Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ E- Doc NamutdhuNaM samaNassa bhagavao vaddhamANajiNesarassa / DXXXXX jagatpUjya gurudeva -- jainAcArya - zrImadvijayarAjendrasUrIzvara zrImadvijayadhanacaMdrasUrIzvarebhyo namaH / zrI bhUpendrasUri-jaina sAhitya - puSpAGkaH 9 pUrva suvihita gItArthasaMdarbhitam tato jainAcArya - zrImadvijayarAjendrasUrIzvareNa subuddhayA savRddhisaMskRtam pApabuddhinRpa - dharmabuddhimantriNoH pApapuNya mantavyaphalacakaM / // zrIkAmaghaTakathAnakam // eva saMzodhakA munizrIgulAba vijayAdimunayaH zrI saudharma bRhattapogacchIya-marugharAntargata-sAyalA - sakalazrIsaMSadravyavyayena prakAzayitrI - zrI bhUpendrasUri - jainasAhityasamiti mu. po0 Ahora (mAravADa ) bikrama saM isavIsana zrIvIranirvANa saM0 2467 zrI rAjendrasUri 35 prathamA 501 mUlyaM paThanapAThanam 1998 1941
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhUpendrasUri jaina sAhityaprakAzakasamiti kI pustakeM / phArma saMkhyA ... 1 saktamuktAvalI-bhASAkavitAmaya-saMzANIkAyukta, 2 jinaguNamaMjarI-caityavaMdana-stuti-stavanAdisaMgraha 3 zrIbhUpendrasUri-jayantI-hindIkavitAmaya 4 jagavallama stavanamAlA ... 5 sindUraprakaraNa-samUla hindI bhASA yukta ... zAMtasudhArasa bhAvanA-samUla uttama hindI bhASA yukta 7 dRSTAntazataka-saTIka ... zrIcaMdrarAjacaritra-saMskRtagadyAtmaka .. 9 kAmaghaTakathA-gadhapadyAtmaka mudaka-zaTha devacaMda dAmajI,AnaMda presa-bhASanagara
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUpazucistigItamilana / tato jainAcArya-zrImadvijayarAjendrasUrIzvareNa savRddhisaMskRtaM pApabuddhinRpa-dharmabuddhimantriNoH pApapuNyamantavyaphalasUcakam / // zrIkAmaghaTakathAnakam // anamo'khilamiDebhyaH, sadagurubhyastu sarvadA / jinAspotpannabhASAyai, jJAnadA yA sadAGginAm || 1 // udvAhe prathamo varaH phila kalAzilpAdike yo guru-bhUpazca prathamo yatiH prathamastIryezvarazcAdimaH / dAnAdau varapAtramAdijinapa; siddhA yadambAdimA, saccakrI prathamazca yasya tanayaH so'stvAdinAthaH zriye // 2 // ____ isthamAdau maMgalAcaraNaM kRtvAtha kizciddharmamahimAnaM darzayati yathAdharmazcintAmaNiH zreSTho, dharmaH kalpa/maH paraH / dharmaH kAmadudhA dhenuH, dharmaH sarvaphalapradaH // 3 // dharmataH sakalamaMgalAvalI, dharmataH sklsaukhysmpdH| dharmataH sphurati nirmalaM yazo, dharma eva tadaho! vidhiiytaam| dharmAjanma kule zarIrapaTutA saubhAgyamAyurvalaM, dharmeNaiva bhavanti nirmalayazovidyArthasaMpattapaH / kAntArAca mahAbhayAca satataM dharmaH paritrAyate, dharmaH samyagupAsito bhavati hi svargApavargapadaH / / 5 / /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyasanazatagatAnAM klezarogAturANAM, maraNabhayaitAnAM duHkhazokArditAnAm / jagati bahuvidhAnAM vyAphulAnAM janAnAM, zaraNamazaraNAnAM nityamako hi dharmaH // 6 // dharmo'yaM dhanavallabheSu dhanadaH kAmArthinAM kAmadaH, saubhAgyArthiSu tatpadaH kimaparaM putrArthinAM putradA / rAjyArthiSvapi rAjyadaH kimayacA nAnAvikalpairnRNAM, tatkiM yanna karoti ? kiM ca kurute svargApavargAvapi // 7|| ___ athAtra dharmabuddhizAlino matisAgaranAmno maitriNaH pApayuddhidhAriNo jitArinAmno rAjazva svasvamantavyadharmAdharmavicAre vivAdo jAtaH / atastavipakamidaM kAmayaTakathAnA- yayAsminneva dakSiNabharatakSetre zrIpuranAmaka nagaramabhRttatkathaMbhUtaM saptaviMzativakAreNa yuvama | yataH-vApIvapravihAravarNavanitA vAgmI vanaM vATikA, cinubrAhmaNavAdivAriviSudhA vezyA vaNigvAdinI / vidyApIra vivekavittavinayA vAcaMyamo vallikA, ghastraM vAraNavAjivesaravarAH syuryatra tatpattanam // 8 // tatra jitArinAmA pRthivIpatirAsItparaM sa nAritako jIvAjIvAditAcAni na manyate smeti saptavyasanAdaraparo'jani / yathAdyUtazcamAMsazca surAca vezyA, pApaciaurI prdaarsevaa| etAni sapta vyasanAniloke, ghorAtidhoraMnarakaM nayati pApataH sama bhavyaM bhavatyevaMvidho buddhimAna sa rAjA vartate, tasya samyaktvadhArI jIvAjIvAditacavidAstiko matisAgarAbhighoAtyotIvamAnyo'bhUt / kuto maMtriNaM vinA rAjyamapi no calati zobhate ca / yato nItizAstre'pyuktam pavaM gatapraharaNa sainyaM vinenaM mukhaM, varSA nirjaladA dhanI ca kapaNI bhojyaM tathAjyaM vinA / | duHzIlA dayitA suhRnnikRtimAna rAjApratApojjhita:, ziSyo bhaktivivarjito nahi vinA dharma naraH zasyate //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ athaikadA rAjA maMtriNaM prati vadati sma - rAjyAdikaM samastaM pApenaiva bhavati / tadA maMtryAha - bho rAjamevaM mA brUhi, pApaphalantu pratyakSamasmin loke dRzyate yataH- anAjyaM bhojyamaprAjyaM viprayogaH priyaiH saha / apriyaiH saMprayogazca sarve pApavibhitam // 11 // kugrAmavAsaH kumarendrasevA, kubhojanaM krodhamukhI ca bhAryA / kanyAhutvazca daridrabhAva, etAnyadharmasya phalAni loke // 12 // khavAyAM matkuNA bhUmau gRhaM ca bAlakAvaliH | arkendhanaM yavA bhakSyAH pApasyedaM phalaM matam // 13 // api ca- yadvairUpyamanAthatA vikalatA nIce kule janmatA, dAridryaM svajanaizva yaH paribhavo maurya parapreSyatA / tRSNAlaulyama nirvRtiH kuzayanaM kustrI kumuktaM rujA, sarva pApamahIruhasya tadidaM vyaktaM phalaM dRzyate // 14 // itthameva pApasUcakaM bhASAyAmapi kAvyenoktam -- pApate jAta rasAtala mAnava pApate andha huve nara nArI, pApate vyAdhi rahe aparaMpara pApate bhIkha bhramaMta bhikhArI / pApale khAna rupAna mile nahI pApate hota hai deha khuvArI, sUridayA taji pApa parAbhava puNya karo mana zuddha vicArI // 15 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdihetormantrI tu dharmAveva sarva bhavyaM bhavatIti manyate / yataH - yannAgA madavAribhinnakaraTA stiSThanti nidrAlasA, dvAre hemavibhUSitAzca turagA hevanti yaddarpitAH / vINAveNumRdaMgaspada haiH sutazca yad bodhyate, tatsarva suralokadevasadRzaM dharmasya visphUrjitam / / 16 / / punA rAjAnaM maMkyAha - rAjyAdisukhaM nikhilaM dharmeNaiva prajAyate / yataH - rAjyaM susaMpadI bhogAH kule janma sukhya varjayaitalaM viduH // 17 // pAtro milati putrakalatrasukhapradaH, priyasamAgamasaukhya paraMparA / nRpakule gurutA vimalaM yazo bhavati dharmataH phalamIdRzam / / 18 / / api ca-dharmo jayati nA'dharmo, jino jayati nA'suraH / kSamA jayati na krodhaH, satyaM jayati nAnRtam 19 iti dharmAdaiva bhavyaM bhavati na tu pApena, tathApi rAjA na manyate sma pratyuta karU he maMtrin ! mtskaash| dvarmavadhaM zrUyatAm -- paralokagAmI zarIrAtpRthakazvana jIze nAsti yaH paratra puNyApuNyajanyaM sukhaduHkhamanubhaviSyati / zarIramevAtmA, pRthivyAdicatuSTayameva mahAbhUtaM rAjA paramezvaraH, yAvAnindriyagocaraH sa eva loko nApaH, dhanopAdhanaiH tadviruddho'dharmaH mRtyureva muktiH, asmin loke sukhAvizayAnubhavaH svargaH, duHkhAtizayAnubhavo narakaH, pratyakSameva pramANaM, surAMgebhyo yathA madazakti rutpadyate, tathaiva catubhya bhUtebhyazcicchastirjAyate, tasmAdye janA dRSTaM vijJAyAM kalpayanti te mandamatimanto suddhA evaM jJAtavyAH /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ukta ca-yAvajIvetsukhaM jIve-pUrNa kRtvA dhRtaM pibet / bhasmIbhUtasya deharama, punarAgamanaM kutaH 1 / / 20 / / daratetI va zazI zayA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM cAparANe / drAkSA svaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnta zAkyasiMhena dRSTaH // 21 // ___iti rAjavAkyaM nizamya maMtrI pratyuvAca--he mahArAja ! natadvaktuM yujyate, sarvatramANasiddha AramA nApalApayituM zakyaH / yadi KOLca lokAMvaragAmI AtmA na siddhayenadaiva ' yAvajIvetsukhaM jIvet / iti bhavaduktaM sNgcchet| ata AramasiddhistAvadAkItAmU18 'ahaM sukhI ahaM duHkhI ' iti pratyayapogata AtmA zarIrAdivyatiriktaH pratIyate, zogAdisaMvAtAnAM jaDatvAma tAzamatItistatra | ghaTate / kiMca- bhaI ghaTa vebhi / etasmin vAkye kartA kI kriyA ceti tritA pratibhApate, tA kriye svIkRtya kutaH kartA hel pratiSithyate ! / jaDe zarIre kartRtvameva na saMbhavati, bhUtacaitanyazogAcatra caitanyamastIti perasaMgataM / ' mayA dRSTaM zrutaM spRSTaM prAtaM jJAta smRtaM mukta pItamAsvAditam / ityekakartRkA bhASA bhUtacidvAde na saMgacchanne cetanabahutyAgAt / gavAdInAM vatsaH pUrva svayameva | stanyapAnArthamuttiSThati, tadapi janmAntarAnubhava binA na saMgacchate, tena middhamAnmano lokAntaragamana, lokAntaragamanasiyA zubhA| zubhakarmabandho'pi siddhaH / karmavaicitryAtsvabhAvavaicitryamapi ghaTate, tasmAtturAMgebhyo mAzaktiriveti bhUtacidvAdo niraakRtH| na pratya| kSayamANenaivA'pratyakSA api sahasrazaH padAryA avagantuM zakyAstasmAdanumAnamA pramANaM dhUmrAdiliMgadarzanena parvatAdigAM jvalanAdi liminamanumAtuM prAmANikairabhyupagampata eva / tenAdRSTAnAmapi padArthAnAM siddhau satyAM nA nAstikavAdaH pramANapadavImadhirohati,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatastyAjya eva saH / iti niNokTa nizamyApi rAjJA svakadAgraho na muktastena rAjJaH pApabuddhiriti loke nAma jAtaM maitriNastu dharmabudviriti / tatastayoH sarvadA purapApaviSaye vivAdo bhavati sma / punamaMtrI tu taM dharmAtmAnaM vidhAtuM tena nRpeNa saha nityameva vivadate sma / yataH-yAtrArtha bhojanaM yeSAM, dAnArthaM ca dhanArjanam / dharmArtha jIvitaM yeSAM te narAH svargagAminaH // 22 // ___ athaikadA hAsyayuktavacanena rAjJoktam-bho maMtrin ! tvaM bahusaraM puNyaM manyase, tarhi tava svalpaiva lakSmIH kathaM ? punarmama pApAdeva rAjyAdisukhaM kathaM jAtam ? etanizamya maMtriNA cintita rUpa jaDamatiH, ahaha ! yo yasya zubhAzubhasvabhAvaH patitaH sa taM kathamapi naiva muMcati / yataH-karparadhUlyA racitasthalo'pi, kastUrikAkalpitamUlabhAgaH / hemodakuMbhaiH pariSicyamAnaH, pUrvAn guNAnmuMcati no palANDaH // 23 // | mAdhurya cekSukhaMDe jagatti surabhitA caMpakasya pramUne, zaityaM zrIkhaMDakhaMDe bhramaraparikare cAturI rAjahaMse / | rAgaH pUgIphalAnAmamitaguNavattA nAgavallIdalAnAM, savRttyA cAru zIlaM kathamapi kathitaM phena kasyopadezaH ? | api ca-zarkarAsarpiSA yuktaH, nimbabIjaH pratiSTitaH / kSIraghaTasahasrazca, niyaH kiM madhurAyate // 25 // ___tato rAmroktaM yadyahaM yuddhavadhAdikaM pApaM karomi sena me hayagajAntaHpurabhANDAgArAdiddhiya, puNyaM kurvANasyApi te gRhe matsama / dravyAdikaM naiva vartate, yatkimapyasti tadapi samastaM mayaiva samarpitam / na ca te puNyaphalaM, ato dharmasya kimapi mAhAtmyaM nAsti, mama
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ mate tu pApeneva bhavyaM bhavati / yadi tvaM dharmaprabhAva manyase, tarhi tvaM dhanaM vinaikApayetAdRze dezAntare gatvA dharmaprabhAvAdeva dhanamarja- | yitvA tvaritamAgaccha / yatA-tatra deze hi gantavyaM, svakIyaM yatra no bhavet / pratolyAM bhramato nitya, vAtI ko'pi na pRcchati // 26 / / tadAha se dharmaphalaM vedhi nAnyayA, tataH sAhasikena paropakAriNA maMtriNoktamevamastu / yata:-sAhasI labhate lakSmI, kAtarona kadAcana / zrutau hi kuMDalaM bhAti, netre bhAti hi phajalam // 27 // api ca-udhamA sAhasaM dhairya, balaM buddhiH parAkramaH / paDete yasya vidyante, tasmAdevo'pi zaMkate // 28 // evamuktvA magrI dezAntaraM 'kapAla / yimmAna ga dA rAtrAvaTavyAmAgatasya tasya purataH kSudhAkulaH samAdhi agrItyAraTako nizAcaro milisaH / tadA maitriNA khotpAtabuddhathA tasya dRSTamAtrasyaivodhasvaraiH pUtkAraH kRtaH / he mAtula ! tubhyaM meM namaskRtirastu, evaM maMtriNocatarasa kathayati rama-I sunara ! svecchayA tvaM mAtulo mAtula iti mAM mA ahi, yadi punarvekSyasyeva tathApyaha tvAmavazyameva bhakSayiSyAmi, yato'dhAhaM samabhirdivasarbubhukSito'tima / ataH sAmprataM dharmAdharmadayAdivivekavikalo yathAtathA nijodaraM pUrayiSyAmeva / taduktaM ca-yubhukSitaH kiM na karoti pApaM , kSINA narA niSkaruNA bhavanti / AkhyAhi bhadre ! priyadarzanasya, na gaMgadattaH punareti kUpam // 29 // tathA ca
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mujjhati sevate ca kujanaM dInaM vaco bhASate, kRtyAkRtya vivekamAzrayati no no predate svAM ratim / rusra vadhAti nartakalAbhyAsaM samabhyasyati, duSparodarapUraNavyatikare kiM kiM na kuryAjjanaH 1 / / 30 / / atastvAM sarvathA naiva cAmi bhaviSyAmyeva / ityAkarNya punarmantrI kathayati sma he mAtula ! etAvatprasAdaM kuru, sAMprataM me mahatkAryamasti tadarthama jigamiSAmi tatkRtvA pratyAgacchamahaM tava kSudhopazamaM kariSyAmi, ato vivekin ! mAM maMca muMca / phlAH kathayati sma - mAnava ! kRSNaziraso mAyAtrino narasya tatra ko vizvAsaH, tataH kathaM maraNAyAtraiva tvaM matpArzve smaagccheH| maMtroktamyadyahaM nAgacchAmi, vardImAni pAtakAni me bhavantu / tAni yathA - panasaMgaM vidhAya yA strI garbhazAta na karoti tasyA yatpA tanmAMspRzatu evameva vratAnyagIkRtya punastadbhaJjakasya yaH pitarAvavagaNayati guruM cApahnute tastha, vizvAsamutpAdya vizvA saghAtakasya, dharmasthAne pAphparAyaNasya, vanadAhakasya, aSTAdazapApasthAnAcarituH bhrAtRsvamunInAM ghAtakasya, saptavyasanasevino'nRtavyavahAraparAyaNasya, tathA cAladhenu strIviprANAM nihantuH, svagotrastriyaM yaH sevate tasya, parapadI lakSAdikSudrajantUnAM hiMsakasya, dharmaniSedhasya, ghoryena jagadvazvakasya, kRtamasya, anyeSAM prANinAM kumArgayojakasya, gurudevajJAnadravyANAM bhakSakasya pUjanIgurvAdInAM parAbhavakathetyAdInAM yAni jagati mahAnti pAtakAni tAni sarvANi cedaI nAyAmi tarhi mAM spRzantu / evamuktarUpAM maMtrAcA vizvastena tenApi tasya maMtriNaH puNyaprabhAvAd gamanAjJA dattA, tataH samAsAdyAjJAM saharSo'gre maMtrI avasthe / atha mArge gacchatA tena kasyAJcinagarAsamavanavATikAyAM zrI RSabhadevasvAmiprAsAdo dRSTaH / tatra gatvAtibhAvanApUrvika vidhyupetAM jinezca
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ A K rapUjAM vidhAyAtihaSTassan svahRdayodbhatamabhAvena vItarAgaguNavarNanastuti paThati sma / tadyathA--amoghA vAsara vidyu-damoghaM nizi garjitam | amoghaM sAdhuvAkyaM ca, hyamoghaM devadarzanam / / 31 / / / api ca-dhanyAnAM te narA dhanyA, ye jinendramukhAmbujA ! nirvikAdikohAdi, pati vinodaye // 32 // punarSe narAH zAstroktadravyabhAvapUjAvidhinA jinendrapUjAM kurvanti tepAmI daza phalaM bhAti / tathAdi-- vastrevenacibhUtayaH zucitarAlaMkArato'laMkRtiH, puSpaiH pUjyapadaM sugandhitanutA gandhairjine pUjite / dIpAnamanAvRtaM nirUpamA bhogarmiratnAdibhiH, santyetAni kimadbhutaM zivapadaprAptistato dehinAm 33 na yAnti dAsyaM na daridrabhAvaM, na preSyatAM naiva ca hInayonim / / ". nathApi caikalyamathendriyANAM, ye kAra yantyatra jinendra pUjAm // 34 // deSa ! svaM duHkhadAvAgni-taptAnAmiha vAridaH / mohAndhakAramUDhAnA mekadIpastvameva hi / / 35 // AyuSyaM yadi sAgaropamamitaM vyAdhivyayAvarjita, pANDityaM ca samastavastudhiSayaM prAcINyalabdhAspadam / jihvA koTimitA capATavayutAsyAnme dharighItale, no zaknomi tathApi varNitumalaM tIrthezapUjAphalam 36 mithyAmyulaharIdhUtaM, nimajjantaM bhvaarnnve| kugrAhagrasitaM nAtha !, mAmuttAra ya tAraya / / 37 / / janmamRtyujarAroga-zokasantApavairiNaH / pRSTato dhAvato deva 1, mayi vAraya vAraya // 38 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Urva traibhuvana caturgatibhavaM hantuM kaSAyAdikAn, vicchettuM vikayAM caturvidhasuraprItiM ca kartuM sthaa| vaktuM dharmacatuSTayaM racayituM saMgha caturdhA dhurva, vyAkhyAnAvasare caturvidhakRtA''vaktrI jinaH pAtu // 39 // | api ca-cintAmaNiM na gaNayAmi na kalpayAmi, kalpadruma manasi kAmagI na dhiiksse| ___ dhyAyAmi no nidhimanayaguNAtireka-mAdhaM jinezvaramaharnizameya seye // 40 // RityAdistutyA pramuditaH pratigArakSaH kapardigakSaH prAgayo babhUva / tena ninabhaktistutisantuSTena bahirgatvA maitriNe kAmaghaTaH sama pitaH / tadA maitriNoktam-mo yakSendra / ahamenaM ghaTa kathaM gRhAmi kutra vA sthApayAmi ? anena samIpasthena puruSasya lajvA syAt / tito devenoktamanutpATita evA'dRSTassamayaM ghaTastava pRSThe samAgamiSyati, punaste'yaM manovAMchitArtha pUrayiSyati / etanmatriNApi / svIkataM, tataH sa maMtrI kRtakRtyassan kAmakuMbha lAtvA khanagara prati calito mArge vicArayati sma-mameda dharmasya mAhAtmya, dharmaNa ISI vinA naro'pi na zobhate, yatheSTaM ca kArya kimapi na syAt / A yatA-nirdantaH karaTI yo gatajapazcandra vinA zarvarI, nirgandhaM kusuma sarI gatajalaM chAyAvihInastakaH / . | bhojyaM nilavaNaM suto galaguNazcAritrahIno yatiH, nidravyaM bhavanaM na rAjati tathA dharma vinA mAnavaH 41 punarvatra dharmI naro gacchati tatra sarvatra vRkSo latAmiriva samRddhivallImirdheSTazte / yata:-puMsAM ziromaNIyante, dharmArjanaparA narAH / AzrIyante ca saMpadbhi-latAbhiriva pAdapAH || 42 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ athAne calanmaMtrI tasyAmevATavyAM samAgataH / gacchanmanasi cintayati sma-aho ! saivATavI samAgatA, so'tha palAdo mAM miliSyati matpratijJAnukUlaM ca mAM bhakSayiSyati ko'tra me zaraNa ? pUrvapuNyaM vinA| yataHbane raNe zabhujalAgnimadhye, mahArNave parvatamastake vaa| suptaM pramasaM viSamasthitaM vA, rakSanti puNpAni purA kRtAni itavAna palAdo militaH, taya noktam-he puruSottama ! stroktavacanamatha pAlaya / / Rail yatA-saMsArasya tvasArasya, yAcA sArA hi dehinAm / vAcA vicalitA yasya, sukRtaM tena hAritam // 14 // - matriNoktaM tathA'stu pAlayiSyAmi para kimanena mezucizarIreNa bhakSitena / 1 yata:-rasAmRgmAMsamedo'sthi-majjAzukrANi dhAtayaH / sappaica daza dhaikeSAM, romasvAsnAyubhiH saha // 45 // amedhyapUrNe kRmijAlasaMkule, svabhAcadurgandha azaucanihave / kalevara mUtrapurISabhAjane, ramanti mUDhA viramanti paNDitAH // 16 // ajinapaTalagUlaM piMjaraM kIkasAnAM, yamavadananiSaNNaM rogabhogIndragaham / kuNapakuNapigandhaiH pUritaM bADhagAda, kathamiva manujAnAM prItaye syAccharIram ? // 17 // punaramAtyenoktam-he palAda ! maccharIrabhakSaNena taba kArya sarasarasavatyA vA ? tenoktam tarhi-sarasA rasaktI dehi, tadA tena maMtriNA kAmaghaTaprabhAveNa yatheSTAmatyapUrvA rasavatI tasmai davA divyAhAro bhojitaH / tataH santuSTena phlAdenoktam-evaMvidhA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA rasavatI tvayA kRto dattA ? badA bharmiNAsapaNA mINA patriNA sAyagotI kAmaghaTapamAveti / yataHsatyavAdhi vibhavaH pade pade, satyavAci suhRdaH pade pade / satyavAci suyazA pade pade, satyavAci sukhameva sarvata: tato rAkSasena kAmaghaTo yASitastadA maitriNoktam-evaMvighaM kAravaTamaI kathaM tArpayAmi ? senoktam-yadi tvamarpayiSyasi | tadA'hamataHparaM hiMsAM na kariSyAmi, tava ca mahatpuNya bhaviSyati / ahamapi tatpratiphale sakalakArya kara ripuzakhanivAraka devatAdhiThita sarvottama daNDamarpayiSyAmi, atastvaM me kAmaghaTa samarpaya / maMtriyoktamahaM samarpayAmi, tathApi tavAdharmeNa sa marvathA na sthAsyati / yatA-cintAmaNiH kAmakumbhaH, surabhiH surapAdapaH / kanaka rajataM tiSThat, naiva pApiniketane / / 49 // . sadA nizAcareNoktam-aI samyaka prayatnena sthApayiSyAni, ityukte maMtriNA daNDaprabhAvaM svopayoginaM zAtA pumIki svamanasi-yagrahamastra prArthanAbhaMga vidhAsye tarhi me soto nIcA ityamApatsyate / / / yataH taNa lahuyaM tusa lahuye, taNatusamajhe vi patyaNAlayaM / tAI ciya kuNa lahurya, patthaNabhaMgo ko jeNa 500 / iti vicintya savaM ghaTa tasmai samarpayitvA taddattaM daMDaM gRhItvA cAre cacAla / atha tasya maMtriNo gacchato dvitIyadivase bubukSA lagnA, tadA tena daMDo lapitaH --he daMDa ! vaM me bhojanaM dAsyasi navA ? tenoktam-bhojanadAne me sAmarthya nAsti / - athaivaM kSutpIDApAmAhAraniSedhAtA zrutvAbhacintAturo maMtrI tamuvAca-evaM mA vada mama saboMdantakSayakarI kSudhA lagnAsti, gatkathita pUrvabaistadyathA---
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ - athaitra kSutpIDAyAmAhAraniSedhavArtA zrutvA'acintAturo maMtrI tamuvAca evaM mA bada. sarvodantakSayakarI kSudhA me lagnAsti, yatka thitaM pUrvastidyathAAdau rUpavinAzinI kRzakarI kAmAgnividhvaMsinI, prajJAmaMdakarI tapAcayakarI dharmasya nirmUlanI / putrabhrAtakalanabhedanakarI lajyA kulakachedinI, sA mAM pInati marpadoSajananI prANApahArI kSudhA // 51 // mAnaM muJcati gauravaM pariharatyAyAti dInAtmatAM, lalAmutsRjati prayatyadayatAM nIcatvamAlambate / | bhAryASandhusuhRtsuteSvasukRtI nAnAvidha ceSTate, kiM kiM yatna karoti ninditamapi prANI kSudhApIDitaH // 52 // | | kiM kiM na kayaM ko na pucchibho, kaha kaha na nAmiaM sIsaM / dunmarauarassa kae, kiM na kayaM kiM na kaaynvN| | prahare divase jAte, kSudhA saMbAdhate tanum / dhairyakAryavinAzaH syA-vAM vinA briyate'zana ! | // 54 // .. | api ca-jIvaMti khamgachinnA, ahimuhapaDiyA vi phevi jiivNti|jiivNti jalahipaDiA, khuhAchinnAna jIvati maMtrivAkyamevaM nizamya daMDonadat-anyaskimapi kArya kathaya tadahaM kariSyAmi, tarhi kAmaghaTamAna yeti mantriNokte samA- navAmItyuktvAkAzamArgeNa daMDazcacAla, gatastra yA rAkSasAH / kuTTayitvA dvAraM bhaktvA kAmaghaTa ca gRhItvA sa maMtrisamIpe C samAgataH / maMtriNAtha sa kAmaghaTa bhAbhASitastvaM tatra ki samAdhinA sthitaH 1 ghaTenoktaM ka me samAdhiH 1 kutastvaM mAM tasmai ami dAH / tena nAmamAtramapi me sukhaM karya bhaveda ? mama tu dharmavatAmeva samIpe samAdhirnAnyatra / loke'pi sadRzeSu sadhyA eva samAnandanti /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatA-haMsA ti sare, jamarA pazi ketakI sune / caMdaNavaNe bhuyaMgA, sarisA sarisehiM racaMti // 56 // ___atastatpApipA lezamAtramapi samAdhirma no jAtaH / tatastenAtikSudhAkulAya maMtriNe manobhIpsitaM bhojanaM dattaM tataste dve vastunI lAtvA sacivo cacAla / athA'sminnavasare pUrvadezIya ekaH zreSThivoM mahAlAbhamadhigamya lakSasaMkhyAmitaM janasaMgha saMmIlya zatruayAdipaMcatIrthayAtrAkaraNAya tena saMghena sAkaM nissasAra / sa saMghaloko mArgagrAmasthatIrthAni samamivandamAno'nukrameNa zatruayaM samAgAta / satra RSamajinasya giranAre memijinasya cASTAhikamahotsavena pUjAbhaktibhiH samivAtsalya nimyo bahutarairdA- | nasammAnaizca samyag jainazAsanonnati vidhAya svajanmasAphalya manyamAnaH zAstravarNitatIrthayAtrAphalabhAvanAM bhAkyamAnastIrtha tuSTAva / / | yata:-ArambhANAM nivRttiviNasaphalatA saMghavAtsalyamuccai-melyaM darzanasya praNayijanahitaM jiirnncaityaadikRty| 1. tIrthonnatyaM nitAntaM jinavacana kRtistIrthasatkarmakRtyaM, siddherAsannabhAvaH suranarapadavI tIrthayAtrAphalAni 57 cha?NaM bhatteNaM, apANaeNaM tu sattajattA ya / jo kuNai sattuMjae, so taie bhave lahai siddhiM / / 58 // zrItIrthapatharajasA ghirajIbhayanti, tIrtheSu baMbhramaNato na bhave bhramanti / tIryavyayAdiha narA sthirasaMpadaH syuH, pUjyA bhavanti jagadIzamathArcayantaH // 59 jAeNa viki seNa, ahavA kiM teNa maNuajammeNa | sarnujayo na diTTo, na vaMdio jeNa risahajiNI / / 60 / | api ca-namaskArasamo maMtraH, zatruayasamo giriH| vItarAgasamo devo, na bhUto na bhaviSyati / / 61 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM sa zrIsaMghastIrthastavanaM vidhAya zuddhabhAvanAM ca vibhAvya tadadantaraM tato nivarttamAno mArge ekasya mArgasthagrAmasya samIpe sthitaH / asmin samaye tena maMtriNA gacchatA sa eva saMgho mArge vilokito, vilokya cAtIva hRSTena tena jayajinendre tibhagavannAmanigadanapUrvaka namaskAraM vidhAya tena saMdhena saha kSemakuzalAdivArtAlApo vihitaH / tatastena maMtriNA zAstravicAradRSTyA mahAlAbha buvA khapArzvasthaM kAmaghaTAnubhAvaM viditvA ca zuddhabhAvanayAdibahumAnena saharSabhareNa svAmitrAtsasyAya saMgho nimaMtritaH / kutaH zAstre saMghabhaktiphalametramuktam kadA kila bhaviSyanti magRhAMgaNa bhUmayaH / zrasaMghacaraNAmbhoja-rajorAjipavitritAH / / 62 / / rucirakanakadhArAH prAMgaNe tasya petuH pravaramaNinidhAnaM tadgRhAntaH praviSTam / amaratarulatAnA munamastasya gehe, bhavanamiha saGgharSa yasya pasparza saMghaH // 63 // prAzaM janmaphalaM jane nijakulAcAraH prakAzIkRtaH, puNyaM svIkRtamarjitaM zuciyazaH zubhrA guNAH khyApitAH / dattA duHkhajalAJjaliH zivapuradvAraM samudghAdinaM yaiH siddhAntanayena zuddhamanasA zrIsaMghapUjA kRtA / / 64 / / tathA ca- kalpadrumastasya gRhe'vatIrNa- khintAmaNistasya gRdde luloTha | ` kathaMbhUtaH sa zrIsaMgho yathA--- trailokyalakSmIrapi taM vRNIte, gRhAMgaNaM yasya punAti saMghaH / / 35 / / ratnAnAmiva rohaNaH kSitidharaH khaM tArakANAmiva svargaH kalpamahIruhAmiva saraH paMkeruhANAmiva /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pAyodhiH payasAM zazIva mahasAM sthAnaM guNAnAmasA-vityAlocya viracyatAM bhagavataH saMghasya pUjAvidhiH 66 paraM tamekAkinaM dRSTvA sanimaMtraNA saMghalokaine mAnitA, dhanaM ca prArabdhaM kimekAkino niHsvasya nimaMtraNeneti / yataH brahmacArI mitAhArI, vinindraH zUnyamAnasaH / niHsaMgo niSparIvArI, bhAti yogIva nirdhanaH / / 67 / / / . evaM saMghalokAnAM vArtAmavagatya tato maMtriNApi jalaghaTa gRhItvA saMghamadhyasthacullikeSu vAri nikSiptaM, uktaM cAya kenApi / ndhayitvA na mojyaM, tathAvidhamasamaMjasaM dRSTvA vyAkulIbhUtAH saMghapatyAdayo janAssabhya cintayanti s| yataH-sujIrNamannaM suvicakSaNaH sutaH, suzAsitA strI kRpatiH susevitaH / vicintya coktaM suvicArya yatkRtaM, sudIrghakAle'pi na yAti vikriyAm / / 68 // api ca yaMtrameko dUyormantraM, mirgItaM catuSpatham / kASa ca paMcAMbhaH kuryA-dvicAraM bahubhiH saha // 69 // .. ato'dya vayaM sarve kiM kariSyAmaH / eSa tu sodarapUrNakaraNebhyasamarthaH, punarasmAkamayi randhanaM pratiSedhati / tatastanmadhyAtkaizcid / dhurtarupata, bhoH saMghapatyAdilokA! ! asyApyAgrahakArakasyAzAbhaMgo na vidheyo bhavadbhiravimegha bhavatveSa yatsvazaktyA lavaMgapUgIphalajalAdikamapi dAsyati tadeva khAditvA vayaM sarve sthAsyAmaH / kisparaM kurmaH ? ato dAktayAjJA yuSmAbhiH, evaMvidha vRddhavAkya zrutvA saMghapatirAjJAM tasmai dadau / AjJAmAdAya harSeNAgato maMtrI svAzraye pUjAdizubhakAryeSvanurakto babhUva / saMgha paryantaM na kRtaM, tena sarve udvignamanasaH saMto vicAramamudre nimagnAH kimayaiSa bhojana dAsyati naveti ? / ito maMtriNApyAgatya sAdare saMgha AkAritaH, saMgho'pi saMdehadolArUDhaH san taduktasthAneSTavyAM cacAla / agre macchan dukhamaya ramaNIyaM bhaMDapaM dUrato
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ idA hRSTo vismitaya / parasparaM janAH pRcchanti sma-kimidaM maMDaya vargavimAna satyamasatya vA dRSTibhramo vA mRgatRSNendrajAlarajanIsvapnadivyanyatikaravA cyate vA kimidaM ? evaMvidhaM vicAraM kurvantaH sarve gatAstatra gamanAnantaraM hastena maMDapaM vilokayanti sma / itaH pradhAno'pi vAna yathAyogyasthAne samupASecayat / tato ghaTapamAveNa svarNasthAlAni maMDitAni cATosaramatasaMkhyAmitAbhiH SoDazazRMgAravatIbhiH surAMganAbhiH phalAdyanukrameNa divyA rasavatI pariveSitA / tadAzcaryakArakaM samastaM vastu vilokya te sarve janAH paraspara pRcchanti sma / IdRzAni sukhAni phalAnIdRzI pakvAnnarasavatI ca kenacita kvApi kadApi dRSTA''svAditA vA ? aparairuktaM na kvApi / bhojanAnantaraM tenodgamanIyocarAsaMgoSmIpakuNDalakeyarasvarNamAlambikA: sakalazrIsaMghaH paridhApitaH / atha camatkArapUritena saMvapatinA pRSTaM ? bhoH puruSottama ! tvayaitAvatkasya balena kR, sadAmAtyenoktaM kAmaghaTabalena / maMtriNoktakAmaghaTaprabhA nizamya lobhAbhibhUtena saMghapatinoktaM yadi mardA kAmaghaTamarpayiSyasi tahi sarvadA sAdharmikavAtsalyapuNyaM te bhaviSyati, svantu dharmArthI dRzyase / | yataH-lakSmIH paropakArAya, vivekAya sarasvatI / santatiH paralokAya, bhavenyasya kasyacit // 70 // __ aparaM me sarvarogaviSazastrayAtAdhupadravanivAraka cAmarayugalaM tvaM gRhANa, kAmaghaTa mayaM samarpaya, kuto mahatAmapi lobho durjayaH / yataH-dIsaMti khamAvaMtA, nITaMkArA puNo vi dIsaMti / nilohA puNa ciralA, dIsaMti na gheva dIsaMti ||7|| ___saMghapaterevaM vanaM nizamya maMtriNoktam-saMtuSTena devena yo yasthApito bhavati tatraiva sa tiSThati, nA'nyatra / tadA kAmaghaTArthI saMghapatiH kathayati sma tvantu sakadarpaya tiSThatu vA mA tiSThatu / tato maMtriNA tasyA'tyApraI vilokya tabAmarayugalaM gRhItvA svakAmaghaTa: samarpitaH / tadanuhuSTaH san saMghapatimaMtrI ca saM saM sthAnaM prati palito / Seasenacepackbesecrater
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ matha dvitIyadivase bubhukSito maitrI daNDaM prati vakti sma-bho daMDa ! sarvato'pyazubhA'sahyavedanAkArI kSudhA mAM baadhte| uktaM ca-zudhe raNDe ! adhISi tvaM, mAta_tarbhaginyaye / / bahiSkRtaM hasaM loke, svasthAnaM tyaanysyho| / / 72|| api ca-gItaM nAdavinodapaNDitaguNAH zrIkhaMDakAMtAdharA, azvaspandananAgabhogabhavanaM krpuurkstuuriphe| rAmAraMgavinodakAvyakaraNa kAmAbhilASA'pi ca, sarve te hi patanti kandaradare hyannaM vinA sarvathA 73 | ato mahyaM bhojanaM dehi, daMDenoktaM-mamaitama sAmarthya, yadi tvaM varestarhi bhojanadaM kAmaghaTamAnayAmItyukta maMtrI mauna eva, Kal sthitaH / tato daMDaH svayameva kAmaghaTamAnetuM pakSivadAkAze samuDDIya saMghamadhye gataH / pArzvasthAn subhaTAnAhatya teSAM khaDgaveTa| kAdIna tiraskRtya maJjUSAM ca bhaMvalvA bahana subhaTAbhinitya ke saMpatinAnimala pahilaM kAmaghaTaM gRhItvA pazcAcaritamAgataH / sato harSeNa tena ghaTena maitriNe bhojanaM dattam / atha maMtrI vastutrayaM lAtvA svanagaraM nyavartiSTa / pathi calan vicArayati sma meM dharmaprabhAvataH sarvAzA dharmapratijJA ca saMpUrNA jAtA / punassaMsAre yAvanti sadvastRni prApyante tatsamastaM saddharmamAhAtmyenaiva / / taduktaM ca-jaino dharmaH prakaTavibhavaH saMgatiH sAdhuloke, vidvadgoSThI vacanapaTutA kauzalaM sarvazAstre / / sAdhvI lakSmIzcaraNakamalopAsanA sadgurUNAM zuddhaM zIlaM matiramalinA prApyate bhAgyavadbhiH // 74 // | patnI premavatI sutaH savinayo bhrAtA guNAlaMkRtaH, snigdho bandhujanA sakhAticaturo nityaM prasannaH prabhuH / | milomo'nucaraH svabandhusumunimAyopogyaM dhanaM, puNyAnAmudayena saMtatamidaM kasyApi saMpadyate // 7 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA pa-yatkalyANakaro'vatArasamayaH svamAzca janmotsayo, yatnAdikavRSTirindrajanitA paDUparAjyazriyaH / yAnaM vratasaMpadujjvalatarA yatkevala zrInayA, yadamyAtizayA jine tadakhilaM dharmasya visphUrjitam 76 sa maMnyevaM dharmamahimAnaM vimRzana paradezAdarUpadinareva svagRhamAjagAma / atha sa rAjA maMtryAgamana vijJAya tasminneva divase tasya dharmAdharmaparIkSAkaraNArtha bojapUrakaddhayamAnAyakasya bIjapUrakasya madhye sapAdalakSamUlya ratnaM kSiptvaikasya janasya haste vikrayArtha samapitavAn, tasmai coktam-zAkacatuppathe zAkavinayakAriNe tvayaitatsamarpaNIyam / yAvatparyantametatko'pi na gRhIyAttAkvayA tatraiva pracchannavRtyA stheyaM / yadA ko'pi gRhNIyAtadA tamyAbhidhAna madane vAya, tena janena tathaiva samastaM svIkRtam / yatA-kavInAM pratibhAcakSuH, zAstraM cakSurvipazcitAm / jJAnaM cakSurmaharSINAM, cArazcakSurmahIbhujAm / 77 // ___ savo maMtriNo gRhAgamanAnantaraM maMtriNo mArgatApopazAntyarthaM tadeva maMtrijAyayA preritadAsI tatrAgatya tadeva bIjapUraka ratnagamitaM gRhItvA maMtriNe samarpitavatI, maMtriNApi tadbhakSitaM tanmadhyAca ratnaM gRhItam / atha tena janena sarva vRttAntamavalokya rAjJogre vRtta sarvamukta, tanizamya rAjJA cintitam-aho ! etadapi nUnaM dharmamAhAtmyameveti tenAvadhAritam / atha rAtrau maitriNA dharmAsAditakAmaghaTaprabhAveNa saptazamikaH svarNamayAvAsaH kRtaH, tatra raktarasnakhacitAni svarNakapizIrSakAni bhAnti sma / dvAtriMzadvAdibopetaM divyagItanAvyAnvitaM nATakaM babhUva / etat dRSTvA zrutvA ca rAjA camatkAraM gatassana cintayati sm| kimayaM svargaH kimindrajAlaM vA svapna vA pakSyAmIti vicAsyakziAyAM suSvApa / tataH prabhAte jAyamAna svAnucaraM pRSTavAn, tadA tena kathitaM-svAmibhidaM nRtya nizAyAM / maMtriNA kAmaghaTaprabhAveNa svarNamayakAratnamayakapizIrSakadvAnivaddhatAyutaM saudhonamamAviSkRtam / itaH prAtamaMtrI rAje dharmaphalapradarza
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 nArtha divyavastrANi paridhAya svarNasthAlaM bhRtvA rAzo militaH / rAjJA pRSTa-etAvanti ratnAni kutaH prAptAni ? maitriNoktaM dharmaprabhAvAt / punA rAtroktaM rAtrau svarNamayAvAsopari dvAtriMzaddhanATakaM tavaivAsIt ! tenoktaM mamaiva / tatastadAbAsa draSTukAmena rAjJA maMtriNaM pratyukta, svaM sakRtsvalpaparivAreNa mAsaprAnte'pi svagRhe mAM mojaya | tadA matriNoktaM sAmimadhevAhaM zrImantaM bhojayinyAmi / atastaya dezamadhye yAvAnmelApakosti tAknta melApakaM gRhItvA madguhe samAgasavyaM / nUnaM yathAyogyayuktyA bhavantamahaM bhojapi'pyAmi / etamizamya rAjA cintayati sma mho| caNimAtrasya maMtriNaH kiyatsAhasaM ! nUnametena mama melApakaH pAnIyamapi pAyayituM na zakyate / etattu pipIlikAI gatagajarAjadhApUrNakavad jJeyaM / ataH kiM punarmojanaM kArayituM zakyate 1. tadA ruSTena rAkSA maMtrivArtAmanyathA karaNAya tadina eva svabhRtyAnpreSya svasarvaSezamelApako melisaH / atha rAnA sacivAlaye sacivasvarUpadarzanArtha svcrH| mesisA, kisI bhojanasAmagrI ApamAnA'sIti vilokaya / senApi tatrAgatya yadAmAtyAlayasvarUpaM vilokitaM, tadA kApi muSTimAbApyanasAmagrI nAvalokitA / punaH somAtyastu saptamabhUmau sAmAyika gRhItvA namaskAramaMtra japaMstena dRSTaH, tatastena careNa pazcAdAgatya satsarca svarUpaM rAze nivedita, tadAkapa bhUpazcintayati sma-nUnameSa maMtrI athilo bhUtvA dUraM gamiSyati pazcAnmayaivetemyo'khilempo bhojana deyaM bhaviSyati / ataH kiM kartavyamiti vicAramUDho jAtastena vicArya kAryakaraNaM yuktameva / yatA-sahasA vidadhIta na kriyA-mavivekaH paramApadAM padam / . vRNate hi vimRzyakAriNa, guNalabdhAH svayameva saMpadA // 78 // etasminantare maMtrI samAgatasman vijJapayAmAsa-svAmin ! samAgamyatAM rasavatI zIvalA jAyate / tanizamya bhUpenokta-| SidebasnabandicracThaLaka
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ he maMtrin ! mayApi saha kintvayA hAsyaM prArabdha ! yatastvAlaye svalpApi bhojanasAmagrI nAsti / tadA sadhivenokvaM-he svAmin ! 10 sakRtpAdAvacadhArya vilokyatAM sarvA sAmagrI prastutA'sti / sadA dharAdhavaH saparikaraH pracalito mArge ca ropAruNazcintapati smaeSa yadi bhojana na dAsyati tadA vividhaSiDambanayA vigopayiSyAmIti durvicAraH kopavayena tena kRtH| taduktaM ca-santApaM tanute bhinatti vinayaM sauhArdamutsAdaya-tyudvegaM janapatyavacaSanaM jUte vidhatte kalim / kIrti kRntati durgati vitarati vyAhanti puNyodayaM, bace yA kugati sa hAtumucito roSaH sadoSaH satAm 79 | koha paiDiyo devacari, tiNNi vikAra karei / Apa tape para saMtape, dhaNaNI hANi kre|| 80 // laggI koha-davAnalo, ijjhai guNarayaNAI / upasamajale jo olave, na sahai duvasvasayAI / / 81 // tato manuSyalakSaH paripUso nRpatistadvArasamIpamAgataH / tatrastha eva tadnehADambaraM vilokya vicintayadi sma-phimeSaH svarga: kimindrajAla bA, kimidaM satyamasatyaM vA ?, yathA 2 tamamAtyAlayamaNDa pazyati sathA 2 rAjA svamanasi cintayati sa-kima| nena maMtriNA'dhaivedazamindrajAlaM vikIryAI vipratAritaH 1 evamanekapakAracintAsamudranimagno vicArayati sma / apa rAjAnye ca lokAstaM muhurmuhuravalokyAtIya bhrAntipatitAH, yathA zuddhasvarNaparIkSAnabhinnA amulpaka svarNamapahAya gacchanti / tathA tejape basa svasthAnaM pratigantumicchukAH saMjAtA agre no gacchanti sma / asminnavasare zIghramAgatya maMtriNA bhUpati lokAMzca svakareNAmina 1 yathocitasthAne sarveSAmupavezanArthamApanAni dacAni / tato maMtriNA kAmaghaTaprabhASeNetArazI divyapakkAmarasavatI pariveSitA, sthA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAdayaH sarve'pi janAstAmazrameSya mukhena makSayAmAsuH prazazaMsuzca / tadyathA-zunaM godhUmacUrNa ghRtaguha-sahitaM nAlikerasya khaMDa, drAkSAvarjUrasuMThItajamaricayutaM cailacInAgapuSpam / paparavA tAtre kaTAhe talavitalataTe pAvake maMdIne, dhanyA hemantakAle priyajanasAhitA bhuJjate lApasI ye 82 hiMgvAjIramarIcailevaNapuTatarairAIkAthaiH supakAna, sigdhAnpakkAn manojJAnparimalabahulAnpezalAnkukamAbhAna / kSiptvA dantAntarAle muramuravadataH spaSTasusthAdayuktAna, dhanyA hemantakAle mukhagatayaTakAnbhuJjate prItidattAna godhUmacUrNa lavaNena mizritaM, jalena piNDIkRtahastamarditam / sadgolikA gomayavahipakkAH, kSudhAharAH puSTikarA ghRtane // 84 / / iti rAjAdisarvajanamukhAdevaM prazaMsAM nizamya maMtriNA rAje'mihitam piba bhUpa ! sumugdhamaho! muditaH, kaphamArutapittavikAraharam / madanodayayoSiti kAmakara, surabhidravamizritatApaharam // 85 // dadhi bhakSaya bhUpa ! sukhaMDayutaM, ghanasAravimizritagandhayutam / zucikAmakaraM balapuSTikara, zubhasaindhavajIrakamAzugaham / / 86 // ghRtamaddhi janezvara ! puSTikara, madanodayamindriyatRptikaraM / bahukAMtikara hRtatApabharaM, madhurezasudhArasadRrakara 87
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zazikAMtisamujjvalazaMkhanibhaM, paripakkasugandhakapityasamam / yuvatImRdupANivinirmathitaM, piva takramidaM tanurogaharam / / 88 // himazItalanirmalakuMbhabhRtaM, ghanasArasuvAsitavAtayutam / / yuvatIkarahemakacolabhRtaM, ripupakSaharaM piSa bhUpa ! jalam / / 89 // ityAdi maMtripremavAkyaM zRNvana rasavatI bhuMjAnaH sana rAjA pArzvasthAn puruSAn pRcchati-bho janAH ! evaMvidhA rasavatI kovi yuSmAbhisvAdisA yakAmAni vA yAni zrutAni kA ? sarve janAstadaivamAhuna kvApi / evamatibhaktyA rAjAdayassarve janAstena bhojitAH / tadanu ca teSu kesaracandanacchaTA nikSiptAH, tAMbUlAni ca sarvebhyo dadhAni divyavastrAbharaNAdIni ca paridhApitAni / tadanu vismitena rAkSA maMtrI pRSTaH-bho maMtrina ! etAvanto janAstvayA karaya prasAdena bhojitAH1 maMtriNoktam-mahAprabhAvazAlino devAdhiSThitasya kAmaghaTasya prasAdena | tadA rAjJoktaM taM kAmaghaTaM mamArpaya, yataH zatrusainyAdikRtaparAbhavAvasare sa sarvadA mama mahopayogI bhaviSyati / tato'mAtyenoktam-adharmaSatastava gRhe sa sarvathA na sthAsyati / nRpeNoksa sakuvaM meya pazcAdahamatiprayatnena sthAeviyAmi, punarahe tavopakAra zAsyAmi / saciyenoktam- ata:paraM kimaI bravImi bhayadamAtyosmIti dadAmi, para dinatrayaM tu mavadbhiH sAvadhAnatayAvazyamasya rakSA vidheyeti mayA spaSTa jhApito'si / nAtAparaM me ko'pi doSa ityuktvA maitriNA sa kAmaghaTastasmai samarpitaH / nRpeNApyatiprayatnena vArayamANDAgAre sthApitaH, paritazca taddhArtha sArabhUtA nijasaisasubhaTAH khaDgakheTakadharA senA ca sthApitA /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatA-sAmI sUrA cAra kari, parihara kAyara shi| je saMpati pArakhaDe, te cAre causahi // 90 // ato yuSmAbhirme bAndhavarUpaiH sevakairida kArya sAvadhAnatayA vidheyam / uktaM ca-Ature vyasane prApte, durbhikSe zatrunigrahe | rAjadvAre smazAne ca, yastiSThati sa baandhvH|| 91 // api pa-jAnIyAtpreSaNe bhRtyAna, bAMdhavAn vyasanAgame / mitramApadi kAle ca, bhAryA ca vibhavakSape // 12 // ___evaM rAkSA bhRtyAH zikSitAH / atha dvitIyadivase tasmin pure'pi dharmamAhAtmpadarzanArya maMtriNA daMDaM pratyuktam-mo daNDa ! kAmaghaTa me samAnayeti, tadaiva sa daMDastatra gatvA sarvAna hayagajasubhaTAna kuTTayitvA rudhiravama nAMva vidhAya mUchAmibhavAn kRtvA rAjJaH pazyata eva / kAmaghaTa gRhItvA maitrigRhe samAgataH / rAjA taM ghaTa gataM dRSTvA viSaNNa cetA maMtrigRhe gatvoSAca-mo maMtrina ! pApino gRhe sadastu na tiSThatIti tavoktaM sarva satyaM jAtam / ataH sAMprata mamAlaye'pramanaH samutpamA, tatastvaM prasAdaM kRtvA matsainyaM sajjIkuru / evaM rAzo bahvAgraheNa maMtrI tatra gatvA teSAM sumaTAnAmupari prabhAvAnvitaM cAmara yugana vIjayitvA sarvAnapi / sajIkRtavAn / sato maMtriNokta bho rAjan ! maddharmaprabhAro'yaM dRSTA ? rAjhoktaM dRSTaH / tato rAjApi mantriprasaGgAd dharmo'GgIkavara proktaM ca sarvamapi bhavyaM dharmAdeva bhavati / yataH-dharmAdeva kule janma, dharmAca vipulaM yazaH / dharmAnaM sustraM rUpaM, dharmaH svargApavargadaH / / 93 / / ramyaM rUpaM karaNapaTutA''rogyamAyurvizAlaM, kAntArUpAbhimatarataSaH sUnavo bhaktimantaH / SaTkhaMDorvItalaparivRhatvaM yazaH kSIrazubhraM, saubhAgyazrIriti phalamaho ! dharmavRkSasya sarvam / / 94 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ kulaM vizvalAdhyaM vapurapagadaM jAtiramalA, suvittaM saubhAgyaM lalitalalanA bhaagykmlaa| cirAguNA mpayaM mahAdhikA svAstuNaM, adhaca zreyo bhavati bhavinAM dharmata idam // 95 // aho ! sarvato'dhiko dharmasya prabhAvo natvanyasyeti sarnegaralokairapi dho'GgIkato mAnitazca / / yataH-rAjJi dharmiNi dharmiSThA, pApe pApAH same samAH / rAjAnamanuvartante, yathA rAjA tathA prajAH // 96 // All atha kiyadinAni yAvattena rAjJA tathAvidhadharmaprabhAvo mAnitaH / tadanu punarapi calacicena rAkadA maMtriNaM prati proktam| he maMtrin / ghuNAkSaranyAyena sakRttava bhAgya phalitaM para nAyaM dharmaprabhAvaH / idaM sarvamapi pApaphalameva, yadi tvaM dharmapramAvaM satyameva | manyase, tarhi punarapi dvitIyavAra mama dharmaphalaM darzaya / para kAmaghaTaM cAmarayugalaM daMDaM cA'traiva muktvA , niHsaMbalaH samAryastvaM | dezAntare gatvA, dhanamarjayitvA, punarapi yadi tvamatrAgamiSyati tadAhaM tava satyadharmaprabhAvaM masye nA'nyathA / evaMvidhAni | rAzo vacanAnyAkarNya maMtrI cintayati sma-pUrvameSa rAjA mahAnadharmyabhUtpunarapi tathaiva jAtaH, prathamantu mahAparizrameNa pIkSAM vidhAya dharmogIkRtaH / atha punastadavasthayaiva sthito hanta ! yastra yathA sumo'zubho vA svabhAvo'sti sa tena kadApi no mucyate / / yataH-raktatvaM kamalAnAM, satpuruSANAM paropakAritvam / asatAMca nirdayatva, svabhAvasiddhaM triSu triyatam ||17|| . api ca-kAkasya gAtraM yadi kAMcanaM syAt, mANikyaratnaM yadi caMcudeze / ekaikadezAre prathito maNIbhi-stayApi kAko na tu rAjahaMsaH // 28 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ are ! eSa dIno'dharmI dharmaguNaM kathaM petti 1 dharmaguNantu dharmI vidvAneva jAnAti / yataH pratipacandra surabhi-nakulo nakulI payazca kalahaMsaH / citrakavallI pakSI, zukhaM dharma sudhIrveti / / 99 // evaM maitriNA vicAritaM, tathApi sAhasikena paropakAratatpareNa maMtriNA nadrAjhoktaM dvivAramapi bhAnitam / kuto jagati vinA prayojanaM yatparopakArakaraNamidameva sarvottamatvam / uktaM ca-akRtajJA asaMkhyAtAH, saMkhyAtAH kRtavedinaH / kRtopakAriNaH stokAH, dvitraaHsvenopkaarinnH||10|| caraM karIro marumArgadartI, ya: pAMthasAthai kurute kRtArtham / kalpadrumaiH kiM kanakAcalasthaiH,paropakArapratilabhaduHsthaiH 1 chAyAmanyasya kurvanti, svayaM tiSThanti cAtapai / phalanti ca parasyArthe, nAtmahatormahAdrumAH // 2 // pibanti naghaH svayameva nAmbhaH, khAdanti na svAduphalAni vRkssaaH| payomucaH kiM vilasanti zasya, paropakArAya matAM vibhUtayaH / / 3 / / api pa-kSudrAH santi sahasrazaH svabharaNacyApArabaddhAdarA:, svArtho yasya parArtha eva sa pumAnekaH satAmagraNIH) duSpUrodarapUraNAya pibati zrotaHpati vADavo, jImUtastu nidAghasaMbhRtajagatsantApavicchittaye / / 4 / / tadanu sa maMtrI rAjJe nijagRhaM samarpya binaya sundarImAryAyukto dezAntaraM pacAla, gacchan kiyadivasaH samudrataTe gaMbhIrapuranAma nagaraM prApa / tamagarAsamavATikAyAM ca dekkulamAsIditi jinezvaradevanasyartha zrIvItarAgaprAsAde gataH / tadavasare tatrasthajanamukhAna /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaM yatsAgaradattanAmA vyavahArI pUtiyAnapAtro dvIpAntaraM prati gacchan lokemyo bahulaM dAnaM dadAti / tamidamya sa maMtryapi nijasundarIM tatraiva muktvA dAnagrahaNArthI samudrataTaM gatavAn / tatra roga yAnArthijagAna samudAyo milatA hai| yataH-cayovRddhAstapovRddhAH, ye ca vRddhA bahuzrutAH / sarve se dhanavRddhAnAM, dvAre tiSThanti kiMkarAH // 5 // api pa-yasyAsti pittaM sa naraH kulInaH, sa paNDitaH sa zrutavAn guNajJaH / __ sa eSa vaktA sa ca darzanIyaH, sarve guNAH kAJcanamAzrayante // 6 // to maMtriNA sarvalokemyo dravyadAnAnantaraM vAhane samArUDhaH sAgaradatto vyavahArI dRSTaH / tena so'pi dAnAya jalamadhye kiyad dUraM gatvA vAhane samArahya tasya zreSThinaH pArzva dAnaM yAcitavAn / vyavahAriNApi taddharmaprabhAveNa tasmai yatheSTaM dAnaM dattaM, maitriNApi zIghrameva gRhItam / yataH-dANaM maggaNavvaM, bhAMDa laMcA subhAsiyaM dhayaNaM / jaM sahasA na ya gahiya, taM pacchA dullahaM hoi // 5 // evaM dAnaM gRhItvA maMtrI yAvatpazcAdAgantumirasi tAvansuvAyunA preritaH potohAya samudramadhye dUraM gataH / tena pazcAttaTe samAgantuM samartho no babhUva, pravahaNamadhye eva sthitaH / atha sAgaradattena vyavahAriNA mithaH kathAprasaMgena sa maMtrI sakalaphalAkalApakuzalo jJAtaH / tatastena zreTinA maMtrI pRSTastvaM lekhalikhanAdikaM kimapi verisa ? tenoktaM samyag vaibhi / he zreSThin ! dvAsaptatikalAkuzalavansvAstoM paraM dharmakalAjAnaM vinA bhagavannAmasmaraNa vinA ca sarvamapi nirarthakameva /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma - yatA-cAvatsarikalAkusalA, paMDiyapurisA apaMDiyA ceva | sambakalANa pakrA, je dhammakalaM na jANati / / 6 / / api gha-sIkheho alekha lekha kavitA gItanAda-chanda jyotiSa sIkhe rahate mArUra, sIkheho saudAgirI sarAphI vajAjI lAkha, rupiyanake pheraphAra vahejAta purameM / sIkheho jaMtra maMtra taMtra pAta bhAtAM baTu ja, jagata karata jAko hAjara hajUra / meM, kahe muNi 'rAjeMdrasUri jinanAma volavo, nahI sIkhyo tAko saba sokhyo godhUra // 2 / / evaM dharmasaMbandhIni vacanAnyA kArya saharSeNa vyavahAriNoktam-tarhi tvaM mama gApArasaMvandhi le khAdikarma ku, tenApi / tadaMgIkRtaM, tato vyavahAriNApi sa lekhAdikArye sthApitaH / evaM sa tatra sukhena kAla gamapati sa / ___ atha maMtriNA devakule mustA yA svapatnI vinayasundarI sA nijamatapravAsagamanakAlAdArabhya taubAsInA tadAgamanamArga prapa zyantyevaM vicArayati sma-aho ! kena hetunA meM svAmI mAmekAkinI muktvA'dhunAvadhi no samAyAtaH / loke ye khagA api vane - svajIvikArthamagacchan, te'pi kRtvodarapUrci skhenaiva manasA svakhasthAne pratyAyAnti, punarme patistu dAnArtha gato'dhunApi na samA yAtaH / ato re hRdaya ! yadi tvaM svAmini saMpUrNatayA nijaprema rakSasi tahi tadvirahe kayaM vinAzaM nAdhigacchasi ? / patisamIpAvasthAnameva pativratAnAM pativratAtvaM, anyathA tAsAM vinAza evaM naiva loke kutrApi zobhA / yata:-rAjA kulavadhUrvimA, niyogI maMtriNastayA | sthAnabhraSTA na zobhante, dantAH kezA nakhA narAH // 10 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ punazcitta ! tadvirahe svasthena tvayA kathamahaM lajAvatI kriye 1 / etena tu vyAghI samAgasya yadi mAM bhakSayettadA varaM, etadevAnupameyamauSadhaM mahaHkhaharaNAya bhaktu / evaM vividharItyA paunaHpunyena sakarmaNo dopAniSkAsya hudaikAkinyeva sA varAkI nijAjJAnavazena pUrvaduSkRtakarmANi nininda / punarvilApapUrvaka rorUyate sahanta ! pUrvasmin bhave mayA mahAnti koTizaH kalmaSANyupArjitAni yena mAlabho mAmevaM pathyeva vinAya gataH / athAhaM nirmAyA ka gacchAni ? asmin kSaNe paramasnehavanto gotramA Apa stanyapAna vidhAtuM svamAtaraM prAptAH / pratigRhaM prajAlacchikhA dIpamAlikAzca pracalitAH / rAtri carAzvonmanAH santo nacituM / lagnAH / virahijanavirahArtibarddhanazcandro'pyudiyAya / punastena virahiNyojItra duHkhitAH samajAyanta / athAimanAthA kiM kuryo cakravAkIva gADhataraduHkhadhAriNyahamabhavam / evamanekadhA vilapya sA tatraira vATikAryA bhartRgamanaje duHkhaM sastAra | api cAho ! ka me pitarau ka cAhaM 1, mayA yatra yatra dRgvinyasyate tatra sarvatra patyabhAva eva vilokyate / hA prANanAtha ! pratikSaNa le mukhAjAkRtismaraNaM kurvatyA me'kSiNI jImUto jaladhArAmivAzrudhArAM muMcataH / he patideva ! khAM binA ko'NyasamAnAyAmasyAM vATikAyAM mahyaM sAyaM sthAnaM dAsyati / anyaca kathamahaM svazIlavataM rakSiSyAmi ? kiM bahu nigadAmi kipanaviSThAmi ? he patideva ! tvadabhAve'haM sarvato diGmuDhA nizzomA gatavicArA ca jAtAsmi | saivavidhaM nAnAvilApa paridevanaM ciraM vidhAmotthAya pazAvitastataH paribhramyAvalokayati sma / tataH kutrApi svAmyabhijJAnamalamanAnAtIvodAsInA satI sata utsyAt / nijeza vilokayantI vATikopakaMThe kulAlamekamadrAkSIt / aya vatsamIyaM gaveSaM subAlA mRyA saMbandhacikayA dInayA girA tamagAdIta-he bAndhava ! yadi tvaM mAM svapAramivAMgIkuryAstahamanyozanivAsino svaduHkhapUrNo vijJapti zrArayeyam /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha dayAluratisajjanaH kuMbhakAro'pi dayAM vidhAya pratyavocata- he svsH| yatsvaduHkhaM bhavettanivedaya, mayA tvaM svasRtvenAMgIkatAsi / sanizamya sA prAha-he prAtarmahAnubhAva ! maNa, mAmatramthA mugavA me patiH kApi dAnagrahaNApa gato'sti, sa cAdhunAparyanta matsamIpe no samAmataH, tasya pAhuvelA vyatigatA | athAhaM nirmAthA ka gacchAmIti vicArya, anyatra kutrApyAdhArabhUtaM tvatsamA-1 namanyajanamalabhamAnA vadantike samAgamam / he priyavAndhava ! ataHparaM tvameva mamAdhArabhUtaH zaraNabhUtazcAsi nAnyaH ko'pi / atha he karuNAsAgara ! mamoparyanugrahaM vidhAya mAmAjJApaya yadahaM patyAgamanAvadhi tvadgRhe nivAsaM kuryAm / evaMvidhAni sa duHkhapralaSitAni vinayasundarIkcanAnyAkarNya dayArdracetasA paropakAriNA tena tasyAH puNyazIlamAhAtmyena svabhaginItvenAMgIkRtya samyak akAreNA''yAsya ca svagRha eva sArakSitA / tataH zIlabhaMgA-zomitA sA tatra kulAlasamani satItvapavitraguNagjayatI zIlavatarakSAhetoH muniyamAn dhArayAmAsa / tAnAha-bharnumilanAvadhi mayA bhUmau zayanIyaM, zobhArtha snAna na karaNIyaM, sundaravastrANi tyAjyAni, puSpAMgarAgavilepanaM tyAjyaM, tAmbUlalavaMgalAjAtiphalAdIni nAsvAdyAni vai, zarIramalamapi vibhUSArtha nApaneyaM, sarvaharitazAkAni tyAjyAni, punardadhidugdhapakkAnaguDakhaMDazarkagapAyasaprabhRti sarasamAhAraM na bhokSye, kintu nIrasa evAhAro mayA grAhyaH, sadaikamuktameva kArya, mahatkArya vinA gRhAn pahine nirgantavya, gavAkSeSu na sthAtavyaM, lokAnAM vivAhAyapi na vIkSaNIvaM, sakhIbhiH sahApi - narmAlApapuruSalIzrRMgArahAsthavilAsanepathyAdikA vikathA naiva kAryA, vairAgyakathaiva parikathanIyA parivartanIyA ca | sahApyAlApasaMlApAdikaM vizeSato na kArya, tahiM anyapuruSaiH saha tu dUre eca, kiMbahunA citrasthA api puruSA naavlokniiyaaH| yataH-lajyA dayA damo dhairya, puruSAlApavarjanam / ekAkritvaparityAgo, nArINAM zIlarakSaNam // 11 // ca / karmakarAdibhiH |
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM kurvatI tatra kulAlagRhe sukhena nitrasati sma / itaH sa maMtrI tena vyavahAriNA saha sukhena ratnadvIpaM gataH / tatra surapuranAma nagaraM puraMdarAmighava rAjA rAjyaM zAsti sma / atha tena vyavahAriNA svapravahaNebhyaH sarvaikrayANakAnyutsArya cakSAreSu nikSiptAni / teSAM krayavikrayAdiH sarvo vyavasAyastena zreSThinA maMtriNe samarpitaH tena sa maMtrI tatra sarvavyavasAyaM karoti sma / sAgaradatto vyavahArI tu nagarAntaH sthitaH gaNikAyAmAsojjani, tasyA gRhe sa sAgaradatto vyavahArI tasyAM mugdhamanAH nirantarantayA sArddhamaminavAn bhogAnanubabhUva | ataH sUryasyodayAstArapi na jAnAti sma / zvA'pyuktaM yairnijazIlaratnaM viluptaM tairdhanAdijanmasamastaM hAritam / yataH - dattastena jagatyakIrtipaTahI gotre maSIkUrcaka cAritrasya jalAMjalirguNagaNArAmasya dAvAnalaH / saMketaH sakalApadAM zivapuradvAre kapATI haTA, zIlaM yena nijaM viluptamakhilaM trailokyacintAmaNiH // 12 // punastena kuzIlenApadhyAnamati vipatti ca parastrIlampaTA janA dine dine labhante, tAMtha paradAravezyAdibhogino ninditanarAstathA ye durjanAH pizunAH chalAnveSiNazca te pratipadaM nigRhNanti / rAjAdilokA daNDayanti svajanAdayazvApi nirbhartsayanti / yataH--kaliH kalaMkaH paralokaduHkhaM, yazabhyutirdharmaghanasya hAniH / hAsyAspadatvaM svajanairvirodho, bhavanti duHkhAni kuzIlabhAjAm || 13 // atha sa zreSThI viSayamohitastasyai gaNikAyai prasAdabhUtaM mudrAlakSaM dadau / sa ca yAni 2 kAryANi gaNikA samAjJApayati sma tAni sarvANi tatkSaNamevAtiharSeNa vidadhe / kulalalAmaryAdAdInagaNayitvA yathA madyapAH paravazadehA bhavanti tathA so'pi viSayamadAndho babhUva /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH-pauvanaM dhanasaMpattiH, prabhutvamavivekitA / ekaikamapyanaryAya, kiM punastacatuSTayam / / 14 // . pUrvamaharSibhividvavayairapi strIdehamuddizya dharmazAstre nItizAstre'pi ca sarveSA bandhanarUpaM bhaNitamasti / yathA-saMsAre hayavihiNA, mahilArUpeNa mNddiyNpaasN| vajhati jattha muddhA, jANamANA ajANamANA ci // 15 // madirAyA guNajyeSThA, lokanyavirodhinI / kurutaM dRSTamAtrApi, mahilA athila janam / / 16 / / api catAvaDIro'tivIraHsamarasarabhasAcegagAhegabhIra-stAvaddha dRDho'sauzratimukhagadite paMDito'pyatra taavt| tAvallanA saparyA manananipuNatA yogavAsiSThaniSThA, yAvatsasmeranArInayanataTagatApAMgabhallI na lagnA / / 17 / / evaM sa zreSThI viSayAsaktatvAihu dhanavyayaM kurvan vArAMganAgRhe tiSThati sma / athaikadA sA vArAMganA manasye vicintayAmAsayadyasya vaNijo sunImAkhyo yo dharmabuddhinAmA sarvavyApArAdhikArI vartate, sa yadi kenacidapyupAyenAsmAkaM gRhe samAgacchecAI sa | mukhyatvAmme bahudhanaM dacA samyaka saMtoSayed nUnasnehatvAditi vicitya tanmanacAlanAya sA SoDazabhaMgArAn vyadhAt / yathA-Adau majanacArucIratilaka netrAMjanaM kuMDalaM, nAmAmauktikahArapuSpanikaraM jhaMkAravannUpuram / aMge candanacarcitaM kucamaNiH kSudrAvalI ghaMTikA, tAmbUlaM karakaMkaNaM caturatA zRMgArakAH SoDaza / / 18 / / emiH zobhana gAraiH svadehaM sAkSAtsvarvezyeva vidhAya kapaTanATyakATuH kaThyA siMha, veNyA zeSanAga, mukhena mRgAMka, gatyA gaja, akSNA mRgI,svasundararUpeNa ratizca parAjayamAnA, paritaH kaTAkSabANAn vidhipatI, bhramarAvajIsamAlakA azarA kAmukajanaprANAna
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kAmabANena vidhyantI svarNarekhAzobhitadantAvalikA kRtavakramukhaM karazAkhAyAM parihitamudrikA muhurmuhuH prapazyantI, ziroveNyA grIvAyAM | paMcavarNapuSpamAlAdharA ca sAkSAtkalpalaveva zobhamAnA dhanakucakuMbhamArairAnamrIbhUtahRdayA calantI pratipadaM sneha prakAzayantI gaMbhIranA| mikA kRzodarI nupuraM raNakAravaM vAdayantI pikIya priyabhASiNI jitendriyANAmanekasAisikAnAzcApi sacamaMjikA, evaMprakArA sA gaNikAsamA maMtripojo sara yAma mAmatya dezIka bAnukatrayantI mukhenocchvasantI AlasyabharaNAMgaM moTavantI kaMcukIbandhana zithilIkuvetI anekahAvabhAvavibhramAdivilAsAna kurvANA svazAnayanAya svAtmAnaM maMtriNa dayAmAsa / tathAhi hAvI mukhavikAraH syAdU, bhAvazcittasamudbhavaH / vilAso netrajo zeyo, vibhramo bhrUsamudbhavaH / / 12 / / matha nRtyapUrvakaM hAvabhAvAdiviSayAsaktaM yuvakagaNaM kurvatI tAM gaNiko prati sadguNasamudro maMtrI jagAda-aye virUpabhASAbhApiNi ! kathamevaM pralapasi tvaM kenAhUtAsi ? unmatteva bArambAra kimarthamasamaMjasaM bhASase ? he viSanetre ! he duSTAlApini ! svamatra mA kimapi vada, nAhaM tvayA sAkaM samAgamiSyAmi, na kimapi kathayiSyAmi, naiva ca kadApi tvAM seviSye / yata:-kazcampati kulapuruSaH, vezyAdharapallavaM manojJamapi / cArabhaTacauraceTaka-naTaviTaniSThIvanazarAvam // 20 // yA vicitraviTakoTinighRSTA, madyamAMsaniratAtinikRSTA / komalA vacasi cetasi duSTA, to bhajanti gaNikAM na viziSTAH / / 21 / / api pajAtyandhAya ca durmukhAyaca jarAjIrNAkhilAMgAyaca, grAmINAya ca duSkulAya ca galatkuSTAbhibhUtAya ca / pacchantISu manoharaM nijayapurlakSamIlavazrayA, paNyastrISu vivekakalpalatikAzastrIpa ko rajyate ? 22
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ atha me sammukhamapi mA pazya, kathaM magRhe vinAdeza mamAgatA ? punarhegaNika ! madvAkyaM zRNu-yadi tvaM kevlsvrnnmyii| bhavestathApyaha tvAM nAbhilaSAmi, nAnurakto bhavAmi, nAsti sAptadhAtuke'smin se deha me mogaruciH, eSA tanurdurgandhapUrNA daNDitaH sa ndiyA rAzi chiradarnizaM malavAhinI sarvato'zucyAgArabhUtA / evaMbhUtAM tanuM purIpAbhilASukA evAMgIkuryunAnye / ato'haM te vigrahaM manasApi nAbhilapyAmi, tarhi kAyena kim ? punaryA strI madyapA ivonmattAsmin loke'kAryakI vilokyate sA darzanamAtreNaiva sarvamaihikaM pAratrikaM ca puNya vinAzayati / yatsvabhASitaM tadapi na satyApayatIti sA kathaM vizvAsArhA ? | anenaiva kAraNena mahAnarthamUlA strItanuriti lAravA zAnino lokAH paradArasaMgaM tyajanti / kuto viSayAdhinimagnaH sadbhirekavAramapi yatparadAragamanaM vidhIyate, tahi rekaviMzativAraM saptamanarakaduHkhamanusUyata eva / yaduktaM-tasmAddhAthibhistyAjyaM, paradAropasevanam / nayanti paradArAstu, narakAnekaviMzatim // 23 // apica-bhaksvaNe devadanvassa, parasthIgamaNeNa ya | sattamaM narayaM iMti, sattavArAo goyamA! || 24 / / punarapi tadoSaNAtra loka eva taiH klIvatvaM kurogitvamindriyahInatvaM ca labhyate / teSAM nAmAyi na ko'pi gRhNAti, evaM te | duAzIlino nidyAH daurbhAgyazAlinazca jAyante / ataeva he vArAMgane ! na kadApyahaM tvayyanurakto bhaviSyAmi / evaMvidhaM maMtrivAkyacAturyamAkartha tayAnte jJAtam-mama kalAkauzalamasya zIlabhraSTakaraNe na prabhavati / iti vimRzya tato'pasRtya ca yathA''gatA tathaiva sA svasthAnaM tvarita parAvatiSTa / evaM parivarjitakusaMgasya tasya maMtriNastasmina sakale'pi nagare shiilmhimsuprsiddhirjaataa|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadakta-sIla uttamavicaM, sIla jIvANa maMgalaM paramaM ! mIlaM dohagAnA, bahIlA cAlabhavaNaM / / 25 / / suvisukhasIlajuno, pApaDa kitti jasaM ca ihaloe / savvajaNavallaho ciya, suhagaibhAgI a paraloe / / 26 / / devadANavagaMdhavvA, jakmvaraSakhasakinnarA / bhayAriM namasaMti, dukara je karaMti taM // 25 // api ca-pahistasya jalAyate jalanidhiHkulyAyatetatkSaNAta, meruH svalpazilAyate mRgapatiH sadyaH kurNgaayte| vyAlo mAlyagaNAyate viSarasaH pIyUSavarSAyate, yasyAMge'khilalokavallabhatama zIlaM samunmIlati / / 28 / / arthakadA rAjJA samagare taTAkaM khAnayituM prArabdhaM / tataH kiyaddicasailikhitatAmrapatrANi niHsRtAni janaizca rAjJe samarpitAni / rAjApi tatra likhitalekhaparivAcanAya tAni paNDitebhyaH samarpitAni, kintu tatra lipyantarasadbhAvAsko'pi tAni vAcayituM na zaknoti sma / tadA kautukapriyeNa rAzA paTaho vAdito yathA-yaH ko'pyabhUnyakSarANi vAcariSyati tamya rAjA svIyakanyAmarddharAjyaM ca dAsyatIti bAbamAnaH paTahaH krameNa maMtrigRhasamIpamAgatastadA maitriNA sa paTahaH spRSTaH / tato'mAtyena nRpasabhAyAM gatvA tAni tAmrapatrANi vAcitAni yathA-yatraitAni patrANi niHsRtAni, tataH pUrvasyAM dizi dazahastamitaM gatvA kaTipramANaM pRthivIkhanane sati satraikA mahatI zilA sameSyati, tasyA badhazca dInArANAM dazalakSANi santi, tabhizamya sarveSAM dhamatkAro'bhUt / kautukAlokotkaNThitamAnasena rAtroktaM tarhi saMpratyeva tatra gatvA vilokyate, tataH sarvajanaparivRto rAjA tatra gataH / tAmrapatroktavidhima tena kAntiH, dazalakSANi suvarNAnAM niHsRtAniH, sarveSAM mahAn hoM jAto, rAjJApi maitriNaH prazamA kRtA, padaho kIdRzaM jJAnasya mAhAtmvamiti /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadukta-vidvaktvA nRpatvaM ca, naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA, vidvAn sarvatra pUjyane // 29 // rUpayauvanasaMpannA, vizAlakulasaMmayAH / pipAnImA mano, nirgandhA va kiMzukAH // 30 // . gharaM daridro'pi vicakSaNo naro, naivArthayukto'pi sushaastrvrjitH|| vicakSaNaH kArpaTiko'pi zobhate, na cApi mUrkhaH kanakairalaMkRtaH / / 31 / / api ca-viyA nAma narasya rUpamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM, vidyA bhogakarI yazaH susvakarI vidyA gurUNAM guruH| vidyA bandhujano videzagamane vidyA paraM daivata, vidyA rAjasupUjitA nahi dhanaM vidyAvihInaH pshuH||32|| ha ryApti na gocaraM kimapi zaM puSNAti sasminA, parthibhyaH pratipAdyamAnamanizaM vRrSi praaNgcchti| kalpAnteSvapina prayAti nidhanaM vidyAkhyamantadhanaM, yeSAM tAnprati mAnamumata janAkastaH shsprdht||33 / kica-paMDiteSu guNAH sarve, mUrkhe doSAstu kevalAH / tasmAnmurkha sahasreSu, prAjJa eko viziSyate // 34 / / atha tatkauzalyacamatkRtena rAjA tasmai maMtriNe saubhAgyasundaryamidhAna svakanyAratnaM nijaM cArddharAjyaM dattaM / tathaivAnekaiyagaKA jaratnamaNimANikyasvarNAdibhUtAni dvAtriMzatpravahaNAnyarpitAni / kuta etAni vastUni yatra gacchanti tatra zobhAmeva prApnuvanti / yata:-pUgIphalAni patrANa, rAjahaMsAsturaMgamAH / sthAnabhraSTAH suzobhante, siMhAH satpuruSA gajAH // 35 / / athaivaMvidhAM tasya samRddhi dRSTvA sa sAgaradattaMzreSThI nijahadi prajvalituM lagnaH / tataH sa zreSThI nijazeSakrayANakAni vikrIya vaya--
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthairnAnAvidhairaparaiHkrayANakaiH pravahaNAnyApUrya pazcAnmanasi mantridhanastrIya'yA jvalan svadezIyatvAkenadhijjanena maitriNamAkArayAmAsa / yadA maMtriNApi nijazvazurAya rAje proktaM yadahaM yAsyAmi svadeza, tahA punA rAjJApyarddharAjyamUlyapramANAni svarNamANikyAdiratna lA saSTau pravaNAni tasya samarpitAni / tataH samudrataTaM yAvadAjA taM prepayituM samAyAtaH, tatra rAjJA svasutA suSTuzikSayA zikSitA tadyathAhe sute! madIpasya jAmAtuzca kulasya yena prakAreNa zobhA monenaiva prakAreNa tvayA zvazrazvazurayoSThatatpalyozca suvinayaH karaNIyaH / bhanuruktyanusAreNaiva samasta kAryazca kartavya, anucaravargAtithiprabhRtInAM yathAyogyamAdarasammAnau ca vidhAtavyo, sapalyA sArka svabhaginIto'pyadhikatarapremNA vartitavyaM, kimahaM bahupadizAmi / tatrAkhi zubhameva viracanIyamityAdikAH suzikSA sunAyai pradAya jAmAtaraM ca samAha pahena saMbhAga saMparA kA hagaH tasyAgamA tagAma / tatasto maMtrivyavahAriNI samudramadhye clito| aba sa zreSThI maMtriNo ratnabhRtAni pravahaNAni rUpavartI pI ca dRSTvA lomadazAM prAptaH san cintayati sma-aspa maMtriNaH patnyAdisarvasaMpatti meN| cetsyAttahi jagati manye sajanma kRtArtham / atilomityena tenaivaMvidhaM duSTakarma vicAritam / yaduktaM-koho pIiMpaNAseha, mANo vinnynaasgo|maayaa mitti paNAsei, loho savAviNAsaNI // 36 // apica-yavargAmaTavImaTanti vikaTaM kAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samudramatanuklezAM kRrSi kurvate / sevante kRpaNaM pati gajaghaTAsaMghaduHsaMcaraM, sarpanti pradhanaM dhanAndhitadhiyastAllomavisphUrjitam // 37 punaretAdRzaH kutsitanarairacalAppazuddhA bhavati tadvRttaM dRSTAntena darzayati / yathA-haste narakapAlaM te, madirAmAMsamakSiNi ! / bhAnuH pRcchati mAtaGgoM, kiM toyaM dakSige kare ? // 38 /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sA''-mitradrohI kRtaghnazca, steno vizvAsaghAtakaH / kadAcicalito mAgeM, seneyaM kSipyate chaTA // 39 // tathA ca-pAsA pesA amgi jala, Thaga Thakura sonAra / e dasa hopa na appaNA, dubaNa sappa vilAra // 40 // | atha kapaTenana cenmArayAmi sadaitatsarvamapi me svAdhInaM bhavediti vidhArya tena maMtriNA sahA'dhikA priitirmddinntaa| yatA-badAti pratigRhNAti, samAkhyAti pani cunane bhojAle caiva, SaDvidhaM prAtilakSaNam / / 41 // kSIreNAtmagatodakAya hi guNA dattAH purA te'khilAH, kSIre tApamavekSya tena payasA khAtmA kRzAnI hutH|| gantuM pAvakamunmanastadabhavad dRSTvA tu mitrApadaM, yuktaM tena jalena zAmyAta satAM maitrI punastvIdRzo // 42 // athaivaM maitrI darzayanekadA tena sAgaradacena maMtriNaM prati proktaM-pRthaka pRthak pravahaNasthayorAvayoH kA prItiH ? atastvaM mama pravahaNe samAgaccheti dhUrcazreSThivadhanaraJjitaH saralasvabhAvI maMtrI tathAnapAtre mataH / tadA sAgaradattanoktam-yadyAvAM vAhanadhAnte | samupavizyohalajalAdhikallolalIlAM pazyAvassadA varaM, maMtriNApi tadaMgIkRtaM / adhAvasara prApya lobhAbhibhUtena pApinA tena sAgaradana maMtrI samudrAntaH pAtitaH / maitriNA tu patatava paJcaparameSThinamaskArasmaraNAnumAvena phalakaM labdham / / yatA-saMgrAmasAgarakarIndrabhujaMgasiMha-durvyAdhivAhiripuSandhanasaMbhavAni / cauramahanamanizAcarazAkirnAnAM, nazyanti paMcaparameSThipadairbhayAni // 43 // tato'nantaraM sarvANyapi pravahaNAni svagrato gatAni / atha sa duSTo mAyAvI sAgaradatto'tIvovasvareNa pUtkAraM kurvan kUTacokaM | ca vidhAya vilapantyA rAjaputryAH pArthe samAgasya mAyayA vilapana sa vAca-he bhadre candravadane ! sa maMtrI tu bhRzaM dayAdAkSi
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ NyaudAryagAMbhIryAdisadguNakalito'dvitIyaH paropakAramAradhurya usamapuruSazcAsIt / ataeva me manasyapi tadviyoga mahadaHkha mavati / - ahamapi tvadane taduHkhaM nivedayitumazakyo'smi, paraM bhavitavyatA tu puNyazAlinA mahApuruSANAmapi no dUrIbhavati / yataH-asaMbhava hemamRgasya janma, tathApi rAmo lulume mRgAya / prAyaH samApanavipattikAle, dhiyo'pi puMsAM malinA bhavanti / / 44 // na sa prakAraH ko'pyarita, yeneyaM bhvitvytaa| chAyava nijadehasya, laMdhyate jAtu jantubhiH // 45 // api ca-pAtAlamAvizatu yAtu surendraloka-mArohatu kSitidharAdhipati sumerum / / maMtrauSadhaiH praharaNazca karItu rakSAM, yadbhAvi tadbhavati nAtra vicArahetuH // 46 // atha samudrapatite tasminmamAtye cintAkaraNaM taba nocitaM, cintayA kimapi haste naiva samAyAti tatkaraNena ca karmabandho'pi bhavati / yaduktam-gate zoko na karttavyo, bhaviSyaM naiva cintayet / vartamAnena yogena, vartante hi vicakSaNAH // 47 // punarimAni sadaguNAnvitAni vastUni yatra yatra gacchanti tatrAdarameva labhante, satastvayA kApi cintA na vidhyaa| yataH-zUrAzca kRtavidyAzca, rUpavatyazca yAH khiyaH / yatra yatra hi gacchanti, tatra tatra kRtAdarAH // 48 / / he subhage ! tena yadi vaM maduktaM kariSyasi tadA tvAM nijasarva kuTumbasvAminI kariSyAmi / tasyaivaMvidhavadhAnatastayA caturayA sAtam-nUnamanenaiva durAtmanA lobhAbhibhUtatyena kAmAndhalena ca mama svAmI samudramadhye pAtito'sti / yaduktam na pazyati hi jAtyandhaH, kSudhAndho naiva pazyati | na pazyati madonmatto, svarthI doSaM na pazyAti // 49 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ divA pazyati no cUkA, kAko naktaM na pazyati / apUrvaH ko'pi kAmAndhI, divAnaktaM na pazyati / / 50 / / KAT kimu kuvalayanetrAH santi no nAkinArya-stridazapatirahilyAM tApasI ysissede|| manasi tRNakuTIre dIpyamAne smarAgnA-bucitamanucitaM vA vetti kaH paNDito'pi / / 51 / / api ca-vikalayati kalAkuzalaM, tasvavidaM paMDila viDampayAti / adharayati dhIrapuruSa, kSaNena makaradhvajo devaH / / 52 - ___ atha svazIlarakSArtha tayoktaM-zaMpadikama duHvaMbaIte, a ramAnAnantaraM vicintayiSyate, iti tadvacasA sAgaradattaH svasthA jAtaH / itastasya sAgaradattazinaH pravahaNAni savAyanA preritAni gaMbhIraparanagare prAmAni: tApasa kSArtha pravaDaNAducIrya nikaTasthazrImahaSabhadevaprAsAdamadhye gatvA taM devaM vidhinAmya kapATe dacA ca saMsthitA / uktaM ca tayA pani mama zIlaprabhAvaH spAtahi matpati binA kapATe moTetAm / atha sAgaradatto'pi taccholamAhAtmyena vA tatraiva vismRtya svagRhaM gataH / / ito dharmabuddhimantrI tu namaskAramaraNaprabhAvAtkalakaM labdhvA krameNa samudrataTaM prAptaH / kutastatphalaM zAkhepyevamuktamjiNasAsaNassa sAro, caudasapuvvANa jo samuddhAro / jassa maNe namukkAro, saMsAro tassa kiM kuNai 1 // 53 / / eso maMgalanilao, bhavavilao savvasaMtijaNao ya | navakAraparamamaMto, vitiamatto suhaM dei // 54 // appuvyo kappatarU, eso ciMtAmaNI apavyo / jo mAyA saya kAlaM, so pAvaha sivasaI viulN||55|| | naSakArika akkharo, pAvaM pheDeha satta ayarANaM / paNNAsaM ca paeNaM, paMcasayAI samaggeNaM // 5 // jo guNai lakkhamega, pUei vihiNA ya namukkAraM / tisthaparanAmagoyaM, so baMdhai nasthi saMdeho // 57 / /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ca-advaiva yaaTThasayA, aTThasahassaM ca atttthkoddoo| jo guNa bhatijutto, so pApai sAsapaM ThANaM // 28 // ___atha so'mAtyaH samudrataTAdagre bhramansana kamanIyataramekaM nagaraM zUnya dRrato dadarza / tataH zanaiH zanairnagaramadhyaM pravizcan so'nekamaNimANikyaratnavidrumamoktikasvarNAdivividhavastukrayANakApUrNApaNazreNI satoraNAM mandiradhoraNI cAlokya manasi bAda cmckaar| sAi. senakAkyeva nagaramadhye vajana sa rAjamandire saptamabhUmikopari gataH / tatra khaTvoparyekAmuSTrikA tathaiva ca tatra sa kRSNazvetAanabhRtaM kRSikAdvayaM dadarza / tad dRSTrA vismitaH san sakautuka zvetAMjanenoSTrikAyA nayane'JjanaM cakAra, tatprabhAvAca sAdivyarUpA mAnuSI janle / varakSaNameva tasmai tayAjapanaM datta, tato maMtriNA sA pRSTA-prayi cndrvdge| kAva? kAga ca suDAnazavirA dayA ? kimidaM nagaraM ? kutaH kAraNAzca zUnyaM vartate ? iti zrutvAsA kanyA nijanetrAbhyAmazrutaM kurvatI pAha-mo narapuMgava ! tvamitaH zo, yAhi 2, yatokA rAkSasI vidyate, sA yadi drakSyati sahi tvAM bhakSayiSyati / tadA maMtriNA punarapi pRSTA-he sulocane ! sA kA rAkSaso ityAdi samasta vRsAntaM tvaM spaSTataraM kathaya / sA''ha-he puruSottama / svaM zRNu-asya nagarasya svAmI bhImaseno rAjA'haM ca tatputrI ratnasundarInAmnIsa me pitA tu tApasamakta AsIt / ekadA kazcittapasvI mAsopavAso asminagare samAgatavAna, sa ca maripatrA bhojanAya nimaMtritaH, ahaM ca rAjJA tasya pariveSagAyA''diSTA / tatassa madrapaM dRSTvA cukSobha, rAtrau ca matsamIpe taskaravRttyA samAgacchan sa pAharikadhRtvA baddhaH, prAtaca nRpasya samarpitaH, rAjJA ca sa zUlpAmAropitaH, tenArtadhyAnena sa mRtvA rAkSasI pabhUva / tayA cedaM nagaramudrA-- sita vidhAya pUrvavareNa rAjApi vyApAditaH, tad dRSTvA nagaralokArasarve'pi mapabhrAntAH palAyanaM cakruriti nagaraM zUnya jAvaM / pUrva bhavamahAmohabhAratoha tayaivaM rakSivA, kRSNAJjanenoSTrIrUpeNa sthApitA, pratidinaM ca sA rAkSasI matsatkAra zrUSAkaraNArthamatra samAga
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ chati, atastvaM pracchanno bhava, yataH sA rAkSasI saMpratyeva samAgamiSyati / punareSadA sA rAkSasI mayA pRSTA-he mAtaH! ahamatrArapayasadRze saudhe'pyekAkinI kiM karomi ? / atastvaM mo mAraya tahi suSTutaraM bhavet / tatastayokta-yadi yogyaM varamaha lapsye tadA tasmai tvAM dAsyAmi, he satpuruSa ! pUrvamahamevaM tayA nigaditAsmi / atha sAMprataM tadAgamanavelAsti sA ca kadAcinmAM ool tubhyaM dadyAttadA tvayAsyA rAvasyAH pAzcaudAkAzamAminI vidhA, sapramAvA khaTvA, mahAgraMdivyaratnagranthI, saprabhAve zvetaraktakaravIrakabika caitAni vastUni mArgaNIyAni karamocanAvasare, iti taduktasaMketaM gRhItdA punastAM kRSNAJjanenoSTrikA vidhAya maMtrI pracchamaH sthitaH / itazca manuSyaM bhakSayAmIti vadantI rAkSasI samAgatA, tayA ca zvetAjanena soSTrikA kanyA cakre, savastayA rAkSasyA sArka vArtA kurghatyA svayogyo varo yAcitaH / tadA rAkSasyoktam-kApi tava yogyaM varaM dRSTvA tasmai tvAM dAsyAmi / yaduktaM-mUrkhanirdhanadUrastha-zaramokSAbhilASiNAm / triguNAdhikayarSANAM, cApi dayA na kanyakA ||59 // badhiraklIyamUkAnAM, khaMjAndhajaDacetasAm | sahasA ghAtakartRNAM, nUnaM deyA na kanyakA // 60 // kulajAtivihInAnAM, pitRmAtRdhiyoginAm / gahinIputrayuktAnAM, nUnaM deyA na kanyakA // 61|| sadaivotpannabhoktRNA-mAlasyavazavartinAm / bahuvairAgyayuktAnAM nUnaM deyA na knykaa|| 62 / / ataH sukuTajAtyutpAsapitRbhyAmubhayalokazubhecchayaitAna guNAn vilokyaiva sutA prdeyaa| yathA-kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca, vidyA ca vittaM ca vapurvayazca / vare guNAH sapta vilokanIyA-statAparaM bhAgyavazA hi kanyA / / 63 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti to nizamya kanyakayokta-ahaM svayameva svayogya varaM darzayAmi, rAghasyokta--tIdhunaya tvAM tasmai dadAmi / tataH pUrvasaMketatastadaiva maMtrI prakaTIvabhUva, rAkSasyApi tyA saha gAMdharSavivAhena sa pariNAyitaH karamocanAvasare ca khaTvAdivastucatuSTayaM tena yAcitaM, tyApi ca satsarve tammai samarpita / athakadA rAkSasI krIDAdyarthamanyatra jagAma, sadA tayA kanyayA maMtryuce-prANavAllabha ! svAmin ! idAnImAvAM svasthAnaM gacchAvastadA varam / maMtriNokta-kathaM gamyate svapurAdimArgA'parijJAnAta / tatastayoktaM-sAMpratamAvAbhyAM ratnaprathidvayaM gRhItvA khaTvAyo copavizya zvetakaravIrakammyA sA''hantavyA |ttH sA cintite pure neSyati, yadi ca kadA- | cidrAkSasI gRSTe samAgacchettadA tvayA sA raktakaravIrakanyA intavyA, tataH sA niSprabhAvA satI pazcAdhAsyati / athaivaM parasparaM vimRzya | ntaraM sA rAkSasI satra samAgatA svasthAnaM ca zUnyaM dRSTvovAca-hA 1 muSitAsmIti cintayantI sA tayoH pRSTe | dhAvitA militA ca / maMtriNA raktakaravIrakacyA nihatA satI pazcAbhiSprabhASA svasthAnaM jagAma / tato yatra gaMmIrapurapattane tasya dve prAktane mArye AstAM, tasmibhava pure udyAnavanamadhye khaTvApramAvAnmaMtrI samAgAt / tatraiva ramaNIyataravanamadhye svastrI rtnsundrii| bahirmuktvA sa maMtrI nivAsasthAnavilokanArtha nagarAntargataH / itastamagaratastatraikA kapaTakalAkalApakuzalA vezyA samAgatA, tyA tAmaticArurUpAM maMtristI dRSTvA citte cintayAmAsa-kimiyaM svaduSTAtra samAgatA svabaMdhUH / vA maMtrasAdhanasocamA vidyAdharI ? viSodvignA yatrAgatA kiMvA pAtAlakanyeya ? rasirindrANI pArvatI haripriyA veti ? punastayA dhyAtama-yopA'smadgRhe samAgacchecAha mama mahattaraM bhAgya phaleta, punaraMgaNe gajagAminI jagadAnandadAyinI cArukalpapallIvA''ropitA bhavet / ataH kenApyupAyenaiSA grAhoti vimRzya tatyAceM samAgasya sA tAM prati vadati sma /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA-bhadre ! kAsi surAMganA kimathavA vidyAdharI kinnarI, kiM vA nAgakumArikA budhasutA kiM vA mahezapriyA ? / paulomI kimu cakravartidayitA tiirthaadhipollNghnaat| zApAtkumunIzvarasya vacasA tvaM kAnane dRzyase 64 atha vatse ! tvaM satyaM satyaM brUhi kasya patnI kutazrAgatA ke ve bhativRSTA satI sA tadagre yathAsthitaM nijasvarUpaM jagAda / tadA kapaTapATavopetathA vezyA kathitaM tarhi tvaM madbhrAtRjAyAsi kathamatra sthitA ? mantrI tu mahAlayaM prAptastenaivAI tatrAhnAnArtha preSitAsmi, tatastvamehi mayA sAkaM me maMdire, tataH sA saralasvabhAvatayA tanmadhuravAkyaprapaJcavaJcitA tadaiva sadgRhaM gatA / 'yataH - mAyayA hi mahApApai vaicyate saralo janaH / matsyaH samudramadhyastho, dhIvarairbadhyate yathA // 65 // tathA - takAre naTe dhUrte, vezyAyAM ca vizeSataH / mAyA kRtvA nijAvAsa, sthitAsti khalu zAzvatI 66 ataH sarvatra puruSaiH saglasvabhAvo naiva rakSaNIyaH, kintu yathAvasaraM yathAsthAnameva sarvatra subuddhicAturya karaNIyam / yataH - nAtyantaM saralairbhAvyaM gatvA pazya vanaspalIm / saralAstatra chidyante, kubjAstiSThanti pAdapAH ||67 || dAkSiNyaM svajane dayA paraMjane zAThyaM sadA durjane, prItiH sAdhujane nayo nRpajane vidvajjaneSvArjavam / zaurya zatrujane kSamA gurujane nArIjane dhUrtatA, ye caivaM puruSAH kalAsu kuzalAsteSveva lokasthitiH ||68|| atha nAnAdezAntarAyAta lokairlIlAvijJAsakalAkuzalaiH kAminInayanAnandadAyakairabhibhRtaM manojJatoraNaiH paJcazatairvAtAyanairyutaM nyAbhiH zatapaMcabhirvarakanyAbhiH pUritamevaMvidhaM mahAsoghamamarAgArasabhibhaM gItanRtyAdidhvaniguJjitaM ratnasundaryaikSata, tathA maNikamA ca 4
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ lA nijAbAmabhrama sthApitA / atha sA vezyAM prati pRcchati sma me marcA 1 sA prAha--bahavo'ya te bhartAraH samAyAsyanti / ye rAjAno rAjaputrAH maNDalASiNaH suzreSThinaH sArtha te svakirA bhaviSyanti / chatracAmaravAditra sukhAsana hayagajAn tavAjJAvazcavartino rAjAna AnayiSyanti / manojJatarA nayanavAste'tra satkAmabhogA bhaviSyanti, he mRgekSaNe ! kiM bahunA 1 tava dAmbuje navanavA narAH sadaiva patiSyanti tvayA netravibhAgena dRSTAH surAsurasevitA munayo'pi vazavarttino bhaviSyanti / de subhage ! bahuna ? naratve'pi manasA cintitaM sarvaM devava se bhaviSyati, ityAdyuktvA tayA sarvo'pi svakulAcAraH pradarzitaH / tadA maMtripA cintitam - U etattu gaNikAlayaM, hA / mayAthAsmin vezyAgRhe pati vinA sarvottamaM bhUSaNarUpaM svazIlaM kathaM rakSaNIyam 1 | taduktaM satphalaM -- zIlaM nAma nRNAM kulonnatikaraM zIlaM paraM bhUSaNaM zIlaM pratipAtivittamanaghaM zIlaM sugatyAvaddam | zIlaM durgatinAzanaM suvipulaM zIlaM yazaH pAvanaM, zIlaM nirRtihetvanantasukhadaM zIlantu kalpadrumaH // 69 // zIlaM sarvaguNaughamastakamaNiH zIlaM vipadrakSaNaM, zIlaM bhUSaNamujjvalaM munijanaiH zIlaM samAsevitam / durvAdhika du: kha vahnizamane prAvRpa yodAdhikaM zIlaM sarvasukhaikakAraNamataH kasyA'sti no sammatam 1 ||70|| api ca vyAghravyAlajalA nalAdiviSavasteSAM vrajanti kSayaM, kalyANAni samullasaMti vibudhAH sAnnidhyamadhyAsate / kIrttiH sphUrttimiti yAtyupacayaM dharmaH praNazyasyadhaM, svarnirvANasukhAni saMnidadhate ye zIlamAvinate // 71 // atha tathA svazIlabhaMgabhaMgAtkazcidapanarakaM pravizya kapATe dane, sacchIlaprabhAvAzca te kathamapi naitra samudghaTite / atha prAkUpari
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ rani NItA maMtripalI sA vinayasundaryapi zrIdattakuMbhakAra gRhasthitA, kenApi kAminA rAjaputreNa hAsyAdinA parAbhUtA satI, svazIlarakSAyai / sAdhvI tathaiva kapATe pidhAya sthitA''sIt / ito'yaM vyatikaro rAjalokasakAzAdrAjJA jJAtaH, tataH svaramarAnarthamItena rAjJA phTahoddhoSaNA kAritA -ga kazcideta kapATanayamiSyati hariharga ca vAdayiSyati, tasya rAjA svarAjyArddha rAjakanyAM ca dAmyati / itaH sa maMtrI nijanivAsArtha sthAnaM vilokya bhojanaM ca gRhInyA yAvatatropavane samAgatastAvattatra tena nijatrI ratnasundarI naavlokitaa| tadetastatastadvane vilokitApi para vApi sA na labdheti vidvalaH sana sa nagaramadhye parivadhAma / itastena sA paTahodghoSaNA zrutA manasi sarva svavyatikaraM ca vijJAya paTaI spRSTvA bahujanaparighRto maMtrI kuMbhakAragRhe samAgataH / tatra ca dvArapArzve samAgatya tena zrIpuranaga nargamanakAlAdArabhya gaMbhIrapuraprAptivinaya sundarIdevakulamocanAvadhiH sarvo'pi vRttAnto nigaditaH / tanizamya zIghraM vinayasundaryA I kapATe samudghATite, tayopalakSitazca maMtrI / tataH zrIyugAdidevaprAsAda samAgatya pravahaNacalanakAlAdArabhya samudrAntaHpatanaM yAvattena KI saMvandhaH proktaH / tadA saubhAgyasundaryapi svapatimupalakSya kapATe samudghATite / tato maMtrI gaNikAyA gRhe samAgatya saphalakaprApti samudrataraNAdArabhya tadgaMbhIrapuraprAptinivAsasthAnavilokanabhojana grahaNanimi nagaramadhyAgamanaM yAvad vRttAntamuktavAnAtadA tayA tRtI- yayA ratnasundaryApi tathaiva maMtriNamupalakSya kapATe samudghATite / tatastAstisro'pi bhAyAH svasthavRttAntaM maMtriNe kathayAmAsuH / tataH pramudisena rAjJApi nijarAjyArddha svakanyAM zIlasundarIzva mantriNedacA sAzcarya pRSTam-bhavAnandho kathaM nipatita iti ? mayA tu tavAticAturya vilokyate, mato'hamece saMbhAvayAmi kenacidanyena kapaTiduSTena nipAtito bhaviSyatIti / atha nvaM svaM yathAbhUtaM vRttaM tathA nigada, tamizamyAhaM tayogyaM daNDaM dAsyAmi, yenAgre ko'pyanyo duSTAtmaivavidhamakArya na kuryAt | tAzAni rAjJo vacanAnyAkarNya | TKXC
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ karuNAparo maMtrI kicinmaunamavalaMbyoktavAn, he rAjazrahaM svAtmano'sAvadhAnatvenaiva niptitH| yata ukta mahatAM ko'pyazuma kuryAtathApi te tu tasya zubhameva kurvanti / yataHsujano na yAti vikRti, parahitanirato vinAzakAle'pi / chedepi candanatamaH, surabhayati mukhaM kuThArasya / / 72 / / to rAjJAtyAgraheNAbhihita-yad bhUtaM vRcaM satsarva tvayA vaktavyameva bhaviSyatIsyAdi bahAmahika rAtro vacanaM nizamya manasi tu kathanasya bhAvo nAsIttathAppatInAmahato maMtriNA kicinmAtrameva sAgaradattapreSTiya rAjJe niveditaM, paraM rAjJA tu svalyoktenaiva buddhikauzalyAtsarvaM jJAtam / tadanu tadibhyAnAdhArAnItyAdikAryato bhRzya krodhAtureNa rAjJA tatkSaNa eva zreSThinamAhUyokta-re duSTa ! paradhanakhIlolupena satA tvayaivaMvidhAni ghorapAtakAni kriyante / evaM bahudhA nindAnirbhartsanA ndAnirbhartsanAdidhikAravAgbhinirmasrya tatsakAzAnmaMtridhanaM maMtriNe pradApitam / tato'nyAyakAriNe tasmai cauradaM dAtuM lagnastadA dayAlanAmAtyena nRpatipAdayorlagitvoktam-derAjabheSa me mahopakArI, etatprabhAveNaivAtra bhavatpArce sametya yadvadIyAMgajA mayA pariNItA'yaM so'pyasyaiva prabhAvaH / ityAyuktvA sa jIvanmocitA, kuto mahatAmimAnyeSa lakSaNAni / taduksa ca cetaH sAItaraM vacaH sumadhuraMdRSTiH prasannojvalA,zaktiHkSAntiyutA matiH zritanayA shriirdiindainyaaphaa| rUpaM zIlayutaM zrutaM gatamadaM svAmitvamussekatA-nirmuktaM prakaTAnyaho ! navasudhAkuNDAnyamUnyuttame 173|| anena kAraNena pratyuta satkArasammAnadAnapurassaraM mantrI taM sAgaradattaveSThinaM svasthAne preSayAmAsa | atha maMtrI tAbhizcatasRmi
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ rjAyAmiH saha dogundukadevavadviSayasukhAnyupasujAnastatra kiyanti dinAni sukhenAspAta / athaikadA pAzcAtyagau sa dharmacuddhimantrI | nityadharmakarmasAghanAya jAgaritaH san sumAvena tadviSAya pazcAnmanasi vicArayAmAsa-atha zvazurAlaye saMtiSThamAnasya me baddani / dinAni vyatIyuH / ataHparamatra nivAso me gaINIyo haasmhetulokviruddhaapmaannilyshcaatevaayusto'sti / - yatA-zvazuragRhanivAsaH svargatulyo narANAM, yadi vasati vivekI paMcaSaDvAsarANi / dadhiguDaghRtalobhAnmAsayugmaM vasecet, sa bhavati kharatutyo mAnavo mAnahInaH // 74 // tathA ca-hacibinA raciryAto, vinA pITena kesrH| kadanAtpuNDarIkAruyo, galahastena ghogharA // 74 // ityAdi nicArya punarmatpratinApi samyaka pUrNAjanyato mayA prAtaH zvazurAdezaM samabhigA svadeza prati gantavyameva / tato nizAnantaraM prAtaHkAle maMtrI svavicArAnukUlamakhilaM vidhAya tatoddharAjyasaMpatti khIcatuSTayaM cAdAya hayagajasthapanyAdimirvAridhipUra ica pApabuddhinAmAnaM rAjAnaM parAmavituM zrIpuraM nagaraM prati clitH| mArge samAgacchan rAjasamUhairupahArapUrvakaM vandhamAnaH pUjyamAnabAnukrameNa zrIpuranagarasamIpe samAgatavAn / evaM mAgacchantaM vijJAya pUloMkA vyAkulA samajAyanta, rAjApi paracakramAgataM viditvA / | prAkAra salIkRtyAntaH sthitH| atha maMtriNA sandhyAkAle pApabuddhirAjaspAntike itaH preSitaH sa kiidRshH| ___ yathA-medhAvI vAkpaTuH prAjJaH,paracittopalakSakaH / dhIro yathoktavAdI ca, eSa dUto vidhIyate // 75 // __ so'pyAgatyAdbhutavANyA tamacaM jagAda-aye rAjan ! mahApratApavAnme'dhipatistadane na.ko'pi zaktizAlI sthAtuM zakto'taH pratidinaM tasya tejo'dhikatvaM mAtIti jAne na kayApi jananyaitatsamo'nyo jagati prastaH / yastasyoktaM nAMgIkaroti tasya himAnI
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vanakhaNDaM samastaM rAjyAdikaM daddati / ka IgyodvA'sti yastasya pratApaM saheta ? yena matsyAmino'gre garbhaH kRtastasya sarvo'pi garvaste na zramajitaH kaH kRSNabrujaMrgazilimpa svacasaH darzayet ? ataeva tvayA tatra gatvA tena sAkaM sandhireva vidheyaH / anyathA yoddhavyaM, itthameva svAminA samAdiSTo'smi ca tacatsamIpe'haM vacmi / etadyadi te pramANa tarhi raNabhUmau gantavyameva, anyathA tRNaM dantA nivezya purA hirnirgantavyam / evaM dUtoktamAkarNya kRtabhrukuTilalATo raktIkRta naitraH zrIpurAdhIzaH pApabuddhinRpo jagAda - kSatriyo'hamasmi maraNaM tvekavAra mastyeveti kathamahaM sarva prAktanaM yazo vinAza nayAmi ? / ao he dUveza ! yathAgnau zalabhaH svayameva nipatya vinazyati, tathA te svAminAMpyayaM svayameva mRtipaTaho vAditaH / tasmAtkathameSa kuzalapUrvakaM svagRI sameSyati ? are ! gaccha zIghraM svasvAmine nivedaya-yadi te rAjA raNArthamudyato raNabhUmau sama / gamanecchuH punaH sUryodayata eva raNakaraNamaryAdA tena te svAminA sthApitAsti, tarhi vastra pahalavAinaM tatsarve saMgRhya tena tvaritaM samAgantavyaM nAtra vilambaH karaNIyaH / mayA caitAni gopurANi nizAkAle nagararakSArthaM pihitAni prAtarudghATaya raNatUryavAdana pUrvakaM tena samaM samyag yotsye / itthaM pApabuddhirAjavAkyaM nizamya zIghramevAgalya dUtena sa sarvo'pyudanto nijarAjAnaM prati nigaditaH / atha pApabuddhI rAjA prAtazcaturaMgigIM senAM sakhIkRtya svapurAdvahirnigaH, paraM mArge'pazakuna jAtaM tathApi madonmattassa na gaNayAmAsa, yato garvavazena kupuruSo janaihasyayogyaM vRthA kArya kiM na karoti ? yataH utkSipya TiTTibhaH pAda-mAste bhaMgabhayAdbhuvaH / svacittakalpito garvaH, kAGginAM nopayujyate 1 / / 76 / / tathA ca- viSa bhArasahasreNa, vAsukirnaiva garjati / vRzcikastRNamAtreNA - pyUrdhva cahati kaMTakam // 77 // 5
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ naTa tato yatra maMtrisainyamavasthitaM tatra so'pi gato'vilambenaiva yato'IkAryevaM naiva vicArayati / yathA-balibhyo balinaH santi, vAdibhyaH santi vAdinaH / ghanibhyo dhaninaH santi, tasmAdarpa spajed budhaH // 78 // atha madhye samAropa bhaTAH pratimA anyonyamabhimukhIbhUvuH, raNatauryatrikaM ca vAditam / tadanantaraM mahAzUratAmimAnena te ubhaye yuddhamArebhire / tadyathA- harita mirhastinaH, vAjibhirvAjinaH pattibhiH pattayo, rathimI rathino, nAlago libhirnAla golinaH saMghaTTitAstenoccha liyA rajorAjirAdityaM nistejasaM cakAra / hastinazca tatra vArivAhA iva jagarjuH, vidyutvAtA iva kRpANa mahArA jAtAH zilImukhAzca jaladhArA ivADavardhana, jalapravAha iva raktapravAhaH prasasAra tatra raNasaMmukhe ye kAtarAste sarve'pi nisteasaH santo varSAkAla indrayavA iva paryazuSyana, raktapAtena sakardamA mahI ca saMjAtA / rajaH pUreNA'mbaraM pracchAditaM tadA kimayaM kAla bhagata iti lokAH saMzayaM cakruH 1 | ye subhaTAste siMhanAdaM kurvanti sma, TenAnyajanakRtaH zabdo na zrUyate sma / yA nirnAkA apsarastAH sarvA api nAthamabhilaSantyo vimAna AsInAgtatra samAjagmuH, yato raNe mRtAnAM svargetpattirityuktatvAt / roSAtizayenaiva yuddhayamAnAste pApabuddhisubhaTA matisAgasurabhaTairanve tvaritameva parAjitAH / tataH pApabuddhI rAjA ca tatsubhaTagaNamadhya eva baddhaH / atha mantrI rAjAnaM prati pRcchati sma - kiM bhavAnmAmupalakSayati 1 tadA rAjA kathayati sma - bhAskaramiva tejasvinaM bhavantaM ko na jAnAti 1, tataH punarmantrI kathayati sma - etadahaM no pRcchAmi kintu ko'smyahamiti pRcchAmi, tadA rAjA nAI jAnAmIti prtyuvaac| tataH sacivenoktaM zrUyatAm - he rAjana! so'haM dharmabuddhinAmA bhavanmantrI videzAtparAnRtya dharmaphalapradarzanArthaM bhavado samAga
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vo'smi| punarmantrI sAJjalirudhe-he rAjan ! kathaya-dhoM niraMtara satphaladAyako'sti nati? dRzyatAm-dharmata eva nikhilalakSmIlAbhA sarvA AzA ca me paripUrNA jaataa| evaM dvitIyavAramapi videze gatvA dharmaphalaM pradarza sena maMtriNA sa rAjA jainadharme dRDhIkRtastatastena / mAmi durgasidAyamadharma pAyApalapanIya mAmdhitaraNatAraNatarirUpA jinAjJaiva saharSamaMgIkatA, tatkSaNa eva maMtriNA bandhanAnmukto a rAjA harSavArya trikaM tatra sampagavIvadat / aho / kathaMbhUtamidamAzcaryajanaka maitriNaH saujanyaM, yadrAno dharmikaraNAya dezAntaraM gataH / nAnAvidhAni duHkhAni ca samavalokitAni, paramavasAne tu vena rAjanaM dharmiNaM vidhAyaiva muktaH / evaMbhUtasvamAvavantaH paropakAriNaH sajjanA asmina loke viralA eca bhavanti / uktazca-zaile zailai na mANikya, mauktikaM na gaje gaje / sAdhavo nahi sarvatra, candanaM na vane vane // 79 // upakartu priyaM vaktuM, kartuM snehamakRtrimam / sajjanAnAM svabhAvo'yaM, kenenduH zizirIkRtaH // 80| tathA ca-apekSante na ca snehaM, na pAtraM na dazAntaram / sadA lokahitAsaktA, ratnadIpA ivottamAH / / 81 // ___ tatastayoH parasparaM paramamaitrI saMjAtA, ataeca samyaktayA dvAvapi dharmadhyAnamekamanaso santo cakratuH / punastatraiva nagare sukhena 1 tau rAjyaM pAlayAmAsatuH / atha kiyatA kAlena kevalajJAninaM sanmuni vanapAlamukhAdupavane samavasutaM catvA nRpasacivAdayantasya vandanArtha samAgatAH / tatra kevalimuninApyevaM saMsArArNavatAriNI viSayakaSAyamohAnAnatimiravidAriNI dharmadezanA prArabdhA / yathA-kAsyaM jinapUjanaM pratidinaM saMghasya saMmAnanaM, svAdhyAyo gurusevanaM ca vidhinA dA tayA''vazyakam / zaktyA ca bratapAlanaM varatapo jJAnasya pAThastapA, saiSa zrAvakapuMgavasya kathito dharmo jinendrAgame // 2 // 3434434-25
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ api ca yAvatsvasthamidaM kalevaragRhaM yAvaca dUre jarA, pAvazendriyazaktirapratihatA yAvatkSayo nAyuSaH / / Atmazreyasi tAvadeva viduSA kArya:prayatno mahAn ,mohIle bhavane ca kUpakhanana pratyudyamaH kIdRzaH // 83 / / punarhe bhavyAH ? kAlo'yamanAdikAlato'nantaprANino bhakSyannapi kadAcitsauhityamalabhamAno'dyaparyantamapi saMsAre pratikSaNaM | prANinAmAyuSI haati| yataH-AyuSezataM nRNAM parimitaM rAtrau sadaI gataM, tasyAIsya kadAcidardhamadhikaM vRddhatvaSAlye gatam / zeSa vyAdhiviyogazokamadanAsevAdibhirnIyate / dehe vAritaragacaMcalatare dharma kutaH prANinAm / / 84|| tasya kAlasyA'gre tIrthaMkaracakravartibaladevavAsudevaprativAsudevAdisarvazaktimaddevAnAmapi balaM na pracalati / yatA-mI vidyA na ca bheSajaM naca pitAnobAndhavAnosutAH, nAbhISTA kuladevatA na jananI snehaanubndhaanvitaaH| nArthA na svajanonavA parijana zArIrikaM nISalaM, nozaktAH zvazuraH svasAsuravarAHsandhAtumAyudhuvam 85 ato'yaM mahato mahAnubhAvAnapi prANino bhakSayati / punastadagrejyeSAM pAmaraprANinAM kA gaNanA ? taduktazcaye pAtAlanivAsino'suragaNA yasvairiNo vyantarA, ye jyotisskcimaanvaasivissudhaastaaraantcNdraadyH| saudharmAdisurAlaye suragaNA ye cApi vaimAnikA-ste sarve'pi kRtAntavAsamavazA gacchanti kiM zocyate 1864 divyajJAnayutA jagattrayanutAH zauryAnvitAH satkRtAH, devendrAH suravRndavandhacaraNAH sdvikrmaashckrinnH| vaikuNThA balazAlino haladharA ye rAvaNAyAH pare, te kInAzamukhaM vizantyazaraNA yadA na laMghyo vidhiH 87
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ asminkAle sabhAgate sarvottamA api nijasampado'yaivA'vatiSThante, punarekAkyeva jIvaH sarvamapahAya paralokamArge gacchati / tadukta - etAni tAni navayauvanagarvitAni, miSTAnnapAnazayanAsana lAlitAni / dvArArddhahAramaNinUpuramaNDitAni, bhUmau luThanti kila tAni kalevaraNi / / 88 / api ca- toharA yuvatayaH svajano'nukUlaH sabAndhavAH praNayagarbhagiratha bhRtyAH / garjanti dantinivAstaralAsturaMgAH, sammIlane nayanayornahi kiJcidasti // 89 // punarapyasminsaMsAre katipaye'JjAH sukhaM matvA saMtiSThante paraM zokacintAduHkhAdidoSaparipUrNe'tra saMsAre kiM kimani sukhamasti ? | yataH-duHkhaM strIkukSimadhye prathamamihabhave garbhavAse narANAM, bAlatve cApi duHkhaM malalulitavapuH striipyHpaanmishrm| | tAruNye cApi duHkhaM bhavati virahajaM vRddhabhAvo'pyasAraH, saMsAre re manuSyA vadata yadi sukhaM svalpamapyasti kizcit nivyodhanacintayA dhanapatistadrakSaNe cAkulo, niHstrI kastadupAyasaMgatamatiH zrImAnapatyecchayA / prAptastAnyakhilAnyapI satataM rogaiH parAbhUyate, jIvaH ko'pi kathaMcanA'pi niyataM prAyaH sadA duHkhitaH 91 tathA ca- dAridryAkulacetasAM sutasutAbhAryAdicintAjuSAM nityaM durbharadehapoSaNakRte rAtriMdivaM khidyatAm | rAjAjJApratipAlanodyatadhiyAM vizramamuktAtmanAM sarvopadravazaM kimAmaya bhRtAM vigdehinAM jIvanam 92 punaratra vRAvasthAyAM svArthe vinA svalamAstanayAdayo'pyajJAM kurvanti, tadavi maitkaTameva jano majati /
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ naTa uktaza-gAtraM saMkucitaM gativigalitA dantAvanAzaM gatA, dRSTibhraMzyati parsate badhiratA vaktraM ca lAlAyate / / vAkyaM naidha karoti cAnvaSajanA paranI na shushruusste| dhika kaSTaM jarayAbhibhUtapuruSaM putro'pyavajJAyate // 93 / / tato bho bhavyaprANinaH ! yUyaM bhavabhramaNa hetuM mithyAtvabhramaM parityajata / yataHmithyAtvaM paramI rogo, mithyAtvaM paramaM viSama / mithyA parasaM kAnu-siMgyAcaM paramaM tmH||9|| janmanyekA duHkhAya, rogaH sarpo ripurviSam / api janmasahasreSu, mithyAtvamacikitsitam // 95 / / ataH sarvasaMpaddhetukaM svargApavargamavanaikAraNamihApi sarvasaukhyapradAyakamevaMvidhaM samyaktvaM bhajata / yata: mUla bodhichamasyaitadU, dvAraM puNyapurasya ca / pIThaM nirvANaharmyasya, nidhAnaM sarvasaMpadAm / / 96 // tathA ca-guNAnAmeka AdhAro, rasnAnAmiva saagrH| pAtraM cAritracittasya, samyaktvaM lAbhyate na kaiH // 97| evaMbhUtaM samyaktvamaGgIkRtya devagurudhAna samyak suSevya ca zivasukhaM bhavantaH sAdhayantu / viSayavikArAnapanIyANuvratAdIn / dvAdazavatAnakIkuruva yata eSa eva mukteH zuddhapathaH / punaH prANI premNA paMcamahAvataM paripAlayati, sa tu bhavAntaM vidhAyottamA mokSa-18 gati prAmoti / yena prANI rAgadveSAdikarmazanvijitya zAzvatI mokSazrIlIlAmAmoti, evaM dvividho dharmaH pUrvaH sujhAnipuruSottamaiH | pratipAditaH / pApena ca duHkhameva bhavati, ato'dharma parityajata / ye khalu pAparAgiNaste'dhamA gatiM yAsyanti / punarye pApinaste , duHkhanilayA bhUtvA'nantakAlaM bhave bhramiSyanti / ataeva pe bhavyA samyak parIkSya dharmamAzrayiSyanti ve bhavasAgaratIraM labdhvA zivalakSmI :
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ variSyantyeva yataH prANinAM dharma eva sarvasukhakhaniH, dharmeNa hi surasampado bhavanti / atro dharAyAM sArabhUtaM dharma jJAtvA yayAvidhi : svarita taM niyadhvam / yatA-vilambo naiva kartavyaH, AyuryAti dine dine / na karoti yamaH kSAnti, dharmasya tvaritA gatiH // 98 // punaranekamayayutaM mogAdikaM sarva parityajya nibhayaM paramasArabhUtaM vairAgyadharmameva bhajadhvam / yata:-bhoge rogabhayaM sukhe bhayabhayaM vitte'gnibhUbhRdbhayaM, mAne mlAnibhayaM jaye ripubhayaM vaMze kuyoSidbhayam / dAsye svAmibhayaM guNe skhalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM, sarva nAma bhayaM bhavediha nRNAM vairAgyamevAbhayam // 19 // ___ mo bhavyAH! bahuktena ki? parabhave sukhopalabdhaye dharmasaMbalaM gRhantu, yaso'trApi saMbalaM binA ko'pi naraH kadApi pandhAnaM no gacchati,tarhi dIrvAdRSTaparalokamArgasyAtraiva savalaM kinna gRhItavyam ? yato grAmAntaraM gacchataH kutrApi pAtheyaM milati, paratra gantustu naiva / yataH-prAmAntare vihitasaMbalakA prayAti, sarvo'pi loka hadda rUviriti prsiddaa| mUDhastu dIrghaparalokapathaprayANe, pAtheyamAnamapi naiva ca lAsyadhanyaH // 20 // iti kelinodharmadezanAzravaNAnantaraM sarve sabhAsadaH kevalinamabhivandha yathAzakti niyamamratAni ca svIkRtya svasvasthAnaM prati jgmuH| tato rAjJA pRSTam-he bhagavan ! mayA pUrvabhaSe kiM karma kRtaM ? yena me dho'tra nAmISTo jAtaH, cAnena sacivena kIdRzaM karma / kRtaM ? yenezI mahatI samRddhiH pade pade prAptA / tataH kevalI pAha-he rAjan ! yukyoH pUrvamavasaMbandhinikhilavRttAnto mayA niga
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dyate, ataH sAvadhAnatvena zRNutAm yuvAM pUrvabhave sundarapurandaranAmAnau bhrAtarAvevAbhavatAm / sundarastu midhyAtvamohitatvAdajJAnakaSTakartA tApaso jAtastatra vanaspaticchedanabhedana jalakrIDAdiduSkarmaNA punarbhRzaM mithyAmatisamaM prApyAjJAnatapasA ca sarvAMNIndriyANi vazIcakAra / aGgAradhAnika luSkagomayaM vanaphalapuSpANi mRttikAM vimUrti ca pratyahamupayujya jaTAdharo'to'bhUt / UrdhvAhuta mukhamA paMcAnIn sAdhayati sma / maunameva sadA rakSati sma, punarbhavAn kezAMzvapati sma, kandamUlAni saMmakSya 2 kA zIkaroti sma / SaTkAya jIvAn virAdhayati sma, dayA tu na kadApi hRdaye ghArayati sa zauca dharmamaharnizaM samAdriyate sma / mAtrAnuni pApakriyAM samAcaraH kSaye mRtvAjJAnatapaso'nubhAvAdayaM tvaM pApabuddhinAmA rAjA'bhUH / punaH purandarastu jaina sAdhusaMgatyA tadupadezAnusAreNa jinaprAsAdaM kArathituM prAraMbha kRtavAn, arddhaniSyame ca jinaprAsAde tenaivaMvidhaH saMzayaH kRto yanmayA sahasrazo dravyavyayaM kRtvA prAsAdaM kArayituM prArambhamasti, parametanirmApaNena me kimapi phalaM bhaviSyati naveti saMzayakaraNAnantaraM punastena cintitama - hA ! mayA vyalIkaM dhyAtam yato devanimittaM kRtaM kArya kadApi niSphalaM na yAtIti me prAsAdanirmApaNaphalaM bhaviSyatyeveti vicintya tena nairmanyapUrNabhAvena taM jinaprAsAdaM samApya tataH kasyacid jJAnavataH sadguroH samidhau mahotsavapUrvakaM bahu dravyavyayena sAMjanazalAkAM pratiSThAM vidhAya jinabimbAni sthApitAni / tathaivAnyamapi zrIjainadharmonnatijinaprAsAda cimnapratiSTA tIrthayAtrA gurubhaktisAdharmika vAtsalyapauSadhazAlAnekadInadAnAdibahuviSaM dharma kRtvA tato'nte nijAyuSaHzcaye sa purandara jIvastu sukhasamAvinA mRtvA te samRddhimAn dharmabuddhinAmA mantrI jAtaH, evaM yena pAzAni karmANi kRtAni yena vAsAnyevAtra phalAni prAptAni / atha jinadIkSAM gRhItvA sattapastaptvA kevalamAnamAsAdya, he rAjan ! asmimeva bhave yuvaraM mokSaM gamiSyathaH / ato rogazokAdi
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ daurbhAgyANAM hartA bhakduHkhavinAzakaH paramAnandadAyakazcaivaMvidho dharmaH saharSa mokSArthiprANibhiH sadaiva kiyaH / yataH-dIpo hanti tamAstorma, raso rogamahAbharam / sudhAbindurviSAvegaM, dharmaH pApabharaM tathA // 1 // __sarvANi paramaprabhutAspadAni svargasthAnaM zivaM saubhAgyaM caitatsarva bho bhUpAla ! prANinA dhrmprsaadenaivlmyte| itthaM kevalinopadiSTa | mayavairAgyajanaka khapUrvabhavaM dvAvapi rAjamantriNau zrutvA suzrAvakadvAdazavatAnyagIkRtya taM kevalinaM samyak zirasAbhinamya parAvRttI, tadanu bhavyAGginAmupakArAma dAmpumAlalagAnA rojara yA vajahAra / ____ atha rAjA pradhAnazca dvAvapi kevalimamIpe gRhItAn dvAdazavatAn niravicAraM pAlayantau nyAyapUrvakaM rAjyaM ca kurvanto sukhena / bahukAlaM gamayataH sma / athAnyadA kasyacid jhAniguroH sakAze rAjamaMtriNI sadupadezamuglamya vairAgyarAgeNa svAtmAnamabhiraNya svasvasutAya svasvapadavI samarpya dIkSAM gRhItvA jJAnatapastaptyA niraticAra cAritraM samyak paripAlya kevalajJAnazAsAdya mokSaM jgmtuH| ataeva mo bhavyaprANinaH ! ubhayaloke jayakAri dharmaphalaM jJAtvA pApamatimapanIya samanizameva triyogenArASayata / mokSamArgava sAdhayata, sarvadA zuddhaM zrIjinamASita jagajanatArakaM durgatinivAraka dharma dhArayata / tena yuSmAkamapi rAjamaMtriNoriva karmamyo mokSo maviSyati, punaryo dharmakarmANi vidhaye tasyA'sminnapi bhave samasta vAMchitaM bhaviSyatyeva / / yataH-ArogyaM saubhAgya, dhanAnyatA naayksvmaanndaaH| kRtapuNyasya spAdiha,sadA jayo paabhichtaavaaptiH||2|| ki bahunA ? sarveSAM prANinAM puNyenaiva sarve manorathAH pUrNA manti, ato midhyAnna sAMsArikasarvakhedazca parityajya hadi santoSa nidhAya sarveSTadaM puNyaM kuruta /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktaza-ramyeSu vastuSu manoharatAM gateghu, re citta ! khedamupayAsi kimatra citram / / ____ puNyaM kuruSva yadi teSu tavA'sti vAJchA, puNyairvinA nahi bhavanti samIhitAryAH // 3 // pUrva saMkucitA bahuzruTigatA yA sAnyazAstravajaiH, sadyuksyA nijayA ca pUrvaracita rAsodbhavarvarNakaiH / / saMgayAtra vivarSitA vijayarAjendreNa gacchAdhipe-neyaM kAmaghaTasya bhavyajanatAbodhAptaye satkathA // 4 // dIpavijayamuninA'haM, gulAbavijayena ziSyayugalena / vijJapto vyatAniSaM, kAmaghaTakathAmimA rampAm // 5 // ||iti pApadharmaparIkSAyAM gaddhI rAjA dharmAdhi mandI dalasambandhinIyaM kAmaghaTakathA smaaptaa|| samAna