anaMtasukha pAme che. vivecana : jIvanuM kharuM svarUpa-jIva jyAre ATha karmathI chUTI jAya che tyAre te UMce lekane cheDe jaIne sthita thAya che. tyAM badhuM jANe che, dekhe che ane indriyathI para evA anaMtasukhane pAme che. Urdhvagamana svabhAva hevAthI dharmAstikAya
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 19 che tyAM sudhI UMce jaIne sthira thAya che. siddhone paraspara vyavahAra karavAne avakAza ja nathI. svarUpAnaMdamAM magna che. jAdo sayaM sa cedA savvaNhu sabalogadarasI ya / pappodi suhamaNataM avvAbAdhaM sagamamuttaM // 29 // gAtaH svayaM sa yatA sarvajJaH sarvano 2 | prApnoti sukhamanaMtamavyAbAdhaM svakamamUrtam // 29 // artha : pitAnA svAbhAvika bhAvane lIdhe AtmA sarvajJa ane sarvadazI thAya che, ane pitAnAM karmathI mukta thavAthI anaMtasukha pAme che. vivecana : ahaMta avasthAmAM paNa karma chUTavAthI pitAnA zuddhasvarUpanA svAmI thAya che. svAtmAnA anubhavamAM mekSasukha raheluM che. je badhuM jANI joI zake te ja traNa lekanI ane traNa kALanI vAta kahI zake. "jagatakartA Izvara nathI" ema bhagavAne kevaLajJAnathI joIne kahyuM che. ApaNe kahIe te Agama ane anumAnathI che. jIva be prakAranA che-1. saMsArI 2. siddha. pANehiM caduhiM jIvadi jIvassadi jo hu jIvido puvvaM / so jIvo pANA puNa balamiMdiyamAu ussaaso||30|| prANaizcaturbhirjIvati jIviSyati yaH khalu jIvitaH pUrva / sa jIvaH prANAH punarbalamindriyamAyurucchvAsaH // 30 // artha : baLa, iMdriya, AyuSa ane ucchavAsa e cAra prANa vaDe je bhUtakALe jIvate hate, vartamAnakALe jIve che, ane bhaviSyakALe jIvaze te jIva.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 paMcAstikAya - vivecana : saMsArI jIva baLa, iMdriya, AyuSya ane uzvAsa e cAra prANathI jIve che manabaLa, vacanabaLa, kAyabaLa ane pAMca iMdriya gaNatAM 10 prANa paNa thAya che. temAMthI ekendriyane cAra, be iMdriyane che ema vadhatAM vadhatAM saMjJI paMcendriyane daza prANa hoya che. agurulahugA aNaMtA tehiM aNatehiM pariNadA saMvve / desehiM asaMkhAdA siyaloga savvamAvaNNA // 31 // kAnapurA ganaMtAarate vaLatAH sarve " - dezaira saMkhyAtAH syAllokaM sarvamApannAH / / 31 // artha : anaMta agurulaghu guNathI niraMtara pariNamelA anaMta jIve che. asaMkhyAta pradeza pramANa che. keIka jIve lekapramANu avagAhanAne pAmyA che. ' ' ..? - vivecana : "agurulaghu" judA judA arthamAM vaparAya che - (1) agurulaghunAmakarma-zarIrane bahu bhAre ke halakuM na thavA de te. (2) zetrakarmane nAzathI siddhane "agurulaghu" guNa pragaTe che. (3) dareka AtmAnA jeTalA pradeza hoya, guNe heya, teTalA ja kAyama rahe che. ahIM trIjA arthamAM agurulaghu zabda vaparAya che. kecitta aNAvaNNA micchAdasaNakasAya jogajudA / vijudA ya tehiM bahugA siddhA saMsAriNo jIvA // 32 // kecittu annApannA mithyAdarzanakaSAyayogayutAH / viyutAzca tairbahavaH siddhAH saMsAriNo jIvAH // 32 // artha : koIka jIve te avagAhanAne pAmyA nathI.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya asaMkhya pitAnA mRga jAya che. hita mithyAdarzana, kaSAya ane gasahita anaMta evA saMsArI jIve che. tethI rahita evA anaMta siddha che. vivecana : saMsArI jIve anaMtA che ane darekanA asaMkhyAtA pradeza che. kevalI samughAta vakhate keIka jIve AkhA lekamAM pitAnA pradezane phelAve che. keIka jIve kevalI mughAta karyA vinA paNa mekSe jAya che. mithyAtva, kaSAya ane asahita jIve saMsAramAM che, tethI rahita thayA te siddha thAya che. . jaha paumarAyarayaNaM khittaM khIraM pabhAsayadi khIraM / 'taha dehI dehattho sadehamattaM pabhAsayadi // 33 // yathA padmarAgaratnaM kSiptaM kSIre prabhAsayati kSIraM / tathA dehI dehasthaH svadehamAtraM prabhAsayati // 33 // artha : jema padmarAga nAmanuM ratna dUdhamAM nAkhyuM hoya te te dUdhanA parimANa pramANe prabhAse che, tema dehane viSe sthita e AtmA te mAtra dehapramANu prakAzaka-vyApaka che. vivecana : padmarAgamaNi dUdhamAM nAkhe te badhuM dUdha lAla dekhAya che, tema dehamAM AtmA rahe che te dehasaMge dehapramANa thaIne rahe che. svataH phelAvAne svabhAva nathI. nAmakarmane laIne jIvanA pradezane saMkeca vistAra thAya che. samuddaghAta vakhate paNa nAmakarmanI zaktithI phelAya che bAkI te dehapramANa ja rahe che. savvattha asthi jIvoNa ya ekko ekkakAya ekkttttho| ajjhavasANavisiTTo ciTThadi maliNo rajamalehiM // 34 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22. paMcAstikAya sarvatrAsti jIvo na caika ekakAye aikyasthaH / / adhyavasAyaviziSTazceSTate malino rajomalaiH // 34 // artha : eka kAyAmAM sarva avasthAmAM jema tene te ja jIva che, tema sarvatra saMsAra-avasthAmAM paNa tene te ja jIva che. adhyavasAyavizeSathI karmarUpI ramalathI te jIva malina thAya che. vivecana : cAre gatimAM jIva bhaTake che, chatAM jIva te tene te ja che. karmabaMdhananA bhAva thAya tyAre karma Te che. ane tethI AtmA malina thAya che. "bhAvakarma nija kalpanA mATe cetanarUpa jIvavIryanI phuraNA grahaNa kare jaDadhUpa" jesiM jIvasahAvo. Natthi abhAvo ya savvahA tassa / te hoti bhiNNadehA siddhA pacigoyaramadIdA // 35 // yeSAM jIvasvabhAvo nAstyabhAvazca sarvathA tasya / te bhavanti bhinnadehAH siddhA vAggocaramatItAH // 35 // artha : jemane prANadhAraNapaNuM nathI, tene jemane sarvathA abhAva thaye che, te-dehathI bhinna ane vacanathI -agocara jemanuM svarUpa che evA-"siddha che. vivecanaH siddha bhagavAna prANane laIne jIvatA nathI. te te azarIrI che. mekSamAM jIva che tenuM svarUpa zabdamAM Ave evuM nathI. "anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna je.' Na kudoci vi uppaNNo jamhA kajaNa teNa so siddho| uppAdedi Na kiMci vi kAraNamavi teNa Nasa hodi // 36 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 23 na kutazcidapyutpannau yasmAt kArya na tena saH siddhaH / utpAdayati na kiMcidapi kAraNamapi tena na sa bhavati // 36 / / artha : vastuvRSTithI joIe te siddhapada utpanna thatuM nathI, kemake te koI bIjA padArthathI utpanna thatuM kArya nathI, tema te kaI pratye kAraNarUpa paNa nathI, kemake anya saMbaMdhe tenI pravRtti nathI. - vivecana : saMsAramAM utpanna karavA vagerenI kalpanA che te paryAyanI apekSAe che. siddha bhagavAna te paryAyArthikanayathI paNa keI anya bhAvAdinA rtA nathI. bhaktipUjAnuM nimitta banavAnuM paNa temane kaMI prayajana nathI. dravyathI dareka jIva siddhasvarUpa che. "tuM che mekSasvarUpa.' sassadamadha ucchedaM bhavvamabhavvaM ca suNNamidaraM ca / viNNANamaviNNANaM Na vi jujadi asadi sabbhAve // 37 // zAzvatamathocchedo bhavyamabhavyaM ca zUnyamitaracca / vijJAnamavijJAnaM nApi yujyate asati sadbhAve // 37 // artha : zAzvata, azAzvata, bhavya, abhavya, zUnya, azUnya, vijJAna ane avijJAna e bhAva je mekSamAM jIvanuM astitva na hoya te kene hoya ? vivecana : dravyanI apekSAe zAzvata, paryAyanI apekSAe azAzvata, svasvabhAve pariName tethI bhavya, atIta mithyAtva rAgAdirUpe na pariName tethI abhavya, pitAnA svarUpathI azunya, parasvarUpa nathI tethI zUnya, kevalajJAna hevAthI vijJAna ane mati zrata Adi javAthI avijJAna e bhAva sahita hovAthI siddhajIvanuM astitva che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya kammANaM phalameko ekko kajjaM tu NANamadha ekA / cedayadi jIvarAsI cedagabhAveNa tiviheNa ||38|| karmaNAM phalamekaH ekaH kAryaM tu jJAnamarthakaH / cetayati jIvarAzicetakabhAvena trividhena // 38 // artha : keAIeka jIvA karmanuM phaLa veDhe che, koieka jIvA karmabaMdhakatRtva vede che; ane kAi eka jIvA mAtra zuddha jJAnasvabhAva vede che; ema veDhakabhAvathI jIvarAzinA traNa bheda che. vivezana yetanA tra are - jJAnayetanA, rbhcetanA ane karmaklacetanA. :. savve khalu kammaphalaM thAvarakAyA tasA hi kajjajudaM / pANittamadikkatA NANaM viMdaMti te jIvA // 39 // sarve khalu karmaphalaM sthAvarakAyAstrasA hi kAryayutaM / prANitvamatikrAMtA: jJAnaM vidanti te jIvAH ||36|| artha : sthAvarakAyanA jIveA potapotAnA karelAM karmonuM phaLa veDhe che. trasa jIveA karmabaMdhacetanA veDhe che, ane prANathI rahita evA tateMdriya jIvA zuddhajJAnacetanA vede che. 24 vivecana : sthAvarajIvA mukhyapaNe karma bhAgave che tethI temane mukhya karmaklacetanA che, trasa jIvA mukhyapaNe karmacetanA vede che. siddha bhagavAna jJAnacetanA ja vede che. uvaogo khalu duviho NANeNa ya daMsaNeNa saMjutto / jIvassa savvakAlaM aNaNNabhUdaM viyANIhI // 40 // upayogaH khalu dvividho jJAnena ca darzanena saMyuktaH / jIvasya sarvakAlamananyabhUtaM vijAnIhi // 40 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 25 artha : upaga jJAna ane darzana ema be prakArane che. jIvane sarvakALa te ananyabhUtapaNe jANu. vivecana : upaganA be bheda che. vastune sAmAnya paNe jANe te darzana upayoga ane vizeSapaNe jANe te jJAnaupaga. e banne upaga jIva mAtrane heya che. AbhiNisudodhimaNakevalANi NANANi paMcabheyANi / kumadisudavibhaMgANi ya tiNNi vi NANehiM saMjutte // 41 // AbhinibodhikazrutAvadhimanaHparyayakevalAni jJAnAni paJcabhedAni / kumatizrutavibhaGgAni ca trINyapi jJAnaiH saMyukta ni // 41 // . artha : mati, zrata, avadhi, mana:paryava ane kevaLa ema jJAnanA pAMca bheda che. kumati, kukRta ane vibhaMga ema ajJAnanA traNa bheda che. e badhA jJAne paganA bheda che. vivecana : mati, zrata, avadhi, mana:paryava, kevala, kumati, kukRta ane vilaMga e jJAnanA ATha prakAra che. AtmAne samajavA mATe bheda pADyA che. jJAnapaga ane darzane paga e banne sAthe ja che. dasaNamavi cakkhujudaM acakkhujudamavi ya ohiNA sahiyaM / aNidhaNamaNaMtavisayaM kevaliyaM cAvi paNNattaM // 42 // darzanamapi cakSuryutamacakSuryutamapi cAvadhinA sahitaM / anidhanamanaMtaviSayaM kaivalyaM cApi prajJaptam // 42 // artha : cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane avinAzI anaMta evuM kevaladarzana ema darzane paganA cAra bheda che.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya vivecana : cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana ema darzana cAra prakAre che. prathama samaye darzana khIje samaye jJAna, ema sAthe ja che. 26 .Na viyappadi NANAdo gANI NANANi hoMti gANi / tamhA du visarUvaM bhaNiyaM daviyatti NANIhi // 43 // na vikalpate jJAnAt jJAnI jJAnAni bhavatyanekAni / tasmAttu vizvarUpaM bhaNitaM dravyamiti jJAnibhiH ||43|| artha : AtmAne jJAnaguNanA saMbaMdha che, ane tethI AtmA nAnI che ema nathI; paramArthathI baMnenuM abhinna paNuM ja che. vivecana : jyAM jIva hAya tyAM jJAna haiAya ja. judA nathI. jadi havadi davvamaNNaM guNado ya guNA ya davvado aNNe / davvAtiyamaghavA davvAbhAvaM pakuvvaMti || 44 // yadi bhavati dravyamanyadguNatazca guNazca dravyato'nye / dravyAnaMtyamathavA dravyAbhAvaM prakurvanti // 44 // artha : jo dravya juduM hAya ane guNu paNa judA hAya tA eka dravyanA anaMta dravya thaI jAya; athavA dravyanA abhAva thAya. vivecana : sakala guNa saMyukta te dravya che. judA mAne teA anaMta dravya thaI jAya athavA guNa rahita dravya na hAya tethI dravyanA abhAva thAya. avibhattamaNaNNattaM davvaguNArNaM vibhattamaNNattaM / NicchaMti NiccayaNhU tavvivarIdaM hi vA tersi ||45 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya avibhaktamananyatvaM dravyaguNAnAM vibhaktamanyatvaM / necchanti nizcayajJAstadviparItaM hi vA teSAM // 45 // artha : dravya ane guNa ananyapaNe che, bannemAM pradezabheda nathI. dravyanA nAzathI guNane nAza thAya, ane guNanA nAzathI dravyane nAza thAya evuM ekapaNuM che. - vivecana : guNa ane dravyamAM nAma vagerethI bheda che paraMtu pradezabheda nathI. vavadesA saMThANA saMkhA visayA ya hoti te bahugA / te tesimaNaNNace aNNatte cAvi vijjhate // 46 // ... vyapadezAH saMsthAnAni saMkhyA viSayAzca bhavanti te bahukAH / te teSAmananyatve anyatve cApi vidyate // 46 // artha : vyapadeza (kathana), saMsthAna, saMkhyA ane viSaya e cAra prakAranI vivakSAthI dravyaguNanA ghaNA bheda thaI zake; paNa paramArthanathI e cArene abheda che. vivecana : guNa ghaNA che, dravya eka che. guNa bhinna bhinna viSayavALA che. jJAna jANavAnuM kAma kare, darzana dekhavAnuM kAma kare, cAritra sthiratA karAve che ema dareka guNa judA judA kahevAya che. NANaM dhaNaM ca kuvvadi dhaNiNaM jaha NANiNaM ca duvidhehiM / bhaNaMti taha pudhana eyacaM cAvi taccaNhU // 47 // jJAnaM dhanaM ca karoti dhaninaM yathA jJAninaM ca dvividhAbhyAM / bhaNaMti tathA pRthaktvamekatvaM cApi tattvajJAH // 47 // artha : puruSanI pAse dhana hoya tenuM dhanavaMta evuM
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya nAma kahevAya; tema AtmAnI pAse jJAna che tethI jJAnavaMta evuM nAma kahevAya che. ema bheda abhedanuM svarUpa che, je svarUpa ane prakArathI tattvajJA jANe che. je 28 vivecana : AtmA jJAnavaMta kahevAya che paNa te abheda apekSAe che. dhanavaMta evuM nAma che te bheda apekSAe che. gANI gANaM ca sadA atthaMtarido du aNNamaNNassa / dohaM acedaNataM pasajadi sammaM jiNAvamadaM // 48 // jJAnI jJAnaM ca sadArthAMtarite tvanyo'nyasya / dvayoracetanatvaM prasajati samyag jinAvamataM // 48 // artha : AtmA ane jJAnanA sarvathA bheda hAya tA ane acetana thAya, ema vItarAga sarvajJanA siddhAMta che. vivecana : jJAnathI AtmA bhinna nathI. jJAna bhinna thAya te AtmA jaDa thAya ane jJAna paNa jaDa thaI jAya. Na hi so samavAyAdo atyaMtarido du NANado NANI / aNNANIti ya vayaNaM egattappasAvagaM hodi // 49 // na hi saH samavAyAdarthAMtaritastu jJAnato jJAnI / ajJAnIti ca vacanamekatvaprasAdhakaM bhavati // 49 // artha : jJAnanA saMbaMdha thavAthI AtmA jJAnI thAya che evA saMbaMdha mAnavAthI AtmA ane ajJAna, jaDatvanA ekcabhAva thavAnA prasaMga Ave. vivecana : jJAna ane AtmA judA hatA pachI saMyeAgasaMbaMdha thayA ema nathI. kAraNa te pahelAM ajJAna ane AtmA eka thatAM jabhAvanA prasaMga Ave. jJAna AtmAmAM che.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 29 AvaraNa khase tyAre prakAze. bahArathI AvatuM nathI. samavattI samavAo apudhabbhUdo ya ajudasiddho ya / tamhA davvaguNANaM ajudA siddhitti NidivA // 50 // samavartitvaM samavAyaH apRthagbhUtatvamayutasiddhatvaM ca / tasmAdravyaguNAnAM ayutA siddhiriti nirdiSTA // 50 // artha : samavartitva samavAya apRthaphabhUta ane apRthaphasiddha che; mATe dravya ane guNane saMbaMdha vitarAgee apRthakasiddha kahyo che. vivecana : guNaguNInA abhedane samavAya saMbaMdha kahe che. eka hoya tyAM bIjuM heya ja. e cAre prakAre AtmA ane jJAna abhedarUpa ja che. vaNNarasagaMdhaphAsA paramANuparUvidA visesA hi / davvAdo ya aNaNNA aNNattapagAsagA hoti / // 51 // varNarasagaMdhasparzAH paramANuprarUpitA vizeSA hi / dravyatazca ananyAH anyatvaprakAzakA bhavanti // 51 // artha : varNa, rasa, gaMdha ane sparza e cAra vizeSa paramANudravyathI ananyapaNe che. vyavahArathI te pudgala dravyathI bhedapaNe kahevAya che. vivecana : pudgala paramANumAM rU5 rasa sparzAdi DAya che. te malethe che. dasaNaNANANi tahA jIvaNibaddhavANi gaNNabhUdANi / vavadesado pudhattaM kuvvaMti hi No sabhAvAdo // 52 // darzanajJAne tathA jIvanibaddhe ananyabhUte / vyapadezataH pRthaktvaM kurute hi no svabhAvAt / / 52 / /
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 paMcAstikAya artha : tema ja darzana ane jJAna paNa jIvathI ananyabhUta che. vyavahArathI tene AtmAthI bheda kahevAya che. vivecana : jemAM bheda nathI temAM bheda pADIne kahe te vyavahAranaya che. jIvA aNAiNihaNA saMtA paMtA ya jiivbhaavaado| sabbhAvadoM. aNaMto paMcaggaguNappadhANA ya // 53 // jIvA anAdinidhanAH sAMtA anaMtAzca jIvabhAvAt / sadbhAvato'naMtAH paMcAgraguNapradhAnAH ca // 53 // artha. AtmA (vastupaNe) anAdi anaMta che ane saMtAnanI apekSAe sAdisAta paNa che, tema sAdianaMta paNa che. pAMca bhAvanA prAdhAnyapaNathI te te saMga che. sadUbhAvathI jIvadravya anaMta che. ... vivecana : dravya AtmA anAdi anaMta che. saMsArIparyAya sAdisAMta paNa che. siddhaparyAya sAdi anaMta che. dravyArthikanayathI te AtmA zuddha ja che. ApaNe zuddha thavAnuM che te paryAyArthikanayathI che. evaM sado viNAso asado jIvassa hoi uppaado| . idi jiNavarehiM bhaNidaM aNNoNNaviruddhamaviruddhaM // 54 // evaM sato vinAzo'sato jIvasya bhvtyutpaadH| . iti jinavarairbhaNitamanyo'nyaviruddhamaviruddham // 54 / / artha : ema sat (jIva paryAya)ne vinAza ane asat jIvane utpAda, paraspara viruddha chatAM jema avirodhapaNe siddha che tema sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya. vivecana : paryAyanI apekSAe pheraphAra thAya che tenuM kAraNa nAmakarma che. NeraiyatiriyamaNuA devA idi NAmasaMjudA payaDI / kuvvaMti sado NAsaM asado bhAvassa uppAdaM / / 55 / / nArakatiryaGmanuSyA devA iti nAmasaMyutAH prakRtayaH / kurvanti sato nAzamasato bhAvasthotpAdaM // 55 / / artha: nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva e nAmakarmanI prakRti sane nAza ane asatubhAvane utpAdana kare che. vivecana : cAre gatimAM nAmakarmathI jIvane zarIra utpanna thAya che. udayeNa uvasameNa ya khayeNa duhiM missidehiM pariNAme / juttA te jIvaguNA bahusu ya attheSu vicchiNNA // 56 // udayenopazamena ca kSayeNa ca dvAbhyAM mizritAbhyAM pariNAmena / yuktAste jIvaguNA bahuSu cArtheSu vistIrNAH // 56 // . . artha udaya, upazama, kSAyika, upazama ane pariNAmika bhAvathI jIvanA guNenuM bahu vistIrNapaNuM che. vivecana : pAMca prakAranA bhAve che. karma upazame tyAre upazamabhAva, karmane kSaya thAya tyAre lAyakabhAva, karmanA kSapazamathI je bhAva thAya te kSaye pazama bhAva, karmanA udayathI je bhAva thAya te audayikabhAva ane jemAM karmanI apekSA nathI te jIvatva, bhavyatva vagere pariNAmikabhAva che. udayikabhAvamAM karmane rasa AtmAmAM jhaLake che te ja navIna baMdhane hetu che.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 paMcAstikAya kammaM vedayamANo jIvo bhAvaM karedi jArisayaM / so teNa tassa kattA havaditi ya sAsaNe padidaM // 57 // kama vedayamAno jIvo bhAvaM karoti yAdRzakaM / sa tena tasya kartA bhavatIti ca zAsane paThitaM // 57 / / vivecana : pUrvakarmane vedate jIva jevA prakAre bhAva kare che, tevA prakAre pitAnA te bhAvene te kartA thAya che ema jinazAsanamAM kahyuM che. kammeNa viNA udayaM jIvassa Na vijjhade uvasamaM vaa| khaiyaM khaovasa miyaM tamhA bhAvaM tu kammakadaM // 58 // karmaNA vinodayo jIvasya na vidyata upazamo vA / kSAyikaH kSAyopamikastasmAdbhAvastu karmakRtaH / / 58 / / vivecana : karma vinA jIvane rAgAdi udayabhAva na hoya athavA upazama, pazama ke lAyakabhAva paNa na hoya. tethI bhAva karmakRta paNa che. bhAvo jadi kammakado attA kammassa hodi kidha kattA / Na kuNadi attA kiMci vi muttA aNNaM sagaM bhAvaM // 59 // bhAvo yadi karmakRtaH AtmA karmaNo bhavati kathaM kartA ? na karotyAtmA kiMcidapi muktvAnyaM svakaM bhAvaM // 59 / / vivecana : bhAva je karmakRta che te pachI AtmA karmane rtA kevI rIte thAya che? uttara-AtmA pitAnA bhAva sivAya anya kaMI karatuM nathI. bhAvo kammaNimitto kammaM puNa bhAvakAraNaM havadi / Na du tesiM khalu kattA Na viNA bhUdA du kattAraM // 60 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33333 33 paMcAstikAya bhAvaH karmanimittaH karma punarbhAvakAraNaM bhavati / na tu teSAM khalu karttA na vinA bhUtAstu varttAraM // 60 // artha : dravyakarmanuM nimitta pAmIne udayArdika bhAve jIva pariName che. bhAvakarmanuM nimitta pAmIne dravyakarma pariName che. keAI keAInA bhAvanA kartA nathI. tema kartA vinA thayAM nathI. vivecana : vibhAvabhAva thAya tyAre jIvane karma baMdhAya che. game tevA karmanA udaya hAya paNa peAtAne rAgadveSamAM na pariNamavuM hAya te i pariNamAve nahIM. kuvvaM saga~ sahAvaM attA kattA sagassa bhAvassa / Na hi poggalakammANaM idi jiNavayaNaM muNeyavvaM // 61 // kurvan svakaM svabhAvaM AtmA karttA svakasya bhAvasya / na hi pudgalakarmaNAmiti jinavacanaM jJAtavyam / / 61 / / artha : sarva tAtAnA svabhAva kare che; tema AtmA paNa potAnA ja bhAvanA kartA che; pudgalakarmane AtmA kartA nathI; e vItarAganAM vAkya samajavA ceAgya che. vivecana : jIva che te jaDarUpe na pariName ane jaDa che te jIvarUpe na pariName. vyavahAramAM je kahevAya che tenAthI vItarAganuM kahevuM juduM che, te samajavA jevuM che. kammaM pi sagaM kuvvadi seNa sahAveNa sammamappANaM / jIvo viya tArisao kammasahAveNa bhAveNa ||62 || karmApi svakaM karoti svena svabhAvena samyagAtmAnaM / jIvo'pi ca tAdRzakaH karmasvabhAvena bhAvena ||62 | artha : karme peAtAnA svabhAvAnusAra yathArtha pariName
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya che, jIva peAtAnA svabhAvAnusAra tema bhAvakarmane kare che. vivecana : jIva pote ja rAgadveSarUpe pariName che ane tethI ja karma baMdhAya che. 34 kammaM kammaM kuvvadi jadi so appA karedi appANaM / far tassa phalaM bhujadi appA kammaM ca dedi phalaM ||63 || karma karma karoti yadi sa AtmA karotyAtmAnaM / - kathaM tasya phalaM bhuGkte AtmA karma ca dadAti phalaM // 63 // | artha : karme jo karma kare, ane AtmA Atmatva ja kare, te pachI tenuM phaLa kANu bhAgave? ane te phaLa karma keAne Ape ? vivecana : karma karma kare ane AtmA bhAva kare teA tenuM phaLa kANu bhAgave ? zuM samaje jaDa karma ke phaLapariNAmI haiAya ? " (6 ogADhagADhaNi cido poggalakAyehi savvado logo / sumehiM bAdarehiM ya NaMtANaMtehi vivihehiM // 64 // avagADhagADhanicitaH pudgalakAyaiH sarvato lokaH / sUkSmairbAdiraizvAnaMtAnaMtairvividhaiH ||64 || artha : saMpUrNa leAka pUrNaavagADhapaNe pudgalasamUhathI bharyAM che. sUkSma ane mAdara evA vividha prakAranA anaMta skaMdhAthI. vivecana : AkhA leAka paramANuethI bharapUra che. attA kuNadi sahAvaM tattha gadA poggalA sabhAvehiM / gacchaMti kammabhAvaM aNNA gAhamavagADhA ||65 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 3pa AtmA karoti svabhAvaM tatra gatAH pudgalAH svabhAvaH / jArita bhAvamocAvANAvAvA ddA - artha : AtmA jyAre bhAvakarmarUpa pitAno svabhAva kare che, tyAre tyAM rahelA pudgalaparamANuo potAnA svabhAvane lIdhe karmabhAvane prApta thAya che ane ekabIjA ekakSetrAvagAhapaNe avagADhatA pAme che. vivecana : AtmA vibhAvarUpe pariName tyAre karmapudgale AtmapradezamAM ceTI jAya che. jIvanI sAthe avagADhapaNe rahe evuM je pudgalanuM svarUpa te karma che. je AtmA sAthe dUdha ane pANInI peThe rahe te karma che. . jaha puggaladavvANaM bahuppayArehiM khaMdhaNivvattI / akadA parehiM diTThA taha kammANaM viyANAhi // 66 // yathA. pudgaladravyANAM bahuprakAraiH skaMdhanivRttiH / ' akRtA parairdRSTA tathA karmaNAM vijAnIhi // 66 // artha : kaI kartA nahIM chatAM pudgala dravyathI jema ghaNuM nI utpatti thAya che, tema karmapaNe paNa svAbhAvikapaNe pudgaladravya pariName che ema jANavuM. - vivecanaH karmavargaNane e svabhAva che, tethI jIvanA bhAva pramANe pariNamIne phaLa Ape che. jIvA puggalakAyA aNNoNNogADhagahaNapaDibaddhA / kAle vijujjamANA suhadukkha diti bhuMjati // 67 // jIvAH pudgalakAyAH anyonyAvagADhagrahaNapratibaddhAH / kAle viyujyamAnAH sukhaduHkhaM dadati bhuJjanti // 67 / / artha : jIva ane pudgalasamUha arasaparasa majabUta
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 paMcAstikAya avagrAhata che. yathAkALe udaya thaye tethI jIva sukhaduHkharUpa ' phaLa veThe che. ' vivecana te karma akhAdhAkALamAM rahI pachI uya Ave che. karma udaya Ave te sukhaduHkharUpa phaLa Ape che: tamhA kammaM kattA bhAveNa hi saMjudodha jIvassa / bhottA du havadi jIvo cedagabhAveNa kammaphalaM ||68 // tasmAtkarma kartA bhAvena hi saMyutamatha jIvasya / bhoktA tu bhavati jIvazcetakabhAvena karmaphalaM ||68|| artha : tethI karmabhAvaneA kartA jIva che ane leAktA paNa jIva che. vaidaka bhAvane lIdhe karmaphaLa te anubhave che. vivecana : AtmAnA svabhAva vaidaka che. tene laIne karmanuM phaLa udayamAM Ave tene vede che. evaM kattA bhottA hojjha appA sagehi kammehiM / hiMDati pAramapAraM saMsAraM mohasaMchaSNo // 69 // evaM karttA bhoktA bhavannAtmA svakaiH karmabhiH / hiMDate pAramapAraM saMsAraM mohasaMchannaH || 69 // artha : ema kartA ane bheAktA AtmA pAtAnA bhAvathI thAya che. meAhathI sArI rIte AcchAdita evA te jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. vivecana : jIva pudgalane nimitte rAgadveSa karI paribhramaNa kare che. * uvasaMtakhINamoho maggaM jiNabhAsideNa samuvagado / NANANumaggacArI NivvANapuraM vajadi dhIro // 70 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 37 upazAMtakSINamoho mAgaM jinabhASitena smupgtH| jJAnAnumArgacArI nirvANapuraM brajati dhIraH // 70 / / artha : (mithyAtva) mohane upazama thavAthI athavA kSaya thavAthI vitarAganA kahelA mArgane prApta thayele e dhIra, zuddha jJAnAcAravaMta nirvANapura pratye jAya che. - vivecana : mithyAtvamehane upazama athavA kSaya thavAthI vItarAgakRta samajAya che. upazamabhAva, kSAyikabhAva ane pariNAmikabhAva e mekSanAM kAraNa che. kSaye pazama savaLe vaparAya te mokSanuM kAraNa thAya che. A eko ceva mahappA so duviyappo tilakkhaNA hodi / cadu cakamaNo bhaNido paMcaggaguNappadhANo ya // 71 / / chakkApakkamajutto uvautto sattabhaGgasabbhAvoM / aTThAsao Navattho jIvo dasaTThANago bhaNido // 72 / / jumma eka eva mahAtmA sa dvivikalpastrilakSaNo bhavati / catuzcakramaNo bhaNitaH paJcAgraguNapradhAnazca // 71 / / SaTkApakramayuktaH upayuktaH saptabhaGgasadbhAvaH / / aSTAzrayo navArtho jIvo dazasthAnako NitaH // 72 // yugmam ' artha : eka prakArathI, be prakArathI, traNa prakArathI, cAra gatinA prakArathI, pAMca guNanI mukhyatAthI, chakAyanA prakArathI, sAta bhaMganA upayogapaNathI, ATha guNa athavA ATha karmarUpa bhedathI, nava tatvathI ane dazasthAnathI jIvanuM nirUpaNa che. vivecana : aneka prakAre Ama jIvanuM varNana karyuM che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 paMcAstikAya payaDidvidiaNubhAgappadesabaMdhehiM savvado mukko / uDDhe gacchadi sesA vidisAvajja gardi jaMti // 73 // prakRtisthityanubhAgapradezabaMdhaH sarvato muktaH / UvaM gacchati zeSA vidigvajjI gatiM yAMti // 73 // artha : prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdhathI sarvathA mukta thavAthI jIva Urdhvagamana kare che. saMsAra athavA karbhAvasthAmAM vidizA vinA bIjI dizAomAM jIva gamana kare che. vivecana : baMdhamAM cAra vastu che. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza. e cArethI mukta thAya tyAre jIva sIdhI gatithI Urdhvagamana kare che. bIje deha dhAraNa karavA jAya tyAre paNa jIva gaganazreNI anusAra upara nIce ane cAra dizAmAM gamana kare che. khaMdhA ya khadhadesA khaMdhapadesA ya hoti paramANU / idi te caduviyappA puggalakAyA muNeyavvA // 74 // skaMdhAzca skaMdhadezAH skaMdhapradezAzca bhavanti paramANavaH / iti te caturvikalpAH pudgalakAyA jJAtavyAH / / 74 // artha : aMdha, skaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANu ema pudgala astikAya cAra prakAre jANa. vivecana : have pudgaladravyanuM vizeSa varNana kare che. tenA cAra bheda che. khadhaM sayalasamatthaM tassa du addhaM bhaNaMti desotti / addhaddhaM ca padezo paramANU ceva avibhAgI // 75 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAyA 39 skaMdhaH sakalasamastastasya tvadha bhaNanti deza iti / addhiM ca pradezaH paramANuzcaivAvibhAgI // 7 // artha : sakaLa samasta te "skaMdha, tenuM ardha te deza, tenuM vaLI ardha te "pradeza ane avibhAgI te paramANu. vivecana : AkhI vastu te skaMdha, tethI ocho te skaMdeza, ardhathI o che te skaMdhapradeza ane avibhAgI te paramANu bAdara suhumagadANaM khaMdhANaM puggalotti vavahAro / te hoMti chappayArA telokkaM jehiM NippaNNaM // 76 // bAdarasokSamyagatAnAM skaMdhAnAM pudgalaH iti vyavahAraH / te bhavanti SaTprakArAstrailokyaM yaH niSpannaM // 76 // artha H bAdara ane sUkSma pariNAma pAmavAyegya skaMdhamAM pUraNa (purAvAne), galana (gaLavAne, chUTA paDI javAne) svabhAva je che te pudgalanA nAmathI oLakhAya che. tenA cha bheda che, jenAthI lokya utpanna thAya che. vivecana : paramANunA maLavA-chUTavAthI ema pugala anaMtabhede pariName che. tenA sthUla-sthUla Adi cha bheda che. A saMsArarUpI nATakazALAmAM A rUparasagaMdhasparzazabdavALAM pudgale nAce che. mehane laIne, karmane laIne, AtmA paNa nAce che. karmarahita AtmA kaMI karatuM nathI. samvesiM khaMdhANaM jo aMto taM viyANa paramANa / so sassado asaddo ekko avibhAgI muttibhavo // 77 // sarveSAM skaMdhAnAM yo'ntyastaM vijAnIhi paramANuM / sa zAzvatoDazavUDa proDavimAnI mUrtinavA li77ll
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 40 paMcAstikAya artha H sarva skaMdhanuM elAmAM chelluM kAraNa paramANu che. tema sata, azabda, eka, avibhAga ane mUrta hoya che. * vivecana ke paramANu che te bhASAvargaNAnA skaMdha thaIne zabdanA taraMgo utpanna kare che. tethI zabda saMbhaLAya che. 'Adezamattamutto dhAducadukkassa kAraNaM jo du / so Neo paramANU pariNAmaguNo sayamasaddo // 7 // AdezamAtramUrtaH dhAtucatuSkasya kAraNaM yastu / sa jJeyaH paramANuH pariNAmaguNaH svayamazabdaH // 78 / / artha : vivakSAe karIne mUrta, cAra dhAtunuM kAraNa je che te paramANu jANavA gya che te pariNAmI che, pite azabda che, paNa zabdanuM kAraNa che. vivecana : paramANu skaMdha thavAthI mUrti bane che ane zabdanuM kAraNa bane che. ekale hoya tyAre iMdriyagocara thata nathI ane azabda che. cAra dhAtu pRthvI, pANI, agni ane vAyu paramANuo maLavAthI bane che. sado khaMdhappabhavI khaMdho prmaannusNgsNghaado|| puTThesu tesu jAyadi saddo uppAdago Niyado // 79 // zabdaH skaMdhaprabhavaH skaMdhaH paramANusaGgasaMcAtaH / spRSTeSu teSu jAyate zabdaH utpAdako niyataH // 79 / / artha : skaMdhathI zabda utpanna thAya che. anaMta paramAonA melApa, tene saMghAta, samUha tenuM nAma "kaMdha. te skaMdha paraspara sparzAvAthI, athaDAvAthI nizcaya karIne zabda utpanna thAya che. vivecana : sthULa skaMdha athaDAya tyAre zabda bhASA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya vakAza, A avakAzane kApI nathI, je kALanA vargaNAnA taraMgarUpa bane che. te vargaNa paramANunA skaMdharUpe hoya che. te dvArA zabda sarvatra phelAya che. Nicco NANavakAso Na sAvakAso padesado bhettaa| khaMdhANaM pi ya kattA pavihattA kAlasaMkhANaM // 8 // nityo nAnavakAzo na sAvakAzaH pradezato bhettA / skaMdhAnAmapi ca kartA pravibhaktA kAlasaMkhyAyAH // 80 / / artha ? te paramANu nitya che, pitAnA rUpAdi guNone avakAza, AdhAra Ape che, pite ekadezI hevAthI eka pradezathI uparAMta avakAzane prApta thatuM nathI, bIjA dravyane avakAza (AkAzanI peThe) ApatuM nathI, skaMdhanA bhedanuM kAraNa che-skaMdhanA khaMDanuM kAraNa che, skaMdhane kartA che, kALanA parimANa (mApa) saMkhyA(gaNana)ne hetu che. vivecana : eka pradezamAM eka paramANu rahe, te ja jagyAe bIjA anaMta paramANu skaMdhapaNe rahI zake chatAM te paramANune bAdha na Ave. khare avakAza te te pitAnA guNone ja Ape che. skaMdhamAMthI chUTavAne vakhata Ave tyAre temAMthI nIkaLI jAya tethI skaMdhanA khaMDanuM athavA bhedanuM kAraNa che. bheda ane saMghAtathI skaMdha Upaje che. kALa ane kSetranA mApanuM kAraNa paNa paramANu che. sUryacaMdranI gati AdithI kALa mapAya che. jIvane bhrama che ke pudgale mane pakaDyo che, paraMtu kharI rIte jIve pudgalane pakaDyuM che. cheDe te chUTe. eyarasavaNNagaMdha do phAsaM sadakAraNamasaI / . khadhaMtaridaM davvaM paramANuM taM viyANehi // 8 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya - ekarasavarNagaMdhaM dvisparza zabdakAraNamazabdaM / skaMdhAMtaritaM dravyaM paramANuM taM vijAnIhi / / 1 / / artha : eka rasa, eka varNa, eka gaMdha ane be sparza, zabdanI utpattinuM kAraNa, ane ekapradezAtmakapaNe azabda, skaMdhapariNamita chatAM vyatirikta dravya te paramANu jANo. vivecana : skaMdhamAM taphAvata hoya che, tyAM tene karanAra paramANunA guNonA paryAyamAM phera hoya che. jema ke bheMsanuM dUdha, gAyanuM dUdha. dravya kSetra kALa bhAvanuM nimitta pAmIne pudgalanA varNAdi phare che. jema ke ghauM amuka kSetre, amuka mosamamAM amuka dravya maLatAM thAya. vastune svabhAva hoya te puruSArtha kAma Ave. uvabhojjamidiehiM ya iMdiya kAyA maNo ya kammANi / jaM havadi muttamaNNaM taM savvaM puggalaM jANe // 82 // ... upabhogyamindriyaizcendriyaH kAyA manazca karmANi / yadbhavati mUrtamanyat tatsarvaM pudgalaM jAnIyAt // 82 // artha iMdrie karI upagya, temaja kAyA, mana ane karma Adi je je anaMta evA mUrta padArtho che te sarva pudgala dravya jANavuM. vivecana : pudgalaskaMdhanI mukhya pAMca vaNA che. (1) AhAraka vargaNAthI audArika, vikriyika ane AhAraka zarIra bane, (2) kArmaNavargaNAthI kArmaNa zarIra bane, (3) taijasa vargaNAthI taijasazarIra bane, (4) bhASAvargaNAthI avAja bane, (5) manavargaNAthI mananI racanA bane che. rAgadveSarUpa vibhAva avasthA che te pugalane kAraNe che. pudgalane saMbaMdha chUTavAthI siddhamAM te nathI. AtmAne zuddha svabhAva pudgalanI racanAmAM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya gupta rahyo che, tene bhinna kare. gurunA vizvAse manana karatAM vastu hAtha lAge che. dhammatthikAyamarasa avaNNagaMdhaM asahamapphAsaM / logogADhaM puThaM pihulamasaMkhAdiyapadesaM // 83 // dharmAstikAyo'raso'varNagaMdho'zabdo'sparzaH / lokAvagADhaH spRSTaH pRthulo'saMkhyAtapradezaH // 83 // " artha : dharmAstikAya arasa, avarNa, agaMdha, azabda ane asparza che, sakaLalekapramANa che, akhaMDita, vistIrNa ane asaMkhyAtapradezAtmaka dravya che. vivecana : dharmAstikAya ane adharmAstikAya arUpI che ane sAthe ja che. dharmAstikAya gatimAM nimittarUpa che. e kaMI parANe calAve nahIM, paNa je cAle tene cAlavAmAM sahakAra kare. e vinA keI gamana karI zake nahIM. siddha bhagavAna paNa dharmAstikAya che tyAM sudhI gayA. agurugalaghugehiM sayA tehiM aNaMtehi pariNadaM Nicca / gadikiriyAjuttANaM kAraNabhUdaM sayamakajaM // 84 // aTdattapuH sA hai saH varAtaH unAH | gatikriyAyuktAnAM kAraNabhUtaH svayamakAryaH / / 84 / / artha : anaMta agurulaghuguNapaNe te niraMtara pariNamita che. gatikriyAyukta jIvAdine kAraNabhUta che, te akArya che, arthAt keIthI utpanna thayeluM te dravya nathI. vivecana : dravyane pitAnA guNemAM sthira rAkhe te agurulaghu guNa che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya udayaM jaha macchANaM gamaNANuggahayaraM havadi loe / taha jIvapuggalANaM dhammaM davvaM viyAhi ||85 // udakaM yathA matsyAnAM gamanAnugrahakaraM bhavati loke / tathA jIvapudgalAnAM dharmaM dravyaM vijAnIhi // 85 // artha : jema matsyanI gatine jaLa upakAra kare che, tema jIva ane pudgaladravyanI gatine upakAra kare che te 'dharmAstiya' lAguvo. 44 vivecana : gati karanArA dravyeA jIva ane puddagala che. jaha havadi dhammadavvaM taha taM jANeha davvamadhamakkhaM / ThidikiriyAjuttANaM kAraNabhUdaM tu puDhavIva // 86 // yathA bhavati dharmadravyaM tathA tajjAnIhi dravyamadharmAkhyaM / sthitikriyAyuktAnAM kAraNabhUtaM tu pRthivIva // 86 // artha : jema dharmAstikAya dravya che tema adharmostikAya paNa che ema jANeA. sthitikriyAyukta jIva, pudgalane te pRthvInI peThe kAraNabhUta che. vivecana : gatimAnane sthira karavAmAM adharmo stakAya sahAyaka che. jAdo alogalogo jesiM sambhAvado ya gamaNaThidI / do vi ya mayA vibhattA avibhattA loyamettA ya ||87 || jAtamalokalokaM yayoH sadbhAvatazca gamanasthitiH / dvAvapi ca matau vibhaktAvavibhaktau lokamAtrau ca // 87 // artha : dharmAstikAya ane adharmAstikAyane lIdhe leka alAkanA vibhAga thAya che. e dharma ane adharma dravya
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 45 pitApitAnA pradezathI karIne judAM judAM che. pite halanacalana kiyAthI rahita che ane lekapramANa che. vivecana : lekanuM mApa e be acaLa dravyathI thayuM che. te vinA leka parimita na bane Na ya gacchadi dhammatthI gamaNaM Na karedi aNNada viyassa / havadi gatI sa ppasaro jIvANaM puggalANaM ca // 8 // na ca gacchati dharmAstiko gamanaM na karotyanyadravyasya / bhavati gateH saH prasaro jIvAnAM pudgalAnAM ca // 8 // artha : dharmAstikAya jIva, pudgalane calAve che ema nathI; jIva pudgala gati kare che tene sahAyaka che. vivecana : dharma adharma jaDa hevAthI atyaMta udAsIna che. (pavana dhajAne halAve che temAM pavana preraka che) sthira pANImAM mAchalAM hAle cAle temAM pANuM udAsIna kAraNa che. mAchalAM pitAnA upAdAna kAraNathI cAle che. vijjhadi jesiM gamaNaM ThANaM puNa tesimeva sNbhvdi| .. te sagaparaNAmehiM du gamaNaM ThANaM ca kuvaMti // 89 // vidyate yeSAM gamanaM sthAnaM punasteSAmeva saMbhavati / ' te svakapariNAmaistu gamanaM sthAnaM ca kurvanti / / 6 / / | vivecana : jenI gamanakriyA che tene ja vaLI sthAna paNa saMbhave che, tethI jIva pudgala potapotAnA pariNAme vaDe ja gatisthitine kare che. temAM dharma adharma e be dravya udAsIna sahakArI kAraNe che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya savvesiM jIvANaM sesANaM taha ya puggalANaM ca / jaM dedi vivaramakhilaM taM loe havadi AyAsaM // 90 // sarveSAM jIvAnAM zeSANAM tathaiva pudgalAnAM ca / .. yaddadAti vivaramakhilaM talloke bhavatyAkAzaM // 10 // artha : sarva jIvone tathA bAkInA pudgalAdine saMpUrNa avakAza Ape che tene "kAkAza kahIe chIe. vivecana : anaMta anaMta jIve che, te AkhA lekamAM ThAMsI ThAMsIne bharelA che. AkAza sarva jIvone ane bIjAM . dravyane avakAza Ape che. jIvA puggalakAyA dhammAdhammA ya logdonnnnnnaa| tatto aNaNNamaNNaM AyAsaM aMtavadirittaM // 91 // .: jIvAH pudgalakAyAH dharmAdharmoM ca lokato'nanye / ' toDanAcatAvAzamaMtavyanirivata haze. artha : jIva, pudgalasamUha, dharma ane adharma e dravya lekathI ananya che, arthAta lekamAM che; lekathI bahAra nathI. AkAzalethI paNa bahAra che, ane te anaMta che; jene "aleka kahIe chIe. vivecana : kAkAzamAM badhAM dravya che. cAre tarapha alakAkAza ane vacamAM lekAkAza che. jyAM bIjA nathI te alakAkAza anaMta che. AkAzanuM kAma avakAza ApavAnuM che. jemAM cha dravya rahyAM che te loka che. cha dravya ApaNAmAM che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya AgAsaM avagAsaM gamaNadvidikAraNehiM dedi jdi| uDDhaMgadippadhANA siddhA ciTuMti kidha tattha / / 92 // AkAzamavakAzaM gamanasthitikAraNAbhyAM dadAti yadi / " UrdhvagatipradhAnAH siddhAH tiSThanti kathaM tatra // 2 // artha che je gamana ane sthitinuM kAraNa AkAza heta te dharma ane adharmadravyanA abhAvane lIdhe siddha bhagavAnanuM alekamAM paNa gamana heta. vivecana : alakAkAzamAM gati nathI. tyAM dharma adharma dravya nathI. jamA ubariTThANa siddhANaM jiNavarehiM paNNattaM / / . tamA gamaNaTThANaM AyAse jANa NasthittiH // 13 // yasmAduparisthAnaM siddhAnAM jinavaraiH prajJaptaM / : tasmAdgamanasthAnamAkAze jAnIhi nAstIti // 93 // artha : je mATe siddha bhagavAnanuM sthAna Urthakate sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che, tethI gamana ane sthAnanuM kAraNa mA nathI sebha . . vivecana : tethI siddha bhagavAna lekanA agrabhAge rahyA che. gamananuM kAraNa AkAza heta te siddha bhagavAna Urdhvagamana svabhAvavALA hevAthI alakamAM paNa gamana karata. jadi havadi gamaNahed AgAsa ThANakAraNaM tesi / pasajadi alogahANI logassa ya aMtaparivuDDhI // 14 // . yadi bhavati gamanaheturAkAzaM sthAnakAraNaM teSAM / / .. prasajatyalokahAnirlokasya cAMtaparivRddhiH // 4 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 paMcAstikAya artha : je gamanane hetu AkAza heta athavA sthAnane hetu AkAza heta, te alekanI hAni thAya ane lekanA aMtanI vRddhi paNa thAya. vivecana : je gamana tathA sthitinuM kAraNa AkAza heta te lekAkAza vadhI jAya. tamA dhammAdhammA gamaNadvidikAraNANi NAgAsaM / idi jiNavarehiM bhaNidaM logasahAvaM suNatANaM // 15 // tasmAddharmAdhoM gamanasthitikAraNe nAkAzaM / iti jinavaraiH bhaNitaM lokasvabhAvaM zRNvaMtAm / / 15 / / artha : tethI dharma ane adharma dravya gamana tathA sthitinuM kAraNa che, paNa AkAza nathI. A pramANe lekane svabhAva chetA jI pratye sarvajJa vItarAgadeve kahyo che. vivecana : tethI dharmadravya gamananuM kAraNa che ane adharmadravya sthitinuM kAraNa che. ema sarvajJa bhagavAne kevaLa jJAnathI jANune upadezya che, te Agama ane anumAnathI vicAratAM jaNAya che. "vastu vicArata dhyAvate, mana pAve vizrAma." dhammAdhammAgAsA apudhabbhUdA samANaparimANA / pudhaguvaladdhivisesA karaMti egattamaNNattaM // 16 // dharmAdharmAkAzAnyapRthagbhatAni samAnaparimANAni / pRthagupalabdhivizeSANi kurvantyekatvamanyatvaM // 66 / / artha : dharma, adharma ane (ka) AkAza apRthakabhUta (ekakSetrAvagAhI) ane sarakhAM parimANavALAM che. nizcayathI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 49 traNe dravyanI pRthapha upalabdhi che; pitApitAnI sattAthI rahyAM che. ema ekatA anektA che. vivecana : dharma ane adharma kAkAzamAM vyApIne rahyAM che. nizcayathI dareka tipitAnI sattAmAM rahyAM che. AgAsakAlajIvA dhammAdhammA ya muttiparihINA / muttaM puggaladavvaM jIvo khalu cedaNo tesu // 97 // AkAzakAlajIvA dharmAdharmI ca mUrtiparihInAH / mUtaM pudgaladravyaM jIvaH khalu cetanasteSu // 17 // artha : AkAza, kALa, jIva, dharma ane adharma e dravyo mUrtatArahita che, ane pudgaladravya mUrti che. temAM jIva dravya cetana che. vivecana : rUpa rasa gaMdha sparza jemAM hoya te mUrta che. bAkI amUrta che. jIvA puggalakAyA saha sakkiriyA havaMti Na ya sesaa| puggalakaraNA jIvA khadhA khalu kAlakaraNA du // 98 // jIvAH pudgalakAyAH saha sakriyA bhavanti na ca zeSAH / pudgalakaraNA jIvAH skaMdhAH khalu kAlakaraNAstu / / 18 / / artha ? jIva ane pudgala ekabIjAne kriyAmAM sahAyaka che. bIjAM dravyo (te prakAre) sahAyaka nathI. jIva pudgaladravyanAM nimittathI kriyAvAna hoya che. kALanA kAraNathI pudgala aneka skaMdhapaNe pariName che. ' vivecanaH jIva svabhAvathI niSkriya che paraMtu pudgalanA saMbaMdhathI kriyAvAna thAya che. teramAnA aMta sudhI yeganuM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 paMcAstikAya calAyamAnapaNuM che, tethI AtmAnA pradeza kare che. karma sahita jIva pudgalane paNa calAve che. kALanA nimitte jIva ane pudgala kiyA kare che. je khalu iMdiyagejjhA visayA jIvehi hoMti te muttaa|" sesaM. havadi amuttaM cittaM ubhayaM samAdiyadi // 99 // ye khalu indriyagrAhyA viSayA jIvairbhavanti te mUrtAH / zeSaM / bhavatyamUtaM cittamubhayaM samAdadAti // 99 / / artha jIvane je indriyagrAhya viSaya che te pudgala drivya mUrta che; bAkInAM amUrta che. mana pitAnA vicAranA nizcitapaNathI bannene jANe che vivecana : sUkSma pudgalamAM paNa zakti che ke te sthUlatAne dhAraNa kare te iMdriyagrAhya thaI zake. pudgala sivAya bAkInAM dravya amUrta che. cetanA guNa jIvamAM ja che. bAkInAM jaDa, acetana che, kAlo pariNAmabhavo pariNAmo dabakAlasaMbhUdo / doNhaM esa sahAvo kAlo khaNabhaMguro Niyado // 10 // 17H varaNAmamavaH uriNAmo TUthavA saMpUtaH | - thoreja svabhAva: : kSaNamaMjuro niyataH 2001 . artha : kALa pariNAmathI utpanna thAya che. pariNAma kALathI utpanna thAya che. bannene ema svabhAva che. nizcayakALathI "kSaNabhaMgurakALI hoya che. vivecana : nizcayathI kAladravya che, tenA samaya samaya paryAya thAya che. je jIva ane pudgalanA pariNamanathI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 51 paMcAstikAya jaNAya che, te vyavahArakAla che. kAlo ti ya vavadeso sabbhAvaparUvago havadi nnicco| uppaNNappaddhaMsI avaro dIhaMtaraTThAI // 101 // ." kAlaM iti ca vyapadezaH sadbhAvaprarUpako bhavati nityaH / utpannapradhvaMsyaparo dIghItarasthAyI // 101 / / artha : kALa e zabda saddabhAvane bodhaka che, temAM eka nitya che, bIjo utpanna vyayavALe che, ane dIrdhAtara sthAyI che. ' ' ', vivecana : mULa paryAya eka samaya. samayane samUha te sthUlakALa AvalI vagere che. kAla dravya nitya che. paryAya eka eka samayavatI che ane sthUla paryAya lAMbA che. ede kAlAgAsA dhammAdhammA ya puggalA jIvA / labbhaMti davvasaNaM kAlassa du Natthi kAyattaM // 102 // ete kAlAkAze dharmAdharmI ca pudgalA jIvAH / labhaMte dravyasaMjJAM kAlasya tu nAsti kAyatvaM // 102 / / artha e kALa, AkAza, dharma, adharma ane pagale tathA jIva e badhAMne dravya evI saMjJA che. kALane astikAya evI saMjJA nathI. vivecana : pAMca dravyo astikAya kahevAya che ane kALa dravya asti che paNa kAya nathI, kAraNa ke enA Azuo judA judA che, tethI astikAya kahevAtuM nathI. evaM pazyaNasAraM paMcatthiyasaMgahaM. viyANittA / jo muyadi rAgadose so gAhadi dukkhaparimokkhaM // 103 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ para paMcAstikAya evaM pravacanasAraM paJcAstikAyasaMgrahaM vijJAya / yo muJcati rAgadveSo saH gAhate duHkhaparimokSaM // 103 / / artha ema nigraMthanAM pravacananuM rahasya eve, A paMcAstikAyanA svarUpavivecanane saMkSepa te je yathArthapaNe jAne, rAga ane dveSathI mukta thAya te sarva duHkhathI parimukta thAya. - vivecana : badhuM rAgadveSa ochA karavA jANavuM che. cha dravyone vicAra kare te kAla AdimAM mArApaNuM na thAya. bhagavAnanAM vacane rAgadveSa ochA karavA sAMbhaLavAnAM che. muNiUNa etadaLaM tadaNugamaNujjhado Nihadamoho / pasamiyarAgaboso havadi hadaparAvaro jIvo // 104 // jJAtvaitadartha tadanugamanodyato nihatamohaH / / prazamitarAjo mavati sutArApara vIvaH 204 artha A paramArthane jANIne je mihanA haNanAra thayA che ane jeNe rAgadveSane zAMta karyA che te jIva saMsAranI dIrdha paraMparAne nAza karI zuddhAtmapadamAM lIna thAya. " vivecana : je e lakSa rAkhe che te mokSe jAya che. anaMtakALathI paribhramaNa karyuM che paNa have rAgadveSa na kare te mekSe jAya. " " ahIM dravya--paMcAstikAyanA varNanarUpa pahele adhyAya pUrNa thaye. have bIjo adhyAya navapadArthanA varNanarUpa kahe che. Iti paMcAstikAya prathama adhyAya.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ , . . A jinAya namaH namaH zrI saddaguru atha navapadArthAdhikAraH // 2 // dravyasvarUpapratipAdanena zuddhaM budhAnAmiha tattvamuktam / padArthabhaGgena kRtAvatAraM prakIrtyate saMprati vartma tasya // abhivaMdiUNa sirasA apuNabbhavakAraNaM mahAvIraM / tesi payatthabhaMga maggaM mokkhassa vocchAmi // 105 // abhivaMdya zirasA apunarbhavakAraNaM mahAvIraM / teSAM padArthabhaGga mArga mokSasya vakSyAmi // 10 // artha ? mokSanA kAraNe zrI bhagavAna mahAvIrane bhaktipUrvaka mastaka namAvI te bhagavAnane kahele padArthaprabhedarUpa mokSane mArga kahuM chuM. vivecana : bhagavAna mahAvIrane mastaka namAvI navatatvarUpe jIvanA prabheda kahe che. sammattaNANajuttaM cArittaM rAgadosaparihINaM / .. mokkhassa havadi maggo bhavvANaM laddhabuddhINaM // 106 // samyaktva jJAnayuktaM cAritraM rAgadveSaparihInaM / mokSasya bhavati mArgo bhavyAnAM labdhabuddhInAM // 106 // artha : samyakatva, AtmajJAna ane rAgadveSathI rahita evuM cAritra, samyaphabuddhi jene prApta thayela che, evA bhavya jIvane mokSamArga heya.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 paMcAstikAya vivecana : bhagavAna pratye sAcI zraddhA hoya ane bhagavAnanuM kaheluM tatva je jANatA hoya ane viSaya pratye jene udAsInatA hoya tene mekSamArganI prApti heya che. manavacanakAyAnI kiyA te vAstava cAritra nathI. rAgadveSa rahita samatArUpa AtmAnA svarUpamAM jhaLakavuM te cAritra che. kaSAya rahita te bAramethI che, paraMtu te pahelAM paNa kaSAyane udaya thAya tene AtmA tarapha lakSa rAkhIne zamAve che te cAritra che. sammattaM saddahaNaM bhAvANaM tesimadhigamo NANaM / cArittaM samabhAvo visayesu virUDhamaggANaM // 107 / / samyaktvaM zraddhAnaM bhAvAnAM teSAmadhigamo jJAnam / cAritraM samabhAvo viSayeSvavirUDhamArgANAm // 107 // artha tatvArthanI pratIti te "samyakatvaH, tatvArthanuM jJAna te "jJAna, ane viSayanA vimUDha mArga pratye zAMtabhAva te "cAritra. vivecana : AtmapratIti te samyagdarzana, AtmajJAna te samyajJAna ane AtmasthiratA te samyakracAritra. jIvAjIvo bhAvo puNNaM pAvaM ca AsavaM tesiM / saMvaraNijjarabaMdho mokkho ya havaMti te aTThA // 108 // jIvAjIvo bhAvI puNyaM pApaM cAsravastayoH / saMvaranirjarabaMdhA mokSazca bhavanti te arthAH // 108 / / artha : "jIva, "ajIva, "puNya, "pApa", "AsaMva, "saMvara, nirjarA, "baMdha, ane "mekSa e bhAve te "tatva che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheMcAstikAya 55 vivecana : mAkSamArgamAM A nava tattva jANavA pratyeAjanabhUta che. jIvA saMsAratthA NivvAdA cedaNappamA duvidhA | uvaogalakkhaNA vi ya dehAdevIcArA // 109 // jIvAH saMsArasthA nirvRttAH cetanAtmakA dvividhAH / upayogalakSaNA api ca dehAdehapravIcArAH // 106 // artha : 'saMsArastha' ane saMsArarahita'ema e prakAranA jIveA che. ane caitanyapayAga lakSaNa che. saMsArI dehasahita ane asaMsArI deharahita jIvA che. vivecana : pahelA tattvamAM jIva che, te e prakAranAsaMsArI ane siddha. ane caitanya lakSaNa che. saMsArI jIva zarIra sahita ane siddha jIva zarIra rahita che. puDhavIya udagamagaNI vAuvaNapphadijIvasaMsidA kAyA / deti khalu mohabahulaM phArsa bahugA vi te tesiM // 110 // pRthivI codakamagnirvAyurvanaspati jIvasaMzritAH kAyAH / dadati khalu mohabahulaM sparza bahukA api te teSAM // 110 // artha : pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e jIvasaMzrita che. te jIvAne mehanuM prabaLapaNuM che ane sparzaiMdriyanA viSayanuM tene jJAna che. vivecana : pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati jenI kAyA che te pRthvIkAya, akAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya kahevAya che. e jIvAne eka ja sparzendriya hoya che. te dvArA te sukhaduHkha veThe che. jIvasaMzrita eTale jIvasahita che.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya. ti sthAvarataNujogA aNilANalakAiyA ya tesu tasA / maNapariNAmavirahidA jIvA eiMdiyA NeyA // 111 // trayaH sthAvaratanuyogAdanilAnalakAyikazca teSu trasAH / manaHpariNAmavirahitA jIvA ekendriyA jJeyAH // 111 // artha : temAM traNa sthAvara che. alpa gavALA agni ane vAyukAya te trasa che. te mananA pariNAmathI rahita eka iMdriya jIveTa jANavA. vivecana : agnikAya ane vAyukAya phare che tethI gatitrasa kahevAya che. keI jIva agnikAya ane vAyukAyamAMthI nIkaLIne sIdhe manuSya na thAya. ede jIvaNikAyA paMcavihA puDhavikAiyAdIyA / maNapariNAmavirahidA jIvA egeMdiyA bhaNiyA // 112 // eteM jIvanikAyAH paJcavidhAH pRthivIkAyikAdyAH / manaHpariNAmavirahitA jIvA ekendriyA bhaNitAH // 112 // artha ? e pAMca prakArane jIvasamUha manapariNAmathI rahita ane ekeMdriya che, ema sarvare kahyuM che. " vivecanaH vAstavika rIte te e pAMce sthAvara mendriya (r) 4 cha. . aMDesu pavaDDhetA gabbhatthA mANusA ya. mucchagayA / jArisayA tArisayA jIvA egeMdiyA NeyA // 113 // aMDeSu pravarddhamAnA garbhasthA mAnuSAzca mUchIM gatAH / yAdRzAstAdRzA jIvA ekendriyA jJeyAH // 113 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya artha : IMDAmAM jema pakSIne garbha vadhe che, jema manuSyagarbhamAM mUIgata avasthA chatAM jIvatva che, tema ekendriya jIve paNa jANavA. vivecana : ghaNuM leke sthAvarakAyamAM jIva che te jANatA nathI. paraMtu IDamAM ane garbhamAM jIva mUchita avasthAmAM vadhe che tema tyAM paNa jIva che. . . saMvukkamAduvAhA saMkhA sippI apAdagA ya kimii| jANaMti rasa phAsaM je te beiMdiyA jIvA // 114 // zaMbUkamAtRvAhAH zaGkhAH zuktayo'pAdakAH ca kRmayaH / jAnanti rasaM sparza ye te dvIndriyAH jIvAH // 114 // artha zabuka, zaMkha, chIpa, kRmi e Adi je jIve rasa ane sparzane jANe che te be indriya jIve jANavA. vivecana : zaMkha, keDAM, chIpa, kRmi vagere ja rasa ane sparzane jANe te beIdriya che. jUgAguMbhImakkaNapipIliyA vicchiyAdiyA kiiddaa|| jANaMti rasaM phAsaM gaMdhaM teiMdiyA jIvA // 115 / / yUkAkuMbhImatkuNapipIlikA vRzcikAdayaH kITAH / jAnanti rasaM sparza gaMdhaM trIMdriyAH jIvAH // 115 // artha : ja, mAMkaDa, kIDI, vIMchI, Adi aneka prakAranA bIjA paNa kIDAe rasa, sparza ane gaMdhane jANe che; te "traNa iMdriya jI" jANavA. vivecana : kIDI vagere rasa, sparza, gaMdhane jANe te teiMdriya kahevAya che. '
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya usamasayamakkhiya madhukarabhamarA pataMgamAdIyA | rUpaM rasaM ca gaMdha phAsaM puNa te vi jANaMti // 116 // 58 uddaMzamazakamakSikAmadhukarIbhramarAH pataGgAdyAH / rUpaM rasaM ca gaMdhaM sparzaM punaste'piM jAnanti // 116 // artha : DAMsa, bhacchara, bhAbhI, labharI, labharA, pataMga Adi rUpa, rasa, gaMdha ane sparzane jANe che te 'cAra iMdriya bhavo' lAguvA. vivecana : DAMsa, mAkhI vagere rUparasagaMdhasparzane jANe te cAindriya che. suraNaraNArayatiriyA vaNNarasaphAsa gaMdhasahU | jalacarathalacarakhacarA baliyA paMceMdiyA jIvA // 117 // suranaranArakatiryaJco varNarasasparzagaMdha zabdajJAH / jalacarasthalacarakhacarA balinaH paJcendriyAH jIvAH // 117 // rArtha : heva, bhanuSya, nAra, tirthaMya, jayara, sthlcara ane precara te varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabdane che; te bhagavAna 'pAMya iMdriyavANA chave che. vivecana : paMcendriya jIva cAre gatimAM che. devA cauSNikAyA maNuyA puNa kammabhogabhUmIyA / tiriyA bahuppayArA NeraiyA puDhavibheyagadA // 118 // devanikAyAH manujAH punaH karmabhogabhUmijAH / tiryaJcaH bahuprakArAH nArakAH pRthivIbhedagatAH // 118 // artha : devatAnA cAra nikAya che. manuSya karma ane akarma bhUminAM ema be prakAranAM che. tiryaMcanA ghaNA prakAra
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya pa9 che tathA nArakI tenI pRthvIonI jeTalI jAti che teTalI jAtinA che. vivecana : devamAM bhavanavAsI, vyaMtara, tiSa ne vaimAnika e cAra mukhya prakAra che. manuSyanA be ane nArakIne sAta mukhya prakAra che. ekendriyathI ceidriya sudhI badhA tiryaMca che ane paMcendriya tiryaMca paNa ghaNA prakAranA che. khINe puvvaNibaddhe gadiNAme Ause ca te vi khalu / pApuNati ya aNNaM gadimAussaM salessavasA // 119 / / kSINe pUrvanibaddhe gatinAmni AyuSi ca te'pi khalu / prApnuvanti cAnyAM gatimAyuSkaM svalezyAvazAt // 119 / / artha : pUrve bAMdheluM AyuSa kSINa thavAthI jIva gatinAmakarmane lIdhe AyuSa ane vezyAnA vazathI bIjA dehamAM jAya che. vivecana : bAMdhelAM AyuSa pramANe jIvanI gati thAya che. ede jIvaNikAyA dehappa vicAramassidA bhnnidaa| dehavihUNA siddhA bhavyA saMsAriNo abhavyA ya // 120 // ete jIvanikAyA dehapravIcAramAzritAH bhaNitAH / dehavihInAH siddhAH bhavyA saMsAriNo'bhavyAzva // 120 / / artha : dehAzrita jInA svarUpane e vicAra nirUpaNa karyo, tenA "bhavya ane "abhavya evA be bheda che. deharahita evA siddhabhagavate che. - vivecana : badhA saMsArI jIva ema cAra gatimAM pharyA kare che. te dehadhArI che ane siddha bhagavAna deharahita che. . .
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya saMsArI jImAM pAchA be bheda che tethI kaI bhavyapaNe ane keI abhavyapaNe pariNamI rahyA che. e badhuM jANavAnuM kAraNa jIvatatvanI zraddhA karavA mATe che. Na hi iMdiyANi jIvA kAyA puNa chappayAra paNNattA / jaM havadi tesu NANaM jIvo tti ya taM parUpavaMti // 121 // na hIndriyANi jIvAH kAyAH punaH SaTprakArAH prajJaptAH / yadbhavati teSu jJAnaM jIva iti ca tatprarUpayanti / / 121 / / artha : ikriye jIva nathI, tathA kAyA paNa jIva nathI paNa jIvanAM grahaNa karelAM sAdhana mAtra che. vastutAe te jene jJAna che tene ja jIva kahIe chIe. vivecana : iMdriye jIva nathI paNa jANanAre e je AtmA te jIva che. jANadi passadi savvaM icchadi sukkhaM vibhedi dukkhaado| kubadi hidamahidaM vA bhujadi jIvo phalaM tesiM // 122 / / jAnAti pazyati sarvamicchati saukhyaM bibheti duHkhAt / karoti hitamahitaM vA bhuMkte jIvaH phalaM tayoH / / 122 // artha : je sarva jANe che, dekhe che, duHkha bhedIne sukha Icche che, zubha ane azubhane kare che ane tenuM phaLa bhegave che te jIve che. vivecana : jene jANapaNuM che, je dekhe che, te jIva che. cha dravyamAM je jANanAre che te jIva che. evamabhigamma jIvaM aNNehiM vi pajjaehiM bahugehiM / abhigacchadu ajjIvaM gANaMtaradehiM liMgehiM // 123 / /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 paMcAstikAya evamabhigamya jIvamanyairapi paryAyairbahukaiH / abhigacchatvajIvaM jJAnAMtaritairliGgaH // 123 / / vivecana : ema bIjA paNa bahu paryAye vaDe jIvane jANIne have jJAnavihIna cihnavaDe ajIvane paNa jANe. AgAsakAlapuggaladhammAdhammesu Natthi jIvaguNA / tesi acedaNataM bhaNidaM jIvassa cedaNadA // 124 // sAzAsapurAdharma na sarita gIvALA , .. teSAmacetanatvaM . bhaNitaM jIvasya cetanatA // 124 // artha AkAza, kALa, pudgala, dharma ane adharma dravyane viSe jIvatvaguNa nathI; tene acaitanya kahIe chIe. ane jIvane sacaitanya kahIe chIe. vivecana jIva sivAya bIjAM badhAM dravyo ajIva che. e dravyamAM jANapaNuM nathI. "mane duHkha thAya che evuM jaDane na thAya. suhRdukkhajANaNA vA hidapariyammaM ca ahidabhIrataM / jassaNa vijjhadi NiccaM taM samaNA viti ajjIvaM // 125 // sukhaduHkhajJAnaM vA hitaparikarma cAhitabhIrutvaM / - yasya na vidyate nityaM taM zramaNAM viMdaMtyajIvaM // 125 // *, artha : sukhaduHkhanuM vedana, hitamAM pravRtti, ahitamAM bhIti te traNe kALamAM jene nathI tene sarvajJa mahAmunio ajIva' kahe che. vivecana ke jaina chaye dravyane sat mAne che. vedAMta kahe che ke eka AtmA satya bAkI jagata mithyA che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya AtmA anaMta che. te sarvane vedAMta eka ja brahma mAne che. ema jaina ane vedAMtamAM mahAna bheda che. saMThANA saMghAdA vaNNarasapphAsagaMdhasaddA ya / poggaladavvAppabhavA hoti guNA pajjayA ya bahU // 126 // saMsthAnAni saMghAtAH varNarasasparzagaMdhazabdAzca / pudgaladravyaprabhavA bhavanti guNAH paryAyAzca bahavaH // 126 / / artha : saMsthAna, saMghAta, varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabda ema pudgaladravyathI utpanna thatA guNaparyAye ghaNuM che. vivecana : belavuM, cAlavuM, khAvuM, pIvuM, vagere sarva pudgala che. jyAM joIe tyAM mAyAnA raMga-pudgalajAla tamAsA che. arasamarUvamagaMdhamavyattaM cedaNAguNamasaI / jANa aliMgaggahaNaM jIvamaNivisaMThANaM // 127 // arasamarupamagaMdhamavyaktaM cetanAguNamazabdaM / jAnIhyaliGgagrahaNaM jIvamanirdiSTasaMsthAne // 127 / / artha : arasa, arUpa, agaMdha, azabda, anirdiSTa saMsthAna, ane vacanaagocara e jene caitanyaguNa che te "jIva che. vivecana : nizcayathI AtmAnA guNa vicAravA, jaDanA guNe vicAravA ne bheda samaje. bhedajJAna karavuM. jIvanuM svarUpa vacanathI kahI zakAya evuM nathI. "anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna je." jo khalu saMsArattho jIvo tatto du hodi pariNAmo / pariNAmAdo kamma kammAdo hodi gadisu gadI // 128 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya yaH khalu saMsArastho jIvastatastu bhavati pariNAmaH / pariNAmAtkarma karmaNo bhavanti gatiSu gati: // 128 // artha : je nizcaya karI saMsArasthita jIva che tenA azuddha pariNAma hoya che. te pariNAmathI karma utpanna thAya che, tethI sArI ane mAThI gati thAya che. vivecanaH siddha thAya tyAre jIva zuddha thAya che. azuddhabhAvathI karma baMdhAya che, karma jIvane sArI mAThI gati karAve che. gadimadhigadassa deho dehAdo iMdiyANi jAyate / tehiM du visayaggahaNaM tatto rAgo vA doso vA // 129 // ___ gatimadhigatasya deho dehAdindriyANi jAyate / taistu viSayagrahaNaM tato rAgo vA dveSo vA // 129 / / artha : gatinI prAptithI deha thAya che, dehathI iDhiye ane iMdriyethI viSaya grahaNa thAya che, ane tethI rAgadveSa utpanna thAya che. vivecana ? gatinI prAptithI zarIra maLe che. pachI pAMca Idriya anukrame maLe che. idri pudgalanA guNone grahaNa kare che. te nimitte rAgadveSa karI jIva karma bAMdhe che. jAyadi jIvassevaM bhAvo saMsAracakavAlammi / idijiNavarehimaNido aNA diNidhaNo saNidhaNo vA // 130 // jAyate jIvasyaivaM bhAvaH saMsAracakravAle / iti jiNavarairbhaNito'nAdinidhanaH sanidhano vA // 130 // artha : saMsAracakavAlamAM te bhAve karIne paribhramaNa karatA jIvamAM keI jIvene saMsAra anAdisAMta che, ane keIne anAdi anaMta che, ema bhagavAna sarvare kahyuM che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 paMcAstikAya - vivecana : ema saMsAracakramAM vAraMvAra janmamaraNa karata pharyA kare che. badhAya saMsArI jIva anAdithI saMsAramAM che. bhavi jIvane saMsAra anAdisAMta ane avine anAdianaMta saMsAra che. moho rAgo doso cittapasAdo ya jassa bhAvammi / vijjhadi tassa suho vA asuho vA hodi prinnaamo||131|| mohoM rAgo dveSazcitaprasAdazca yasya bhAve / vidyate tasya zubho vA azubho vA bhavati pariNAmaH / / 131 // artha : ajJAna, rAgadveSa ane cittaprasannatA je je bhAvamAM varte che, tethI zubha ke azubha pariNAma thAya che. vivecana : zubhAzubha bhAvanuM kAraNa ajJAna, rAgadveSa ane cittaprasannatA che.' suhapariNAmo puNNaM asuho pAvaMti hadi jIvassa / dohaM poggalametto bhAvo kammattaNaM patto // 132 // zubhapariNAmaH puNyamazubhaH pApamiti bhavati jIvasya / dvayoH pudgalamAtro bhAvaH. karmatvaM prAptaH // 132 // artha : jIvane zubha pariNAmathI puNya thAya che, ane azubha pariNAmathI pApa thAya che. tenAthI zubhAzubha pudgalanA grahaNarUpa karmapaNuM prApta thAya che. vivecana : zubhabhAva zubha paramANu grahaNa karAve che ane azubhabhAva azuMbha paramANuM grahaNa karAve che. jamA kammassa phalaM visayaM phAsehiM bhuMjade NiyadaM / . jIveNa suhaM dukkhaM tahmA kammANi muttANi // 133 // 5 PDF
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 65 yasmAtkarmaNaH phalaM viSayaH sparzerbhujyate niyataM / jIvena sukhaM duHkhaM tasmAtkarmANi mUrtAni // 133 / / vivecana : karmanuM phaLa mUrta che kemake te mUrta viSayane mUrta sparzAdi dvArA bhegavatAM mUrta evA azuddha bhAvarUpe niyamathI anubhavAya che, tethI karma mUrta che ema nmanubhAna 42||y che. .. mutto phAsadi muttaM mutto mutteNa baMdhamaNuhavadi / jIvo muzivirahido gAhadi te tehiM uggahadi // 134 // mUrtaH spRzati mUtaM mUrto mUrtena baMdhamanubhavati / jIvo mUrti virahito gAhati tAni tairavagAhyate / / 134 // vivecana : mUrtakarma mUrta vargaNAne sparze che ane mUrta mUrta vaDe baMdhAya che. amUrta e jIva mUrtakarma sAthe ane mUrtakarma jIva sAthe paraspara ekakSetrAvagAhanA pAme che. rAgo jassa pasattho aNukaMpAsaMsido ya prinnaamo| . citami Nasthi kalussaM puNNaM jIvassa Asavadi // 135 // rAgo yasya prazasto'nukampAsaMzritazca pariNAmaH / citte nAsti kAluSyaM puNyaM jIvasyAsravati // 135 / / vivecana : jene prazasta rAga ane anukaMpAyukta pariNAma varte che tathA cittamAM kAleSatA nathI, te jIvane puNya Ave che. arahaMtasiddhasAhusu bhaci dhammammi jA ya khalu ceTThA / aNugamaNaM pi gurUNaM pasattharAgo ti vuccaMti. // 136 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya arhatsiddhasAdhuSu bhaktidharme yA ca khalu ceSTA / anugamanamapi gurUNAM prazastarAga iti bruvanti // 136 / / vivecanaH ahaMta-siddha sAdhumAM bhakti, dharmamAM pravRtti ane guru Adikane anusaravuM tene prazastarAga jJAnIo kahe che. tisidaM bubhukkhidaM vA duhidaM daThUNa jo du duhidmnno| paDivajjadi taM kivayA tassesA hodi aNukaMpA // 137 / / tRSitaM bubhukSitaM vA duHkhitaM dRSTvA yastu duHkhitamanAH / pratipadyate taM kRpayA tasyaiSA bhavatyanukampA // 137 / / artha : tRSAturane, kSudhAturane, rogIne athavA bIjA duHkhI mananA jIvane tenuM duHkha maTADavAnA upAyanI kriyA karavAmAM Ave tenuM nAma "anukaMpA. vivecana : prazna-anukaMpA eTale zuM ? . kharI anukaMpA te kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mekSa abhilASa, bhave kheda, prANadayA athavA aMtaradayA e che. e mekSanuM kAraNa che ane laukika anukaMpA che te puNyanuM kAraNa che. kodho va jadA mANo mAyA lobho va cittamAsejja / jIvassa kuNadi khohaM kaluso ti ya taM budhA veMti // 138 // krodho vA yadA mAno mAyA lobho vA cittamAsAdya / jIvasya karoti kSobhaM kAluSyamiti ca taM budhA vadanti / / 138 / / artha : kedha, mAna, mAyA ane lebhanI mIThAza jIvane kSobha pamADe che ane pApabhAvanI utpatti kare che. vivecana : kaSAyanA tIvra udayathI citta DahoLAI jAya te kSebha che. kaSAyarUpa pavanathI cittarUpI dariye khaLabhaLe
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya che. te kaSA maMda hoya tyAre cittanI prasannatArUpa zubhabhAva thAya che. cariyA pamAdabahulA kAlussaM loladA ya visayesu / paraparitAvapavAdo pAvassa ya AsavaM kuNadi // 139 // caryA pramAdabahulA kAluSyaM lolatA ca viSayeSu / paraparitApApavAdaH pApasya cAsravaM karoti / / 139 / / artha : ghaNuM pramAdavALI kriyA, cittanI malinatA, iMdriyaviSayamAM lubdhatA, bIjA jIvene duHkha devuM, tene apavAda bela e Adi vartanathI jIva "pApa-Asava' kare che. - vivecana : Avatatva be prakAre pApaAsava ane puNyaAsava. jagatanA ja AtmAne bhUlIne kriyA kare che te pramAda che. cittamAM kaleza kare, pAMca iMdriyanA viSayamAM lubdha thavuM, bIjA ne dukha ApavuM, bIjAnA avarNavAda belavA vagere azubhabhAvathI pApa Ave che, tethI pApa baMdhAya che. pApathI chUTe te raste maLe. yatnA ne upagathI varte te pApathI chUTe. saNNAo ya tilessA iMdiyavasadA ya attaradANi / NANaM ca duppauttaM moho pAvappadA hoMdi // 140 // saMjJAzca trilezyA indriyavazatA cArauidre / jJAnaM ca duHprayuktaM mohaH pApapradA bhavanti // 140 // artha : cAra saMjJA, kRSNAdi traNa vezyA, iMdriyavazatA, Arta ane raudradhyAna, duSTabhAvavALI dharmakriyAmAM moha e bhAva pApa-Asava che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 paMcAstikAya - vivecana : AhAra, bhaya, maithuna, parigrahamAM iMdrine AdhIna varte, nyAya anyAya na vicAre te vizeSa pApa bAMdhe. kRSNa nIla kApata lezyAthI pApa baMdhAya. Artaraudra dhyAna kare ane pApakAryone dharma mAne te vizeSa pApa bAMdhe. iMdiyakasAyasaNNA NiggahidA jehiM suTU Thumaggammi / jAvatAvattehiM pihiyaM pAvAsavaM chidaM // 141 / / indriyakaSAyasaMjJA nigRhItA yaiH suSThamArge / yAvattAvatteSAM pihitaM pApAsra chidraM // 141 / / artha : idri, kaSAya ane saMjJAne jaya karavAvALA kalyANakArI mArga jIvane je kALe varte che te kALe jIvane pApa-AsavarUpa chidrane nirodha che ema jANavuM. vivecana e badhAne jItavAne prayatna kare te pApa Asava rekAya te saMvaratatva che. viSaya, kaSAya ane saMjJA e zatruo che. e jitAze te lAbha thaze. jassa Na vijjadi rAgo doso moho va svvdnvesu| NAsavadi suhaM asuhaM samasuhRdukkhassa bhikkhussa // 142 / / yasya na vidyate rAgo dveSo moho vA sarvadravyeSu / nAsravati zubhamazubhaM samasukhaduHkhasya bhikSoH // 142 / / artha : jene sarva dravya pratye rAga, dveSa temaja ajJAna vartatuM nathI evA sukhaduHkhane viSe samAnatRSTinA dhaNI nigraMtha mahAtmAne zubhAzubha Asava nathI. vivecana je vastune yathArtha jANe che ane je rAgadveSa nathI karatA te mahApuruSane zubhAzubha AsaMva rekavArUpa saMvara thAya che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 69 jassa jadA khalu puNNa joge pAvaM ca Natthi viradassa / saMvaraNaM tassa tadA suhAsuhakadassa kammassa // 143 // yasya yadA khalu puNyaM yoge pApaM ca nAsti viratasya / saMvaraNaM tasya tadA zubhAzubhakRtasya karmaNaH // 143 / / artha : je saMyamIne jyAre yugamAM puNya pApanI pravRtti nathI tyAre tene zubhAzubhakarmaphtatvane "saMvara che, 'nirodha' che. vivecana : manavacanakAyAnI pravRtti reke, pApamAM ke puNyamAM na pravartAve tene saMvara thAya che. saMvarajogehiM judo tavehiM jo ciTThade bahuvihehiM / kammANa NijjaraNaM bahugANaM kuNadi so NiyadaM // 144 // saMvarayogAbhyAM yuktastapobhiyazceSTate bahuvidhaiH / karmaNAM nirjaraNaM bahukAnAM karoti sa niyataM // 144 // artha: vegane nirodha karIne je tapazcaryA kare che te nizcaya bahu prakAranAM karmonI nirjarA kare che. vivecane ? manavacanakAyAnA vegane rokI tapa kare tene navAM karma na baMdhAya ane ghaNI nirjarA thAya che. jo saMvareNa jutto appaTThapasAdhago hi appANaM / muNiUNa jhAdi NiyadaM gANaM sosaMdhuNodi kammarayaM // 145 // ___ yaH saMvareNa yuktaH AtmArthaprasAdhako hyAtmAnaM / jJAtvA dhyAyati niyataM jJAnaM ca saMdhunoti karmarajaH // 145 / / artha ? je AtmArthane sAdhanAra saMvarayukta, AtmasvarUpa jANIne tadrupa dhyAna kare che te mahAtmA sAdhu karmarajane khaMkherI nAkhe che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya vivecana : jene rAgadveSa maha nathI tene saMvara thAya che. pachI AtmadhyAnamAM lInatA thAya tyAre ghaNA karmanI nirbhara kare che. jassa Na vijjadi rAgo doso moho va jogaparikammo / tassa suhAsuhaDahaNo jhANamao jAyae agaNI // 146 // yasya na vidyate rAgo dveSo moho vA yogaparikarma / tasya zubhAzubhadahano dhyAnamayo jAyate agniH // 146 / / - artha jene rAga, dveSa temaja meha ane yogapariNamana vartatAM nathI tene zubhAzubha karmane bALIne bhasma karavAvALe dhyAnarUpI agni pragaTe. vivecana : rAgadveSa dUra thayA vinA AtmadhyAna na thAya. sAthe mAnyatA sAcI joIe. je na hoya tene jIva mAnI bese che. huM kAusagna karuM chuM, paNa zuM karyuM? upayoga paramAM che. pitAnA svarUpanuM bhAna oLakhANa nathI. samakti nathI tyAM kharI samAdhi nathI. manavacanakAyAnI bAhyapravRttine rekIne agnizikhAnI jema jJAnamAM sthira thavuM te dhyAna che. jyAM zuddhabhAva che evA paMcaparameSThImAM bhAva rAkhavAnA che. dhyAna eTale AtmA sthira thAya te. "zuddha bhAva mujamAM nathI, nathI sarva tujarUpa." jaM suhamasuhamudiNNaM bhAvaM ratto karedi jadi appA / so teNa havadi baMdho poggalakammeNa viviheNa // 147 // yaM zubhAzubhamudIrNaM bhAvaM raktaH karoti yadyAtmA / . sa tena bhavati baddhaH pudgalakarmaNA vividhena // 147 // vivecana : udayAgata karma anusAra rakta thaIne jIva
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 71 je zubhAzubha bhAvAne kare che, te vaDe te vividha karmapudgalAthI baMdhAya che. jogaNimittaM gahaNaM jogo maNavayaNakAyasaMbhRdo | bhAvaNimitto baMdho bhAvo radirAgadosamohajudo // 148 // yoganimittaM grahaNaM yogo manovacanakAyasaMbhUtaH / bhAvanimitto bandho bhAvo ratirAgadveSa mohayutaH || 148 || vivecana : yAga nimitte karma grahaNa thAya che ane bhAvanimitte baMdhAya che. ahIM manavacanakAyAnA vyApArathI AtmAnA pradezAnuM calAyamAna thavuM te yAga che ane rAgadveSamAhayukta AtmAnAM piraNAma te bhAva che. hedU caduvviyappo aTThaviyappasa kAraNaM bhaNidaM / tersi piya rAgAdI tesimabhAve Na bajjhati // 149 // hetuccaturvikalpo'STavikalpasya kAraNaM bhaNitam / teSAmapi ca rAgAdayasteSAmabhAvena na badhyante // 149 // vivecana : uddayAgata mithyAtva, avirati, kaSAya ane yAga e cAra, ATha prakAranA karma bAMdhavAnA pratyayeA che, temAM paNa AtmAnA rAgAdi bhAva hetu che, kemake rAgAdinA abhAvamAM pratyayA bAMdhI zakatA nathI. dumabhAve niyamA jAyadi NANissa AsavaNirodho / AsavabhAveNa viNA jAyadi kammassa da Nirodho // 150 // du hetvabhAve niyamAjjAyate jJAninaH AsravanirodhaH / AsravabhAvena vinA jAyate karmaNastu nirodhaH // 150 // vivecana : hetunA abhAvamAM niyamathI jJAnIne AsavanirAdha thAya che ane AsavanirAdhathI karmonA nidha thAya che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 paMcAstikAya kammassAbhAveNa ya savvaNhU savvalogadarasI ya / pAvadi iMdiyarahidaM avvAvAhaM suhamaNaMtaM // 151 / / karmaNAmabhAvena ca sarvajJaH sarvalokadarzI ca / prApnotIndriyarahitamavyAbAdhaM sukhamanantaM // 151 // vivecana : jyAre karmonA abhAvathI AtmA sarvajJa ane sarvalekadaza thAya che, tyAre indriyAtIta anaMta avyAbAdha sukhane pAme che. . daMsaNaNANasamaggaM. jhANaM No aNNadavvasaMjuttaM / jAyadi NijjarahedU sabhAvasahidassa sAdhussa // 152 // darzanajJAnasamagraM dhyAnaM no anyadravyasaMyuktaM / jAyate nirjarAhetuH svabhAvasahitasya sAdhoH // 152 // artha darzanajJAnathI bharapUra, anya dravyanA saMsargathI rahita evuM dhyAna nirjarA hetuthI dhyAve che te mahAtmA 'vApasahita' che. vivecana : darzanazAna upagathI bharapUra AtmA asaMga che evuM dhyAna jyAre thAya tyAre AtmasthiratA thAya che. jo saMvareNa jutto NijjaramANodha savvakammANi / vavagadavedAusso muyadi bhavaM teNa so mokkho // 153 // yaH saMvareNa yukto nirjaranatha sarvakarmANi / .. vyapagatavedyAyuSko muJcati bhavaM tena sa mokSaH / / 153 / / artha : je saMvarayukta sarva karmanI nirjarA karate chate vedanIya ane AyuSyakarmathI rahita thAya te mahAtmA te ja bhave mokSa pAme..
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 73 vivecana : saMvara thAya tA ja nirjarA thAya. bhAvameAkSa terame ane dravyamekSa caukrame thAya. kevaLajJAna thayA pachI cha mahinAnI aMdara mAkSe javAnA hAya te samruddhAta karavA ja paDe. vadhu kALa hoya te kare ke na paNa kare. ahIM navatattvanI vAta pUrNa thaI. have bAkInI 20 gAthA cUlikArUpa che, mokSamArgaprapaMca sUcikA cUlikA // jIvasahAvaM gANaM appaDihadadaMsaNaM aNaSNamayaM / cariyaM ca tesu yidaM asthittamarNidiyaM bhaNiyaM // 154 // jJAnamapratihatadarzanamananyamayaM / jIvasvabhAvaM cAritraM ca tayorniyatamastitvamaninditaM bhaNitaM / / 154 // artha : jIvanA svabhAva apratihata jJAnadarzana che. tenuM ananyamaya AcaraNa (zuddhanizcayamaya evA sthira svabhAva) te 'nirmala cAritra' sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che. vivecana : jIvanA svabhAva jJAnadarzanasvarUpa che. jJAnane tadna ghAta kare evuM kAi karyuM nathI. saMpUrNajJAna avarAI na jAya. jJAnadarzana saMpUrNa pragaTe tyAra pachI AvaraNa na thAya, jJAnadarzana peAtAnuM svarUpa che. jIvo sahAvaNiyado aNiyadaguNapajjaodha parasamao / jadi kuNadi sagaM samayaM pavbhassadi kammabaMdhAdo // 155 // jIva: svabhAvaniyataH aniyataguNaparyAyo'tha parasamayaH / yadi kurute svakaM samayaM prabhrasyati karmabandhAt // 155 / / artha : vastupaNe AtmAnA svabhAva nirmala ja che, guNa ane paryAya parasamayapariNAmIpaNe anAdithI pariNamyA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 paMcAstikAya che te draSTithI anirmala che. je te AtmA svasamayane prApta thAya te karmabaMdhathI rahita thAya. vivecana : jema pANImAM bIjI vastuo AvavAthI malina dekhAya che, chatAM pANI te pANurUpe ja rahe che tema AtmAne svabhAva te nirmala che. pitAnA svabhAvamAM rahe te mukta thAya. "svabhAvamAM rahevuM ane vibhAvathI mukAvuM" (u. chA. 5). samyagdarzanathI pitAne svabhAva pragaTe pachI saMvaranirjarA karato jIva karmabaMdhathI mukta thAya che. jo paradavvammi suhaM asuhaM rAgeNa kuNadi jadi bhAvaM / so sagacarittabhaTTho paracariyacaro havadi jIvo // 156 // yaH paradravye zubhamazubhaM rAgeNa karoti yadi bhAvaM / sa svakacaritrabhraSTaH paracaritacaro bhavati jIvaH // 156 / / artha : je paradravyane viSe zubha athavA azubha rAga kare che te jIva "svacAritrathI bhraSTa che ane paracAritra Acare che ema jANavuM. - vivecana : parane laIne zubhAzubha bhAva thAya che ane tethI karma baMdhAya che. svabhAvamAM jIva rahe te mekSa thAya. zubhAzubhabhAva te saMsAra che. "teha zubhAzubha chedatAM Upaje mekSasvabhAva." zubhAzubhamAM cAritrathI bhraSTa che. cAritra eTale sthiratA. samyagdarzana thAya pachI cAritra Ave che. cAritra ane pachI sAdhune siddhadazAnuM ja citta pravarte che chaDrethI sAtame ane sAmethI chaTTe ema thayA kare, pachI baLa vadhe tyAre zreNI mAMDe. zubhAzubhabhAva che te cAritrathI bhraSTatA che. cAritranA ghaNA bheda che. A vAta karI te nizcayanayanI che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 paMcAstikAya 'Asavadi jeNa puNNaM pAvaM vA appaNodha bhAveNa / so teNa paracaritto hava ditti jiNA parUvaMti // 157 // Asravati yena puNyaM pApaM vAtmano'tha bhAvena / sa tena paracaritraH bhavatIti jinAH prarUpayanti // 157 // artha : je bhAva vaDe AtmAne puNya athavA pApaAsavanI prApti thAya tema pravartamAna AtmA paracAritramAM varte che ema vItarAga sarve kahyuM che. vivecana : dharmakriyAmAM jeTale aMze rAga teTale aMze puNya, jeTalA aMze vItarAgabhAva teTalA aMze nirjarA. jJAnI che te svarUpasthiratA mATe bane teTale udyama kare che. jenuM phaLa puNya ke pApa Ave te paracAritra che. jo savvasaMgamukko aNaNNamaNo appaNaM sahAveNa / jANadi passadi NiyadaM sosagacariyaM caradi jiivo||158|| yaH sarvasaGgamuktaH ananyamanAH AtmAnaM svabhAvena / jAnAti pazyati niyataM saH svakacaritaM carati jIvaH // 158 / / artha je sarva saMgamAtrathI mukta thaI, ananyamayapaNe AtmasvabhAvamAM sthita che, nirmala jJAtA-draSTA che te svacAritra AcaranAra jIva che. vivecanaH je asaMga thayA che, mAruM jagatamAM kazuMye nathI evuM jene thayuM che, jene thayuM che, jeno svabhAva jANavA dekhavAne che te svacAritra AcaranAra jIva che. cariyaM caradi sagaM so jo prdvvppbhaavrhidppaa| dasaNaNANaviyappaM aviyappaM caradi appAdo // 159 // caritaM carati svakaM sa yaH paradravyAtmabhAvarahitAtmA / darzanajJAnavikalpamavikalpaM caratyAtmanaH // 156 / /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 paMcAstikAya artha : paradravya pratyenA bhAvathI rahita, nirvikalpa jJAnadarzanamaya pariNAmI AtmA che te svacAritrAcaraNa che. pitAnA svarUpamAM potAnA guNaparyAyane anubhava kare te ja svasamaya, svacAritra, saMyama, tapa, dhyAna badhuM eka che. svacAritramAM AvavA nizcayanayanI pradhAnatA karavI paDe, vyavahAranaya gauNa kare paDe. "sarva jIva che siddhasama" e draSTithI jue te kenA para rAga ane tenA para dveSa? huM zuddha chuM. parane jovAnuM baMdha kare te pitAmAM sthira thAya. svasamaya te ja mekSamArga che. dhammAdIsadahaNaM sammattaM NANamaMgapunvagadaM / / ciTThA tavaMhi cariyA vavahAro mokkhamaggotti // 160 // dharmAdizraddhAnaM samyaktvaM jJAnamaGgapUrvagataM / ceSTA tapasi caryA vyavahAro mokSamArga iti // 160 / / arthaH dharmAstikAyAdinA svarUpanI pratIti te "samyakRtva, bAra aMga ane pUrvanuM jANapaNuM te "jJAna, tapazcaryAdimAM pravRtti te "vyavahAra-mekSamArga che. vivecana : vyavahArathI nizcaya sAdhya che. prere te paramArthane te vyavahAra samaMta." je vyavahArathI nizcayamAM pahoMcAya te khare vyavahAra che. vyavahAra sAco hoya paraMtu te dvArA hetu sadhAya te saphaLa, nahIM te niSphaLa kahevAya. vyavahAra samyakatva-jJAna-cAritra manavacanakAyAnI pravRttine AdhIna che, sAdhana che. sAdhya nizcayamekSamArga che. NiccayaNayeNa bhaNido tihi tehiM samAhido hu jo appaa| Na kuNadi kiMcivi aNNaM Na muyadi so mokkhamaggotti / 161 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya nizcayanayena bhaNitastribhistaiH samAhitaH khalu yaH aatmaa| na karoti kiMcidapyanyaM na muJcati sa mokSamArga iti // 161 / / artha : te traNa vaDe samAhita AtmA, AtmA sivAya jyAM anya kiMcit mAtra karatuM nathI, mAtra ananya AtmAmaya che tyAM "nizcaya-mekSamArga sarvajJa vItarAge kahyo che. vivecana : vyavahAra ratatrayane AdhAre AtmAmAM sthiratA kare tyAM nizcayamekSamArga che. jo caradi NAdi picchadi appANaM appaNA aNaNNamayaM / so cAritaM gANaM dasaNamidi Niccido hodi // 162 // yazcarati jAnAti pazyati AtmAnamAtmanAnanyamayaM / sa cAritraM jJAnaM darzanamiti nizcito bhavati // 162 // artha je AtmA AtmasvabhAvamaya evA jJAnadarzanane ananyamaya Acare che, tene te nizcaya jJAna, darzana ane cAritra che. vivecanaH samyakdarzana-jJAna-cAritra-tapa Adi badhA guNe AtmAmAM rahe che, bahAra nathI. jeNa vijANAdi savvaM pecchadi so teNa sokkhamaNuhavadi / idi taM jANadi bhavio abhavvasatto Na saddahadi // 163 / / yena vijAnAti sarva pazyati sa tena saukhyamanubhavati / iti tajjAnAti bhavyo'bhavyasattvo na zraddhate // 163 // artha : je A sarva jANaze ane dekhaze te avyAbAdha sukha anubhavaze. A bhAvenI pratIti bhavyane thAya che, abhayane thatI nathI.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 paMcAstikAya vivecana : samyagdarzana AdinuM svarUpa jANa jIva samAdhAna pAme che. AtmabhAvamAM rahe te samAdhi che zamasaMvegAdi guNe paNa samyagdarzana vinA bejArUpa che, samyagdarzana sahita ratnarUpa che. "samyapha zabda sAMbhaLatAM ja AtmAne romAMca thAya tene samyagdarzana thAya ema devacaMdrajI kahe che. sAcI vastu jema che, tema bhagavAne kahI che, te bhavyathI manAya che, abhavyathI manAtI nathI. taikSaorrLavattAna mokaravamaLo.tti vidravALi . sAdhUhi idaM bhaNidaM tehiM du baMdho va mokkho vA // 164 / / darzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti sevitavyAni / sadhubhiridaM bhaNitaM taistu bandho vA mokSo vA // 164 / / artha : darzana, jJAna ane cAritra e "mokSamArga che, tenI sevAthI "mekSa" prApta thAya che, ane (amuka hetuthI) "baMdha" thAya che ema munioe kahyuM che. vivecanaH samyagdarzanajJAnacAritra e mekSamArga che. rAgadveSa hoya tyAM sudhI baMdhanuM kAraNa che. samyagdarzana Adi sahita zreNImAM vartatAM chatAM tyAM paNa baMdha thAya che. jyAM sudhI zubhAzubha bhAva che tyAM sudhI karmakSaya na thAya, puNya baMdhAya che. paravastune saMga che te baMdhanuM kAraNa che. aNNANAdo NANI jadi maNNAdi suddhsNpogaado| havaditti dukkhamokkha parasamayarado havadi jIvo // 165 // ajJAnAt jJAnI yadi manyate zuddhasaMprayogAt / bhavatIti duHkhamokSaH parasamayarato bhavati jIvaH / / 165 / /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 79 vivecana : je jIva ajJAna vaDe ema mAne ke zuddha evA advaitAnI bhaktithI ja duHkhakSayarUpa mekSa thAya che, tA te jIva parasamayamAM rakta thAya che. arahaMta siddhacediyapavayaNagaNaNANabhattisaMpaNNo / baMdhadi puNNaM bahuso Na du so kammakkhayaM kuNadi // 166 // arhatsiddhacaityapravacanagaNajJAnabhaktisampannaH / badhnAti puNyaM bahuzo na tu sa karmakSayaM karoti // 166 // artha : advaitasiddhacaityapravacanamunigaNajJAnabhaktisaMpanna ghaNuM puNya utpanna kare che, paNa te sarve karmanA kSaya karatA nathI. vivecana : AtmAmAM lIna thayA vinA karmakSaya na thAya. rAmacaMdrajI jyAre laMkA para caDhAI karIne AvyA tyAre rAvaNu bahurUpI vidyA sAdhavA zAMtinAtha bhagavAnanA derAsaramAM gayA ane tyAM padmAsana vALIne te para mAtInA sAthiyA karIne dhyAnamAM beThe. tenI khabara hanumAna Adine paDI. pachI teo vizna karavA AvyAM. ghaNAM vijJo karyAM. maMdodarIne mAyAthI matAvIne kahyuM ke A tamArI maMdedarIne harI jAuM chuM. tA paNa rAvaNu dhyAnathI leza mAtra caLyA nahIM. ATaluM dhyAna karyuM paNa e nirjarA arthe na karyuM. bIjI vastunI icchA hatI. padmapurANamAM AcArya kahe che ke ATaluM jo rAvaNe mAkSane arthe karyuM hAta tA mAkSa thAta. vastunI icchA che tyAM ArtadhyAna che. jassa hidayeNumattaM vA paradavvahi vijjade rAgo / soNa vijANadi samayaM sagassa savvAgamadharovi // 167 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya yasya hRdaye'NumAtro vA paradravye vidyate rAgaH / sa na vijAnAti samayaM svakasya sarvAgamadharo'pi // 167 // artha : jenA hRdayane viSe aNumAtra paradravya pratye rAga varte che, te sarve AgamanA jANakAra hAya tA paNa 'svasamaya' nathI jANatA ema jANavuM. vivecana : sAdhu hAya te maratAM sudhI satpuruSanI sevA kare, paNa lakSa khIjo hAya teA puNya baMdhAya paNa mekSa na thAya. zrutakevalI hAya ane paramAM vRtti gaI tA pramAda che mATe " samaya goyama mA vamANa " ema mahAvIra gautamane kahe che. 80 dharidu jassa Na sakkaM cittunbhAmaM viNA du appANaM / rodho tassa Na vijjhadi suhAsuhakadassa kammassa || 168 || dhattuM yasya na zakyazcittodbhrAmaM vinA tvAtmanaM / rodhastasya na vidyate zubhAzubhakRtasya karmaNaH || 168 / / vivecana : cittavibhramanA nirodha zuddha AtmabhAva vinA thatA nathI. ane jenuM citta vikSepa pAmeluM che tene zubhAzubha karmanA nirodha nathI. tamhA Niog dikAmo siMgo Nimmamo ya haviya puNo / siddhe kuNadi bhartti NivvANaM teNa pappAdi // 169 // tasmAnnivRttikAmo nissaGgo nirmamatvazca bhUtvA punaH / siddheSu karoti bhakti nirvANaM tena prApnoti // 166 // artha : te mATe sarva icchAthI nivartI niHsaMga ane nirmamatva thaIne je siddhasvarUpanI bhakti kare te nirvANune prApta thAya.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya vivecana : badhI IcchA rekIne siddhasvarUpanI bhakita ryA vinA, tenI sAthe abhedabhAva thayA vinA mekSa na thAya. jene AtmasvarUpanuM bhAna che tenuM kaheluM mAnya thayA vinA samyadarzana na thAya. samajaNa pheravavAnI che. aMtara pheravavAnuM che. sapayatthaM titthayaraM abhigadabuddhissa muttaroissa / dUrayaraM NivvANaM saMjamatavasaMpaottassa // 170 // sapadArtha tIrthaMkaramabhigatabuddheH sUtrarocinaH / dUrataraM nirvANaM saMyamatapaHsamprayuktasya / / 170 // artha : parameSThIpadane viSe jene tatvArtha pratItipUrvaka bhakti che, ane nigraMtha pravacanamAM rucipaNe jenI buddhi pariNamI che, temaja te saMyamatapasahita varte che te tene mekSa kaMI dUra nathI. vivecana : je sAce che te sAcAne ja bhaje che. mUrtimAna mekSa te puruSa che." (249) sapuruSa eLakhavA muzkela che. "guru oLakhavA ghaTa vairAgya." puruSa paramAtmA che, ema thAya tyAre ja bhakti Uge. "sapuruSamAM ja paramezvarabuddhi ene jJAnIoe paramadharma kahyo che)(254) mAhAsya na lAge tyAM sudhI bhakti na thAya. pratyakSa saddagurune meTo upakAra che. siddhasamAna AtmA che. emAM bhakti, lInatA thAya te mokSanuM kAraNa che. nigraMthapravacanamAM rUci te samyaktvanuM kAraNa che. pitAnA AtmAne jAgRta karavA bhakti karavAnI che. arahaMtasiddhace diyapavayaNabhatto pareNa NiyameNa / jo kuNadi tavokammaM so suraloMga samAdiyadi // 171 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya arhatsiddhacaityapravacanabhaktaH pareNa niyamena / yaH karoti tapaHkarma sa suralokaM samAdatte // 171 // artha : ahaMtanI, siddhanI, caityanI, pravacananI bhaktisahita je tapazcaryA kare che te te niyamathI devalekane aMgIkAra kare che. vivecana : bhakti vageremAM prazastarAgathI puNya baMdhAya che. tethI sArI gati thAya che. tamhA NivvudikAmo rAgaM savattha kuNadi mA kiMci / so teNa vIdarAgo bhaviyo bhavasAyaraM taradi // 172 // tasmAnivRttikAmo rAgaM sarvatra karotu mA kiMcit / sa tena vItarAgo bhavyo bhavasAgaraM tarati // 172 / / artha tethI IcchAmAtranI nivRtti kare. sarvatra kiMcitra mAtra paNa rAga kare mA; kemake vItarAga bhavasAgarane tare che. vivecana : paravastunI IcchA che, tyAM sudhI baMdha che. kyAMya paNa rAga na kare. vItarAga thayA vinA bhavasAgara na karAya. gautamasvAmIe jyAM sudhI bhagavAna upara rAga rAkhe tyAM sudhI kevaLajJAna na thayuM, paNa jyAre rAga chUTyo tyAre mekSa tha. maggappabhAvaNaTuM pavayaNabhattippacodideNa mayA / bhaNiyaM pavayaNasAraM paMcatthiyasaMgahaM suttaM // 173 // mArgaprabhAvanArthaM pravacanabhaktipracoditena mayA / bhaNitaM pravacanasAraM paJcAstikAyasaMgrahaM sUtraM // 173 / / artha : mArgane prabhAva thavAne arthe, pravacananI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAya 83 bhaktithI utpanna thayelI preraNAthI pravacananA rahasyabhUta paMcAstikAyanA saMgraharUpa A zAstra meM kahyuM. vivecana : badhAye pravacanane sAra "paMcAstikAya" mAM AvI jAya che. "dravyAnuyeganuM phaLa sarvabhAvathI virAma pAmavArUpa saMyama che" (866). e karavAnuM che. e rahasya hRdayamAM eMTe te mikSa thAya. darzanameha ghaTe, pAMca iMdriyanA viSayamAM udAsInatA thAya ane puruSane vega hoya te ja A paMcAstikAyazAstra pariName che. zraddhA paNa vizeSa nirmala dravyAnugathI thAya che. enA mukhya pAtra muni che, tema chatAM samyaktva nirmala thavAnuM kAraNa che. eka vacana paNa jJAnInuM hRdayamAM UtaryuM te kalyANa thaI gayuM. A paMcAstikAya samAdhimaraNanuM kAraNa che. mULa graMtha zrI kuMdakuMdAcAryane racele che. te uparathI parama kRpALudeve gujarAtI avataraNa karyuM che te sarala hevAthI samajAya evuM che. iti paMcAstikAyasamAptam
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ WS