Book Title: Nandanvan Kalpataru 2000 00 SrNo 04
Author(s): Kirtitrai
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521004/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH 4 NE SANSTRENDRAPARISHAD zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye // kalpatarunandanavanasatko'yaM nandatAt suciram // caturthI zAkhA (dakSiNAyanam) vi.saM. 2056 saMGkalanam kIrtitrayI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - nandanavanakalpataruH |zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye // | kalpatarunandanavanasatko'yaM nandatAt suciram // caturthI zAkhA (dakSiNAyanam) vi.saM. 2056 saMGkalanam kIrtitrayI Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - nandanavanakalpataruH // caturthI zAkhA // (saMskRtabhASAmayaM ayana-patram // saMDulanam : kIrtitrayI // sarve'dhikArAHsvAyattAH // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi. saM. 2056, I.saM. 2000 mUlyam - saMskRtasAhityaruciH // prAptisthAnam : 1. zanubhAI ke. zAha, jIrAlApADo, khaMbhAta / 2. sarasvatI pustaka bhaNDAra, amadAvAda / mudraNam : sacina enTaraprAijha, amadAvAda // phona : 079-7497047 mobAIla : 9825011414 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivednm|| bhoH ! svAdhyAyarasikAH ! pravartamAno'yaM saMvatsara: zramaNabhagavanmahAvIrasvAminaH SaDvizatizatatamo janmasaMvatsaro'sti / ata eva vayamAgAminI zAkhAM bhagavanmahAvIrasvAmi vizeSAGkatvena prakAzayitumutsukAH / enamanulakSya bhagavanmahAvIrasya jIvanaM sAdhanAM dezanAM tapazcaraNamityAdiviSayAnAzritya yatkiJcidapi gadyaM padyaM vA nUtanaM saMskRta prAkRtaM vA sAhityasarjanaM kRtvA bhavanto'smAkaM preSayantu ityunurodho'sti bhavataH prti| (lekhapreSaNasyA'vadhiH - vi.saM. 2057 mAghabahulAmAvAsyA dinAGkaH - 23-2-2001) samparkasUtram - "vijayazIlacandrasUri" C/o. atula eca. kApaDiyA A/9, jAgRti phleTsa, mahAvIra TAvara pAchaLa, pAlaDI, amadAvAda - 380 007. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = anukramaH = kRtiH kartA 00000000 zrIzaGkezvarapArzvanAthajina-gItikA // -vijayazIlacandrasUriH // zrImadbAhubalistavaH // -em. ke. najhuNDasvAmI 100000000 stutyaSTakam -vijayabhadrasenasUriH / mitrasantApaH / -em. ke. najhuNDasvAmI caritra AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvarANAM -vijayasomacandrasUri jIvanacaritam ' / AsvAda: 6 // cintanadhArA // ) -muniratnakIrtivijayaH trivargaH --munidharmakIrtivijayaH vikAsaH -munidharmakIrtivijayaH Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( syAdvAdasya parAjetA na bhUto na bhaviSyati / -munihitavardhanavijayaH patram -munidharmakIrtivijayaH vivAdA vyAna-sahayoH -vijayazIlacandrasUriH jhanakathA -vijayazIlacandrasUriH hai bhagadada -muniratnakIrtivijayaH bhAvanA bhavanAzinI -muniratnakIrtivijayaH satyaghaTanA -munidharmakIrtivijayaH -munidharmakIrtivijayaH kaH khalu kena jIvati ? -munikalyANakIrtivijayaH buddhiyasya dhanaM tsy| -sAdhvI yugandharAzrI subhASita-kathA -ema. ke. na NDasvAmI marma-narma Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -vijayapradyumnasUrI siridasaveyAliyaM jayau saMvegamaMjarIkulayaM -munikalyANakIrtivijayaH -munikalyANakIrtivijayaH pAkata patram aimuttamuNikahA -vijayabhadrasenasari Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzaGkezvarapArzvanAthajina-gItikA // (yamanakalyANa-rAgaNa gIyate) vande zaGkezvarajinacandraM vandeDahaM gatapAtakatandra... amlAnaM yadvadanakamalamiha, rAjati nityonnidrm| surabhitadharmaparAgaprakaTane, yadaharnizamadaridram kaThinakarmakASThAni vidagdhu, vhnisdRshmtirudrm| dviSTajaneSvapi ziSTajaneSviva, tvAM kAruNyasamudram .....2 suprasannamadhurA tava dRSTi-rvidadhAtviha mama bhadram / vitara vitara he jinavara ! mAM, guNanidhAnamunmudram .....3 - vijayazIlacandrasUriH ccce0000 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maasumme ( // zrImadbAhubalistavaH // em. ke. naaNDasvAmI prasanna-mukhamudrAya namaste dhIracetase / namaste'dbhutagAtrAya namo bAhubale namaH / / zubhrAbhraparivItastvaM ucchirA dhIralocanaH / / pazyan lokAnazeSAMzca vinItAn kuruSe nanu / / varNayanti rasena tvAM sthAne khaNDAntarAgatAH / jagat snihati bhavye'rthe nivRttAsUyamUrjite / / iyatI mUrtireSetthaM janAnAmabhidhAsyatAm / laukikIyaM smRtA vANI neyattA mahitasya te / / idaM tava mukhe teja: iyaM cA'pi prasannatA / anugrahavatI dRSTiriyaM cA'nyatra durlabham / / unnato'pi vivastro'pi mahAkAyo'pyabhUSaNaH / pazyatAM sundaro bAla iva dhanya, virAjase / / AtmagauravarakSArthaM jitvA'pi bhrAtaraM puna: / tasmAyevopadIkRtya vijayaM bhrAjase bhRzam / / ahaGkArasya janakau zauryatyAgau kadAcana / tadvAMstvaM prazrayAdhikyAt guNAt guNamavardhayaH / / 7 2 ehe Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - marIONA RImmorea apanIyA'ndhakAra dAG manasazcakSuSorapi / buddhiM pracodya rakSA'smAn bhAsvAniva navodita: / / 9 kAmakrodhAvRtiM kSiptvA prottiSThata guNonnatA: / bodhayitre'khilAnevaM tubhyaM bAhubale nama: // 10 prasannamukhamudrAya namaste dhIracetase / namaste'dbhutagAtrAya namo bAhubale nama: / 7 3 - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -0000 CO siddhAntamahodidha-nyAyavAcaspatiAcAryazrIvijayodayasUrIzvarANAM stutyaSTakam -vijayabhadrasenasUriH ro jo bhaktyA sarvajinAn natvA gurorgurvanubhAvataH / sarasvatyAH prasAdena racayAmyetadaSTakam pUjyazAsanasamrAjaH ziSyaM zrInemisUriNaH / suguruM staumi sadbhaktyA zrImantamudayAbhidham alaDakRtaM guNaiH sarvaiH sanmuniSUttamaM tthaa| udayaM sUriNaM vande bhavyAnAM hitakAriNam karmaNAmAzravaM roddhaM sadA saMvaradhAriNam / vayaM sarva stumo bhaktyA gurudevaM kRpAnidhim yathA'rkatApataptebhyaH zaityaM yacchati candramAH / bhavatApena taptebhyaH tathA bodhena zaityadam svabhAve ca sadA raktaM vibhAve virataM tathA / udayAkhyaM guruM naumi ratnatritayapAlakam cintAralaM hi raneSu graheSu candramA yathA / samudAye susAdhUnAM sUrIza udayAbhidhaH AzIrvAdaM navIne'bde mama kalyANakArakam / mahyaM yacchata he pUjya! gurudeva! guNAkara! // 5 // yugmam // do cho moTo Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrasantApaH ( 1 ) tvayi hanta vayasyapazcime sati mitre pralayaM sameSyati / hRdayaM ca tamaH samAvRtaM satataM me'zruvRte vilocane // em. ke. naJjuNDasvAmI (2) jvalati tvayi nA'rpitaM sakhe hRdupoDhaM kiyadapyupAyanam / ayi saMprati nirgate tvayi pratikhedo hRdaye kiyAnayam / (3) tava hAsavacAMsi yAnyatipramude pUrvamudAhRtAnyahaH / iha duHkhakRte smRtAni cet praNayenA'lamalaM suhRttayA // (4) tava saMsmaraNAzruNA''plute mama citte vimale mRdunyapi pratibimbamanupravezitaM vada kenA'dya vicAlyate tava // Ole Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA caritra kRpA kRpAvijJAnAd ye, jagati viditA, jJAnaniratAH, anAsaktA ArSAH, prakRtisaralAH, sAdhakavarAH / sudhIkastUrAkhyAH, suyativRSabhAH, sUrimukuTAH, kathaM vA teSAM, guNagaNakathA mandamatinA? / / prAkRtavizAradAcAryazrIvijayakastUrasUrIzvarANAM jIvanacaritam // -vijayasomacandrasUriH 69) 69 AcAryA jinazAsanonnatikarAH -7) vaiziSTyaviziSTe loke'smin vividhAnAM darzanAnAM dharmANAM ca sadbhAve'pi anekAntamaNDitamarhaddarzanaM jainadharmazca varIvartete / tasya darzanasya prarUpakAH, tIrthasya sthApakAzca kevalajJAna-darzanadharA vizvakalyANakArakAH, kRpAparAH tIrthakarAH "arhantaH", paraM, anekAntadarzanasya prasArakAH, jainazAsanasyonnatikarA yogakSemakarAzca "AcAryAH" bhagavanta eva / uktaM ca "titthayarasamo sUrI, sammaM jo jinamayaM payAseI" iti| paramakRpAloH paramAtmanaH zrImahAvIrasvAminaH zAsane adyAvadhi aneke zrIsUribhagavantaH babhUvuH, bhavanti, bhaviSyanti ca, ye svApekSAM vinA jinazAsanadhuro vahanaM gItArthabhAvena akurvan, kurvanti, kariSyanti ca / svanAmadhanyAnAM teSAM pUrvAcAryANAM pAvanaparamparAyAM sUricakracakravartinaH paramapUjyapAdAH zAsanasamrADAcAryazrImadvijayanemisUrIzvarA dedIpyante sma / nijAnvitA navaratnanibhAH nava AcAryA bhagavantaH azobhanta / teSAmantimA vAtsalyavAridhInAM paramapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarANAM paTTadharAH prAkRtavAgvizAradAH, guNagaNasamalaGkatAH, pragurubhagavantaH, paramapUjyAcAryazrIvijayakastUrasUrIzvarAH / / nirmalA yeSAM mukhAkRtiH, nirdambhA yeSAM kRtiH, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSpApA yeSAM pravRttiH, nirdoSA yeSAM vRttiH guNanidhInAM teSAM mahApuruSANAM guNagaNaM gaNayitumahaM kathaM zaknuyAm ? yeSAM guNasandhUnAM bindurapi na jJAyate, teSAM varNanaM kathaM kariSye ? yeSAM dinacaryApi varNayitum azakyA, teSAM jIvanavarNanaM kathaM nAma zakyam ? tathApi mandadhIrbAlo'haM yathAtathA teSAM guNagaNalekhanaM kariSyAmi, tanna hAsyapAtram / "bAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya, vistIrNatAM kathayati svadhiyAmburAzeH" ityuktatvAt / evaM ca tatrabhavatAM pUjyavarANAM na jIvanacaritaM paraM keSAJcid viziSTaguNAnAM varNanaM kariSye / saMyamapUtAnAM puNyAtmanAM teSAM puNyanAmasmaraNapUrvakaM yathAmati yatkiJcidapi likhyate, tatsarvaM me svAdhyAyarUpameva syAd iti ahaM manye / yataH 'AvazyakasvAdhyAyasamo hi gurUNAM guNAnuvAdaH " // "" (2) 7 zucInAM zrImatAM gehe yogabhraSTo hi jAyate ihaiva jambUdvIpe nAnArAjyavibhUSite bhAratarASTre dharmakarmanirate gUrjararAjye anekaitihAsikaprasaGgasAkSIbhUte'hamadAvAdetyaparAbhidhAnaM 'rAjanagaraM' nAma gUrjarapaTTanagaraM varIvRtyate / yatra na kevalaM pratipolaM, pratipathamapi ramaNIyAni jinacaityAni virAjante, poSadhazAlAzca / tato'tratyAH zrAvakA na kevalaM vyApAriNaH paraM zraddhAvanto dharmArAdhakAzca / nagarAntarmANekacokAkhyaM mukhyasthAnam / tatra kSetrapAlapolAravyaM polaM zobhate / tasmiMzca phattecaMda-nAnacaMda-kInakhAbavAleti viditaM jinazAsanAnurAgi, devagurucaraNopAsakaM kuTumbaM vartate sma / kule'smin 'amIcaMdabhAI' nAmnA paramazraddhAluH, arhaccaraNasevI zrAvakaH, tasya ca zIlAdiguNagaNasamalaGkRtA, jinadharmAnurAgiNI dharmAGganA 'caMpAbena' zrAvikA / tasyA: kukSau azvabANanidhicandrasamalaGkRte (1957) vikramavarSe pauSe mAse kRSNapakSe pratipadi zubhalakSaNopetaH, sarvajanAnandakArI suputraH samajani / jyotirvido'pi pitarau jagaduH, 7 QV Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - yadasya bAlakasya lagnakuNDalyAM kendra sUrya-budha-candrAH, dhanarAzau ca bRhaspatirityAdhuccatamo grahayogaH / ataH khalu yuvAM dhanyau, yad yuvayoH kule etAdRzaH putraratnaH samAgataH, sa yuvayoH kuladIpakaH, jagadupakArakazca bhaviSyati / pitRbhyAM tasya "kAntilAla" ityabhidhAnaM kRtam / tasya ca ratibhAI, himmatabhAI iti bandhU AstAm / vidyopArjanakAle ca manasukhabhAI-zeThAkhye pole jainazAlAyAM sa pitRbhyAM preSitaH / khaMbhAtanivAsinaH umedacaMdabhAIzikSakasya samIpe vyavahAriko'bhyAsaH kAritaH / paraM tasmai bAlakAya vyavahArikAbhyAso na rocate ataH, bhaTThInIbArItinAmapolavartini zrIvIravijayopAzraye vayovRddho munizrIpratApavijayAkhyaH sAdhurvartate, sa tasya samIpe'hanizaM yAti, zubhAzIrvAdaM ca gRhNAti / evaM bAlyata eva sa sAdhUnAM darzanaM sevAM ca karoti / vizeSatazca vayovRddhAH pUjyapAdA AcAryazrIvijayasiddhisUrIzvarAH (bApajI mahArAja) tasya saMsAripitRvyAH, paramatapasvinI sAdhvI zrIzAntizrI ca saMsAri-pitRSvasA, AstAm / etAdRzasya kAntilAlasya cittaM saMsAre kathaM rameta? | tadA sarvatra prasiddhAH zAsanasamrAD-AcAryazrIvijayanemisUrIzvarA rAjanagare pAMjarApolavartinyupAzraye samAgatAH / SoDazAbdiko yuvA kAntilAlastatra yayau / pUjyapAdAnAM ca darzanenAntarAtmani atIvAhlAdaH saJjAtaH / tadaiva vAtsalyavAridhInAM paMnyAsapravarANAM paramapUjyazrIvijJAnavijayagaNivarANAM samAgamo'bhavat / dine dine samparko vardhate sma, vardhamAnazca sAdhUnAM samparkaH samarpaNe pariNamate "ziSyaste'haM, zAdhi mAM, tvAM prapannam" // (3) ____7) gurukRpA hi kevalam (7) paramapUjyapAdA AcAryazrIvijayanemisUrIzvarAH saparivArA rAjanagarAd vihatya kramazo rAjasthAna-marubhUmi gatavantaH / tatra mevADabhUmau nAvalIsTezanAdUravartini godhUmakSetre rasaturaganAradendu (1976)mite vikramAbde phAlgunamAse kRSNapakSe tRtIyAyAM tithau rAjanagarAt palAyitvA samAgataH kAntilAlaH paMnyAsapravarazrIvijJAnavijayAnAM sannidhau dIkSitavAn / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasya ca gurubhiH munizrIkastUravijayaH ityabhidhAnaM kRtam / dIkSAdinAdeva munizrIkastUravijayAH pUjyaguruvaryANAM caraNe tathA samarpaNaM kRtavantaH yathA kathyate-nijacakSurtyAM na kadA dRSTaM, karNAbhyAM na zrutaM, jihvayA na kiJciduktaM, manasi na svayaM cintitaM, paraM guruvaryaiH yad dRSTaM, zrutaM, kathitaM, cintitaM ca tadeva prmaanniikRtm| pUjyaguruvaryaiH - "divase rAtriH, rAtrau vA divA" ityuktaM, tadapi taiH "tathA iti kRtvA svIkRtam: "ANAe dhammo,' "AjJA gurUNAmavicAraNIyA' iti zAstreSUktatvAt / "gurUNAM caraNaM me zaraNam" iti manyamAnAH, na kadAcitteSAM zaraNamujjhitavantaH, teSAM vinayaM vA tyattkavantaH yataH zAstreSuktam nANassa hoI bhAgI, thirayaradasaNe caritte y| dhaNNA jAvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // prApnoti vinayAjjJAnaM, jJAnAddarzanasambhavaH / tatazcaraNasampatti-zcAnte mokSasukhaM labhet / / iti / / gurukRpAphalamapi taiH pratyakSamanubhUtam / dIkSAgrahaNakAle svakIyA kIdRzI paristhitiH? tadanantaraM ca jinazAsananabhoGgaNe kIdRzI sthitiH? gurukRpA phalati sarvatra; na vidyA, na ca paurussm....|| 69) vijayavijJAnasUrIzvarANAM vijJAnam (69) paramapUjyA AcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarAH zAsanasamrATsamudAye cANakyanibhA buddhimantaH Asan / pUjyapAdA AcAryazrIvijayanemisUrIzvarA bhagavanto'pi yathAprasaGgaM teSAmabhiprAyaM svIkRrvanti sma, sollAsaM bruvanti sma ca / "vijJAnavijaya ! tvaM khaluM dhiimaan"| teSAmAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarANAmantarAtmani eko'bhilASa AsId, yad-"madIya ekamAtra: kastUravijayo'stu, tasya tu anekA bhaveyuH" / / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kastUravijayaH kevalaM madIyo na bhUtvA zAsanasya bhuuyaat:"| "dIkSAsamaye yaH zabdAnAmuccAramapi spaSTaM kartuM na azaknot, tasya kastUravijayasya nAma sAdhavaH zrAvakAzca sadA gRhNIyuH" iti guruziSyabhAvaM vismRtya munikastUravijayaM zrutasampannaM kartuM nAnAvidhAH sarve prayAsAH kRtAH / sarve bAhyA vyavahArAH tyaktAH, cAturmAsA apyaneke marubhUmau biDAlAdigrAmeSu kRtAH yatra ke'pi na samAyAnti, gacchanti vA / yadi eko munikastUravijayaH samartho bhavet, tadanu kA cintA? / ekenApi suputreNa, siMhI svapiti nirbharam / sahaiva dazabhiH putrai-riM vahati gardabhI / / ityuktatvAt / guruniSTho mandabuddhirapi munizrIkastUravijayo gurUNAM manobhilASaM vijJAya jJAnayogaM svIkRtya satatasvAdhyAyaparatayA zrutaniSTho gItArthaH saJjAtaH // "aho ! te khalu dhanyAH ziSyAH, yeSAM hRdaye gurUNAM saMvAsaH, te hi dhanyA guravaH, yeSAM hRdaye ziSyANAM samutkarSaH" || 69) jJAnavanto guruvarAH ("gurujI") 69) vinayAd gurukRpAto vA yathA jJAnaprAptiH, tathA prayAsasAdhyApi jJAnasampattiH / muni zrIkastUravijayaH saMsAritve, saMyamasvIkArAnantaraM ca akSaroccAraNamapi spaSTaM kartuM samarthA nAsan, ataH sarve draSTAra evaM manyante sma-" munizrIkastUravijayo'yaM kathaM adhyeSyati kathaM vA jJAna prApsyati? kathaM ca vyAkhyAnaM dAsyati ?; paraM yathArthaprayatnazIlatayA, svAdhyAyaparatayA ca paNDitAnAmasadbhAve'pi svayaM satataM sanniSThaM prayAsa samArabhya na kevalaM jJAninaH, kiMtu paramagItArthAH, tAttvikAH, sarvamAnyAzcAbhavan / "zraddhAvAn labhate jJAnaM, tatparaH saMyatendriyaH" iti gItoktizcaritArthIkRtA / yo jJAnaprAptiprayAsaH saMyamasya prArambhaSu varSeSvAsIt, sa eva jIvanasyAntimakSaNaM yAvad 19 10 en Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsIt / svAdhyAyarasikatayA pratikSaNaM teSAM karakamaleSu ko'pi grantho'vazyaM bhavedeva, gocaryA (bhojanasya) anantaraM zAstrAntarAsattve akhaNDAnandAdikaM gurjaramAsikamapi syAt / na kevalaM pustakAnAM paThanamAnaM te kurvanti, kintu tasminneva samaye cintanamapyekAgratayA kurvanta Asate, tato ye granthAH taiH paThitAH, te sarve cihnitAH, kiJcid likhitAzca adyApi vartante / evam upayoginaH padArthAH zlokAzca svakIye saGgrahapustake likhitA api vidynte| zAstrANAmabhyAsataH avagAhanatazca navInapadArthopalabdhau paramaprasannA api te bhavanti sma / yaduktaM - "jaha jaha suyamavagAhai, aisayarasasaMjAyamauvvaM / / taha taha palhAi muNI, nvnvsNvegsddhaae||" iti // dve dve locane sarveSAM, vidyA tRtiiylocnm| caturthaM locanaM dharmaH, jJAnI anantalocanam ||iti ca / evaM ca jJAnamahodadhitayA, anantalocanatayA ca tatrabhavantaste mUrtimantaH caladagranthAlayasamAH, sAkSAt gaNakayantrasadRzAzca smjaaynt| AgamasamudrAvagAhanato, vividhazAstrAvalokanatazca yad jJAnaM te prAptavantaH, tad anyebhyo'pi nirantaramapramattatayA dattavantaH // yataH "annadAnAt paraM nAsti, vidyAdAnaM tato'dhikam / annadAnAn kSaNaM tRptiH, yAvajjIvaM ca vidyayA // " iti / tasmin tasmin samaye AtmanaH ziSyAH prathamaM munizrIyazobhadravijayAdayaH, tadanu munizrIzubhaGkaravijaya, munizrIkumudacandravijaya, munizrIcandrodayavijaya, munizrIbalabhadravijaya, munizrIkIrticandravijaya, munizrI sUryodayavijayAdayaH, pazcAd guruvaryAH munizrIazokacandra vijayAdayaH, tadanantaraM munizrI jayacandravijaya, munizrI abhayacandravijaya, munizrIprabodhacandravijaya, munizrIpramodacandravijaya, munizrIajitacandravijayAdayaH, munizrI zIlacandravijayAdayaH, antimavarSeSu munizrIkalyANacandra-hIMkAracaMdravijayAdayo mAdRzAzca mandamatayastathA saprayAsaM pAThitAH, yathA te sarve prAyaH adya sUripadasamaGkatA vidvAMso'bhavan / pUjyairAcAryamahArAjaiH AcArya zrIvijayacandrodayasUrIzvaraiH uktam-pUjyaguruvarA yathA 19 11 kA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnavantaH, tathA jJAnalabdhimanto'pi / dIkSAyAH prArambheSu varSeSu vayaM teSAM pArzve pariziSTaparvaM paThAmaH sma, tadA pUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrivarAH proktavantaH-evaM gurusamIpe sarvaM paThitvA tvaM kathaM vijJo bhaviSyasi, svayameva abhyAsaH kAryaH, yannAvabudhyate tatra cihna kAryam, pazcAt tava gurUNAM samIpe praSTavyam / tathA kRtvA gurUNAM samIpaM gataH, sarvaM pRSTam, guruvarAH smitvA prAhuH kimetat sarvaM na budhyase?, ityuktvA mastake TappalikAM dadati sma, tadaiva tat sarvamavabuddham evaM ca bahubhirbahuzaH anubhUtam / pUjyaguruvaryaiH (AcAryazrIvijayaazokacandrasUrIzvaraiH) kathitam, guruvarAH proktavanta:yasyA gAthAyAH, yasya viSayasya vA artho nAvabudhyeta, tadA pUrvAparasambandhaH punaH draSTavyaH, tathA cAvazyaM sarvaM smaraNamAgacchet / prAyaH surendranagare gagananayanabhonetramite (2020) vikramAbde cAturmAse SaSThakarmagranthasya vAcanA pracalati sma / guruvarAH sarve bhAvanagaraM sthitAH / atra ca vAcanAyAM kasyAzcid gAthAyA artho yathArtho na ajJAyata, "pUrvAparasambandho draSTavyaH" iti guruvaravAkyaM smaraNamAgatam, tathaiva kRte sarvo'rtho yathArthatayAjJAtaH / saMyamasya prArambheSu dineSveva mAmAkhyAtavantaH pUjyAH, kiM te'bhilaSitam ? vidyA vA, sukhaM vA? vidyA cet, tarhi sadaiSaH zlokaH smaraNIyaH "sukhArthI cet tyajed vidyAm, vidyArthI cet tyajet sukham / sukhArthinaH kuto vidyA? vidyArthinaH kutaH sukham ? / / " iti / evaM ca yasya yad yogyam, tadavazyaM tasmai te kathitavantaH, tena ca yathA tasya zreyo'pi avazyaM bhvet| tatrabhavadbhiH pUjyaiH na kevalaM nijaziSyAH, paraMtu aneke parasamudAyavartinaH sAdhavo'pi adhyApitAH / sarve'pi te jJAnadAtRtvena paramopakAritAM darzayituM pUjyAn sadA "gurujI" ityevaM paramAdaraNIyatayA kathitavantaH / teSAM sakAzAdanye'pi paNDitazrIbhagavAnadAsa-harakhacaMda, pro.zrIhIrAlAla-rasikalAla-kApaDiyAdayaH sAkSarAH, gurjararAjyavittAdhyakSa-kAntilAla-ghiyA prabhRtayaH rAjapuruSAH, hAIkorTa nyAyAdhIza-sAkalacaMdabhAI zeTha viramagAmavAlA, sUracaMdabhAI badAmI, jhaveracaMdabhAI mAstarapramukhAH, lallubhAI-nemacaMda-dalAla, jAdavajIbhAI-amaracaMda 9 12 er Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - desAI, kAntibhAI-pradhAnA vyApAriNo'pi svasvakSayopazamAnusAramadhItavantaH / aho ! jJAnanidhInAM guruvarANAM jJAnamahimA adyApi jegIyate / / 7) prAkRtavAvizAradAH 7) vyAkaraNa-nyAya-darzana-sAhityapAraMgatA buddhinipuNA vidvAMso bahavaH, paraM sacUrNi-bhASyaniyuktikA jainAgamAH, prakaraNAni, jainAvazyakasUtrAdIni ityevaM prabhUtataraM jainasAhityaM ca yayA bhASayA nibaddhaM tasyA jainAnAM mAtRtulyAyAH prAkRtabhASAyA adhyayanaM luptaprAyam, dhImanto'pi tadabhyAse na prayatnazIlAH, ataH pUjyapAdainirdhAritam "sarve yathecchaM kurvantu, ahaM tuM prAkRtabhASAdhyayanaM saprayatnaM kariSyAmi" iti / prArambhata eva tathA prayAsaH samArabdhaH, yathA teSAM prAkRtavAgvizAradatvena loke prsiddhirjaataa| zrutametad-ekavAraM pUjyapAdA AcAryazrIvijayanemisUrIzvarA bhagavantaH zAstrAdhyApanaM kArayanti sma, munizrIlAvaNyavijayapramukhAH sAdhava Asan / tadA 'achuTTha'iti prAkRtaH zabdaH samAgataH, pUjyapAdaiH sarvebhyaH pRSTam, ko'rthaH adbhuTThazabdasya, na ke'pi pratyuttaramadaduH / tadA pUjyapAdaiH munizrIkastUravijayaM prati dRSTiH kRtA, tena ca kSaNamapyavilambyoktam "sArddhatrayam" iti / pUjyAH prasannIbhUya bhASitavantaH "avazyameSa kastUravijayo bhaviSye prAkRtavAvizArado bhaviSyati" iti / zAsanasamrAjAM etasyA vAcaH phalazrutitayeva, saMyamasvIkArAdanu SaSThe varSe eva, nayanamadanAradavidhumite (1982) vikramavarSe munikastUravijayaiH prAkRtazabda-dhAturUpAdyanekaviSayagumphitA "prAkRtarUpamAlA" prathamaM prakAzitA / tasyAH prastAvanAyAM prAkRtabhASAmarmajJaiH munizrIpadmavijayaiH (vijayapadmasUribhiH) prAkRtabhASA adhyayanAvazyakatA darzitA, prakAzakamunibhyazca dhanyavAdo dattaH / prAkRtavijJAnapAThamAlA-prAkRtabhASAyA abhyAso'nubhavagamyaH, prAkRtabhASA-pravezo'pi na tathA saralaH, tadarthaM yaH prayatna kriyate, sa tairanubhUtaH, ataH prAkRtAbhilASiNAM vidyArthinAM prAkRtabhASAyAM saralatayA pravezaH syAditi vicArya kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitaM 9 13 em Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemazabdAnuzAsanASTamAdhyAyarUpaM prAkRtavyAkaraNamanusRtya svapUjyaguruvaranAmasamalaGkatA "prAkRtavijJAnapAThamAlA" mahAvratanidhinandacandrayute (1995) vikramAbde tatrabhavadbhiH pUjyairviracitA / samprati sarve sAdhavaH, sAdhvyaH, prAkRtavidyArthinazca tAmeva pAThamAlAM paThantaH prAkRtabhASAyAM pravezaM kurvanti, pUjyaguruvarANAM nAma cAhanizaM smaranti / adhyayanagranthatve'pi adyayAvat tasyAH caturthI AvRttiH prAkAzyaM nItA / viziSTaiH sAdhubhiH, pro. abhyaGkara, paM. lAlacandra-bhagavAnadAsa-gAMdhI prabhRtibhividvadbhizca muktakaNThaM sA prazaMsitA / caturthyAmAvRttI vidvadvaryaiH pUjyamunirAjazrIjambUvijayajImahArAjailikhitam - "etasyAH pAThamAlAyA abhyAsena prAkRtasAhitye saralatayA saphalatayA ca pravezo bhavati" ityaadi| pUjyaguruvarANAM kAladharmAnantaraM prAkRtavijJAnapAThamAlAyA mArgadarzikApi prakAzitA / teSAmeva guruvarANAM janmazatAbdIvarSe'smin tatrabhavadbhiH pUjyaireva saMzodhita "prAkRtavijJAna bAlapothI" nAmna: pustakasya prathamo dvitIyo bhAgazca prakAzitaH / prathama-dvitIya bhAgayoH dvitIyAvRttizca prakAzitA / tRtIyaH caturtho bhAgo'pi yathA zIghraM prAkRta-saMskRta-gurjaraAGgalabhASAsamanvitaH prakAziSyate / __ "pAiyivannANakahA" bhAgaH prathamo dvitIyazca - chAtrANAM prAkRtasAhitye zIghraM gati: syAditi pUjyaiH AgamikalaukikAdisAhityoddhRtA aSTottarazatakathAH prAkRtabhASayA nibaddhAH, siddhamantrasvarUpaM guruvarANAM nAma cAnusRtya "pAIyavinnANakahA - bhA. 1.2" rUpeNa prakAzitA / tasyAH prathame bhAge paJcapaJcAzat kathAH, dvitIye bhAge cAvaziSTA: tripaJcAzat kathAH samAviSTAH / pratyekaM kathAH vyavahAre, vyAkhyAne, abhyAse, prsngg| ntareSu cAnekarItyA atyupayoginI / tasyA dvitIyabhAgasya Amukhe pUjyAnAM bAlyata eva paramasuhRdbhiH / AcAryazrIvijayadharmadhurandharasUribhiruktam "vijayakastUrasUrIzvarA: anubhavavRddhAH, prAkRtabhASAyA vidvAMsaH, vyAkaraNAgamAdiviSayeSu pUrNatayA prabhutvadhArakAzca, taiH prAkRtabhASAyAM suvAcyatayA grathitAH kathAH hetupUrvikAH, sArAnvitAzca vartante" iti / __ zrIbhogIlAla je. sAMDesarA mahodayaiH orissA rAjye militAyAM vizvaprAkRtapariSadi kathitam- "prAkRtabhASAvido jainAcAryA aneke samajAyanta, vartamAnakAle ca Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayakastUrasUrIzvarAH santi / yadi taiH svaracite "pAiyavinnANakahA" ityAkhye granthe nijanAmollekho na kRtaH sthAn, tarhi asmAdRzAM saMzodhakAnAM mahatI samasyA udbhaved, yadeSa granthaH kasmin zatake?, kena viduSA racita AsId ?" iti / ___ "siriusahaNAhacariyaM" - teSAM hRdaye'yamapyabhilASa AsId yat - kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUribhiH yathA saMskRta bhASAyAM padyabaddhataH triSaSTizalAkApuruSacaritaM nirmitaM tathA tatsArabhUtaM caritaM prAkRtabhASAyAM gadyabaddhato'pi syAt, tatastadanukAreNa "siriusahaNAha cariyaM" ityetadgrantha nirmANamapi kRtam / "siricaMdarAyacariyaM"-samupalabdhaprAkRtagAthAdvayamavalabya kavirAjazrImohanavijayakRta "caMdarAjarAsa" nAmakagurjarAsakAnusAraM "siricaMdarAyacariyaM" iti nAmakagranthaM viracayya prAkRtasAhitye saMvRddhiH kRtA / ata eva tadgranthaprakAzanasamaye pravartamAnavijJAne vizeSadoSazodhakaiH paMnyAsapravarazrIabhayasAgarajIgaNivaryaiH prAkRtabhASayA saMdezaH preSitaH - "AgovaMgaNavibuhajaNavissuyassa sugahiyaNAmadheyassa siricaMdarAyassa mahArisiNo geyakavyassa samuvalaMbhe'vi pAiyabhAsANibaddhakavvassa khaMDiyappAyassa samuddhAro sakkayapAyayabhAsAvisiTThavibuhaseharehiM paccUsasamariNajjehiM sirivijayakatthUrasUrivarehiM kao" iti / kiMbahunA ? pAiyavinnANa kahA bhA. 1,2; siriusahaNAhacirayaM, siricaMdarAyacariyAdigranthAnAM gurjarAnuvAdo'pi prakAzitaH / sirisirivAlakahA, siridhaNavAlakahA, vividhagranthasamuddhR takaruNarasavarNanasaMgraharUpa "karuNarasakadambaka" prabhRtiprAkRtagranthAnAM, zrIhemacandrAcAryaviracitAyAH candrodayAbhidhagurjaraTIkA-bIjaka- zeSanAmamAlA - ziloJchAdiyutAyA: "abhidhAnacintAmaNinAmamAlAyA" zca pUrNaparizramataH sampAdanaM kRtam tacca bhAratarASTrIyaiH samarthaiH vidvadbhizca sAdaraM svIkRtamapi / etadapi zrutam-AgamoddhArakapUjyapAdAcAryazrIAnandasAgarasUrivapi prAkRtaviSayakaprazneSu pUjyaguruvarA eva pramANIkRtAH / paramapUjyAcArya zrIvijayadevasUrIzvarANAM ziSyaratnaiH paMnyAsazrIhemacandrivajayagaNivaryaiH (zrIvijayahemacandrasUribhiH) siricaMdarAyacariyaprakAzanakAle satyameva likhitam - 7 15 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "siricaMdarAyacariyaM, pAiyabhAsAmayaM kayaM jeNa / rammaM sakaNNasuhayaM, pAiyabhAsAduvAraM ca // so katthUrAyariyo, aNavarayaM satthaciMtaNAnirayo / ajjhAvaNammi rasiyo, loe na pasaMsiNajjo ki ? ||" iti // (7) 7 saralA nirabhimAninaH - nidhi prApya prAyo janAH sAhaGkArA bhavanti, paraM pUjyaguruvarAstu "phalanti namrAstaravaH phalAgamaiH" iti nItivAkyAnusAraM yathA yathA jJAnaM samupalabdhavantaH tathA tathA saralAH niSkapaTAH, nirabhimAninazca samajAyanta / yataste jAnanti "jJAnaM madadarpaharaM, mAdyati yastena tasya ko vaidyaH ? / amRtaM yasya viSAyati, tasya cikitsA kathaM kriyate ? || (bRhatkalpe) iti / ekadA svapUjyaguruvaryaiH saha viharantastatrabhavanto burahAnapuraM samAgatAH / rAtrau sahasA rAjanagarataH zramaNopAsakaH phUlacaMdabhAI zrAddhaH samAyAtaH / taiH pRSTaM, kuto'dhunA? / tenoktam - pUjyapAdAcArya zrIvijayanemisUrIzvarANAM patramAnIya upasthito'smi / patrazabdaM zrutvA saralA vicAramagnA jAtA:, asmAbhiH ko'parAdhaH kRtaH ? yat pUjyapAdaiH patraM preSitam / avazyaM ko'pi pramAdaH ajJAnatayA saMjAto bhaveta iti kSaNaM tu niSkapaTAste vihvalA abhavan / pazcAt phUlacaMdabhAI - zrAvakeNa pUjyapAdAnAM patraM dattam / likhitaM caitat kRpApatre " upAdhyAyazrIkastUravijayaH sUripadena samalaGkRtaH kriyeta, yadi vijJAnasUriH kastaravijayAya sUripadaM nAdAsyattarhi tasya pramAdo'bhaviSyat, yadi ca kastUravijayaH sUripadaM nAgrahISyat tarhi tasya pramAdo'bhaviSyat" iti / pazcAd gurvAjJAM zirasyavadhArya candragaganana bhonatramite (2001) vikramavarSe phAlgune kRSNacaturthyAM pUjyapAdAnAmastitve antimAH sUribhagavanto vijayavijJAnasUrivarapadadharA nAmnA vijayakastUrasUriNaH samudghoSitAH / 16 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlAntare ca sUripadavibhUSitAste guruziSyAH saparivArAH sUryapuraM samAgacchan / kasyApi saGghasya katicit zrAvakAH zAsanasya viziSTakAryArthaM samAyAtAH / zrIvijayavijJAnasUrivarAH zrAntAH, tataste zrAvakAH pUjyAnAM samIpamagacchan, pUjyaguruvaraistu saralatayA teSAM sarvA vijJaptiH svIkRtA / etat zrutvA zrIvijayavijJAnasUribhirvicAritaM naitad yogyam, ato gamanakAle te zrAvakA AhUtAH, tadA te sAkrozamuktavantaH "kastUravijayaH kiM jAnAti? sa tu mUryo'sti" iti / zrAvakA mUkA evAgacchan / ___gate kAle tatraiva vidvAMsaH zrAvakAH AgamikapraznArthaM pUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapArzve samAyAn, pUjyaiH sarvaM zrutam, pazcAccoktam, "kimarthaM matsamIpam AgatAH? eSa AgamAvatAro vartate, tatpAdyaM gacchantu" / pUjyaguruvarANAM mukhAravinde saralatayA mUrkhakathanakAle na viSAdaH AgamAvatAratvakathanasamaye prasannatA vA na, yad gurubhiruktaM tat prmaannm| __kadA kadA kecit paNDitammanyA puruSAH samAgacchanti, tarhi gurubhaktitaH ziSyAH pUjyAn karNe kathayanti - bhavantaM vaJcayitumete samAyAtAH, tataH sAvadhAnIbhUya bhavantaH tiSThantu, tadA te pUjyAH kathayanti, mAM ke'pi na vaJciSyanti, ye mAM pratArayiSyanti te eva vaJciSyante / aho ! kIdRzI srltaa!| ____ ata eva nijasamudAyavartinaH, samudAyAntaravartinazca sAdhavyaH, sAdhavaH, zrAvakAH, zrAvikA vA evamAhuH - pUjyAH khalu bhadrakAH, manyAmahe yat - paJcamArake caturthArakasAdhUnAM darzanamasmAkaM saubhAgyena saJjAtam; mahAvidehe zrIsImandharasvAminAM samIpaM gacchantaH mahApuruSA asmatpuNyayogato bharatakSetraM samAgatAH, yugalikasadRzA bhadrakA ete pUjyAH / atasteSAM pUjyAnAM "dharmarAjAH" ityevaM prasiddhiH loke jAtA / / aho ! pUjyAH sAdhutve'pi vidvAMsaH, vidvattve'pi saralAH, saralatve'pi gItArthAH, gItArthatve'pi nirabhimAninaH / evaMvidhAH te kathaM na sarvaiH AdaraNIyAH vandanIyAzca? / 9 17 " Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) anAsaktA ArSapuruSAH 629) anagAriNa: sAdhavo bahavaH santi, param anAsaktAH (alagAri) tu katicid eva / agAraM-gRhaM na vidyante yeSAM te anagAriNaH, paraM dehAdiSu nikhileSu parapadArtheSu yeSAmAsaktiH na vidyate te anAsaktAH / zikharamAruhya kharAH karkazAH tu prAyazo bhavanti, ye tu parA: - parapadArthaiH aliptA bhavanti, te eva viziSyante / puNyapuruSAH, dharmapuruSAH, sAdhupuraSAH labhyante eva, paraMtu ArSapuruSAH kecanaiva / ArSA nirapekSAH mAnamapamAnaM vA na gaNayanti, nindAprazaMsAsu samAH, sukhe duHkhe ca samadRSTikAH, vyAkhyAnaM teSAM nopadezaH, AcaraNameva teSAmupadezaH / evaM ca indriyArthebhyo'pi parAste anAsaktA ArSapuruSAH / bhagavadgItAyAmuktam "na hi saMnyAsAdeva, siddhiM samadhigacchati" / / kintu "karmendriyANi saMyamya, ya Aste manasA smaran / _indriyArthAn vimUDhAtmA, mithyAcAraH sa ucyate / yastvindriyANi manasA, niyamyArabhate'rjuna ! / karmendriyaiH karmayoga-masaktaH sa viziSyate / tasmAdasaktaH satataM, kAryaM karma smaacr| asakto hyAcaran karma, paramApnoti puruSaH // " iti / pUjyapAdA vijayakastUrasUrIzvarA api tathaiva Asan / na ko'pyibhalASaH, na kApi mahattvAkAGkSA, na kimapyabhIpsitam / na svIyanAmno mohaH, na nijakarmaNAM vimohaH; na ziSyANAmabhIpsA, nAhAreSu lipsA; na dehe AsaktiH, nendriyArtheSu prasaktiH, na kApi viSayeSu kriyA, na kApi parapadArtheSu prakriyA / 7 18 en Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaduktam- "vikArahetau sati vikriyante, yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH " // gItAyAmapi - " vaze hi yasyendriyANi tasya prajJA pratiSThitA " // iti ca / pUjyAnAmanAsaktiprarUpakaH prasaGgazcaiSo'nubhUtaH - pUjyA nityaM prAtaH kAle zrIsUrimantrArAdhanAM kurvanti sma / ekadA jApasamaye viziSTadhyAnataH, yathA paramakRpAvantaH arhantaH yat samavasaraNamAruhya vizvakalyANakarIM dezanAM dadati, tathA tat samavasaraNaM yathAsvarUpaM dRSTaM, hRdaye aGkitam, ato'ntaHkaraNe paramAhlAdaH samutpannaH / tadA AjIvanagurucaraNasevinaH gurukRpApAtrA bAndhavayugalA: vijayacandrodayasUrIzvarAH, paMnyAsaazokacandravijayAzca pUjyAnAM . paramaprasannAkRtiM prekSya pRcchanti sma - guruvaryAH ! adya bhavatAM mukhAravinde kimarthamiyatI prasannatA ? | bhagavantaH prAhuH 'adya zrIsUrimantrArAdhanAsamaye samavasaraNaM dRSTam, tadeva prasannatAkAraNam, yadi saMyogaH sAnukUlaH syAt, tarhi etAdRzaM samavasaraNaM kArayitumucitaM kAryam" / paraM ziSyANAmAdezo na kRtaH, evaM kartavyam, itthaM karaNIyam ityAdi / adya tatphalasvarUpaM pAdaliptapure girirAjopatyakAyAM vizAlaM zrI 108 jainatIrtha darzanasamavasaraNamahAmandiraM darIdRzyate / 64 ArSANAm AbAlavRddhaiH vyavahAro'pi lokottara:, prasaGgAd etasmAt jJAyate / pUjyai: svAdhyAyakAle vividhebhyo granthebhyo yA yA gAthAH samupalabdhAH, tAH tAH sarvAH viSayakramAnusAraM saGgRhItA:, tAsAM ca saGgrahaH saMskRta-gurjarabhASAnuvAda samanvitaH " pAiyavinnANagAhA"nAmaka pustakarUpeNa prakAzitaH / tasmin prastAvanArUpapatre pUjyapaMnyAsapravarazrIzIlacandravajayagaNivarai: (pUjyAcAryazrIvijayazIlacandrasUrIzvaraiH) paramasAdhakAnAM pUjyAnAM sAdhanA, bhAvanA, vatsalatA ca kIdRzI ? ityAdikaM savistaraM varNitam, pUjyAnAM prAsAdikAH, tAttvikAH, sAttvikAzca prasaGgAH sucArutayA varNitA: (samaye tatpatramavazyaM draSTavyam) / tatra taiH svayamanubhUtaH prasaGgo likhita: - gagananayananabhonetramite (2020) varSe bhAvanagarasamavasaraNavaMDAkhye upAzraye AcArya zrIvijayavijJAnasUrIzvarAH, AcArya zrIvijayakastUrasUrIzvarAH sarve'pi Asan / mama tu bAlyAvasthA, mayA paMnyAsa zrIcandrodayavijayA: (vijayacandrodayasUrivarAH) vijJaptAH mama kezaluJcanaM yUyameva kuruta / luJcanaM suSThu jAtam / 19 othe Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAyaM pratikramaNavelAyAM pUjyairahaM AhUtaH, proktazca "adya pratikramaNaM mayA sArdhaM kartavyam" / aham ahobhAvavAn saJjAtaH, camatkRtazca / pratikramaNavelAyAM caityavandanAnantaraM pratikramaNasUtrANAM pAThaH pUjyaireva samArabdhaH / mayA pUjyA vijJaptAH, naitad yuktaM yad bhavantaH pratikramaNaM kArayeyuH / tadA pUjyAH proktavantaH tvAdRzo bAlazramaNo luJcanaM kArayati, tasya pratikramaNaM kArayituM lAbho'smAkaM kuto bhavet? / "anyeSAm ArAdhanA kArayitavyA" ityasmAkaM kartavyam / ato "vayameva pratikramaNaM kArayiSyAmaH" iti / aho ! pUjyAnAM kIdRzo vAtsalyapUrNo'nupamo vyavahAraH / vayamapi bhAgyavanto yad asmAkam etAdRzAnAM pUjyaguruvarANAM samAyogaH samupalabdhaH / ___ (9) 69 samatAvanto maharSayaH 7) zrUyate khalu "samutpadyante guNAH sarve, svsvkrmaanusaartH"| svakIyAM kriyAmAzritya anye sarve guNAH samudbhavanti, paraM samatA, saralatA, sahiSNutAdayaH svataH prAdurbhavanti / sukhe duHkhe, priye apriye, rAgiNi dveSiNi evaMprabhRtiSu yaH samacitto bhavati sa samatAvAn / __ ye zAntAH, kAntAH, dAntAH, sAdhakAzca bhavanti te maharSayaH / maharSayo na vadanti, teSAM maune eva mahAzaktiH, teSAM maunameva sarvArthasAdhakam / tathApi kathaMcit te yad vadanti, tadeva bhavati / yaduktam - laukikAnAM hi sAdhUnAmarthaM vAganuvartate / ___ RSINAM punarAdyAnAM, vAcamartho'nudhAvati // iti (uttararAmacarite bhavabhUtiH) pUjyaguruvarA apyevameva samatAdhAriNo maharSayaH / prAyastu maunameva bhajanti, yadi sati kArye bruvanti, tarhi hitaM, mitaM, pathyaM, saarthkmev| zarIraprAtikUlye'pi apUrvasamatAdhArakAH / teSAM dehacintAto'pi vizeSA sAdhanAcintA / prasaGgAd etasmAt paSTIbhaviSyati - candravedagagananayanayuji (2031) vikramAbde AzvinamAse zuklaikAdazyAM rAtrau 7 20 er Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ekAdazavAdanakAle sAbaramatI rAmanagare Akasmiko jihvAyAH pakSaghAtaH samutpannaH / DaoNkaTaramahAzayAH sarve militAH / yadi zIghraM rugNAlayaM nItvA yogya upacAro na syAt, tarhi adhikaM kaSTaM syAt, jIvanamapi sAzaGkaM bhaved ityAdikam uktavantaH / ziSyaparivAraH, saGghazca akhilaH cintAmagno jAtaH / paraM pUjyAstu paramaprasannAH, jIvanamaraNato nizcintA Asan / vaktumasamarthAste IGgitAkAreNa upalakSitavantaH - vayaM nizAyAM rugNAlayaM naiva gamiSyAmaH, yad bhAvi tad bhavatu / tadA gurubhaktaH kazcit zrAvako'bravIt - pUjyAH ! adhunA eko vAditaH, apavAdataH pratikramaNaM pratilekhanAdikaM vidhAya gamane kA bAdhA? / kiJcid roSapUrvakaM pUjyAH ceSTitavantaH, yA kriyA yasmin kAle kAryA, sA tasmin kAle eva karaNIyA, "sAdhUnAM kiM maraNabhayam"? | "ahaha ! mahatAM niHsImA cAritraniSThA" dvitIyadine ekAnte gurusamarpitA: vijayacandrodayasUriNaH paMnyAsaazokacandravijayAzca bhAvinI zArIrikI sthiti jJApayitvA rugNAlayaM gantuM pUjyAn mAnitavantaH / sAyaM ca zibikAdvArA vADIlAlasArAbhAIrugNAlayaM nItAH / DaoNkaTaramahAzayAH auSadhAni adadu tahi pUjyAH vizvAsitAn DaoNkaTara zrAvakAn pRcchanti sma, etAni auSadhAni bhakSyANi na vA? yadi na samIcInAni tarhi na bhokSyAmahe / aho ! zarIradausthye'pi kiyatI samatA sAdhanAnitA c| ___katicid dinAnantaraM kiJcit zarIrasausthye jAte, yA vismRtiH utpannA sApi punaH zanaiH zanai: vyapagatA / ataH DaoNkaTaramahAzayaiH proktam adhikasmRtyarthaM bhojane yad yad bhuktaM syAt, tatt, svayaM smaraNIyaM, smAraNIyaM vA ziSyaiH / teSAM gamanAnantaraM pUjyaiH ziSyebhya uktam - kathayitArastu sarvaM bruvanti, paraM tat sarva na kAryam / adhunA vayaM rugNAlaye, glAnAzca, tena samprati saMyamajIvane yA na gRhItavyA, sA sadoSA svAnukUlA gocarI gRhyate, tasyAH smaraNe tu adhikataro doSa: saMbhAvyeta / kiM doSotpAdadvArA karmabandhanArthaM saMyamajIvanaM, karmanirjarArthaM 'vA? / ato gautamASTakaM, smaraNAdikaM vA smArya, nAnyat kiJcit / aho ! kIdRzI AtmajAgRtiH?" || dehAnukUlye samutpanne rugNAlayAd gantum anumatiH militA, tarhi pUjyAH vijayacandrodayasUripramukhAn ziSyAn proktavantaH, vayaM pUrvaM pAMjarApole zrIvijayanemisUrijJAnazAlAyAM 7 21 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjyAnAm AcAryabhagavatAM zrImadvijayanandanasUrIzvarANAM sannidhau gamiSyAmaH, pazcAt sAbaramatIm / dvitIye'hni, pUjyAH pUjyavaryANAM nizrAyAM samupasthitAH / ekasmin eva Asane ubhaye te pUjyAH samAsInAH, pRthvItale khalu sUryacandrau sahoditau, aneke sAdhavaH, sAdhvyaH, zrAvakAH,zrAvikAca militAH, sarve paramaharSaM praaptvntH| tadA ca sArdranayanaiH pUjyaiH nijavasrasya grantheH, svayaM likhitamAlocanApatraM niSkAsya pUjyebhyo dattam, pUjyaizca teSAM karNe kimapi kathitam, anyonyaM te pUjyAH jJAtavantaH, anye sarve tu tad rahasyaM kimapi nAjAnan / tadA ca saGghakauzalyAdhAraiH, paramagItAthaiH, karuNAnidhibhiH pUjyapAdAcArya zrIvijayanandanasUrIzvaraiH sarvottamasya sAdhakasya bhavabhIrutA pApabhIratA ca kIdRzI? lokottare jinazAsane prAyazcittasya ko mahimA?, Atmavizuddhezca ko lAbhaH? ityetat sarvaM vistarataH pratipAditam / militAzca sarve natamastakAH bruvanti sma - aho! kIdRzI lokottarazAsanasya mahattA? aho! kIdRzAH prAyazcittadAtAraH pUjyavaryAH ? aho! kIdRzaH prAyazcittagRhItAraH sAdhakavaryAH ? vayamapi dhanyAH, yad etAdRzaM viziSTam AlocanAvyavahAraM pratyakSamavalokitavantaH / (10) 69) na zocanIyaM maraNaM mahAtmanAm ) - yathA guNazAlinaH pUjyAH, tathA puNyazAlino'pi, ataH teSAmaneke ziSyAH, yathA jJAninaH, dhyAninazca, tathA tapasvino'pi / teSAM mUrdhanyAH / paramapUjyAcAryazrIvijayakumadacandrasUrIzvarAH / tatsadRzAni mahAtapasviratnAni adya kApi na dRzyante / yazasvino hi pUjyAH, teSAM puNyanizrAyAmaneke zAsanonnatikarA aJjanazalAkApratiSThAdIkSApadapradAnaupadhAnodyApanAdimahotsavA nirvighnatayA sampannAH / yatra yatra ca teSAM nizrAyAM prabhupratiSThA saJjAtA, tatra tatra saGghasya grAmasya vAbhyudayo jAtaH / / nijajIvanAntime nayanavedagaganakarNamite (2032) varSe zrIzatruJjayamahAtIrthe navIne 7 22 ee Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dvipaJcAzajjinAlayasamalaGkate TuMke caturadhikapaJcazatajinabimbAnAM pratiSThA zreSThizrIANaMdajI kalyANajI saMsthAsaJcAlakaiH zrIkastUrabhAI-lAlabhAI-pramukhaiH paramapUjyApAdAcAryazrIvijanandanasUrIzvarANAM pAvananizrAyAM nizcitIkRtA, paraM daivavazataH asmAkaM mandabhAgyatayA tatrabhavantaH pUjyavaryAH madhyepathaM dhaMdhukAsamIpe tagaDIgrAme mArgazIrSakRSNacaturdazyAM kAladharma prAptAH / ataH sA mahatI pratiSThA pUjyaguruvarAcAryazrIvijayakastUrasUrIzvarapramukhasarvagacchIyAcAryavaryANAM puNyanizrAyAM mAghamAse sudisaptamyAM samahotsavaM smjni| tataH pazcAt pUjyAste saziSyAH zrIsthambhanatIrthayAtrAM kRtvA rAjanagaraM prati vijahuH / kAryakramastu dharmaja-borasada-peTalAdAdanu kAsoragrAmasya AsIt, paraM pUjyairuktaM sojitrAgrAmaH prAcInaH, prAcIna caturviMzatisamanvitaM jinacaityam, zreSThivarya zrImotIcaMda-amIcaMda(motIzA) zrAddhasya janmabhUmizca, pUjyapAdAcAryazrIvijayanemisUrIzvarA bhagavanto'pi avazyaM sojitrAgrAmaM samAgacchanti sma, ataH tIrtharUpasya tasya yAtrAM kartuM gamiSyAmaH / ataH sarve sojitrAgrAmaM samAyAtAH / jinAlayAnAM sampratinRpatikAlInajinabimbAnAM ca darzanavandanataH pUjyA atiprasannAH smjaaynt| tadanu pUjyaiH nityakramAnusAram zrImaduttarAdhyayanasUtrasya kimapi ekamadhyayanaM gaNayitvA pratyAkhyAnaM pAritam / girirAjopari pratiSThAnantaraM 'sittuMjakappo' nAmakagranthasya paThanaM pUjyAH kurvanti, tadapi kRtam / munizrI kAracaMdravijayasya, mamApi prAkRtavyAkaraNasya pAThaM dattavantaH / pAThakAle ca pUjyaiH proktamapi AgAmidinataH pATho nAtisaralaH, ato dhyAnapUrvakam adhyayanaM kAryam ityAdi / paraM mandabhAgyatayA, prazastarAgavazatayA ca asmAkaM manasi vicAralezo'pi na samudbhUto yat-pUjyA antimAM hitazikSAM dadati / tadanu zrIsUrimantrArAdhanAM smaraNAdikaM sarvaM kRtavantaH / sAyaMkAle pUjyAnAM hRdaye tIvravedanA smutpnnaa| saMyogataH sojitrAvAsihRdayacikitsakaDaoNkTaramahodayAH tasmin dine tatraiva Asan, te samAyAtAH, hArTaeTekAkhyahRdayavedanA astIti taiH nirNItam / zIghram ahamadAvAde rugNAlayaM neyA ityApi uktam / sarve ziSyAH, zrAvakAzca cintitavantaH, paraM zarIrAtmabhedajJAH pUjyAstu ceSTayA kutrApi gantuM niSedhaM kRtvA amlAnabhAvataH . OM hI aha~ namaH' iti yogazAstrollikhitaM mantramuccaiH punaH punaH svayam udacArayan, navavAdane peTalAda-borasada-khaMbhAta-rAjanagarato gurubhaktitaH aneke zrAvakAH samAgatAH, pUjyAH 19 23 lA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNDitavarya zrIchabIladAsasaMghavImahodayAn saMsmaranti sma te'pi AyAtAH / pratikramaNasaMstArakaporisIprabhRtikA AvazyakakriyA kAritA / kAJcit svasthatAmapi alabhanta / nityakramato jApaM svAdhyAyaM ca kRtvA svayam azerata, ziSyaparivAraH saGghazca sAvadhAna: san namaskAramahAmantrAdikaM zrAvayanti sma / nizAyA antime prahare punaH tIvrA hRdayavedanA samutpannA zrInamaskAramahAntraM svayaM gaNayantaH pUjyAH hastasandhyAnabhonetramite (2032) varSe vaizAkhe kRSNacaturdazyAM kSaNadvayAdhike caturvAdane asmAkaM daurbhAgyena kAladharmaM prAptAH / paramagurubhaktA AcAryazrIvijayacandrodayasUriNastu mUrchA prAptAH anye sarve'pi zUnyamanaskAH, kiMkartavyamUDhAzca jAtAH / , puNyapuruSANAm agnisaMskAro nijanijagrAmeSu bhavediti sthammatIrtha-peTalAdaborasadAdisaGghAnAM zrAvakA atyAgrahaM kRtavantaH, para ziSyaiH sojitrAsaGghena ca udghoSitam pUjyAH svayamAgatya atra kAladharmaM prAptAH, ato'traiva puNyabhUmau agnisaMskAro bhavitavyaH sarve ca taM nirNayaM svIcakruH / grAmAd bahiH puNyakSetre keSAJcid mahApuruSaNAM samAdhayaH Asan, tatraiva pUjyAnAm agnisaMskAraM kartuM nizcayo jAtaH / sojitrAgrAmavAsinaH aSTAdazajJAtimantaH sarve zokamagnA jAtA: / haTTikAdvAramapi noddhATitavantaH, zmazAnayAtrAyAM ca militAH, anye'pi sahasrazaH zrAvakAH rAjanagara - bhAvanagara - khaMbhAta- peTalAda-borasadasurata- mumbApurIprabhRtinagarataH samAgatAH / vijayamuhUrte sthambhatIrthAdAgatAyAM mayUramukhazibikAyAM pUjyAnAM vinazcaradehaM saMsthApya 'jaya jaya nandA', 'jaya jaya bhadda' iti ghoSaNApUrvikA zmazAnayAtrA calitA / sampUrNaM grAmaM bhramitvA caturvAdanakAle puNyabhUmau samAgatA / candanabahulAyAM citAyAM zibikA saMsthApitA / sAzrulocanaiH pUjyAnAM saMsAribhrAtRjaiH bandhuputrI - jAmAtRbhi:, tathA cAnyaiH citAyAm agniH prajvAlitaH / samayAntare jvalajjvAlAyAM pUjyAnAM saMyamapUto vinazvaro dehaH paJcabhUteSu vilInaH / svayaM tu prasannamudrayA svargalokaM jagmuH, param atra ziSyAH sarve zrAvakAzca pUjyaguruvarANAM sAnnidhyarahitAH samajAyanta / aho ! dhanyasteSAmavatAraH (janma), ye saMsAre sarvAdarzasvarUpAH / aho ! dhanyaH sa ziSyaparivAraH, yasyaitAdRzA mahApuruSA guruvarAH // agnisaMskArasthale zraddhAlujanaiH saMyamapUtAnAM pUjyAnAM sarvaM bhasma gRhItam, tadanu tatsthalIyA mRttikApi gRhItA / ato dvitIye'hni prAtaH tatra gamane agnisaMskArabhUmerupalabdhiH NO 24 Cle Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na jAtA, paraM tatra mahatI gartA dRSTA, ataH zIghraM stUpaH kAritaH / pazcAd gurupAdukAsamalaGkRtA devakulikA nirmApitA / AzcaryaM khalu etad-devakulikAracanApUrvamapi ANaMdagrAmasamIpavartinaH vallabhavidyAnagarAt kazcit prAkRtabhASAvit prAdhyApakaH punaH punaH tatra AyAti / sa prAdhyApakaH 'gauDavaho' prabhRtiprAkRtagranthAnAM paThanaM karoti, kArayati ca / yadA ca granthArtho yathArtho na budhyate / tadA manasi muhyati, kiM kAryamadhunA ? / paramekadA samAcArapatre paThitaM smaraNAgatam, sojitrAyAM prAkRtabhASAvizAradA jainAcAryAH zrIvijayakastUrasUriNaH svargaM gatAH / ataH sa zIghraM sojitrAM samAgataH, agnisaMskArasthalaM ca gatvA adRSTapUrvANAM pUjyAnAM maunapUrvakaM dhyAnaM smaraNaM ca karoti, nijanagaraM samAgatya granthamavalokayati, sarvazca artho budhyate, paramo harSazca bhavati / evaM ca vAraMvAraM sa tatrAgatya praznAnAM samAdhAnaM kRtavAn / agnisaMskArabhUmerapi kIdRzo mahimA / prAnte-upakAraM manye, paramapUjyAcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarANAM pUjyAcAryazrIvijayazIlacandrasUrIzvarANAM zrIkIrtitrasyAzca yeSAM hRdayapUrvikAM vijJapti svIkRtya paramapUjyAcAryamahArAjaiH zrIvijayacandrodayasUrIzvaraiH protsAhita: paramapUjyaguruvaryaiH AcAryazrIvijayaazokacandrasUrIzvaraiH ca labdhAzIrvAdo'haM guNamahodadhInAM pUjyapravarANAM guNalezotkIrtanaM kRtavAn / yadi prastAvo'yaM na sambhAvyeta tarhi lekhanamapi etat kathaM syAt ? tathA ca gurugaNasaMsmaraNamapi na bhavet / pUjyaguruvarA na pratyakSA iti na svIkAryam, adyApi te pratyakSA eva teSAM guNagaNA api dRSTisamakSA eva teSAM guNasamUhAt stoko vA guNo nijajIvane samAgacchet tarhi guNotkIrtanametat saphalaM syAd ityAzAse // vijayakastUrasUrijanmazatAbdIvarSe vi.saM. 2056 ASADhe zudi pUrNimAyAm (gurupUrNimA) mumbApurI- malADa devakaraNa-mUlajIjainopAzraye / 25 Cle vijayacandrodayasUrigurubandhuvijayaazokacandrasUricaraNakiGkaraH somacandravijayaH // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsvAdaH // cintanadhArA // - muniratnakIrtivijayaH yatra vayaM tiSThe tata AkAzasyA'ntaH paridRzyate / sudUramAkAzaM pRthvI ca sammilata ityapi pratibhAsate / kiM vastutastatrA''kAzasyA'nto'sti ? ko'pi mugdhajano yadi taM prAptuM prayateta, tarhi kiM sa tasmin sAphalyamaznuyAt ? atha vA tu kadA ca tamantaM sa prApnuyAt ? na sambhavatyetat / etadeva kathanamicchAmapyanusaratyeva / sarvairapyevameva sambhAvyate yad "ekaiveyamicchA yadi paripUryeta pazcAnna kimapyavaziSTamasmAkam / tadanu tu nitarAmAnandenaiva kAlaM nirgamiSyAma" iti / 'AkAzasya'nto dRzyate' iti bhramavadicchAsvapyantasyaitAdRza eva bhrama utpadyate / zAstreSvapi icchA vyomatulyA'nantA kathitA - "icchA hu AgAsasamA aNaMtiyA " / etadeva duHkhasya mUlaM manujasya / icchAyA antimoM'zo na kadApi pUrNatAmeti tasya / pratyeka N janaH kiJcidapi prAptumAkAGkSate sadAkAlam / na kevalaM prApaNe eva tasyA''saktiH kintu, manohatya sa prAptuM lipsuH / kiM vAridhiH kadApi tRpyati khalu ? nityaM nidrAM tyajati ca jano nUtnayA''kAGkSayA, hyastanyA apUrNayA icchAyAH pUraNe manorathena ca saha / samagramapi divasaM tadavalambyaiva puruSArthamapi kurute saH / rAtrau ca yadA zayanazaraNo bhavati tadApi kadAcitadantaH prajvalitenA'tRpteragninA saha svapiti, kadAcicca navInAbhilASasya paritApena zete / kutrA'sti ekasyA apIcchAyAH pUrNatAyA: paritoSastasya ? ekavAraM bhuktaM bhojanamapi SaDGghaNTAparyantaM kiM tRptiM na janayati ? arthAjjanayatyeva / etAdRzIM saralAmapi gaNanAM na jJAtuM zakto janaH kim ? ekA paritRptecchA tu na taM SaTsamayamAtramapi kAlaM sukhayati / vastutastu sa na tataH sukhaM prApnoti - iti satyam / kiM kAraNaM tatra ? darapUraM bhoktumicchet, tattu zakyam, paridhAtuM yadi vastrANi vAJchet, tadapi zakyam, yadi vasituM gRhasyA'bhilASA tasya, sA'pi nA'zakyaM pUrayitum / kintu na janaH kevalamudarapUraM bhoktuM vAJchati, sa tu yattasmai rocate tadeva bhoktumabhilaSati / tathA na sAmAnya 26 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vastrAdiSveva tasyA'bhilASaH kintu yathAruci tatprAptau prayatnavAn bhavati / evaM gRhe'pi tadabhilaSite eva tasyA''saktirasti / etatsarvaM tu prAyo na zakyam / etadeva cA'sti tasya duHkhasya kAraNamapi / ekA sundaroktirasti yad - "yasmin bhavate rucirvartate tad yadi nA'znuyAt, tarhi yadbhavatA prApta tasminneva rucirutpAdayatu / " trINyapi manuSyasyA''vazyakAGgAni santi jiivne| kintu, eteSvapi yAvatyanivAyatA tAvadeva tatprAptau prayatnaH kartavyaH / zeSakAlena tu jIvanatattvamevA'nubhavitavyam / __ kAlameva vayaM nirgamayAmaH, na tu jIvanaM kadApyanubhavAmaH / kasyAJcitprAptAveva vayaM vikSiptAH smH| etasya karuNatamaH pariNAmastu janasyA'ntimeSu kSaNeSvanubhUyate sarvairyadtatkSaNe tasya jijIviSA'tIvotkaTA bhavati / tasyAmapi na jIvanatattvAnubhavasya kA'pIcchA pravartate, kintu yasyAM kasyAmapi spRhAyAmapUrNamanorathaH sa tadA jIvanamicchati / tatkAle'pi na tasya bodhopalabdhiH / itaH parA kA'pi vidyate karuNatA kim ? sikandaro digvijayArthaM prasthitaH / ekaikaM kRtvA'nekadezAn jayatastasya vijayayAtrA pratidinamagramagraM pravardhate sma / ekadA pArmoniyAkhyo janastamapRcchat pArmoniyA - adhunA kiM kartumicchati bhavAn ? . sikandaraH - IrAnadezaM jeSyAmi / pArmoniyA - pazcAt ? sikandaraH - hindadezAn parAjeSye / pArmoniyA - tadanu ca? sikandaraH - sithiyAnAmadezaM svAyattaM kariSyAmi / pArmoniyA - tataH param ? sikandara : - paryAptametena / pazcAdahaM tena vizvavijetA samrAD bhaviSyAmi / ato nitarAmAnandena sukhmnubhvissyaami| zrutvaitatkathanaM samrAjaH pArmoniyAkhyena tena janenaiko vedhakaH praznaH kRtaH-yadyetatsarvaM kRtvA'pyantatogatvA zAnti sukhameva vA'bhilaSati bhavAn tarhi kimarthamadyApi hastagatAM tAM nA'nubhavitumutsukaH? N7 27 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArmoniyoktametatsatyaM vijayonmattaH sikandaro na svIkriyeta cet tattu svAbhAvikameva / kintu yairetAdRzAH ke'pi vijayA na prAptAH pratyuta prayatnasahasreSvapi satataM niSphalatAM nirAzAmeva ca ye bhajanti, tAdRzAH kAlpanikavijayeSu ramamANA aneke sikandarAnukAriNo'sminjagati vartante ye kimapi svamano'bhilaSitaM manohatya samprApya pazcAd vayaM zAntipUrvaM jIviSyAmaHiti kRtvA'ndhavat itastato dhAvAnti, teSAM hRdaye etatsatyaM kathamavatariSyati ?kadAcit te evaM vikalpayeyuryat "sikandaro niSphalatAM prAptaH / tamudAhRtya vayamapi na kimapi prApsyema prApya vA na kiJcidapyupabhokSyema iti kimatra pramANam?" svaspRhAsAphalyasya sukhadakalpanAyA amRtAcamanasya mithyodgAra evaitAdRzAM janAnAM jiivnblmsti| 'AzA eva jijIviSAM prerayati' iti kavijanoktiH satyameva kintu 'sA jIvanatattvAnubhavaM ruNaddhi' iti jJAnijanoktirapi kiM na tathyA pratibhAsate ? AzAyA ye dAsA - ste dAsA srvloksy| AzA yeSAM dAsI, teSAM dAsAyate lokaH / / sikandarasya jIvanametatsatyamevodghATya samApnoditi suviditameva sarveSAm / kintvAzcarya tvetad yat-tasya vijayAH smaryante sarvatra paraMtu antakAle tasyodbhUtaH sadbodho na kadApi smRtipathamAyAti kasyA'pi / saMsRteryA kAcidapi ghaTanA - sikandarasya, Izukhristasya, buddhasya, bhagavanmahAvIrasya yasya kasyacidapi sAmAnyajanasya vA jIvanasya bhavet satyamudaghATayatyeva / kevalaM manujasya mithyA bhautikAbhilASA taM tatpratyakSinimIlanaM kArayati / ata eva caitAgeva yatkimapi satyaM yadi svakIye jIvane'nubhavitumApatati tadA jano nairAzyamabhyupagacchati / yato'dyaparyantaM sarvatra nizcintatayaiva tena vartitaM syAt / tadA ca na sa satyena pathA gantuM kSamo bhavati / ekatra manaH samuddizya kathitam - re manaH / avasaro vyatItaH, yAvat tArake kimapi draSTuM zikSite tAvanatre nimIlite" iti / saddarzanameva vAstavikaH sukhasya mArgaH / adhunA vayaM yat pazyAmastanmanaso mAdhyamena manaHpreritA vA / tadeva ca darzanamasmAn padArthAn prati paristhitebhautikatAM vA prati balAnnayati / kintu yadA hi darzanasyA''dhAra AtmA bhavati tadA 19 28 " Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca darzanaM padArthAnAM paristhitezca satyaM prati - adhyAtma prati vA prerayati / yatra gate sati sukhasyaiva kevalamudadhiH kallolayati / yatastaThThaddarzane na vidyate kA'pi vAsanA spRhA'tRptirvA / satyaM darzanameva kevalaM tatra bhavati / kasyA'pi kAmukasya yogino vA puruSasya kAminIdarzane yo dRSTibhedo varttate sa eva bheda uparyuktayordvayorapi darzanayorvartate / eko bhuktau sukhaM kalpayati tatprAptau ca yatate / aparazca panaH paramANanAM vilAsamAtraM tatra pazyati / ato viraktAveva sa sakhaM nishcinoti| yacca tasya hastagatameva, na tatra prAptau ko'pi prayatnaH karaNIyastena / ekasya, paristhitervartamAnaM bAhyasvarUpaM vilobhyA''saktiM janayati, aparasya ca paristhiteH satyamadhyAtma vA viraktimutpAdayati, etadeva ca saddarzanam / uccairapi bhautikatAyAM kSaNavinazvaratvaM saMdRzya tad dvArA ca viraktiM pradIpya nirapekSatAyAH sukhasyA'nubhava eva samyag darzanam / kasyAzcidapi bhautikatAyA vartamAnasthitau vimuhya tatra ca sukhaM matvA tatprAptau yatna eva mithyAdarzanam / yenaitAdRzaH prayatno na kRtastasya sukhaM tu sthiraM zAzvataM ca bhavati / yatastanna sAdhAram / yena ca yatne kRte kimapi labdhaM tarhi tatsukhaM tvalpakAlInaM bhavati / yato vastvAdinAzastatyAgazca taM duHkhayatyeva / yazca prayatrazatairapi niSphalobhUt sa tu sadAkAlaM duHkhI eva / ata eva tadmithyA eva / sukhaM tu samyagdarzananenaiva bhavati / naivaM cintanIyaM kenA'pyatra yad "nAstyasya kiJcidapi prApaNe zakyatA'to viraktermArgaH svIkRtaH / " etatkathanAnusAraM sandehastu puruSArthinamapyanusaratIyAneva / na tatra sarvathA sarvaM zakyameva / aparaM ca, aprAptau viraktistu nirAzA, na 'virakti'rityanena saa'bhidheyaa| kintu jJAnamUlakastyAga eva viraktiH / samprApyA'pi yadi sarvamantatogatvA tyAjyameva tarhi kiM tatra viphalapuruSArthasya prayojanam ? ata eva viraktiH prazastA vrnnitaa| AvazyakeSvapi na yatitavyamiti nAstyatrA''zayaH / AvazyakatAprerite puruSArthe AkAGkSAjanye ca puruSArthe mahadantaraM vartate / AkAkSAjanyazca puruSArtho'nantaH, icchAyA niravadhikatvAt / asmizca jano jIvanatattvamanubhavituM vismarati / praznazca jIvanarasAnubhavasyA'sti / taM vimucya padArtheSu sukhAnubhavaM matvA yAM pravRtti karoti yatkiJcidapi ca prApnoti 19 29 en Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmizca budhapuruSA na kamapi sAraM pazyanti, samyagdarzitvAtteSAm / manuSyANAmanekavidhAnAM praznAnAmekasyaivA'sya samyagdarzanasya sAhAyyena nirAkaraNaM sulabham / pratyekaM janaH svakIyayA dRSTyaiva sthitiM padArthAMzca prekSate vicArayati ca / tata eva ca praznAH samudbhavanti / yasyA'sti sadRSTiH satyAnveSaNasya vA dRSTiH so'pi svadRSTyaiva paristhitiM padArthAMzca mAnayati / kintu, na nAma ko'pyAgrahastaM tatra pIDayati, ata eva ca saGgharSo'pi tasya nodbhavati / anyatra ca kSudradRSTirAgrahagrahilo jano'nekeSu praznajAleSu muhyan svakIyAyA mUlAvasthAyA bhraSTo bhavati / ___manuSyarUpeNA'smAkaM vartamAnA'vasthA yadyapyalpakAlabhAvinI eva tathApi tatvato jIvanaM zAzvatam / sarvatra sarvakAlaM ca tad varttate / etAdRzasya jIvanatatvasyA'nubhUtiM vinaivetaH prasthAnaM na tasya sAphalyaM kathyate / IdRzaM zAzvataM tattvaM vimucya nazvaraprAptyA''tmasantoSaprApaNaM yadi na mauyaM tarhi kiM tat ? , ___ yA kA'pyavasthA yadyazAzvatA tarhi tayA sambaddhairduSprApairdurlabhairvA sarvaiH padArthairapyazAzvataireva sambhAvyate / sarveSvapi sambandheSu sarvAsvapi cecchAsu prAnte'tRptirevA'vaziSyate / zAzvataM tu sarvApyavasthAsvanugataM kevalaM jIvanatattvamevA'sti / tadevaitad yadastitvenA'bhidhIyate / astitvamAtrasyA''nanda eva jIvanatattvasyA''nandaH / icchAnAmatRptInAmeSaNAnAM bhArairmukto'yamAnandaH / asyA''nandasya na vidyate ko'pyAdhAraH / naiSa kasmAdapi padArthasArthAt kasyA api vA paristhiteH prApyate / sa tu padArthAnAM paristhitezca satyAdudbhavati, samyag darzanaM ca tasya mUlam / dRSTerudghATanAdeva satyamudaghaTate / satyasya darzanasya pazcAdevA''nandasya sukhasya vA gRhe pravezo'pi bhavati / tadeva ca sukhaM zAzvatamanantaM vA'sti / yadIha ca janasya kasyA api prAptericchAyAM lakSyarUpeNa yadyakhaNDaM sukhaM sampUrNazcAnandaH syAtAm; adyApi ca yadi svasvIkRtamArgeNa na sa sAphalyamApnot tarhi kimarthamanena saddarzanasvarUpeNa mArgeNa na yatitavyam ? Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - trivargaH -munidharmakIrtivijayaH trivarga saMsAdhanamantareNa pazorivA''yurviphalaM nrsy| tatrApi dharmaM pravaraM vadanti na taM vinA yad bhavato'rthakAmau // anvayaH- trivargasaMsAdhanamantareNa narasya AyuH pazoH iva viphalaM (asti)| tatrA'pi dharmaM (eva) pravaraM vadanti, yattaM vinA'rthakAmau na bhvtH| bhAvArtha:- dharma-artha-kAmasvarUpapuruSArthavihIno naraH pazunibhaH kathyate, tatastasyA''yurapi niSphalamasti / tatra triSu puraSArtheSu buddhaiH- AgamajJaiH dharmapuruSArtha evopAdeyaH sAdhanIyazca kthitH| yatastenaiva dharmapuruSArthenA'nyau dvAvapi arthakAmapuruSArthau sidhyete| jAtA asmin jinazAsane'dyaparyantaM naike mhaapurussaaH| pratyeka zatake jinamate viziSTA mahApuruSA avAtaran / taiH sarvaiH mahApuruSaiH yathAmati yathAzakti ca vidyA-tapo-yogamantrAdisAdhanAbhiH vividhayuktibhizcA'sya zAsanasyopAsanA kRtA / tatprabhAveNaiva nirAbAdhamidaM zAsanaM prvrtte'dyaa'pi|| tatra trayodazazatakasya prArambhakAle kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUrIzvarabhagavatAM samakAlInAH pUjyapAdazrIsomaprabhasUrIzvarA babhUvuH / taiH guruvaraiH "sindUraprakara' itinAmA zatazlokamito grantho rcitH| asmin granthe tIrthakara-guru-jinamata-saGghabhaktimAhAtmyakaSAyavipAka-guNijanasamAgamalAbha-indriyadamanAdivividhAn viSayAn nirUpayanto'neke zlokAH santi / tatra dharmasya mAhAtmyaM varNayanneSa zloko'sti / __ caturgatiSu paribhramaNazIlAnAM sarveSAmapi jIvAnAM traikAlikaM kAryaM yaiH dRSTigataM kRtaM taiH sarvajJa-sarvadarzitIrthakarabhagavadbhiH 'dharma-artha-kAma-mokSa' iti catvAraH puruSArthAH prdrshitaaH| eSu caturSu puruSArtheSu sarvamapi kAryaM jagataH samAviSTaM bhavati / na kevalaM manuSyANAmapi tu devAnAM nArakANAM tirazcAmapi jIvAnAM sarvaM kAryameSu puruSArtheSu aaptti| etebhyaH puruSArthebhyo vinA sRSTeH kalpanA'pyazakyA, yata ete catvAraH puruSArthA evA'sya jagata AdhArAH santi / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA ca puruSArtharahitamekamapi kAryaM na saMbhavatyasmin jagati / tathA'pi granthakAraiH 'mokSe' tyabhidhAnaM puruSArthaM dharme evA'ntargataM kRtyA traya eva puruSArthAH prarUpitAH, yato dharmeNaiva mokSaH, dharma eva mokSasvarUpaphalasya kAraNaM c| AtmanaH pauruSaM prakaTIkartuM yaH prayatnaH sa puruSArtha: kathyate / sarve'pi saMsArijIvAH sukhamabhilaSanti / yadyapi tatsukhaM bhavet bhautikamAtmikaM vA svAdhInaM parAdhInaM vA bhavavarddhakaM bhavanAzakaM vA, kintu jIvAstu sukhameva prArthayanti / tatastadarthaM puruSArthaM kurvantyeva / puruSArthavyatirekeNa ke'pi prANino jIvituM na samarthAH kssnnmpi| ____ asyAM medinyAM yasmin dine jIvo'vatarati taddinAdeva-tatkSaNAdeva sa puruSArthamAcarati / rodanaM hasanaM krIDanaM calanaM AsanaM svapanaM jAgaraNaM cetyAdayaH sarvA api ceSTAH puruSArthasyaiva bhedAH santi / evaM jIvane pratyekamavasthAyAM tadanurUpA ceSTA'smAbhiH kriyate / kintu 'sA ceSTA puruSArthaH kathyate' iti tadA jJAtuM na samarthAH, yatastathAvidhabodhasyA'bhAvAt / tathA'pi bAlyakAle rodanaM hasanaM paThanaM kIDanaM ca, yauvane dhanopArjanaM viSayasukharamaNaM ca, prauDhatve kadAciddharmA''rAdhanA kadAcidduSkRtasya pazcAttApo, vizeSata ArtadhyAne raudradhyAne ca ramaNamityAdayaH ceSTAH kriynte| tA eva ceSTAH kadAcidarthapuruSArthatvena kadAcit kAmapuruSArthatvena kadAciddharmapuruSArthatvena ca kathyaMte, evaM jIvanaM puruSArthaM vinA na zakyameva / tatra kAmasya kAraNamarthaH dharmazca mokSasya kAraNamasti / tatrA'pi dharmastu zeSANAM trayANAmapi puruSArthAnAM nidAnam, tato dharma evopaadeyH| vartamAnakAle tvaritasukhAbhilASibhiH kSaNikazarmAbhikAGkSibhiH jIvaiH dharmaM gauNIkRtyA'rthakAmau eva pradhAnIkRtau / tathA cA'rthakAmayoH sukhArthameva vizeSataH prayatnaM kurvanti, kintu tannocitam, yato'rthakAmAbhyAM yatsukhaM labhate tatsukhaM parAdhInaM kSaNikaM cA'sti / tato yat parAdhInaM tadvastuto duHkhameva, yasmAt kAraNAt yAvad vAtAvaraNaM vastUni vA santi tAvadeva tatsukhamasti / kintu yadA tadeva vAtAvaraNa-vastUni vA naSTAni bhavanti tadA tadeva tat tat vastvAdikamavalambamAnaM sukhaM duHkhe pariNamati / evaM sati manasi klezaH saMtApazcodbhavati, tato yena sukhena citte saMtApa:- udvega:- aprasannatvaM-vyAkulatA-zokaM ityAdiklezA utpadyante tat sukhaM kathaM 19 32 @h Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhatvena kathayituM shkym| kiJca, yasya sukhasya prAptau duHkhaM, arthena labdhasukhasya sthirIkaraNe duHkhaM, tathA yasya viyoge'pi duHkham, evaM yasmin sadA duHkhamevA'sti tat sukhaM kathaM sukhaM kathyate / kathitamarthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rkssnne| Aye duHkhaM vyaye duHkhaM dhig dravyaM duHkhavardhanam / / evaM yathArthatvena duHkhamevA'sti arthena labdhaM sukham / tathaiva kAmena labhyamAnaM sukhamapi duHkharUpameva / kAmasya vipAkAn varNayatA bhagavatA zrIuttarAdhyayanasUtre prarUpitamkhaNamittasukkhA bahukAladukkhA pagAmadukkhA anigAmasukkhA / saMsAramukkassa vipakkhabhUyA khANI aNatthANa ukaambhogaa|| anyacca-yat parAdhInaM tat kSaNikaM, yat kSaNikaM tadvastuto na sukhaM, kintu sukhAbhAsaH ev| cAruvastuno darzanAt cakSuH prINayati, manojJagandhAt ghrANamAnandamanubhavati, komalasparzAt tvak prasannatAM prApnoti, madhurArAvazravaNena karNaH prollasati, evametebhyo' 'haM sukhaM labhe' iti vayaM manyAmahe / kintu sA bhramaNaiva / yataH sukhaM nA''gantuko guNo'pi tu Atmano guNa: svAbhAvikaH, tena kasyA'pi bAhyavastuno bhautikapadArthasya cA'valambanAt kadApi na sukhaM prApyate / evamarthakAmAbhyAM labhyamAnaM sukhaM sukhAbhAsaH eva / tathA'pyetasmin sukhAbhAse mohitA vayaM sarve'pi tadarthakAmayoH prAptyarthameva nirantaraM rAtriMdivaM paribhrAmyAmaH / nidrAparizrama-Atapa-zItAdIni duHkhAnyadRSTvA''jIvanamarthakAmArthameva sadA prayatAmahe / kiJca, eSa sukhAbhAsastu abdhijalAvartanibho'sti / abdhijalAvarte patito jano bahinirgantuM yathA yathA prayatate tathA tathA sa jIvastasminneva dRDhatvena nimajjati, tathaivaikadA'rthakAmayoH sukheSu nimagno janaH kadApyupari nA''gantuM samartho bhavati, kintu sa bahirnirgantukAmo jIvastasya sukhAbhAsasya bhramaNAyAM vizeSato nimajjati / evaM zanaiH zanaiH sa sarvato bhraSTo bhavati / prAnte sa jIvaH svakIyadharmAttathAzAzvatAdAtmikasukhAdapi vaJcito O 33 er Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavati / paramparayA mokSasukhAdapi dUrIbhUto bhavati / tathA'pIdAnIM na jAne kathamartha eva paramezvaraH, artha eva jIvanadAtA, artha eva sarvasvamiti manyAmahe vayaM sarve'pi / saMprati asmAkaM sarveSAmapi jIvAnAM cetasyekA mithyAbhramaNA'sti, yadarthenaiva jIvane sukhaM labhyate, tenaiva dharma ArAdhayituM zakyaH, tenaivA'yaM saMsAravyavahAraH sukhena nirvahati, arthenaiva loke samAje kuTumbe ca satkAro mAnaH pratiSThA ca prApyante / tata etayA mithyAbhramaNayA'satkalpanayA cA'smAkaM manovRttiH saGkucitA bhavati / tataH tatprabhAveNa vayaM paropakAritva-audArya-nirabhimAnitva- santoSAdIn sahajaguNAn tathA sAmAjikakartavyamapi ca vismRtya arthakAmArthamevaitajjIvanaM pravahAmaH / kintu naitaducitam, yata artha eva sarveSAmapyanarthAnAM kaarnnm| yad varNitam- arthamanarthaM bhAvaya nityaM nAsti tataH sukhalezaH satyam / putrAdapi dhanabhAjAM bhItiH sarvatraiSA vihitA rItiH // asmin kAle'pyarthakAmAbhyAM ye'narthA utpAditAste tu kalpanAtItAH santi / idAnI rAjakIyakSetre vidyAkIyakSetre sAmAjikakSetre krIDAkSetre ca yA'rAjakatA'stavyastatA ca vartate, tasya mUlaM kiM? artha eva / aho ! dhArmikakSetre'pi tasya viziSTaH prabhAvo vidyate / dhArmikasaMsthAyA adhikAriSu garva-dambha-prapaJca-ISyA-asUyA-mahattvAkAGkSAdidurguNAnAmutpAdako'rtha ev| arthakAmAbhyAM mAnavIyA guNA api naSTAH / arthakAmAbhyAM vazIbhUtA uccAsane sthitA AtmAno'pi ghRNAspadaM jugupsAprerakaM cA'niSTaM kAryasya karaNe kAraNe ca na ljjaampynubhvnti| __etAdRzIM pravRttiM prekSya manasyevaM bhavati yad, yadyartha eva sarveSAM sukhAnAM nidAnaM tathA jIvanasyA''dhAro bhavetAM tahi pUrvajaiH pUrvarAjaSibhiH mahArAjaizca na tyajyeyAtAM viSayasukhaM rAjasukhaM ca / nikhilazarmapUrNarAjyavaibhavamapi vihAya saMnyAsaM pratyapadyantate, tenaiva jJAyate yannA'rthakAmAbhyAM sukhaM labhate / pUjyapAdazrIdharmadAsagaNinA upadezamAlAyAM proktamdosasayamUlajAlaM puvvarisivivajjiyaM jaI vaMtaM / atthaM vahasi aNatthaM kIsa aNatthaM tavaM carasi ? // 19 34 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA'pi kalikAlasya mahattamamAzcaryametadeva yat sarve'pi jIvA arthakAmayoH azubhavipAkAnanubhavanti pazyanti ca tathA'nyAn kathayantyapi, kintu svayamarthakAmayoH mUrcchA vihAtuM na samarthAste / idAnImarthakAmArthaM na kevalamajJAnino mUDhA nirdhanAzcA'pi tu dhanapatayaH tyAgino vacanamAtreNaiva dhArmikAzca jIvA api pronmattA bhavanti / aho ! saMsArasya vicitratA / aho ! arthakAmayoH prabhAvaH / evamarthakAmayoH duSTavipAkaM jJAtvA vItarAgaiH prarUpito dharma evA''caraNIya AdaraNIyazca / kiM svarUpaM dharmasya ? bAhyapariNati - vibhAvAvasthAM ca saMtyajyA''bhyantarapariNatau svabhAvA'vasthAyAM ramaNameva dharmaH / Atmano jJAna-darzana- cAritrAdivizuddhaguNAnAmupAsanaiva dharmaH / atra jinazAsane jinaiH jJAnadarzanacAritrasvarUpo dharmaH ahiMsAsaMyamatapobhedarUpo dharmaH dAnazIlatapobhAvanAsvarUpo dharmazca nirUpitaH, evaM bhinna-bhinnabhedaiH dharmo varNitaH / etaddharmeNaivA'rthakAmAbhyAM yatsukhaM labhyate tatsukhaM prApyate / yato mokSapuruSArthAnvito dharmapuruSArtha evopAdeyaH, arthakAmau tu heyau / tato dharma eva sarvasukhasya nidAnaM sa evA'rthakAmaprAptermUlaM, sa eva duHkhaughanAzakaH, tathA sa eva mokSamArgasya saraNiH / etena dharmeNaiva paJcendriyANAM viSayabhogaizca sahA''tmikaM paripUrNaM sukhamapi prApyate / tathA tatsukhaM ca kadApi naSTaM na bhavati mokSarUpasya paramanirvyAghAta - zAzvatasukhasya prAptiparyantam / evametatsukhaM varddhamAnaparamparayA labhyate / tato'rthakAmayoH sukhasyA''kAGkSAM tyaktvA, yena devAnAmapi durlabhaM sukhaM prApyate sa dharma evA''rAdhanIyaH / etad jJeyamatrA'pi na kayA'pyAkAGkSayA dharmaH kartavyaH / yato yatra spRhA tatrA'pekSA, apekSA eva rAgaH, rAgastu sarveSAmapi duHkhAnAM mUlam / tato yatrA'pekSA tatra duHkhamastyavazyameva / NO 35 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamAlAyAM gaditaM - ko dukkhaM pAvijjA ? kassa va sukkhehiM vimhao hujjA ? / ko vana labhijja mukkhaM ? rAgaddosA jai na hujjaa?|| asmin jagatyapekSayA tulyaM na kimapi duHkhamasti / tato'pekSAvihInaH kRto dharma eva zreyaskaro bhavati / yadi bAhyasukhasya bhautikasukhasya ca spRhayA dharmaH kriyeta tarhi saMsAranAzako dharmo'pi saMsAravarddhako bhavaparamparAdazca bhavet / nirAzaMsabhAvenA''dRto'lpaH sUkSmo'pi dharmaH kalyANakArI bhavati / tata etAdRza eva dharma AcaraNIyaH / tadaivaitAdRzo dharmaH sAdhayituM zakyaH, yadA niSkAmamanovRttiH nirAsaktacittavRttizca prAdurbhavet / anyathA karmakSayasya nidAnarUpo dharmo'pi karmabandhasya kAraNaM bhavet, tataH zubhakarmabandho'pi bandhanakataiva / zAstreSu api kathitaM-na puNyabandhasyA'pekSayA'pi dharmaH kartavyaH / yataH kamaiva puNyamapi, karmamAtraM bandhanaM, tataH zubhamapi karma mokSamArgasya bAdhakaM bhavati / yathA zItalacandanaiH prAdurbhUto'gnirapi vistRtaM vanavRndaM dahati tathaiva dharmeNa prAptaM puNyasukhamapyAtmano vizuddhaguNAn zAzvataM sukhaM ca sthagayati / tata uttamajIvA dharmeNa prAdurbhUtaM puNyabhogaM manasA'pi nA'bhISTaM mnynte| tathApIdAnI vidagdhAtmAna evaM kathayanti, yad yadi dhanasaMpattiH bhavettarhi dharmakAryANi sAmAjikakartavyAni duHkhijanasevA ceti dharmakriyAH bhaveyuriti matvA te jIvA dhanArthamanyAn vaJcayanti, asatyaM vadanti, mAyayA mugdhajanebhyo dhanaM gRhNanti, duHkhijanAnAM hRdayaM ghAtayanti evaM vividhaprakAraiH duSkRtairanathaizca dravyamupAya' satkAryeSu dhArmikakSetreSu ca dhanavyayaM kurvanti / adhunaitAdRzo dharmasyaiva pramANamadhikaM vartate / api tu vastuto'tra na dharmaH kintvADambara eva / yato bhUtAnAM hiMsA, asatyasya AcaraNaM, adattasya grahaNaM, mAyAprapaJcapUrvakeNa pravRttiH duHkhijanAnAmavahIlanA, etadevA'dharmaH / kadApyadharmeNa prAptayA zriyA dharmaH kartuM naiva zakyaH / yasya mUle'zubhabhAvA vartante sa bAhyApekSayA dRzyamAno bRhattamo'pi dharmo'dharma eva / kadAcidetAdRzena dharmeNa puNyabandho bhavati kintu sa sUkSmarUpaH, tadapekSayA tasyA'zubhaH bandho bRhattamo bhavati / tena bandhena bhaviSyati kAle te jIvAH puNyAnubandhipuNyabhAjo na - - 19 36 - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavanti / tato dharmArthaM dhanasya'pekSA na prazaMsanIyA / caturdazazatagranthapraNetRpUjyapAda zrIharibhadrasUrIzvarabhagavatA'STakaprakaraNe prarUpitaM dharmArthaM yasya vittehA tasyA'nIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya dUrAdasparzanaM varam // etena jJAyate, yad dharmo'pi nirapekSabhAvenaiva karaNIyaH / sa dharmo bhinnabhinnarItyAssrAdhayituM zakyaH / taM dharmaM kartuM sarve'pi jIvAH samarthAH / atrA''vazyakametadeva, yat sarveSAmapi citte zubhabhAvo bhavet / prAnte yeSu jIveSu ko'pi puruSArtho nAsti te jIvAH pRthvyAM mAnavarUpeNa pazunibhA eva jJeyAH / tathA ca teSAM jIvanamapi niSphalameva bhavati / ata etAdRzamanicchanto vayaM sarve'pi mokSapuruSArthAnvitadharmapuruSArthAya vizeSataH prayatemahIti matirme / { * phalgu bAhyaM hi maNDanam / haimavacanAmRtam " 66 gaNakoTi: yaH karmmaNaH udaye udvignaH sa ajJaH / yaH karmmaNaH udaye anudvignaH sa vijJaH / yaH karmmaNaH udaye sadvicAreSu nimagnaH sa prAjJaH / NO 37 Cle } - sAdhvI zrIyugandharA zrI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - munidharmakIrtivijayaH yathA yathA vayo vardhate tathA tathA''tmanaH svabhAvasya nyUnatA yena gRhyate sa vikAsaH / svakIyasya svabhAvagatAyAH nyUnatAyAH bodho yasya nAsti, tasyA'zakyo vikAso'pi / kadAcid bAhyadRSTyA loke samAje cAgraNIH pratibhAti tatra tasyA'dRSTasyaiva prabhAvo jJeyaH, kintu na vidyate tasya tatra puruSArthalezo'pi / tataH puruSArthena vinA kevalaM daivavazenaiva vistRtaH prabhAvo vastuto vikAsatvena kathayituM na zakyaH / yato vikAsa eva pragatiH, pragatau gatirasti, sA gatiH puruSArthaM vinA kathamapi na zakyA / Atmano nyUnatA dviprakArAbhyAM janAbhyAM svIkriyate- dhRSTena vA lajjAlunA vA / svasya nyUnatAyAH svIkRtAvapi keSAJcijjanAnAM hRdaye'haGkAra ucchalati / tatra kevalaM tasya dhRSTataiva bhavati / etAdRgjanAnAM vikAsasyA'zakyaivA'sti saMbhAvanA'pi / svakIyasya nyUnatAyAH svIkaraNe'pyatIva lajjAmanubhavantyanye tathA tasmin kAle sA nyUnatA teSAM bADha pIDayati / tathaiva tAM nyUnatAmapAkartuM sadodyamazIlA api bhavanti / etAdRzAnAM janAnAM vikAsaH sulabha: zakyazcApyasti yato na teSAmahaGkAraH, api tu pazcAttApo'sti / vikAsaH (anUdita:) { mahAtmAnaH prakRtyA'pi zapathacchedakAtarAH / haimavacanAmRtam " 14 38 ele } Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "syAdvAdasya parAjetA na bhUto na bhaviSyati" ? ____ -munihitavardhanavijayaH triloka gurubhi jinottamaiH prarUpitaM vizva-zreyaskaraMjaina darzanaM nanu syAdvAda-siddhAntoparyeva nirbharam / syAdvAdaH zrImajjinazAsanasya aatmaa| syAdvAdavAdasya tantubhireva samagraM jinazAsanaM grathitam / syAdvAdasiddhAntena sAkaM jainadarzanasyA'vibhAjyasambandhaH suprasiddhaH / ata ucyate - syAdvAda eva jainamato'thavA tu jainamatastveva syAdvAdaH / tatsyAdvAdasya vijitAnyanikhilanAdasya dhurandharodgAtA bhagavAn zrItIrthaGkaraH / bhagavadbhistIrthakRbhiH prasphUrjitaH syAdvAda eva nUnaM brahmANDasya tattvAnyArapAramagavantuM sakSamaH / vinA syAdvAdayuktyA kasyacidapi tattvasya niSkarSa kvacidapi naiva gmyte| syAdvAdastu prakharavAdaH / syAdvAdaH sarvAvagAhI vAdaH / syAdvAdaH sApekSavAdaH / syAdvAdastAtparyopajIvI vAdaH / tasya prabhAvo'pi mahAn svabhAvo'pi mahAn / / diggajA api vipazcitastaM parAbhavituM sarvathA pAmarAH / pracuraprabhAvinyo'pi vicArazailayastamatikramituM truTitAMhayaH / buddhi-jita bRhaspatayo'pi medhAghanapataya stamardayituM vikalabalAH / syAdvAdarekhA kiledRzI cAtizayavatI lakSmaNarekhA, yaduta tAmatikramituM kecidapi dArzanikadazAnanA nahyeva prabhavanti / syAdvAda parAjetA na bhUto na bhaviSyati / syAdvAdastraikAlikasaGkulopari svakIyasya kIrtikalAkIrNaM vistIrNaM vijayadhvaja - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAropayati / __syAvAda eva darzanasiMhaH / tasya ca siMhanAdena sarve'pi darzanagajAstadanuyAyinazca pratyaGgaM prakampante / syAdvAdastu siMhopamaH zeSAstu gajopamAH / mIlitakoTibalo'pi gajasaGghaH siMhamapahartuM trikAlaM na ISTe / syAdvAdasya vyaktitvaM sarvavijayi / sarvavijetustasya sAmarthya samudghoSayitA'sau kthaankH| ekasmin sabhAsthAne goSThIrasikAnAM dArzanikAnAM mahatI sabhA saMmIlitA / aneke vidvAMsastasyAmupasthitavantaH / lokavRndAstu kautukavazAdaparimitasaGkhyAsu tatraikatritAH / evaM bahujanAkIrNaM tatsthAnaM samabhUt / maGgaloccAreNa sahA'gresarajanaiH sA sbhaapraarbdhvtii| vidurairatho svakIyA bahucarcAkarkazA cintanasya koTyAH zirasi saMkRSTA vicArasaMhitA kramazastatra prakAzyate / sabhAmadhye kvacittattvatumulo'pi prAdurbhUtaH / vyAkhyA-vigraho'pi kvcijjvlitvaan| saMgharSasnigdhA lokA api tatsakaladRzyaM premNA'valokayanti / evaMvighe sadaHpravartite tadaikazchaTATopakuzalo vaktA vaktumutthitaH / kintu tena bhASaNA''rambhasya pUrvasminneva saMrambheNa pRSTam = ko'pi syAdvAdI vartate'tra ? yadi ca syAdvAdI syAnAhaM bruve / sarvairuktaM- na vidyata iti / evaM viSayakasya prauDhasaMzodhanasya pazcAdeva tena vaktRNA vyAkhyAnaM samArabdham / vidyuccAJcalyavacca tena vegena vAkya-vistAreNa vyAkhyAnamagrekRtam / vyAkhyAnamadhye prasaGgopAttaM tenoktam ekA dhavala-jaladhAriNI saritA'bhUta / satataM pravAhinyAstasyAH pArzve vizAladala eko vaTavRkSo'pyabhUt / sa vaTavRkSazcAticamatkArikaH / tasya camatkAro'pyadbhuta evaMprakAra: tadvRkSasya kAzcicchAkhA nadIjalopari kAzcicca pRthivyupari Asan / yAni ca tasya parNAni jale patanti sma tAni jalacarANi bhavanti sma; yAni ca sthale 19 40 en Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - patanti sma tAni sthalacarANi bhavanti sma iti / evaM rasarasikA kathAmAzrutya sabhA bhUryAturA jajJe / tasya evaM vaktavyasya anantaraM tatsabhAyAM ekaH syAdvAdI utthitaH / so'pyasya kathAzravaNasya sahabhAgyabhUt / evaMvidhakathAprasaGgazravaNena tanmanasi gUDhastAtparyagambhIrazca saMzayo'jani / samutthAya tena syAdvAdinA'bhivyaktam "yAni jalasthalayormadhye patanti sma tAni kiM bhavanti sma?" praznazravaNenA'nena samagrasabhA stabdhA / kauzalikA api tena kSubdhAH / vaktA tu pratiroma prkmpitH| atha tena vaktRNA pRSTham- bho bandho ! kiM bhavAn syAdvAdI ? - Ameti pratyuttaraM praznakartRNA'pi pradattam / tatkSaNameva vaktRNA svavyAkhyAnaM samApitam svayaM ca palAyitaH / sabhA ca visarjitA / ata eva prabodhyetAm "syAdvAdasya parAjetA na bhUto na bhaviSyati" nirAmnAyasya vacasi zraddhA na pratyayaM vinaa|| " haimavacanAmRtam " 19 41 - Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __namo namaH zrIgurunemisUraye / / patram - munidharmakIrtivijayaH AtmIyabandho ! cetana ! dharmalAbho'stu / karuNAnidhi-vAtsalyodadhi-jagajjanapatizrIvarddhamAnavibhoH paramakRpayA pUjyapAdAnAM guruvarANAmAziSA ca lakSyasiddhiM prati madIyA saMyamayAtrA zanaiH zanaiH prvrddhte| tvadIyamAntarikamanovedanAbhRtaM patraM militam , mayA ptthitm| kintu patrapratyuttare kiyAn kAlo vyatItaH, vihAraparizramAdadhyanavyastatvAcca / _bhrAtar ! kaThino'sti tvadIyapraznaH / naiSa praznaH tavaiva, api tu trilokavartinikhilaprANadhArakajanAnAmeSa prazno'sti / prazno'sti tatrottaro'pyastyeva / AkAlaparyantaM pRthak pRthak paddhatibhiH bahavo janA dhrmguruunprshnyn| tairuttaro'pi datto'sti / evaM vidvadvaryaiH cintakairetatpraznamanulakSya mananIyAni pustakAnyapi likhitAni santi / tathApi yathAzakti tAvakInaM prazna nirAkartuM prayatnavAn bhavAmyahaM, tavA''grahatvAt / tvayA pRSTam-"kiM kartavyaM taralaM manaH prazAntIkartum"? asmin jagatyaviratagateH svAntasya sthairya duHzakamasti / vAkkAyayoH sthairya sulabhaM, na cetasaH / bandho ! tiSThatu dUre manasaH sAGgopAGgaM sthairya, kintu yadi jJAyestrasmAbhirajJAtacitte ramamANA akathyabhAvAH, tadapi prazaMsanIyam / yato'jJAtavicArAvaliM jJAtvA pazcAt svAntasya sthiratA'zakyA tu naastyev| atha manasi ramamANAnAmakathyabhAvAnAM janakAnIndriyANi santi / tato yadIndriyANi hastagatAni bhaveyustarhi manasaH sthairya atIva sulabhaM bhavet / yadi bhavet nagarasya mukhyadvAraM - NO 42 @h Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhInaM tarhi sarvamapi nagaraM svasAt syAt / tathaivoparyuktavarNitAnAmagamyavicArazreNInAM janakAnIndriyANyAtmasAt bhaveyustarhi caJcalamanasa: sthiratvaM siddhayedeva / tatazcittasya sthairyArthamAdye indriyANyAtmasAt karaNIyAni santi / kiJca, hRSIkacittayoH sAhacaryamasti, avinAbhAvitvAt / vayaM sarve'pyanubhavAmaH, yat manasi pratikSaNamagaNitA vicArAH prAdurbhavanti, kintu tAn sarvAnapi vicArAn saphalIkartuM na vayaM samarthAH / yato na manaH svairaM vihartuM samartham, kintu tatra kasyacidapIndriyasyA''dhAra Avazyako'sti / bhavantyatra sarve'pi vicArAH kasyA'pIndriyasyaiva viSayAH / tata indriyeNa viSayIkRto vicAra eva dRSTigocaro bhavati, nAnyaH / evamindriyasya sAhAyyaM vinA nAsti zaktimatkimapi kartuM manaH / yathA- yadA bhavati ghaTaM nirIkSituM spRhA, tasminnaiva kAle Antaracitte ekA'tisUkSmaprakriyA bhavati yanmano jhaTiti cakSuSo nikaTaM gacchati / tatra gatvA tadAlambanena ghaTapratyakSaM karoti / eSA prakriyA jJAtuM na zakyA / etena jJAyate, yat prabalakAmanAyAM satyAmapi cakSurindriyaM vinA'zakyamasti ghaTapratyakSam / ato yadendriyANyupazAntAni nirmalAni ca bhavanti tadA mano'pyupazAntaM sthiraM ca bhavati / etatkathanaM dRDhIkurvan svAmirAmasya prasaGgaH smaryate - ekadA svAmirAmo himAlayayAtrAM pravAsayannAsIt / tadA milita ekaH prmsiddhyogii| svAmirAmeNa sa pRSTaH, prabho ! jJAnasya paramAvasthAM prAptuM kiM kartavyam ? tadopaniSado mantramuccaran siddhayogI Aha-"yadendriyANi saMsArasya viSayebhyo nirvRttya svAyattAni bhaveyustadA tadudbhUtasaMskArAH mAnasaM kimapi kartuM na zaktimantaH / tato manaH sthiramekAgraM ca bhavati" / etena kathanena jJAyate , yadendriyANi yadi sthirIbhaveyuH tarhi mano'vazyameva svasthaM bhavet / tato manasaH sthairyArthaM prathamamindriyANi svAdhInAni karaNIyAni santi / atha, indriyANAM svAdhInatve sati pravRttivihInaM manaH vyAkulaM bhavati, vyAkulaM manazca pratikSaNamitastato bhrAmyati / tadA caJcale manasyaneke vikalpA: vibhinnA AkAGkSAH 'kAmanAzcodbhavanti / tadA tatspRhAyAH pUrtyarthaM mano nirantaraM prayatate / tathA'pyudvignaM manaH pratiniyatanirNayArthamasamarthaM bhavati / tataH svamanorathAnAM niSphalatvAt manasi saMtApaH 19 43 @ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udvegazcotpadyate, evamanekAni zArIrikANi mAnasikAni ca kaSTAnyApatanti / tathApi yadi titikSAvRttiH paripAlayet tahi tatprabhAveNa citte prAdurbhutA vyAkulatA zamatvaM prApnoti / anyathA titikSAbhAvena manasaH pracaNDAvegAt svAdhInAnyapIndriyANi svatantrANi bhUtvA svecchayA sarvatra viharati / tata eva svAdhInAnAmindriyANAM nirantaraM sthairyArthaM titikSAvRttirabhyasanIyA'sti / yA sahanazIlatA saiva titikSA, athavecchanirodha eva titikSA / evaM bandho! kasyA api siddheH prAptirazakyA, vinA kssttshnm| astyeva prabhu'vIra'syA''darzaH / kiM kiM na kRtaM kaivalyalakSmyAH prAptyarthaM tena viirprbhunnaa| yAvatkevalajJAnaM na siddhaM tAvatkAlaparyantaM vibhunA manujaiH devaiH tiryagbhizca kAritAH kadAcitpratikUlAH, kadAcidanukUlAH, kadAcittu mAraNAntikAH sarve'pi dussahA upasargA mAdhyasthyabhAvena soDhAH / tasmAdevA'smAbhiH sarvairavazyameva titikSAvRttiH pripaalniiyaa| evamindriyatitikSAvRttyoH sthiratvaM saMprApya dhairya pAlanIyamasti / asmin jagati sulabhaM kaSTasahanaM, dhIratA hi sudurlabhA / yathA nayanayugalaM kAyasya pramukhAGgaM tathaivA'sti jIvanonnate: AdhArastambho dhIratA / AjIvanaM kRtaM kaSTasahanamapi niSphalaM bhavet yadi na dhairyamabhyAsayet / dhIratAyA mAhAtmyaM jJAnaM sulabhaM bhavet kenA'pi prasaMgenaiva / tataH zrIskandhakasUrIzvarasya vRttAnto dRggocaro bhvti| vinA'parAdhaM jainadveSI baddhamatsaro namUciH sUriNa: samakSaM kramaza ekonAM ziSyapaJcazatI yntre'pindd| tadA sUriNA'varNanIyA'tIva mAnasikapIDA soDhA / tatpIDAyAH kalpanAmAtreNaivA'smAdRzAM jIvAnAM kampanamutpadyate / etasyAM paristhitAvapi dhairya sthairyaM ca sUrIzvareNa naa'munyci| bahvIM yAtanAM ditsuH namUciH sUriNo'nicchAyAM satyAmapi tatpratyakSameva paramaM priyaM kSullakasAdhumAnIya yantre prAkSipat / etat karuNadRzyaM nirIkSya guroH dhairyamaskhalat / sUriNaH kAyo'kampata, mAnasaM vihvalamabhavat, netrayugmaM kodhAgninA raktavarNIbhUtam evaM dhairyavAnvitaM cittamapi kUrakoparAkSasapAzena veSTitamabhUt / prAnte dhairyagirerapatat sUrIzvaraH / iyatkAlaparyantaM dhairyaM dhRtvA tena sUriNA sarveSAM ziSyANAM - 9 44 . Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ munIzvarANAM niryAmaNA'kAri / tatassarve'pi vAcaMyamAH mokSabhAjo'bhavan / api tu pradattazivasaraNiH sa sUrIza: svayameva nA'bhavat paramapadabhAgadhairyatvAt / aho ! dhairyasya blm| evaM sUriNA soDhA'kalpyayAtanA'pi vyarthIbhUtA'dhIratayA / evamindriyasya svAyattaM tathA titikSAdhairyayoH parizIlanaM manasaH sthairyArthamatyAvazyakamasti / mitra ! sAmprataM tu manaH sthirIkartuM recaka-kumbhaka-zUnyaka-pUraka-anuloma-vilomarUpaprANAyAmAdayaH prayogAH pracalitAH santi / tathaiva pratyAhAra-dhyAnAdayo'pi pravartante / te sarve'pi manaH sthairyArthaM zobhanA upAyAH santi / adhunA''vazyakakriyAvasaro bhavati, tato viramAmi / praznaM pRSTavA tvayA mayyupakAraH kRtaH, yataH svAdhyAye cintane ca kAlo vytiitH| 19 45 eh Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA vivAdo vyAghra-siMhayoH / - vijayazIlacandrasUriH AsIdekaM vanam / atigahanam / atighoram / bibhISikAzatasaGkalam / parito hiMsraiH pazubhirvyAptam / tatra dvau vasataH sma / eko mRgendraH aparaH zArdUlazca / / dvAvapi svaM vanarAjammanyau bhRzaM parAkramiNau ca / dvAvapi ca tau svIyasAmrAjyahAnibhayeneva parasparaM mitrAyate / naiko'pi parasya maryAdAmullaGghate sm| kAryakSetramapi tAbhyAM svAbhAvikavivekazIlatayaiva pRthak pRthak svIkRtamAsIt / ato na ko'pi tayormadhye'nyasya kSetre pravezaM hastakSepaM vA karoti sma / ____ ekadA zItakAlaH pravRttaH / sarve'pi jantavaH zItakAtarAH svasvakoTare nilIya sthitAH / na ko'pi prANI vane vicaran dRzyate sm| imAvapi zItakampitau tu abhUtAmeva, kintu bhakSyAlAbhena kSudhAdurbalAvapi abhUtAm / tayormanasi lagnaM yat-kSudhitasya zItamatizayena bAdhata eva, ato bhakSyagaveSaNA'vazyaM tvaritaM ca krtvyaiv| . samaduHkhitau tau daivayogAt samakameva svasvAvAsAnnirgatavantau, bhojanAnveSaNe ca itastataH paribhramantau akasmAdevaikatra sthale mIlitavantau / pRSTaparasparakuzalodantayostayordantA daMSTrAzca zaityaprAcuryeNa kaTa-kaT iti zabdaM bADhaM kartuM lagnAH / IdRzIM dazAM ubhayasyAvalokya mRgendreNa sahasA zArdUlaH pRSTaH - bhoH ! pauSamAse zItaM 19 46 er Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadaivA'dhikaM syAditi me matiH / tava kiM pratibhAti ? / kiJcid vimRzya zArdUla uktavAn- naivaM naivaM, pauSe na, mAghamAse eva prativarSaM zaityAdhikyaM bhavati / prabhUtairvaSairahamevameva pazyAmi, anubhavAmi ca / zrutvedaM svamAnyatAbhaJjakaM tadvacanaM mRgArirucchalita:-re ! kimahaM mRSA kathayAmi tarhi ? zArdUlenA'pi tathaiva pratyuktam- tahi kimahaM vitathaM vadAmi bhoH !!? kati kSaNA dvayorapi 'ghur ghur' iti kurvANayorevameva vyatItAH / dvAvapi svIye mantavye tathA dRDhA babhUvaturyathA dvayorapi zItaM nirnaSTaM, dehe dharma udbhUtaH / kSudhA tu dUravismRtaiva / pazcAt kalahAyamAnayostayoH kiyAnapi samayastadvivAde eva kSINaH / kintu tau vivekazIlau svArthasuhadau cA''stAm / tAbhyAM cintitaM yadyevameva AvAM jhakaTarATimagnau varteva tarhi na ko'pi nirNayaH prApsyate, kSayazcobhayorapi akAla eva bhaviSyati / ato'tra kalahakaraNaM vimucya kamapi madhyasthaM janaM pRcchAvaH / tasya nirNaya evA''vAbhyAmaGgIkAryaH zreyaskArI ca / nizcityaivaM dvAvapi prasthitau vanamadhye kamapi madhyasthajanamanveSTam / gacchadbhayAM tAbhyAM sahasA smRtaM yadasmin vane asmAdRzAM rAjJAmapi mAnyaH AdaraNIyazcaiko vRddho mArjAro vartate / sa tu dIrghAyuH, anubhavavRddho jJAnI ca / calatu tameva pRcchAvaH / / tvaritaM tau gatau tasya jaranmArjArasya bilasamIpe / gatvA ca pUtkRtaM- bho bho vRddhamArjArazreSTha ! bahirAgaccha bhiraagcch| ___ mArjArastu taM nAdaM zrutvaiva tharatharAyate sma / tathA'pi spaSTAvabodhArthaM tena saumyasvareNA''bhASitamantaHsthenaiva - kasko'tra bho ! mAM pUtkurute? ahaM jaranmArjAraH kSINadehaH bhagavannAmasmaraNaparAyaNaH prAyo bilAd bahirna nirgacchAmIti prAyaH sarvatra vane vizrutam / kiM bhavAn na jAnAtyenAM vArtA yena mAmAhvayati ? mRgendreNa jalpitaM- tAta ! asmAbhiH sujJAtamevedam / kintu adyaiko vivAdo mama vyAghrasya ca madhye samutpanno'sti / na tannirAkaraNaM AvAbhyAM kenA'pyanyena vA kartuM zakyate / ata AvAbhyAM vicAritaM bhavAnevA'smAkaM vivAdaM nirAkartA syAt tadA zobhanaM syAt / ato'dya tatrabhavate bhavate kaSTaM dAtumAvAmAgatau / kRpayA'smatkRte bhiraagmytaam| 7 47 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mArjAreNa cintitaM - aho ! etau dvau rAjAnau sAkSAdatra samAgatau ! anayormadhyAdeko'pi yadi mAdRzaM pazyet, tarhi mama mRtyureva nizcapracam / tarhi yadA dvAvapi samAyAtau tadA tu kiM vicAryam? kintu yadi tAbhyAmAhUto'pi na gacchAmi tadA tu asaMzayaM prANasaMzayo bhaavii| ziva ! ziva ! ziva ! kimadhunA kAryam? ito vyAghra ito hariH / ito'pi mRtyurito'pi mRtyuH / bhagavan ! pAhi mAm / pAhi maam| evameva cintAmagnasya tasya punarapi katipaye kSaNA: atikrAntAH / tatazca bahiH pratIkSamANayorvanarAjayodhairya galitam / zArdUlena punargarjAravaM kRtvA pRSTaM- bho galadgAtra ! bahirAgacchasi na vA? AvAM kiyatI velAM pratIkSAvahe? shiighrmaagcch| mAjIreNa yadbhavati tadbhavatu, gacchAmi bahiH, yathA patiSyati tathA dAsyate' iti vicArya 'ayamAgato'smi vatsa! jarAjarjaritakAyasya mAdRzasya janasya IdRzo velAvilambaH kSantavya eva tvAdRzA parAkramazAlinA' iti vadan sa bilAd bahirAgataH / dvAvapi siMha-zArdUlau taM prANamatAm / tenA'pi tau dIrghAyuSyAziSA saMbhAvito, akasmAdAgamanakAraNaM ca pRSTau / tAbhyAM svakIyavivAdakAraNavArtA tadagre niveditA, pRSTaM catAta ! bhavAn vRddhaH anubhvsmRddhH| bahavaH zItakAlA bhavatA samatikrAntAH / ato'tra viSaye bhavAneva AvayoH pramANam / kathayatu, kiM pauSamAse zaityaM bahu syAduta mAghamAse? mAriNa dvistrizca tayorvivAdaH zrutaH / naike praznA api utthApya sUkSmAt sUkSmataraM vivAdaviSayaM padArthaM parIkSitavAMzca sa: / tatastena tAvupavezitau bilAda dUram / svayaM ca nijadehasya pazcArdhaM bilamadhye rakSitvA mukha-kaNThabhAgameva bahiH kRtvA sthito'kathayatkAcid velA'sya vivAdasya nirAkaraNAnveSaNArthamabhilaSAmi / yuvAM vinA kiJcid ghughurArAvaM tiSThatAmatra / mA vikSepaM kurutaM cintananiratasya mameti jalpitvA gambhIramukhamudrayA cintanamudrAyAmupaviSTaH sH| cintitavAMzca sa manasi tadA- imau dvAvapi vane nRpau / nRpANAM manAMsi sadaiva taralAnyeva bhavantIti bahuzo'nubhUtapUrvyaham / etayoretAvanmAtre vivAde nirAkaraNaM na kaThinam / kintu spaSTanirAkaraNakathane dvayormadhyAdekasya mantavyaM vitathatvena darzanIyameva / tathA ca yasya mantavyaM asAdhu kathayiSyAmi mAM tatkSaNaM vyApAdayiSyatIti nA'tra zaGkA me citte / tataH kaM mithyA 19 48 or Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadAmi, kaM vA satyaM kathayAmi ? aho ! sumahaddharmasaGkaTaM Apatitam / kiM karomi? ziva ! ziva ! ziva ! kintu kSaNAnantarameva tasya hRdaye sphuritaM - are re ! vRthaivA'haM vicAraprastAraM karomi, idaM tu atIva saralaM kimanena pralambavicAreNa ? ahametAdRzameva nirAkaraNaM vadAmi yathA na vyAghro ruSyati na vA siMhaH / sarpo mriyetA'pi na yaSTirbhaJjyAdapi na / ----- vadanopari pUrNAM gambhIratAM vilipya sa svasthAna eva sahasotthitaH / pratIkSAratau tau api sajjIbhUtaM dRSTvA hRSTau sAkAGkSau ca babhUvatuH / jaranmAjariNa tArasvareNa vivAdasya nirAkaraNaM nirNayazca zrAvitau tau - bho mahArAjapAdau ! bhavatorvivAdo'tIvagambhIraH, sUkSmaviSayazca / naitAdRzasya vivAdasya nirNayaM kartuM anyasya varAkasya pRthagjanasya zakti: / mAdRzo'nubhavasampanno jana evA'dhikArI syAdIdRze viSaye / ato bhavantAvihA''gatau tad bADhaM sAdhu kRtamiti manye / madgehAGgaNamapi bhavAdRzAnAM caraNadhUlyA'dya pAvanaM saMjAtam / atha bhavatorvivAdasya nirAkaraNaM vadAmi / sAvadhAnIbhUya zRNutam / - mahArAjau ! zItaM sadA pavanAdhInaM vartata iti mAmakInA'nubhUtiH / tatazca manye'haM yad yadA yatra mAse pavanAdhikyaM tadA tatra mAse zItamapi prabhUtaM syAt / yadi spaSTaM vadeyaM tadA yasmin zItakAle pauSamAse pavanasya pracuratA syAt, tadA pauSamAse zaityaprAcuryaM nizcitameva syAt / yatra ca zItakAle mAghamAse pavanabAhulyaM bhavet, tadA mAghamAsa eva zaityasyA'pi bAhulyaM bhavedeva / zaityaM kasmin mAse kiyaditi bhavatorjijJAsAyA vivAdasya ca etadeva samIcInaM samAdhAnaM nirAkaraNaM ca mama pratibhAti / bhoH ! anyadapi kiJcit praSTavyamasti ? tarhi tvaritaM vadatam / anyathA'haM vArdhakyaprabhAvAcchItabhIto gehAntargacchAmi, nAmajapalInazca bhavAmi / ziva ! ziva ! ziva ! tatazca evaM vadan tayoH prativacanamanapekSyaiva sa mArjAro bilaM praviSTaH / siMha - dvIpinau ca tau dvAvapi svaM svaM vijitammanyau yathAgamaM jagmatuH svasthAnam / ---------- 49 ele Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhenakathA / - vijayazIlacandrasUriH ekasya jhenasAdhoH pArzve gata eko janaH / sa praNamya maunaM upaviSTaH / jhenasAdhustu dhyAnalIna AsIt / katicit kSaNAnantaraM jhenasAdhunA dhyAnaM visRjya prasannadRSTyA'valokitaM AgamanaprayojanaM ca pRSTam / Agantukena kathitaM - ahaM kathAkAratvena vizruto'smi / zrutaM mayA tatrabhavatAM dhanyaM nAmAbhidhAnam / tatazca mama hRdaye saGkalpa utthito yad yadi mama vANI bhavAdRzAnAM paramatattvasAdhakAnAM karNAtithirbhavet tarhi sA niHzaGkaM pavitritA bhavet / ato yadi bhavatAM sammatiH samayazca syAt, tadA kiJcicchrAvayitukAmo'yaM pAmarajanaH / jhena sAdhunA mandaM mandaM hasitvA gaditambhadra ! nA'sti adhunA mama IdRzaH samayaH / kintu, om, ekaM nijaprasaGgaM smarAmyaham / yadA'haM paJcavarSIyo bAla Asama, tadA mama jananIpArdhvAt pratidinamahaM kathAyAH zravaNaM akaravam / sA'pi nityaM nUtanA kathAM me zrAvayati sma / tAM zRNvan zRNvan evA'haM nidrAdhIno bhavannAsam / kathA'pUrNevA'vartata, nidrArAjJI tu kathArdhe eva mAmadhikRtya prAvartatatarAm / / adya tava nivedanaM zrutvA tatsarvaM smRtipathamAgataM mama / ahamiha kSaNe vicArayAmi - kiM tAdRzIM vArtA ko'pi mAmadhunA zrAvayituM samarthaH syAt ? yadi tvaM tAdRzIM kathAM kathayituM zaktimAn syAH tadA'vazyaM zrAvaya / asti mama pArzve tatkRte samaya: nA'nyathA / 19 50 @h Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) he bhagavan ! - muniratnakIrtivijayaH __ AsIdekaH kASThahArakaH / dAridyasya mandiram / grAmasya sImani sAdhujanAnAM sahavAsa eva tasyA'tIvA'rucikaram / tasya gRhiNI taM sadA'vamAnayati sm| ___ekadA rAtrau mattavat sa gRhaM prati gacchannAsIt / sahasA bhayAvahaM tANDavamudbhUtam / mArgAd bhraSTaH saH / nizceSTa iva bhUtvA bhUmAvapatat / gADhanidrAM sa lebhe| yadA jAgRtastadA svasamIpamevaikaM sAdhaM dRSTavAn / ___ 'are ! eSa sAdhustu bahukAlapUrvaM mRtaH' iti tena smRtam / sAdhuravadat 'tvaM tANDavAt mRto'si / adhunA tvayA tava sarjakasyezvarasya pArzvamAgantavyam / ' ____ kASThahArako'pi taM sAdhumanvasarat / ubhAvapi tAvaraNyasyaikaM laghugRhaM prAptavantau / Izvaro'tra nivasati sma / sAdhurimudaghATayat / antastIbro'gniH prajvAlita AsIt / Izvarasya dUtAH parita upavizyA'GgAni tApayanti sma / kASThahArakaM dRSTA punaH tApayituM pravRttAH / / sAdhurekaM dUtamakathayat-antargatvA IzvaraM sandizatu yat nyAyArthamekaH kASThahAraka aagto'sti| kASThahArako'gniM pratyapAsarat / devadUtAstamarundhan tApiyatuM ca nAnvamanyanta / tAvat kakSadvAramapAvRtam, bahirAgatya devadUta uvAca- 'bhagavAn Agacchati' / kakSamadhye ekA tulA sthApitA / dhaTA api tatrA''nItAH / ___ kASThahArakaH sAdhuzca zItamapanetumitastato bhramituM lagnau / tAvat kakSadvAraM punarudghaTitam , IzvarazcA''gataH / IzvaraH zrAnto vayovRddhazca pratibhAsate sma / adhikena kAryabhAreNa sa evaM dRzyate sma / kArye vikSepAt vikSubdho'pi sa AsIt / "kiM nAma ?'- so'pRcchat / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kASThahArakaH svanAma udacarat / pustakAttasya nAmnaH patraM dRSTvA tatrezvareNa cihaM kRtam / 'Am ! kAni tava satkarmANi ?' ekameva satkarma tasya smRtipathamAgatam / ataH tulAyAmeko dhaTaH sthApitaH / 'atha tava duSkRtyAni kathaya / ' tasya kathanamanusRtya ekaikaM kRtvA dhaTAn tulAyA vipakSabhAge mucyamAnAn dRSTvA kASThahArakaH stabdho jAtaH / kSaNenaiva tulAyA eka bhAgo'namat / adhikamadho netuM bhuumirutkhaataa| evaM kASThahArakasya pApAnAM gaNanA pUrNA'bhavat / prabhuNA tvaritaM pustakaM pihitam / "ajJAnin ! svAthin ! pramAdina ! adhamAtman !" bhagavatA cItkRtam / "mayA tumyaM jIvanamarpitaM, tvayA caitAvadeva kRtam ? tavaitAni duSkRtyAnyAzritya kaThoro'pi daNDo'lpIyAneva mama bhAti / jJAtam ?" himavat stimitaH klAntazca kASThahArakaH zIrSamadhUnayat / "ekA durgatA nArI tvayA vaJcitA, tattu tavA'tyantamadhamakRtyamasti / tulAyAM nyUnaM tolitaM tvayA / " prabhorvacaneSu tiraskArAdhikyaM dRzyate sma / samIpasthaM devadUtamAdizat - 'kASThasya sa mahAn bhAro'trA''naya' / tribhirdevadUtai rduHkhena utpATya sa AnItaH / bhagavaccaraNasamIpaM ca muktH| bhagavatA kASThahAraka AdiSTaH "dRSTa eSa bhAraH? sadAkAlaM tava pRSThabhAgena enamutpATyaiva tvayA jIvitavyam / eSA mamA''jJA'sti / " kASThahArakastu taM mahAntaM bhAraM mUkavat pazyan sthitaH / bhagavatA ca niHzvAsya mukhamanyatra kRtam / 'bhArastasya pRSThe sthApayata / itaH paraM ca na kenA'pi mama vikSepa karaNIyaH' ityAjJaptaM bhgvtaa| devadUtAH kASThahArakasya samIpamAgatAH / 'nahi nahi' - saM uktavAn / devadUtAH sthagitAH / bhagavAnapi tiryagdRSTyA kASThahArakaM dRSTavAn / avak ca - ....... 9 52 er Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - "kimuditam ?' so'kathayat - 'nA'haM grahISyAmyeSa bhAraH / naitAdRzo daNDo bhavatA kartavyaH / eSa nocitaH / ' IzvaraH, sAdhurdevadUtAzca sarve enaM vAmanaM daridraM manuSyaM tasya ca kaThoraM bhAvazUnyaM ca mukhamanimeSanayanairnirIkSituM lagnAH / adyaparyantaM na kenA'pi daNDakAle svIkRtirdarzitA / __ Izvara: samagIrata - ' AdezamanusRtya tvayA kartavyameva' / 'nahi' - krodhAvezena dagdha iva sa anyAyaM dRSTvA kampita ivA'bhUt / 'zRNotu me kathanam, bhagavan ! na mama kathanena bhavatA janmaitat pradattam / aparaM ca, asmin jIvitavye bhavatA kiM prazasyaM mahyamarpitam ? yasyA mukhamapi mayA na nirIkSitaM tAdRzI jananImahaM prAptavAn / yena sadA'hamupekSitastAdRzaH pitA mayA labdhaH / zItakAlenoSNakAlena ca kadarthito'smi / hastAvapi me karkazau jAtau / aGgalIbhyo'pi zoNitaM pravahati / sadA'vamAnayantyA patnyA saha laghIyasi gRhe me vasatirasti sma / kiM kadA'pi jJAto bhavatA mamodanta: ? kvacidAgato'pi kiM bhavAn matsahAyArtham ? mahyaM janma dattvA bhavAn mukta ivA'bhavat / adhikadhanalAbhArthaM mayA vipratAraNaM kRtam / bahuzo jAtA mRtyoricchA mama / mRto'pyahaM kiM prAptavAn ? bhavatA pradatta eSa kaThoraH daNDaH / samagraM jIvanameva me daNDasvarUpamAsIt / adhunA nA'hamenaM daNDaM svIkariSye' / kakSamadhye kASThahArakasya zabdA pratidhvanitAH / pazcAt svalpenaiva kAlena upazAntakopaH sa saJjAtaH / bhayabhIta ivAbabhUva / tena dRSTaM yad -Izvaro roditi / AzcaryamanubhavAn saH / Izvarasya zarIraM rodanAt kampate sma / pazcAcca sAdhurdUtAzcA'pi rodituM lagnAH ? bhagavatA ca kASThahArakasya skandhopari hastaM prasArya kathitam 'atyantaM duHkhito'smi / bahuSu kAryeSu vyastatvAt mayA naitad jJAtam / vatsa ! tvaM satyam vadasi mayA karthitastvam / kSamasva mAM vatsa ! kSamasva / mahyaM kSamAM dAsyasi kim? kASThahArakaH - 'yadyetasmAd daNDAt mama muktiH syAt !' 'tathA'stu vatsa!' Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahi kssmyaami| 'abhivAdanam / adhunA kiM dIrghanidrAM vAJchasi pRthivyAM vA punargantumicchasi?' 'kim? punaH pRthivyAm ?' 'Am vatsa ! tatzakyam / pRthivyAM yadA jAgariSyasi tadA zItena pIDito bhaviSyasi kintu jIviSyasi / kathaya kiM rocase, dIrghanidrAM jIvanaM vA? kASThahArakaH manasi AlocitavAn - 'ataH paraM bhagavAn eva sarvaM kariSyati / ' 'yadi bhavAn prasannastahiM gRhagamanameva kALe' - sa uvAca / 'zobhanam ! tadapyanubhava' - Izvaro'vadat / 'enaM punarnayatu' bhagavatA sAdhuruktaH / pazcAt kakSAntaraM pravizya dvAraM pihitavAn / kASThahArakaH so'raNye jAgRto'bhavat / tANDavaM tu tadA zAntaM jAtam / sUryastu mandaM prakAzate smA''kAze / tata utthAya gRhaM prati dhAvitavAn / svayaM jIvati iti Anandita AsIt saH / gRhasya jIrNadvAraM lIlayaivodghATitam / yadanubhUtaM tat kathayituM yAvad vacanamuccAritaM tAvat patnI taM taadditvtii| 'kiyAn vilambaH kRtaH tvayA?' - sA uktavatI / kASThahArako bhUmAvapatat / vyoma prati karuNadRSTiM kRtvA pAzrvaM parAvRttya ca mandamavadat - 'he bhagavan !!!' [krisTophara-lIca-ityanena AGglabhASAyAM likhitAyA mUlazaGkara-bhaTTa-ityanena ca gUrjarabhASA- yAmanUditAyA 'he bhagavAna!' iti kathAyA anuvAda eSaH / ] / sarvaM zobhate smyocitm|| " haimavacanAmRtam " 19 54 en Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saralA upAyAH khalu duHkhpraaptH| - svAmI adhyAtmAnandaH sarvadA nijavRttAntasyaiva varNanam / sadA svasyaiva cintnm| svasyopekSAyAM antarvvalanam / sarvato nijazlAghAyAH spRhA / AtmAnaM muktvA sarvatrA'vizvAsaH / yathAprayatnaM nijakartavyAt cyutiH / yathAzakyaM sarvatra 'ahaM' zabdasya prayogaH / parArthe yathAzakti alpIyAn prayatnaH / tucche'pi paropakAre nijastuterabhilASaH / pratipravRtti 'mamaiva satyaM' iti kadAgrahaH / (anuvAdaH) AdhunikaH pUjakaH !!! Tabir 19 55 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - | "bhAvanA bhavanAzinI" - muniratnakIrtivijayaH sAdhujanAnAmAgamanena teSAM copadezadAnena satataM lAbhAnvita eko grAma AsIt / tatratyA janA api bhAvukA mugdhA dharmarucayazcA''san / sAdhUnAM padArpaNena te sarve prasannatAM prApnuvanti sma / sarvarItyA ca tAn paryupAsya tallAbhena toSamanubhavanti sma / sarveSAM sAdhUnAM sakAzAt dharmavacanAnyapi te'zrRNvan / ekadA tasmin grAme ziSyagaNaparivRta eka sAdhurAgataH / grAmajanAzca teSAM svAgataM kRtavantaH / vandanAdikaM kRtvA tatra sthairyArthaM prArthanA'pi lokaiH kRtA / lokAnAM bhaktimanulakSya vijJaptiH svIkRtA'pi sAdhubhiH / anyasmin dine pravacanamapi nizcitam / atha dvitIyadine pravacanasamaye sarve'pi janA upasthitA abhavan / sAdhumahAtmanA'pi maMgalAcaraNapUrvakaM pravacanaM prArabdham / tasmiMzca pravacane "bhAvanA bhavanAzinI / bhAvanAyA aneke lAbhAH santi / bhAvanayA hRdayasya zuddhirbhavati / zatrurapi mitrAyate zubhabhAvena / ato nityaM zubhabhAvanA bhAvanIyaiva" ityAdyuktvA bhAvanayA kena kIdRgrUpeNa ko lAbhavizeSaH prAptastadRSTAnto'pi suucitH| yathAkAlaM pravacanaM samAptimagAt / janA atyantaM muditA jAtAH / janA bhAvukA Asan kintu kiJcijjADyamapi teSu pravarttate sma / ata upadezasya bhAvArthamagRhItvA zabdA eva tairgRhItAH, yat "zubhabhAvanA nityaM bhAvanIyaiva" iti / saparivAra: sa sAdhuzca prAptakAlastato vihRtavAnapi / atra grAmajanaiH - 'aharaha ekatra sammIlyA'smAbhirbhAvanA bhAvanIyA' iti nizcayaH kRtaH / tadarthaM ca sthalaM kAlazcA'pi nishcitau|| atha sarve'pi rAtrisamaye nityamekatra sammIlanti / bhinna bhinnAM ca bhAvanAM bhAvayanti / kecit prabhubhaktyarthaM kiM kartavyamiti bhAvayanti-yad 'bhagavatpratimAM vayamAbhUSaNairalaGkariSyAmaH / 19 56 en Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatsamakSaM ca gIta-nRtya-nATyAdi racayiSyAmaH' ityAdi / kecid dAnadharmeNa durgatAnAmanAthAnAM dInAnAM ca janAnAM sahAyArthaM bhAvayanti / kecid grAmasyonnatyarthamahamevaM kariSyAmi, etAdRzaM kariSyAmI' ti prastauti / kazcidahaM nityaM dInebhyo bhojanaM dAsyAmi iti bhAvayanti / evameva ca divasA gamayanti / ___ ekadA rAtrau sarvaiH sammIlya tIrthayAtrArthaM bhAvanA bhaavitaa| "tIrthayAtrA tvazyameva krtvyaa| tIrthayAtrayA duritAni kSayanti, paramAtmanAmanugrahazcA'pi prApyate" ityAdi vArtAlApaM kurvadbhistaiH "atIvotkaNThA vartate'smAkaM tIrthayAtrAyAmatastadarthaM nizcinumaH" iti kRtvA taddivaso'pi nizcitaH / parasparamAmantritA api te sarve / / tasmiMzca dine teSAM tadbhAvanAsabhAyAmeka Agantuko'pyupasthita AsIt / sa ca teSAmenayA praNAlikayA'nabhijJa AsIt yad-atra kevalaM bhAvanaiva bhAvyate na kiJcidapi kintu kriyate iti / tenA'pi taddine teSAM tIrthayAtrAyA vArtA zrutA / so'pi tatropAsthitatvAt yaatraarthmaamntritstaiH| atastadAmantraNaM satyaM matvA hRSTacittaH so'bhUt / samasto mahAjanastu nityamiva bhAvanA nivRtya svagRhaM prasthitaH / Agantuko'pi svagrAmaM gatavAn / tena svagrAmaM gatvA sarvebhyastayAtrAvArtA zrAvitA / tatsaMzrutya 'bahubhirvarSeryAtrAvasaraH prAptaH' iti sarve'pyAnandabharahRdayA babhUvuH / so'pi nizcitaM yAtrAdivasaM jJApya, 'kathaM tatra gantavyam ? ke ke AgamiSyanti' ityAdi nizcitavAn / atha-'kadA tadavasara AgamiSyati' iti cintanenaiva dinAni vyatiyanti / evameva pratijJAtadivasa AgataH / pUrvasmin dine sarvayAtrikaiH sArddhamekena bRhadyAnena sa tadgrAma samprAptaH / tatra ca nityavyavahAre eva pravartamAnAn janAn sa dRSTavAn kintu na kA'pi yAtrAyAH sajjA dRggocarA'bhUt / tena cakito'bhUt saH / sa mahAjanasya pAveM gataH / taM cA'pRcchat "taddine yAtrAyA vArtA pravRttA''sIt / sarve nimantritA api tatropasthitAH / 'nijasvajanA grAmajanAzcA'pyAnetavyA avazyameva' ityAdi bhavadbhiruktam / ahamapi taddine tatropasthita Asam / ataH kathanAnusAreNa ahamAgataH / kadA ca yAtrArthaM prasthAnaM bhaviSyati ?" 7 57 " Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAjanazca tamavadat 'bhoH / asmAbhiH kevalaM bhAvanaiva bhAvitA yAtrArtham / tadarthaM kRto nizcayaH pradattamAmantraNaM cA'pi bhAvanAsvarUpe evA''stAm / vayaM tu nityamevaM bhAvanAM bhAvayAmaH / ato nAsti yAtrApravAse kA'pi pravRtiH / ato bhavAnapi yathecchaM nivartatAm / etena pratyuttareNa sa khinno'bhavat / tena - 'etairahaM vaJcita:' iti cintitam / kiJcid vicArya svAsthyaM ca samprApya sa mahAjanamuktavAn " bhavatu yad bhUtam / ahamapyetAn sarvAn nItvA'trA''gato'smi / sarve'pi bubhukSitA jAtA: / kA'pi bhojanavyavasthA karaNIyA / yUyaM ca mama sAdharmikAH, ato'hamicchAmi yad bhavantaH sarve'pyasmAbhiH sArdhaM bhojanaM kRtvA mAM lAbhAnvitaM kurvntaam| sAdhArmikabhakterlAbhena mAmupakurvantu / sarvA'pi vyavasthA tvaritagatyA kartavyA'dhunA, yena punargamanaM sulabhaM bhavet / " mahAjanena gaditam - asmiMzca kArye dravyavyayo'dhiko bhaviSyati / sa samagIta - nAsti kimapi cintAkAraNam / kadA'haM bhavAdRzAM lAbhaM prApsyAmi ? | zrutvaitad vacanaM tasya sarvo'pi mahAjano bhojanavyavasthAyAM pravRtto'bhavat / bhinnabhinnamiSTAnna-pAna-dhAnyAdikA sarvA'pi sAmagrI sajjIkRtA / sUdA api AnItAH / samAgatAzcA'bhyAgatA bhojanArthamupaviSTAH / bhojanAdinA nivRtya pratigantuM sa pravRtto'bhUt / yAvat punaHprasthAnArthaM sa pravRttastAvad mahAjanenoktam- are ! kva gamiSyanti sarve ? etaddhanaM ko dAsyati ?' so'vocat kiM nAma dravyam ? janA: kiM nAma kim ? etasya bhojanasya / sajjanaH nA'yaM mama viSayaH / mayA tu kevalaM bhAvanaiva bhAvitA yuSmadvat... 1 - { kRte pratikRtaM sadyo kurvanti hi manasvinaH / haimavacanAmRtam " 66 NO 58 } 1 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - satyaghaTanA __- munidharmakIrtivijayaH purA kila vasati sma 'sUryapUre' zreSThI suzrAvakazca 'zrImohanalAla pAnAcande' tyabhidhAnakaH / sa ca zrImacchakhezvarapArzvanAthaprabhoH paramo'nurAgI sevaka AsIt / 'zrImacchaGkhezvarapArzvanAthaprabhureva mama zaraNaM, rakSakaH pAlakazca, sa eva jIvanAdhAro me' iti merugiririva tasya manasi paramA'vicalA zraddhA''sIt / ___yadA kadAcidvibhuH smRtipathamAyAti tadA sarvamapi kAryaM vihAya drutameva zrI zaGkhazvara'tIrthaM sa gacchannAsIt / tatra gatvA pArzvanAthavibhoH maGagaladAyinaM sAMnidhyaM saMprApyA'nanyacittena tadbhakti cakAra / prabhoH bhaktiprabhAveNa sarvasyA apyAdhi-vyAdhisvarUpapIDAyAH nivRttIbhUya prasannatAM svasthatAM ca prApnoti sma saH / ekadA pArzvanAthabhagavata ArAdhanArthaM sa tatra gataH / vibhuvadanaikacittastadguNamayamanaskazca sa jagatpateH paryupAsanAM kurute sma / tasya kaNThaH pikavat madhuro'bdhivadgambhIracA''sIt / tasyoccaininAdasya pratidhvani nizo nIrave paramazAntimaye ca vAtAvaraNe sarvato'guJjat / yathA hariNA: madhuragAndharvatUryaraveNA''kRSyante tathaivA'sya madhureNa maGgalagAnena bahiHsthitAH sarve'pi janA AkRSya jhaTiti mandiramAgatAH / evaM zanaiH zanaiH jinAlayasya samagro'pi maNDapo janavRndena bhRtH| daivAt tadaiva sevakasamudAyaiH pariveSTitena tatkSetrAdhipatinA 'navAbena jinagRhasyAntikaM zibiro'kAri / tatastenA'pi jinezvarabhaktasyA'sya zrAvakasya madhuro ninAdaH zrutaH / tasya mAnasamAnandena prollasitamabhUt / "cAru cAru" evaM tanmukhAt vANI nirgatA / pratyakSametacchotumutkaNThitamabhUt tanmAnasam / drutameva sa sevakamAdiSTavAn - tvamadhunaiva tatra gaccha, yaH ko'pi bhavet taM saadrmtraa''ny| . . Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tathA'stu' evamuktvA sa sevakastatra jagAma / tena savinayaM saH zrAvako vijJaptaHzreSThin ! mahAbhAk ! tava nirmalAmanupamAM ca bhaktiM dRSTvA tathA sumadhuraM gambhIramAravaM ca nizamyA'smadIyaH navAbo'tIva prasanno'bhUt / tataH pratyakSaM tasya zuzrUSA'sti / atastatrA''gatya me prabhoH spRhApUrti karotu bhavAn / zrAvaka Aha - naitat zakyam / na trijagadIzvaraM vinA kasyA'pi sadezamevaMrItyA gItaM gAyAmyaham / yadyasti teSAM jijJAsA t_traa''gntumhmaamntryaami| sukhenA'trA''gamyatAm / sa sevakaH kruddho'bhavat zrutvaivam / tena kathitam-zreSThin ! naiSa ko'pi sAmAnyajanaH api tu asyAH sarvasyA api bhUmeradhipatirasti, vayaM sarve'pi tadAjJAyAM vartAmahe / tatastatrA''gaccha sapadi, anyathA bhavantaM daNDayiSyati sH|| tena zrAvakeNa nirbhayatvenoditam- na kA'pi me bhItiH / tava svAmine yad rocate tatkartuM sa svtntro'sti| zrI zaGkhazvarapArzvanAtha' vimucya tasya manoraJjanArthaM na tatrA''gaccheyamaham / ___ apUrvasAmarthyAnvitametadvAkyaM saMzrutya sa sevako'pi vihvalo bhItazca / acireNa zibiraM gatvA 'navAbA'ya tena sarvamapi niveditam / kSaNaM navAbenA'pi AzcaryamanubhUtam / tasyA'pi vAzaktiH kiJcitkAlaM sthgitaa| paraM tu, saH navAbo'pi bhaktiniSTha AsIt / tena (svataH) manasi cintitam- eSa eva prAmANikaH prabhubhaktaH, asyaiva bhaktirapi tthyaa| mayA'dyaparyantamaneke prabhusevakAH dRSTAH, api tu, etAdRzo bhaktastu na nirIkSitaH yato yasya caraNe jIvanaM samarpitaM taM vinA kasyA'pi caraNasevAM na karoti / evaM vicArya svasevakamAhUya tena navAbena proktam - bhavatu sa nA''gato'tra, kintu etAdRzo bhaktiniSThasya paramazraddhAvatazca bhaktasevakasya darzana kartuM me mano'tyutkaNThitamasti, ata AvAM dvAvapi tatra gacchetAm / anyacca prabhoH sAkSAt darzanaM tu kadA bhaviSyati tadahaM na jAnAmi, paraMtu prabhoH pratikRtisamasyAGgagatasya ca bhaktimata AtmanaH puNyadarzanaM kRtvA manmAnasaM pavitraM karavANi / evaM sasevakassa 'navAbaH' jinagRhaM gataH / 19 60 en Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ST - atra ca-sa zrAvakastu etAM ghaTanAM vismRtya prabhubhaktau nimagna aasiit| askhalitavAgdhArayA madhurasvareNa rasanibaddhaM bhaktibhRtaM ca gItaM gAyannAsIt saH / sa 'navAbo'pi kimapyanuktvA asya bhaktipUtaM samarpaNasaMdIptaM ca vadanaM nirIkSamANo'tiSThat / 'pArzvanAtha'prabhoH paryupAsanAM kRtvA sa zrAvako bahirAgacchati / tadaiva navAbena sa zrAvaka AzliSTaH / AnandAzrupUrita- anumodanAbhAvabharitena vadanena tena proktam-tvaM dhanyo'si, tvaM satyameva prabhubhakto'si, tavA'kampitazraddhAnvitAM nirupamAM bhakti vIkSyAtIva prasanno bhavAmyaham / api ca, adya saphalIbhUtaM me janmA'pi / anekazo bhakteH vArtA zrutA, kintu bhaktizabdasya tAtparya tu jJAtamanubhUtaM cA'dyaiva / zaktiprApteH cintAyAmazaktaH ayaM jAtaH Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zavam - munidharmakIrtivijayaH zavam, zavam, shvm| patitamAsIt sarvato bhUmiM spRSTvA zavamekam / sarvaM mukhamapi tasya rudhireNa raJjitamAsIt / ekaH kramo vakra: / eko hasto vakSasi, anyo hasto vadanopari patita AsIt / AstAM dvau hastAvapi rudhireNa liptau / nayane'pi mIlite'bhUtAm / patita AsIdeSa kuNapo nagarasya mArgasya madhyabhAge / nAsIt ko'pyanyo mArgo nagarasya bahirgantuM tato'nyagrAma prati gamanotsukAssarve paurajanA etadevA'yanaM pratyAgacchanta Asan / kintu vartmano madhyasthitaM kuNapametaM vIkSya bhIti prApnuvanto na ke'pi janAH purassaraM gamanArthaM samarthA Asan / tatastatraiva sarve janAH stambhIbhUtA iva sthitAH / evaM tatratyasthAne bahavo nAgarikA mIlitAH / api tu nAsIt zaktirupakuNapaM gantuM keSAJcidapi / tatassarve janA dUre eva saMsthitAH / tadA tatrasthitAssarve janAH parasparamevamalapan / saMbhavatyeSa mArgastu madhyAhna eva kevalaM pathikavihInaH / anyasmin kAle tu bhavatyeva paurajanAnAM gamanA''gamanam / ata evaitaddhaTanAkAlo'pi madhyAhna eva saMbhAvyate / evaM sarve nirNItavanto'bhavan / tadaivaiko jana Aha, yannaiSa nirNayo yogyo yuSmadIyaH, yato'hamasmAdevA'yanAt madhyAhne Agata Asam; tadA tu nAsIt kuNapo'traiSaH / zrutvaitadvAkyaM sarve janAH punazcintitA babhUvuH / kuta Agata eSa kuNapa:? kimatraivA'sya hatyA kRtA, utA'nyatra hatyAM kRtvA'tra zavaM prakSiptam ? 19 62 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasyacideSa kuNapaH? kimasti kaJcidasya zavasyA'bhivyaJjakaH?, evaM sarve yathAmati praznAn cakruH / tathApyetasya zavasya samIpaM na ke'pi janA jagmuH, dUrAttu na zavaM saMlakSyate / kiM kariSyAma: ? kiM kariSyAmaH ?, evaM niHzvasya sarve tUSNIMsthitAH / tadA kecidghIrapuruSAH kuNapasyA'sya lakSaNAni jJAtuM samIpaM gatAH / kuNapaM nirIkSyaekena kathitaM - are ! eSaH ? anyenoktaM-jJAyate dehasya racanayaiSa yad, aho ! jJAtaM jJAtam ..... / anyena proktaM - are ! tasya sadRzAnyevA'sya vastrANi; atassa evA'yaM, sa evaa'ym....| tadA sahasaivaika Aha - eSa tu hakkaH kalpyate yat, cikurA api tannibhA eva anyena gaditaM- satyameva, satyameva, eSa hakka eva dRzyate; yata upAnahAvapi tattulye ev| prAnte janasamudAyAdeko baliSTho janassarveSAM zaGkAM dUrIkurvannuvAca yat, tattulyAnyaMzukAni, tannibhAH ziroruhAH, tasya pratIkAze upAnahau, evaM kathaM vadatha? eSa hakka evA'sti, ityevaM kimarthaM na jalpatha? evaM saMzrutya sarve janAH stabdhA ivA'bhavan, kimapi na vadanti, sarve janAH kSaNaM zabameva darIdRzyante / 'asti hakka eva' evaM nirNIte sati vyAkRtamekena, etattu na saMbhavati, na kathamapi manye'ham, yato mayA sa prAtareva dRSTaH / anyenA''caSTam - bho ! bho ! tvayA tu prAtaH kAle dRSTaH, kintu mayA tvadhunaiva kiyatkAlaM pUrvameva nirIkSitaH, aho kimetad ? evaM zrutvA vIkSante sarve'nyonyaM mukhAni, kSaNavAraM sarve'vAca iva bhUtAH / prakRtirapi zokamayI bhUtA, sarve stambhIbhUtA iva saMsthitAH / / N7 63 @n Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) astyatra ghaTanaiSA / asminneva nagare nivasati smaiSa hakkaH / amRta tasya pitA'lyavayasyeva / akasmAt tanmAtA'pi kiyatkAlapUrvaM mRtA / evaM nAsIt tasya parivAre ko'pi jana:, yatassa nirbandha eva grAme'pi vyaharat / tasyA''sIt kA'pi nA'nyA cintA / grAmajanAnAmApaNaM gatvA taiH saha vArtAlApadvAreNa samayAkaroti sma / nizi tu mandirasya vidyAlayasya grAmacatvarasya vA bhUmau sa svapannAsIt / atha ca, sa sarveSAM nagarajanAnAM priya AsIt, yato nagarasya bAlaiH vA vRddhaiH vA, strIbhiH vA puruSaiH vA, sAmAnyajanaiH vA viziSTajanaiH vA, sarvairapi lakSitAni kRtyAni sa nirAlasaM kurvannAsIt / sa prakRtyA hasanazIlaH, niSpApI, utsAhI, sarveSAM karmakaraNodyamI cAsIt / sa kautukI apyAsIt / sarve'pi tasya kutUhalaM sahamAnA Asan, yato hakkasya svabhAvo niSpApaH / evaM bhramati sma sa itastatassarvasminnaiva nagare / kintu tasya cAritramativizuddhamAsIt / AstAmatigambhIre'bdhivat tasya nayane, tasya mAnasamapi sphaTikavat sunirmalamAsIt / tasya cAritre na ke'pi zaGkitA Asan / ata eva keSAJcidapi gRhe ApaNe vA nirbandhaM gantuM samartha AsIt sa hakkaH / yadA kadAcit bubhukSito bhavet tadA kasyacidapyApaNAt kimapi khAdyavastu gRhItvA tamevA''paNasvAminaM prati mayaitadvastu gRhItaM, kiM jJAtaM bhavatA ? iti pRSTvA sarvAnapi janAn hAsayati sma / evaM sa janapriya AsIt / kiJca, AsIt tasyA'nyadapi vaiziSTyamekam / pRthak pRthak veSamAkalayya sa grAme nirgacchet tadA tamAlokya sarve'pi muhyanti sma / yasya kasyA'pi veSaM sa bhajet tadA tamanulakSyaiva taiH saha vyavaharanti sma sarve janAH / veSaparivartanena sa etAdRzaM sAdRzyaM nirUpayati sma / 64 @the Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekadA kasyacidArakSakasya vastrANi dhRtAni, carmaNaH kaTibandhaH (belTaH) gRhItaH, mastake zirastrANaM paridhRtaM, haste daNDaM gRhItaM, ajAyAH kezaiH zmazru kRtam / pazcAt hastadaNDamU/kurvan nagarazreSThina ApaNaM gatvoccairakathayat, re zreSThin ! uttiSTha ! uttiSTha ! mayA dRSTA dRSTA tava prAmANikatA, adhunaiva mayA sahA''rakSakasthAnaM prati cl| zreSThI tu bhItaH / dehaH kampito'bhUt, vadanamapi nistejaM bhUtam / are ! are ! mama kaH....kaH....a...pa...rA...dha:..., ma..yA..kiM....kiM....pA...paM...kR...tam...evaM dInasvareNa vadataH zreSThino mukhaM saMlakSya hakko jahAsa / sa jJAtaH zreSThinA; tvaritameva haste daNDaM gRhItvA tADayituM taM prati dhaavitH| re duSTa ! mama bhaapyituN...| tAvatkAlena tu hakko'nyatra gatavAn / ___ evamIdRzAni naikAni kutUhalAnyAcaritAni tena / kadAcidAbhIrasya, kadAcidArakSakasya, kadAcid bhikSukasya, kadAcit zreSThinaH, kadAcid rAmasya, kadAcid hanumataH kadAcit zaGkarasya, kadAcit lakezasya, kadAcit striyaH veSo dhRtaH, evaM bhinna bhinnaM veSaM dhRtvA janAnAM pramodamacIkarat / evaM tatrasthitaiH sarvaiH janaiH tasya hakkasya samastamapi jIvanaM smRtipaTe aaniitm| sarvaiH kathitaM-yat, tena hakkena svakIye jIvane kadApi kasyApi na duSkAryaM kRtam, kenA'pi saha na vairabhAvo baddhaH, tathA'pi kena duSTenaiSa niraparAdhI hakko mAritaH ? evaM vadatAM sarveSAM nynebhyo'shruunnyjhrn| (3) tadaiva tatrA''gataH 'kammaraalI'nAmako janaH / sa Aha- kimetad zrRNomyahaM, kimetad satyam ? / nahi, nahi, kadApi na saMbhavet, yatassa hakkastu dvAdazavAdane eva mamA''paNe AgataH, vArtA'pi kRtA mayA saha, kiJcidvastu gRhItvA gataH / adhunA...adhunA...etad kiM...ahaM pazyAmi / evaM vadan sa uccaiH ruroda / sahasaivA''ghAtavazena bhUmitale patitaH / AsIt hakkaH 'kammaraalI tyasya mitram / dinaparyantaM tadApaNe eva upavizannAsIt hakkaH / AstAM parasparaM sukhaduHkhayoH sahabhAginau tau / tata evA'nayA ghaTanayA sa kammaraalI 7 65 en Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ativyAkulo'bhavat / kSaNena svasthIbhUtaH kammaraalI Aha-bho ! bho ! kiM yuSmAbhirAkSakagRhe eSa vRttAnto jJApito na vA? __ akathayan sarve janA anyonyaM mukhaM vIkSamANAH, nahi, nahi, asmAbhiH sarvaiH vismRtamevaitattu / tadaiva grAmaNIruvAca-are ! karazana ! ArakSakagRhaM gatvA'dhunaivaitamudantaM jJApaya / zreSThinA proktaM - kSaNaM tiSThantu, vicArayantu / atrA''gatyA''rakSakAH kiM kariSyanti, tad yUyaM jAnItha? Agatya yuSmAneva prakSyanti te tu, yad etaM ko mmaar| tadA kiM pratyuttaraM dAsyatha yUyam? grAmaNIrAha-zreSThin ! kathaM tvaM muhyasi ?, asmAkaM sarveSAmeSaiva jijJAsA'sti, kena mArito niraparAdhI hakka eSaH / zreSThI Aha-grAmaNi ! tvaM punaH punaH vicAraya / etAvanmAtreNaikenaiva praznenaitatkAryaM na samAptaM bhavet / anyAnapi praznAn prakSyanti / zavaM kena kena dRSTam / kiyatkAlAt zavamatra patitam / tadA kaH ka AsIt / evaM naikAH praznA udbhaviSyanti, tata ArakSakagRhe naiSa vRttAnto jJApanIyaH; etadaivocitam / zrutvaitat zreSThivacanaM sarvaiH kathitam- hA,hA, etattu satyameva, te ArakSakAstu nirdayAH santi / tata: kamapi niraparAdhinaM bandIkRtya tADayiSyanti, tathaitAdRzamatIva kaSTaM sahitvA'pi tebhyaH puSkalaM dhanaM pradAsyanti, ato'lamArakSakaiH / adhunA tu nirAdhArasyA'sya hakkasyA'ntyakriyA krnniiyaa| etAM vAcaM nizamyaikena proktam-kathyate eSA tu hatyA, asya zavasya hastasparzo'pi procyate'parAdhaH / ArakSakA: kArAgAre'smAneva bandIkRtya pUrayiSyanti tato'sya.. ___abhavan stabdhIbhUtAssarve nAgarikAH / tebhyo na ko'pi zavasyA'sya sparzamapi kartumudyamyabhavat / astaGgatA sahAnubhUtiM darzayatAM sarveSAM janAnAM kSaNamAtreNaiva dayA / sarve'pyabhavan kiMkartavyamUDhAH / na vizvasanIyA ArakSakAH / te tu yena kena prakAreNa yaM kamapi gRhItvaitenaiva hatyA kRtA, 7 66 - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM pramANIkariSyanti, tataH....evaM vadan nagarazreSThI evA''dya tato nirgataH / tatpazcAt sarve janAH zanaiH zanaiH nirgatA abhavan / prAnte'GgagataM mitraM kammaraalI eva tatra sthitaH / sa cintayati yat, zavaM nirAdhAraM vimucya sarve'pi nagarajanAH svakIyagRhe gatavantaH / adhunA tvatra nAsti ko'pi / tato yadyArakSakA AgaccheyuH tahi te mAmeva bandIkariSyanti / pramANIbhaviSyAmyahamevA'parAdhIsvarUpeNa; ato'haM kiM karomi ? kiM zavaM vimucyA'hamapi nazyeyam ? nahi, naitaducitam / hakkastu me paramaM mitramAsIt / AsIt sukhaduHkhayoH sahabhAgI / tathA duHkhijanAnAM sAhAyyaM karaNIyam, etadeva paramo dharmo'sti / evaM vicArya kiyatkAlaM sa tatraivA'tiSThat / ___ punastanmAnase eko vicAra udbhUto yad, ArakSakA na vizvasanIyAH kena kRtA hatyA hakkasya, etattu na jAnAti ko'pi / tathApi na kadApi kSamiSyati hakkasya ghAtukamallAhaH / evaM manasyeva cintayitvA sa api tato nirgatya drutaM svasthAnaM prati gatavAn / idAnIM kevalaM hakkasya zaba eva tatrA'sthAt / tadaiva hakkastatrasthAnAdudatiSThat / samIpasthataDAgasya jalena hastau mukhaM ca prakSAlya ccaal| jIvanasya karmASTakam -sAdhvIzrIyugandharAzrI jJAnacandranAmako janaH pratidinaM darzanAya gacchati / ekadA mArge gacchataH tasyodare vedanA jAtA / tadA tasya sanmukhaM mohanamahodaya AgataH / sa jJAnacandramapRcchat, yatkathaM pIDito dRzyase? tasmai uvAca jJAnacandraH-adhunA mama svalpamapi AyuH nA'vaziSTamiti cintayA / mohanamahodayaH tamakathayat, IdRzaM na vaktavyam, bhagavato nAmasmaraNaM kuru, gotradevasya smaraNaM kuru, tatprabhAveNa tava sarve'pi antarAyA: vinazyanti / 19 67 ene Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) kaH khalu kena jIvati ? - munikalyANakIrtivijayaH purA kilaikasmin nagare catvAraH suhRdo'vasan / eko rAjaputraH, anyo mantriputraH, aparaH zreSThiputraH, itarazca sArthavAhaputraH / te catvAro'pi sarvadA sahitA eva ramante paThanti bhramanti khAdanti c| athaikadA taizcintitam- 'vayaM dezATanaM kurmaH, tena ca navanavAn anubhavAn kurvANA: vividhAn pradezAMzca pazyanto jJAnavRddhiM kurmahe / ' tadaikena kathitaM- 'kintu asmAkaM pitarau dezATanAya no'numatiM naiva dadhuH / ato vayaM tAvanApRcchyaiva ito nirgacchAmaH / ' sarve'pi 'bADham' ityukatvA tasyAmeva nizi nagarAnnirgatAH / tatazca te sarvatra bhrAma bhrAmamanekeSu grAmanagarAdiSvanekAn kutUhalAn vilokayanto'nyadaikaM vizAlaM nagaraM prAptAH / nagarasya bahirekaM rmnniiymudyaanmaasiit| catvAro'pi suhRdaH tatraivodyAne svAdUni phalAnyAsvAdya vApyAzca nirmalazItalaM jalaM pItvA vizrAmArthamekasmin latAmaNDape upaviSTAH / / tadA rAjaputreNa kathitaM- 'bho vayasyAH ! katipayadinebhyo mama manasyekA jijJAsA utpannA'sti / kathayeyaM vA? vayasyA ucuH avazyaM kathaya bhoH ! ko'tra praznAvakAzaH? tenoktaM- asmat caturthya: 'kaH khalu kena jIvati ?' iti jJAtumicchAmyaham / ko'rthaH ? kiM vivakSati bhavAn ? iti mitrANyapRcchan / so'vocat, ayamarthaH, vayaM kila nijAM AjIvikA kena upAyenA'rjayAmaH khalu ? iti / vada sArthavAhaja ! tvaM kena jIvasi? tenoktaM- ahaM dAkSyeNa jIvAmi / zreSThiputra ! tvaM kena jIvasi ? iti kumAreNa puSTe tenA'pyuktaM ahaM rUpeNa jIvAmi / 9 68 6 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tvaM ca mantriputra ! kathaM jIvasi? iti rAjaputreNa pRSTe tena gaditaM-- ahaM buddhyA jiivaami| athaitatpraznAnantaraM tribhirapi sambhUya kumAro'pi pRSTaH-kumAra ! tvamapi kathaya nijAjIvikopAyam / tenoktaM- ahaM tu bhAgyena jIvAmi / kintu bhoH vayasyAH ! asmAbhireteSAM nijanijavRttyarjanopAyAnAM parIkSA'pi kartavyA / ato'dyaprabhRti pratidinaM pratyekaM suhRdA nijasammatopAyena vRttiM prasAdhya svena saha catvAro'pi bhojayitavyAH / adya tava vArako'sti sArthavAhaputra !, bhojayiSyisi na vA? avazyaM bhojayiSyAmi mama kauzaleneti tenA'pi pratyuktam / tadanu sa nagaraM praviSTaH / atha taddine kimapi parva AsIt / ata: nagare sarvatra lokA darIdRzyante sma / tAn vilokayan vipaNau ca bhrAmyan sa ekaM haTTamapazyat / tatra haTTe eko vRddhaH zreSThI grAhakebhyo vividhAn krayANakAn vikrINan AsIt / tasya haTTe bahavo grAhakA AgatAH / kintu vArdhakyagrastatvAt sa tebhyaH zanaiH zanairvastUni dadAti sma / etad dRSTvA sArthavAhaputro jhaTiti haTTAntargataH zreSThinamApRcchya ca vividhavastUnAM puTakAn baddhamAlagnaH / svahastalAghavena tenA'lpenaiva kAlena sarvebhyo'pi grAhakebhya iSTakrayANakAni dattAni / tena sarve'pi grAhakAH santuSTAH santaH zreSThine ucitamUlyaM dattvA gatAH / anena pArzvastheSvApaNeSu sthitA anye'pi bahavo grAhakAstatraiva haTTe vastUni ketumAgatAH / te'pi sArthavAhaputreNA'lpIyasA kAlenaiva santoSitA ucitamUlyaM dattvA gatAH / etena tasya zreSThinastaddine'cintitalAbho jAtaH / ata so'tIva hRSTaH san tamapRcchat- kastvaM putra !? nA'tratyo dRshyse| tenoktaM- tAta ! paryaTako'smyaham / vividhAn dezAna vilokayituM bhrAmyAmi / tamudya tvaM mamA'tithIbhava / cala, mama gRha eva tvAM snAnabhojanAdikaM kArayAmIti shresstthyuvaac| kintu tAta ! nA'hamekalo'smi / mama trayo vayasyA api nagarAd bahirudyAne santi / tAn vihAya nA'haM bhavadAtithyaM svIkuryAm / iti sa prAha / zreSThI kathitavAn ko'tra bAdha: ? AkAraya tAn / te'pi mmaivaa'tithiibhvissynti| . 19 69 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavatityuktvA sa tAn trInapi tatrA''nItavAn / zreSThI ca tAn caturo'pi nijagRhaM nItavAn, dInAradazakavyayena ca snAnAdikaM kArayitvA navAni vastrANi paridhApya bhojitavAMzca / - evaM prathamo dino vyatItaH / atha dvitIyadine zreSThiputrasya vAraka AsIt / so'pi prAtaHkRtyAni samApya nagarabhramaNamArabdhavAn / __ itastatra nagare ekA nartakI samavasat / tasyAH putrI SoDazavarSIyA nvyauvnaa'tiruuplaavnnyvtyaasiit| kintu sA''bAlyAt puruSadveSiNyabhavat / ata: puruSapraticchAyAmapi naivA''datte sma / taddine tu gavAkSasthayA tayA sundaryA nagaracaryAM vilokayantyA surUpavAnayaM zreSThiputro dRSTaH / taM dRSTvaiva tasyA manasi mahAnanurAga utpannaH / mukhaM ca vikasvaraM jAtam / samIpasthayA tatsakhyA tasyA mukhabhAvo lakSitaH / atastamAtaramAhUya tayoktaM- mAtaH ! pazyaitaM zreSThiyuvAnaM, tava putrI taM dRSTvAdyA'nurAgavatI jAtA / tasyAH puruSadveSo naSTa iti manye / ___ nartakyA'pi nijaputrImukhaM vilokya, tadbhAvaM copalakSya dAsIdvArA sa zreSThiputra AhUta uktazca - bho yuvan ! kastvaM? kutazcA''yAtaH? pravAsyasmIti madhurasvareNa tenokte tayA kathitaM- tamudya madRha eva tava nivAsaH / tvayi AyAte mama bhAgyodayo'dya / yata AbAlyAt puruSadveSiNI matputrI tvAM dRSTvA'nurAgavatI jAtA / atastvayA mamA''tithyaM svIkartavyameva / - tena pratyuktaM- mAtaH ! mamA'nye'pi trayaH suhRda udyAne vidyante / tAn muktvA nA'haM bhvdaatithysyaa'dhikaarii| nartikA'vadat- are ! kimatra vaktavyam ? te'pi mamA'tithIbhavantu / bADhamityuktvA svavayasyAnAhUya sa tadgRhamAgataH / muditayA tayA'pi dInArazatavyayena snAna-bhojanAdi kArayitvA vastrAlaGkArAdibhiH satkRtAH / evaM zreSThiputreNa nijarUpaprabhAveNa sarve'pi bhojitA iti dvitIyadinamapi vyatItam / - tRtIyadine tu mantriputrasyA''jIvikArjanAvasara AsIt / so'pi prabhAtakAla eva nagaraM praviSTaH / darzaM darzaM nagararamaNIyatAmupanyAyAlayaM prAptaH saH / tatra bahUn lokAn samAkIrNAn dRSTvA kutUhalavazAt tena kazcit tatkAraNaM pRSTaH / tenA'pi proktaM yadadyaikA vicitrA ghaTanA Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTitA'sti / iha nagare eka puruSasya dve patnyau AstAm / sa puruSaH katiciddinapUrvaM vipannaH / tasya dhanamanayordvayorbhAryayormadhye vibhajanIyamasti / etAvatA tu na kA'pyApattistayoH / kintu tayormadhye ekA saputrA'sti dvitIyA tvaputrA / yA'putrA sA, taM bAlakaM prati premaparavazA bhaNati yadeSa mamaiva putro'sti nA'nyasyAH / ataH sa mahyameva dAtavyaH / putramAtA ca bhaNati yanmamaivaiSa putro mahyameva ca dAtavya iti / etena ko'pi nirNetuM na pArayati yat kasyA ayaM putraH ? kA vA satyA mAtA? iti / ato'nayordvayoAyo'pi na bhavati / tenA'traitAvAn kolAhala: pravRtto'stIti / etacchrutvA mantriputreNa bhaNitaM- aho ! sAmAnyeyaM ghaTanA / saralazcA'tra nyAyaH / eSo'hamevA'nayovivAdaM zamayAmi / tasya iyantamAtmavizvAsaM dRSTvA sa janastaM nyAyAlayAntaranayat, kathitavAMzcoccaiH - bho janAH ! ayaM kazcit pravAsI atrA''gato'sti / so'nayordvayorvivAdaM zamayiSyati / sarve janAstaM vilokitavantaH / sa te dve striyau kathitavAn yuvayoH patyuryad dhanamasti tasya sarvasyA'pi dvau samau bhAgau kurutAm / tathA'syA'pi yuvayorvivAdamUlasya bAlasya dvau bhAgau kuruutaam| dvAbhyAmapi strIbhyAM ekaiko bhAgo gRhyate cet tadA'yaM vivAdo nirmUlIbhaviSyati / etacchrutvA sarve'pi janA stabdhIbhUtAH, kintu putramAtA sAzrunayanA jhaTityuvAca- bho yuvan ! na me kAryamanena dhanena / putramapi caitasyai eva dehi yena jIvantaM putraM dUrato'pi drakSyAmi nayanayugalaM ca prINayiSyAmi / dvidhAkRtaM tatazca mRtaM taM kathaM drakSyAmi ? - ___ dvitIyA strI tu mantriputrasyaitadvacaH zrutvA'pi tUSNIkA evA'tiSThat / etad vilokya tena kathitaM- bho janA: ! naiSa bAlako'syA dvitIyAyAH kukSAvutpannaH / tasya satyA mAtA tu prathamaiva / atastasyai eva eSa diiyte|| tatazca muditairjanaiAyAdhIzaizca sa bAlakastanmAtre samarpita: dhanamapi ca dvayormadhye vibhAjitam / etenA'tIva prasannA tanmAtA mantriputraM svagRhe bhojanAdikRte AmantritavatI / tenA'pi svamitravRttAnte kathite te sarve'pi AkAritAstayA / so'pi suhRda AhUya tadgRhaM 19 71 @he Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptaH / tayA ca striyA dInArasahasavyayena snAna- bhojanAdikaM kArayitvA te sarve'pi vastrAdibhiH satkRtAH / evaM tRtIyadinamapi teSAM nirAbAdhaM vyatItam / atha caturthe dine tribhirapi vayasyai rAjaputro bhaNita: kumAra ! adya tvayA nijabhAgyabalenA'smAkaM yogo voDhavyaH / evaM bhavatviti procya so'pi udyAnAnnirgataH / bahirAgatya sa ekasya vizAlavRkSasya cchAyAyAM nirbharaM prasuptaH / itazca pUrvasyAmeva rAtro tannagarasya rAjA aputro mRtaH / tato mantri - sacivAdibhiranyasya rAjJo gaveSaNAya hastyazva - chatra- kalaza- cAmarArUpANi paJca divyAni devatayA'dhivAsitAni / tadanu te sarve'pi tAni divyAnyagrekRtvA sarvaM nagaraM bhrAmaM bhrAmaM yatra rAjaputraH supta AsIt ttraa''gtaaH| taM dRSTvaiva hastinA garjitaM, azvena heSAravaH kRtaH, kalazena sa mastake'bhiSiktaH, cAmare ca svayameva taM vIjayitumArabdhe / etad dRSTvA muditaiH pradhAnapuruSairjanaizca 'nUtano rAjA jayatu' iti jayajayArAvaM kRtvA hastina: skandhe upavezitaH / tatazca sarve'pi maGgalagAnapUrvaM nagaraM praviSTAH rAjaprAsAdaM ca prAptA: / tatra sa mantri - sAmantAdyaiH siMhAsanopari samupavezya rAjatve'bhiSiktaH / abhiSekAnantaraM sa nijamitrANyudyAnAdAhUya sasammAnaM vividheSu padeSu saMsthApitavAn kathitavAMzca yadahaM bhAgyena jIvAmi / pazyata, mama bhAgadheyairadyA'haM rAjA saJjAtaH iti / etacchrutvA suhRdbhiruktaM - satyametat mitra ! sarveSAM puruSakArANAmupariSTAd bhAgyameva vidyate tadeva ca baliSTham / . Rong yasyodayaH sa vandyo hi yathA hInduryathA raviH / ' haimavacanAmRtam " '} 66 72 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - buddhiryasya dhanaM try| ___ - sAdhvIzrIyugandharAzrI ekadA kazcit zreSThI bAlakazcA'gnirathe'nyonyaM sanmukhamupavizataH sma / bAlako dhanavAnnAsIt tathA'pi sa dhImAnAsIt / gaNakayantrayuga iva so'pi dhanopArjanArthaM mumbApurI gacchanAsIt / tatra yAtrAyAM kAlakSepArthaM sa bAlakaH zreSThinamavadat yad, AvAM parasparaM praznaM pRcchAvaH / yadi bhavAn parAjitaH syAttadA bhavatA daza rUpyakANi mahyaM pradeyAni / yadyahaM parAjitaH syAm tadA mayA rUpyakamekaM deymiti| . zreSThI - kathamevam ? bAlaka:- daridro'haM, zrImAn bhavAn, ataH / zreSThI - zobhanaM, zobhanam / adhunA kaH prathamaH pRcchako bhavediti prazne udbhUte zreSThinA bAlakaH kathitaH, 'tvameva prathamaH pRcchako bhava', iti / bAlaka:- (pRcchati)gagane uDDayamAnasya kasya khagasya pAdau bhUtalaM spRzataH ? zreSThI - (kiJcid vicArya) na jAnAmyaham / bAlaka:- tahi dehi me daza rUpyakANi / vacanAnusAraM sa zreSThI bAlakAya daza rUpyakANyayacchat / bAlakaH- (punaH) adhunA praznArthaM te vArakaH / zreSThI - (kimanyena praznena iti vicintya) tavaiva praznamahaM tvAM pRcchAmi / kathaya tasyottaram / bAlaka:- na jAne'hamapi, ato gRhNAtu ekaM rUpyakam / evaM, sa bAlakaH svadhiyA nava rUpyakANyupArjitavAn / ata eva jJAyate yadyathA buddhiryasya balaM tasya tathA buddhiryasya dhanaM tasyetyapi satyam / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) subhASita - kathA) - em. ke. najhuNDasvAmI kadAcit kabIra sAdhuH bhikSAmaTan svakuTIraM prati nivartamAna AsIt / mArgaM gamiSyatastasya manasi sahasA cintA udiyAya-aho ahaM bahoH kAlAt tapasyan tattvAvagamAya yatamAna evAsmi / tathApi siddhiM nAvagacchAmi; kiM karomi; kadA vA siddhiM prApnuyAmiti / sa evamatyarthaM khinnaH agresarannAsIt / evaM dhyAyan kiyaccit dUraM gatavataH tasya mArgapArzvataH ko'pyArAma: dRSTigocaro babhUva / tatra ArAmapAlazca vASikaphalaprasavinaM kamapyekameva vRkSaM AlavAlaparikSiptaM siJcan adRzyata / kabIraH avanamraghaTamukhAt patataH vAriNaH madhuradhvaninA AkSipticittaH ArAmapAlasya jala-secana-kriyAM avalokayan tUSNIM kiyantamapi kAlaM sthita evAsIt / ArAmapAlastu siJcanAt na kathamapi viramati / tadA samutsukaH kabIraH taM pprcch| ___ bhoH ArAmapAlaka !, kuta evaM ekakameva vRkSaM paraHzataiH jalaghaTaiH siJcan asi ?-' iti / ArAmapAlaH pratyavadat - Arya ! kimanyat, eSa vRkSaH zIghraM phalaM dadyAt, iti / tadA kabIraH sahasA'vadat ! bhoH adhikajalasecanena na sthAne pracurANi phalAni bhaveyuH / vRkSaH svaM RtumanusRtyaiva phalati / zIghraM kathaM vA phalati ?-iti / evaM kathayatastasya manasi vicAraH samajani-aho ! ahaM ArAmapAlaM upadeSTuM yate, svayaM tu Atmasiddhi prati tvarAvAn abhUvam iti / evaM dhyAyataH tasya mukhAt atarkitaM vANI niragAt yathA "dhIre dhIre re manA, dhIre sabakucha hoya / mAlI sIMcai sau ghaDA ritu Aye phala hoya // " ND 74 en Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma-narma adhyApaka: nikhila ! " ahaM dhUmavartikAM pibAmI " - ti vAkyasya bhaviSyatkAle kiM rUpaM bhavati ? nikhilaH prabho ! bhavantaM 'kensara' vyAdhiH bhaviSyati / vaidya: ramaNa, svargaprAptyarthaM kiM karaNIyam ? ramaNaH martavyam ! vaidyaH maraNArtha kiM kartavyam ? ramaNaH bhavata auSadhaM grAhyam / gRhiNI (dugdhavikrayikaM ) bhoH ! pratyagraM khalvidaM dugdham ? dugdhavikrayikaH pratyagram !!! ko'tra saMzayaH ? praharapUrvaM tu ghAsasvarUpeNA''sIdetat !! 75 munidharmakIrtivijayaH Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma-narma mastiSkasya kSakiraNachAyAcitre |x-Ray Clinic LI kimapi na dRzyate ? yadi syAt tarhi dRzyeta ! I Taail zikSakaH rameza ! asmin vizvabhUpaTe (MAP) amerikAdezaH kutra, vartate? darzaya tvm| ramezaH (nirIkSamANaH ) nopalakSayAmi zikSakavarya! zikSakaH (kruddhaH) kimetAvadapi na jAnAsi? maJcopari uttiSTha / ramezaH (maJcopari utthAya ziraH kaNDUyan ) zikSakavarya ! tathA'pi na dRshyte| . 19 76 ehe Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - marma-narma ( kathAkAro rAmAyaNaM vyAkhyAti / kathAntare zrotRvarge nagarazreSThI nidrAyamANo dRzyate) kathAkAraH zreSThin ! bhoH zreSThin ! svapiSi kim ? zreSThI (prabuddhaH san ) ko vadati? (kSaNArdhena punarpUrNamAnaM taM dRSTvA ) kathAkAraH zreSThin ! svapiSi kim? zreSThi (sahasotthAya ) ko vadati? ( punarapi taM suptaM dRSTavA ) kathAkAra: (kiJcid vicArya) zreSThin ! bhoH zreSThin ! jIvasi kim? zreSThI (jhaTiti jAgRtaH san ) ko vadati? rAmalAlaH bhoH kiM tvaM rAjakIyakSetre pradhAno'si? zyAmalAla: nahi bhoH !, kenoktam ? rAmalAlaH tarhi ardhahorAtaH kimiti askhalitaM vAvadyase? - munikalyANakIrtivijayaH 19 77 en Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marma-narma AcAryaH ramaNa, gavi gopAle ca ko bhedaH? ramaNaH gurudeva ! gauH zuddhadugdhaM dadAti, gopAlazca jalamizritaM dugdhaM dadAti / on. sohanaH bhoH ! mohana ! tvaM kathaM sopanetraH svapiSi? mohanaH svapnaM suspaSTaM draSTuM tathA kromyhm| ramezaH pitaH, asmAkaM zikSakaH kimapi na vetti / pitA aho ! kimapi na vetti saH? tattu sarvathA'sambhavam / ramezaH pitaH , satyameva vadAmyaham , sa pAThazAlAyAM nirantaramasmabhyaM eva praznAn pRcchati / yadi sa kiJcidapi jAnIyAttadA kena kAraNena asmabhyaM etAdRzAn praznAn pRcchet ? - sAdhvIzrIyugandharAzrI 19 78 eve Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 SARAN prAkatAvibhAga Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta vibhAga sayalasuyasidvasAraM muNimaNaANaMdanaMdaNujjANaM / maNagassa kae raiyaM siridasaveyAliyaM jayau savvasuhamUlabIyaM, sAmaNNaM, tassa sAramAyAro / tassa vi sAro jaM taM siridasaveyAliyaM jayau sijjaMbhavasUrisara - raiyaM jaM puttabhAvakaruNAe / navanIyamAgamANaM siridasaveyAliyaM jayau appANaM jo sattU moho loho tahA ya kAmo ya / tANa jaye jaM kusalaM taM dasaveyAliyaM jayau samaNassa ya rAiMdia - cariyA variyA payAsiyA jattha / kammagaNanAsaNatthaM taM dasaveyAliyaM jayau hiyayAhAro deho AhAro tassa hoi AhAro / tavvihI jeNa najjai taM dasaveyAliyaM jayau dujjayamayaNavikAraM jeuM jaM paramamaMtasAricchaM / padamaMtakkharabhariyaM taM dasaveyAliyaM jayau siridasaveyAliyaM jayau - vijayapradyumnasUrI 11211 // 2 // // 3 // ||4|| // 5 // // 6 // 11611 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla pahAveNa jayA suttANannANa hoi viccheio| jessai tayA jae jaM taM dasaveyAliyaM jayau // 8 // niyasuyamaNageNa kayaM sahiyaM appAyuNA vi daTThaNa / ANaMdaMsujuo jAo sijjaMbhavo jayau // 9 // // 9 // / jA ja vaccai rayaNI na sA pddiniyttii| / / ahammaM kuNamANassa aphalA jaMti raaio|| J (uttarAdhyayanasUtram-18-28) 7 81 lA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtAvibhAga saMvegamaMjarIkulayaM - munikalyANakIrtivijayaH jANato aNuhavaMto vi ya pAvakammANaM kaDuaM virasaM ca vivAgaM jIvo tAI nissaMkaM Ayarai taM tu mahaMtaM acchariyaM ti kaheipicchasi tAva sayaM ciya nisuNesi satthesu pAvakammANaM / kaDuaM vivAgamAyarasi taha vi re! pAvakammAiM // 11 // anvayaH re (jIva ! taM) tAva sayaM ciya pAvakammANaM kaDuaM vivAgaM picchasi satthesu ya nisuNasi, taha vi pAvakammAiM Ayarasi? / bhAvArthaH re jIva ! ettha saMsAraMmi je jIvA hiMsAINi pAvakammAI AyaraMti te tesiM phalattaNeNa baMdha-vadhaccheAINi avassaM pAveMti, ii taM dhammasatthesu paDhasi gurumuhAo nisuNesi ya, taM tu kAmaM; kiM tu sayameva picchasi jaM eso hisaM kAuM vivihAiM dukkhAiM patto, eso musaM vayaMto loe avIsasaNijjo jAo eso ya coriyaM kAuM erisaM daMDaM patto tti / tahA taM sayamavi kayAi kiMci pAvakammaM AseviUNa tassa virasaM phalaM aNuhavasi / taha vi re nibbhIa ! taM savvaM bhayaM caiUNa pAvakammAiM AyaraMto na lajjesi taM tu mahaMtaM accheraM / ' ettha saMsAre kira veraggassa kAraNAI savvahA sulahAI, taha vi jIvo na paDibujjhai veraggaM ca na pAvei tti nidarisai kaiyA vi kiMpi saMpappa kAraNaM jAyai jaha virAgo / khaNamegaM so jai tuha sayA vi tA kiM na pajjataM? // 12 // anvayaH (jIva!) kaiyA vi kiMpi kAraNaM saMpappa tuha jaha egaM khaNaM virAgo jAyai, so (virAgo) jai sayA vi (havejja) tA kiM na pajjattaM? bhAvArthaH re jIva ! iha bhave akAlamaccu-rogA-giTThasaMjoga-iTThaviyogAINi veraggassa nimittAI pae pae labmati / aha kayAi eyAiMdaThu tujjha cittaMmi khaNamettakAlaM pi veraggassubbhavo havai, jahA-eyaM savvamaNiccaM khaNiyaM asAsayaM ca / na keNA vi attaNo kajjaM sijjhaiiccAI / kiM tu khaNaddhamatteNa vi taM savvaM pi veraggaM mehajAlaM pavaNeNa va rAgAiNA viNassai tujjha cittaao| tA eso virAgo tuha citte sayA vi thirIhavejja-taM kiM na pajjattaM? assi N7 82 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca adve taM kiM ti payattasIlo na havasi? pAvakammakaraNe dhammAyaraNe ya jIvassa cittavittI kerisI havai taM dariseivisavisamaM pi hu pAvaM karesi amayaM va harisio'Najja / amayamahuraM pi dhamma mannasi liMbAu kaDuayaraM // 13 // anvayaH (re) aNajja ! (taM) visavisamaM pi hu pAvaM amayaM va harisio karesi, amayamahuraM pi dhammaM liMbAu kaDuayaraM mannasi // bhAvArthaH re aNAyArakaraNe aNajjasama ! taM imasa dehassa aTThAe niyaciMtiyassa ya pUraNAe hAlAhalavisaM piva dAruNaM pAvaM pi amayaM va sumahuraM mannamANo nibharattaNeNa karesitattha kaiyA vi jIvANaM ghAyaM karesi, kaiyA vi mAyA-kavaDAIsu jaMjasi appANaM, kayAi tu annesiM dhaNaharaNaM karesi, kaiyA vi aNAyAre ramasi / iccAINi aNegapAvAiM attaviNAsaNe visasAricchANi vi taM amayapANaM va mannaMto karesi harisio ya bhavasi / annapakkhaMmi puNa attavigAsaNe pIUsasarisAiM miTTha-mahurAI vi dhammakajjAiM khamA-ahiMsA- sacca-saMyamadANa-tavAINi liMbAi- kaDuyapayatthehito vi ahiyakaDuyAI aNiTThAiM ca mannaMto neva kayAi Ayarasi / pasabhaM AyaraNe a vAulIhavasi / icceyaM aIva vimhayakaraM / visayapasattaM jIvasa cittaM kasseva kiM kuNai tti payAseivisaesu loluaMtuha cittaM cittaM kulAlacakkaM va / paribhamamANaM duggai-duhabhaMDe ghaDai akhaMDe // 14 // anvayaH (re jIva !) visaesu loluaM tuha cittaM kulAlacakkaM va paribhamamANaM akhaMDe duggai-duhabhaMDe ghaDai (taM) cittaM / / bhAvArthaH re visayAsatta ! sadda-rUva-gaMdha-rasa-phAsesu visaesu gADhattaNeNa aNurattaM tuha cittaM kayA vi thirattaNaM na pAvei / taM tu sayA vi iTThA-NiDhesu visaesu kulAlacakkaM piva paribhamai / jahA ya kulAlo cakkaM bhamADiaNa vivihAI ghaDAibhAyaNAI ghaDai evaM tuha cittaM pi akhaMDaparibhamaNeNa duggaIe duhasarUve akhaMDe bhAyaNe ghaDai / aha eyaM niyacittasarUvaM jANaMto vi taM visayehito taM na paDiniyattAvesi taM tu mahaMtaM acchariyaM / / N7 83 - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patram -munikalyANakIrtivijayaH sotthisiri caramatitthayaraM samaNabhagavaMtaM sirimahAvIrajiNesaraM citte dhariUNa paramagurusirivijayaNemisUrIsaraM ca vaMdiUNa sadhammalAhaM lihai muNikallANakittI - siriANaMda ! pujjagurubhagavaMtANaM pavittanissAe amhe savve vi sasuhA sajjA ya vaTTemo / tumaM pi khemajuttaM sNbhaavemi| puvvapattaMmi NhANAivisao paNho uTThio aasii| ao paDhamaM NhANassa ceva vibhAvaNaM kremo| ___ dhammasatthesu NhANaM duvihaM paNNattaM / taM jahA-davvaNhANaM bhAvaNhANaM ca / anne uNa eassa ceva NhANadugassa bAhiraM NhANaM abhiMtaraM ca NhANaM ii nAmaMtaraM kaheMti / tattha-jaM tubbhe jalAiyaM gahiUNa sarIrassa bAhirapaesassa sohiM kareha taM davvaM bAhiraM vA pahANaM kahIai / eeNa NhANeNa sarIrassa bAhiro cciya paeso so vi ya thovakAlamattaM ciya suIhavai jao abhiraM sarIrappaesaM sohiuM na jalassa pahuttaNamatthi / tattha ya paikhaNaM ruhiravasAINaM malassa ya nijjharaNaM sayA saMcalai / so ya malo te ya ruhira-vasAIyA na jaleNa suIkAuM samatthA / tahA jaleNa suddhIkao vi bAhiro paeso passeyAIhiM khaNametteNaM ciya asuIhavai / tahA assiM pahANe jalakAyajIvANaM vaho vi havai / ao eaM davvaNhANaM vahajaNiyaM pAvaM bNdhaavei| ___ tahA vi eaM pahANaM na savvahA nipphalaM pAvajaNayaM ca / jao aM pahANaM kAUNa tubbhe gihatthA jai jiNesarANaM davvapUaM kareha, tAe ya pUyAe bhAvassa visohiM kAuNa sammattAiguNajjaNaM guNavuDDiM ca kareha tA eaM NhANaM sohaNaphalaM pasAhei / aNNahA pAvakammajaNayaM MD 84 er Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahA tucchaM ciya muNeyavvaM davvaNhANaM / tahA suhacittassa egaggayArUveNa jhANajaleNa kammamalassa suddhIe kAraNaM attaNo ya paramanimmalayAjaNayaM NhANaM bhAvaNhANaM abhiMtaraM vA pahANaM kahIai / hiMsAIdosehiM nivaTTiyANaM savvehiM sAvajjehiM ca virayANaM muNINaM tu eaMciya paramatthiyaM uttimaM ca pahANaM ti bhaNaMti paramarisiNo savvaNNU bhagavaMtA / eeNa NhANeNa muNiNo niyayacittaM visohiUNa kammamalaM ca pakkhAliUNa jiNesarANaM bhAvapUyaM kareMti, tAe ya pUyAe savvaM kammalaM pakkhAliUNa paramasuIbhUyA teNa kammamaleNa puNaravi na lippaMti / ao te ceva NhAyagA ii kahijjaMti / amhANa sAhUNaM eaMceva bhAvaNhANaM ahigayaM na uNa davvaNhANaM / kiMtu tumhe uNa eaM bhAvaNhANaMpi kAUNa nimmalayaM pAviUNa visuddha houM savvahA ariheh| aha pUyAe sarUvaM kiMci vicAremo / tattha vi paDhamaM davvapUyA kaheyavvA / sA ya satthesu vivihappayArehiM vaNNiyA asthi / taM jahA-duppayArA, paMcappayArA, aThThattarasayappayArA savvappayArA iccaaii| kiMtu ettha aTThappayArAe tahA aTThapupphiyAe ceva sarUvaM vibhAvemo / tattha aTThappayArA pUyA evaM havai-paDhamA jalapUyA, biiA caMdaNapUyA, taiyA pupphapUyA, cautthI dhUvapUyA, paMcamI dIvapUyA, chaTThI akkhaya(taNDula)pUyA, sattamI nevejja(naivedya)pUyA aTThamI ya phlpuuyaa| eyANa nAmehiM ciya jANijjai ettha kiM kAyavvaMti / jahA jalapUyAe jiNesarANaM paDimAe jalAbhiseo, caMdaNapUyAe caMdaNassa vilevaNaM, pupphapUyAe pupphArovaNaM, dhUvapUyAe dIvapUyAe ya dhUva-dIva ukkhevaNaM, akkhayapUyAe akkhaehiM taNDulehiM jiNesarANaM purao sotthiyAINa AlehaNaM, nevejjapUyAe jiNesarANaM purao nevejjaDhoyaNaM tahA phalapUyAe phalaDhoyaNaM / __ aTThapupphiyAe pUyAe u aTTha suyaMdhINi paccaggAiM ca pupphAI gahiUNa jiNesarANaM paDimAe AroviyavvAI havaMti / ettha aTThasaddo jahannapayamahikicca kahio atthi / jao ahigANa pupphANa ArovaNe ahigo lAho havai / aTThappayArAe aTThapuphiyAe ya pUyAe jA aTTha tti saMkhA gahiA tattha eaM kAraNaM 7 85 era Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asthi-sirijiNesarabhagavaMtA aTThavihAI kammAI khaviUNa aNaMtanANAI aTTha guNe payaDIkAuM siddhigaI pattA / ao amhe vi tesiM pUyA aTTappayArehiM aTTapupphehiM vA kariUNa tAI ammAI khaviDaM samatthA havemo ii eeNa attheNa pUyAe aTThatti saMkhA gahiA atthi / ahuNA bhAvapUyAe avasaro / kiMtu ajja maha samao natthi / ao aNNaMmi pattaMmi tassarUvaM jANAvissaM ti saM // vannijjaI bhiccaguNo na parukkhaM na ya suyassa paccakkhaM / mahilAe nobhayA vi hu na nassae jeNa mAhappaM // } ( uvaesarayaNakosa- 17) NO 86 Ev Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Non - - prAkRtAvibhAga siriaimuttamuNicariyaM / - vijayabhadrasenasUriH kayANegaNamakko'vi niyaM NidaMto bhaavo| IriyAvahiyAe siddho aimutto mahAmuNI // 1 // peDhAlaNAme mahANayare sirivijayAbhiho rAyA rajjaM karIa / tassa susIlasAliNI sirimaI abhihAe rAyapattI aasii| doNNi avi raMpaI jiNadhamme kusalA hotthA / dANasIla-tava-bhAvaNA-pUjA-pahAvaNA-amArighosaNA sattakkhettIe appaNijjadhaNavAvAiyaM puNNakajjaM kuNanti / appasirisaMjuA je'vi dANaM kuNaMti annegso| . niyasattiM payaDIkiccA te dhaNNA dANINaM NeyA // 2 // dhammakajjAiM kuNaMtANaM tesiM duNhaM ego suhalakkhaNoveo putto abhU / tassa puttassa jammocchavaM kAUNa rAeNa aimutta tti nAmaM diNNaM / kameNa so vuDDhiM pAvato aTThavariso jaao| egayA samavayaMsehi saddhi racchAe ramanto AsI / io goaracariyAe tattha viyaraMtaM sirigoyamasAmi gaNahareMdaM daiTu so aimuttakumAro hiTTho saMto paNamiUNa bhaNIa - he bhagavaMta ! ke tumha ! keNa kAraNeNa ca ettha vihareha ? tehiM bhaNiaM - amhe samaNA mho / suddhAhAraM gaveseuM viharAmo / aimutteNa kahiaM - to he bhayavaM ! majha gihe samAgaccheha / 'me jaNaNI tumhANaM suddhAhAraM dessai' ii bhaNiUNa hatthaM gahiUNa so goyamasAmi niyagehe smaanniiavNto| tassa mAAe vi bhagavaMtaM sirigoyamasAmi samAgayaM pecchiUNa aIva hiTThAe moyagAisuddhAhAro tesiM pddilNbhio| aha tao paiNivaTataM sirigoyamasAmi aNugacchiUNa aimutto bhaNIa-bhayavaM-ahaM bhavAriso houM icchAmi / tayA goyameNa bhaNiaM-bho aimutta ! tumaM ajja vi bAlo si, jaINa dikkhA dukkarA asthi / ao tae vayapAlaNaM sudukkaraM sNbhaavijji| " tava-kiriyAmaNogutti-viNayAdisukammehiM cArittaM dukkaraM bAlattaNe najjai na iha sNso|" taM soccA aimutteNa bhaNiaM-bhayavaM! NAhaM bAlo NUNaM mahavvayaDivattIe tumha sariso bhavissaM, ao maM 7 87 lA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaheha - tumhe kahiM vasitthA ? jahA ahaM tubbhehiM saddhiM tattha Agacchemi / sirigoyameNa bhaNiaM - mama AyariyA sirivIrajiNiMdA ettha ujjhANe NivasaMti / amhe vi tehiM saddhi tattheva vasemo / ii soccA so bAlo aimutto vi tehiM saddhiM sirivIrajiNAlaMkie purassa bAhire ujjANe samAgao / tattha AgamiuM goyamajutto aimutto jiNaM naccA, dhammaM soccA buddho / gihamAgacchiUNa abbavI piyaraM / he mAA ! he piara ! ajja mae purassa ujjhANaM gaeNa sirivIrapahuNo muhakamalAo dhammasavaNaM kayaM, ao ahaM eyAo aighorasarUvAo saMsArAo uvvaggo mhi, teNe maha dikkhAe aNumaNNeha / piarehiM bhaNiaM - he vaccha ! tae kahaM evaM bhaNijjai / tumaM ego ccia amhANaM putto si, assa rajjassa AlaMbaNo bhavissasi / ehiM tu amhANameva dikkhAggahaNAvasaro atthi / taM tu ehi bAlo si, bhAgavaI dikkhA ya sudukkarA vijjae / eyaM soccA aimuttao bhaNIa- bho piare ! keNa jANijjai ko vuDDho ? ko lahU ? saMsAre savvaM vi aNiccaM ccia saMbhAvijjai / ko kassa putto atthi ! saMsArammi bhamaMtANaM jIvANaM bahavo saMbaMdhA bahUsu bhavesu haviA santi / paraMNa ko vi kassAvi saraNaM / o - mAyA piaro bhAyA bhajjA puttA ya mittadhaNaNivahA / na ya saraNaM saMsAre jIvANaM mottuM jiNavayaNaM // 1 // jo piyA so hu putto siA jo putto sA piA bhave / jo piA so bhave mAyA jA mAyA so suo bhave // 2 // evaM bhave bhave'ga-saMbaMdhA kammajogao / jammaM dehINaM teNa ko putto ko pio kahijjaha ||3|| kiMca - saMsAraMmi asAre natthi suhaM vAhiveyaNApaure / jANato iha jIvo na kuNai jiNadesiyaM dhammaM // 4 // evaM mAApiare aNujANiuM so aimuttakumAro mahocchavapuvvayaM sirigoyamasAmihattheNa pavvajjaM gahIa / evaM sirigoyamasAmiNA AdiTTaM cArittakiccaM kuNaMto hiTThamaNo saMto so amuttamaNI 9 88 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suddhaM saMjamaM aaraahi| ____ aha egayA goaracariyAe egammi gAmammi bhamaMto so aimuttao muNI egAe vuDDhAe hasaMtIe bhaNio - re khuDDagamuNe ! kiM tumae akAle ccia ucchUro kao? kiM NaccA tumae eyammi bAlattaNaccia cArittaM gahIaM? evaM auvvavANIe niahiayammi aIva acchariaM patto so khuiDago aimuttamuNI bhaNIa - "jaM jANAmi taM na jANAmi" eyaM soccA vilakkhIbhUyAe acchariaM ca pattAe tAe vuDDhAe teNa muNiNA bhaNiassa bhAvatthamajANaMtIe bhaNiyaM - re khaDDagamuNe ! tumae kiM bhaNiaM? ahaM tae bhaNiassa vayaNassa atthaM jANiuM asamatthA mhi / tayA so ravaDago vi niakahiassa vayaNassa atthaM abbavI - re vuDDhe! vayaggahaNe sakAle bAlattaNe vi ko ucchUraM kujjA? | jaMjANAmi taM maraNaM kassi pi varise avassaM bhavissai tti, ii mae saMsAraduhamuttIe sakAle'vi bAlatteNa vayaM gahiaM atthi / ucchUro tu so kAlo tayA eva jANijjai jayA nANaM havai / taM nANaM tu mama ajjha vi pattaM natthi / ia mayA bhaNiassa vayaNassa rahassaM NeyaM / taM paccuttaraM soccA acchAriaM pattAe tAeM vuDDhAe hiaammi ciNtiaN| aho eeNa khuDDageNa muNiNA savvameva bhnniaN| ii viciMtiUNa tAe sAvigAe tassa aimuttamuNiNo samIve hAsakayassa avarAhassa khamAjAyaNapuvvayaM sammattamUlAI bAraha saDDhavayAI aMgIkayAiM / aimutto khuDDago vi suddhAnnapANaM gavesiUNa dhammasAlAe go| __ aha egayA so khuDDago kaIhiM muNIhiM saddhi dehaciMtatthaM bAhiraM bhUmIe gao / tattha varisAkAlattaNeNa lahugaDDAi~ jalapuNNANi abhavisu / tesu jalapuNNagaDDesu nagarassa bAlA niyaniyapattapavahaNANi tArentA aramiMsu / evaM ramante te bAle daTThaNa so aimuttamuNivaro vi niyabAlacAvallasahAvao sakIyakaTThapattaM tesu gaDDesuM tAranto tehi bAlehiM saha kIlaM kAuM pavatto / pacchA bolliaMca re bAlA ! pAsaha pAsaha mamAvi imA nAvA jale tarei ! evaM bAlehiM saha kIlantaM taM muNi daTThaNa te theramuNiNo taM nivAriUNa teNa saha uvassaye smaagyaa| tao saMjhAe AvassayaM kAuM aimuttusaMjuttA te savvevi muNiNo sirimahAvIrapahuNo samIve samAgayA / tattha ca pahuM payAhiNaM kiccA paNamiUNa ya savve te muNI taM aimuttakhuDDagaM purao kAUNa pahuM viNNAviMsu / bhayavaM! imo aimutto sisuttaNAo dikkhAe aNariho saMbhAvijjai, ia 7 89 er Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNiUNa tehiM diTuM tassa bAlaceTThiaM pahuNo bhaNiaM / taM soccA kevalanANaNAyasavvacarAcarasarUveNa bhagavayA bhaNiyaM - re muNiNo ! eassa bAlassa vi khaDDagamuNiNo AsAyaNaM mA kuNaha tubbhe / saMpai ccia eso kevalanANaM lahissai / eyaM suNiUNa te goyamAINo savve muNiNo vimhayaM pattA / iha so aimuttakhuDDagamuNI vi samosaraNe jagaguruNo purao suhavAsaNAe pAyacchittarUvaM IriyAvahiyaM paDikkamanto "dagamaTTi" ti sadaM uccArato puDhavIkAya-AukkAyAdijIve khamAvanto tayA ccia kevalanANaM lahIa / tayA goyamAimuNivaggesu accheraM pattesu devA tassa khuDDagakevaliNo mahocchavaM akAriMsu / jao - paNihaNaMti khaNaHNa sammamAlaMbiUNa kammaM taM / jaM haNeu na sakkai naro tivvatavasA jammakoDihiM / aha so kevalanANAlaMkio navavariso khuDDago aimuttamuNI puhavIe viharanto bhavvajIve paDiboheMto paidesaM painayaraM paigAmaM ca jaNagaNe vimhaaviia| evaM viharamANo so aimuttakevalI egayA sujjapurassa bAhiM ujjhANe samavasario / tattha jiasattuNAmo nivaI aNegaNaraNArIgaNoveo taM kevaliM vaMdiuM smaago| kevaliNo payAhiNaM kiccA taIyadhammadesaNaM suNiuM ca so agge samuvaviTTho / savve NaraNArIgaNA vi jahAThANaM tattha samuvaviTThA / aimuttakevaliNA vi dhammadesaNA pAraddhA / taM jahA - AuM vAucalaM suresaradhaNulola balaM jovvaNaM vijjudaMDatulaM dhaNaM girinaIkallolamivAthiraM / jAva satthamimaM kalevaragihaM jAva ya dUre jarA tAva dhammaphalattie jaNagaNehiM kajjo payatto suho / / evaMvihaM kevaliNo dhammadesaNaM soccA paDibohio jiasatturAyA sammattamUlAiM bAraha sAvagavayAiM ghiia| aNNe vi bahavo logA bhaddagabhAvajuA sammattaM pattA / evaM kaipayakAlaM vihariUNa so aimuttakevalI aMte mokkhaM go| (zrIzubhazIlagaNIbhirviracitasya saMskRtacaritrasyA'nuvAdo'yam / ) 7 90 er Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________