Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma jIvananA mahAna praznonuM jaina darzanathI samAdhAna. ( vijJAna ane tavajJAnanI dRSTie. . . harbarTa vArananA IMglIza ullekhanuM gu ja rA tI . a va ta ra Nu. LI prakAzaka zrI jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanagara.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Oope : : : : jaina dharmanA tamAma jAtanA pustako, kalakattA ane punAnA raMgIna tIrthonA phATAo, tIrthanA nakazAo temaja zALAo ane jaina pAThazALAomAM cAlatAM pAThya pustaka amAre tyAMthI maLaze. : : : : jJAnakhAtAmAM jAya che. lakhA: zrI jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanagara,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AtmAnaMda prakAzanA grAhakane 31-3ramA varSanI bheTa. jaina dharma yAne jIvananA mahAna praznonuM jainadarzanathI samAdhAna. (vijJAna ane tatvajJAnanI dRSTie. ) ( IMgrejI graMthanuM bhASAMtara. ) - - kaccha mULa lekhaka-harabarTa vorana. prasiddha kartAzrI jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara, vIra saMvata 2460 Atma saMvata 38 vikrama saMvata 1990 kiMmata rUA. 1-0-0 (paTeja judu. ) zrI AtmAnaMda jaina graMthamALA naMbara 65
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudraka zeTha devacaMda dAmajI. AnaMda presa, bhAvanagara.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama prabhAvaka aneka jaina graMthAnA nirmAtA. AcArya zrImad vijyAna dasUrIzvarajI (AtmArAmajI) mahArAja. AnaMda prI. presa-bhAvanagara.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAsaMgika vakatavya. - - - pAzcimAtya vidvAna taraphathI jaina dharmanA sAhitya saMbaMdhI nibaMdha, lekhe ane graMtha seMkaDo lakhAela che ke je IMglIza, phreMca, jarmana, ITAlIyana vagere bhASAmAM maLI zake che; paraMtu jaina philosophI (tattvajJAna) saMbaMdhI prAraMbhika paricaya karAvavA mATe ghaNuM ja TUMkA svarUpamAM jaina dharmano paricaya sahelAIthI karAvI zake, tevo atyAra sudhI eka paNa graMtha gujarAtI bhASAmAM anuvAda tarIke pragaTa thayela nathI. evo eka graMtha mI. harbaTarane IMglIza bhASAmAM ghaNuM vakhatathI taiyAra karelo je te ja bhASAmAM pragaTa thayela che, je gujarAtI bhASA jANanArAo mATe paThanapAThana mATe ghaNo ja upayogI che ema baMdhuzrI lAlane jaNAvyuM. ane te tapAsatAM amane mAlUma paDayuM ke A graMtha gujarAtI ' bhASAmAM pragaTa thAya te jaina samAja jANI zake ke, pazcimanA vidvAne, zodhakoe pote karelA abhyAsanA pariNAme jaina darzana mATe pitAne anubhava vidvattApUrNa rIte kevI rIte lakhe che, temaja tevA graMthadvArA batAvela jaina tattvajJAnanuM svarUpa jaina zALAomAM jaina darzanane prAthamika paricaya karAvavA mATe keTaluM upayogI che; vaLI IMglIza bhASAnI ucca keLavaNI letAM ane lIdhelA vidyArthIo-jijJAsuo mATe Avo graMtha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalA mahattvanA che te A graMthanA vAMcanathI ja jANI zakAya tevuM che. ha`Ta vArana sadgata aMdhu zrI vIracaMda rAdhavajI ke jeo sane 1892 mAM cIkAgA ( amerikA ) sarvadharma pariSadamAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke AmaMtraNathI gayA hatA ane je jaina dharmanA kharekharA abhyAsI hatA, temane mI. vAranane paricaya tyAM thatAM, temanA pAsethI jaina dharmanuM pAtasara jJAna meLavavA temaNe prayatna karyAM. ( mI. haTa vArananA kahevA pramANe mI. vArana temanA ziSya hatA. ) mI. haTa vArana prophesara haramana jekAmInA paNa khAsa paricita hatA, te sivAya tee atrenA je je vidrAna jaina baMdhuonA paricayamAM AvyA e vagere hakIkata jANavA yogya che, je mI. vArananA paricayavALAM prakaraNamAM ApI che. mI. ha veArana ekalA jaina dharmanA abhyAsI hatA tema nahiM, paraMtu teoe zrAvakanA vratA aMgIkAra karyAM che; vaLI te uparAMta temanA hAlanA AcAravacAra vagere kevA che tene TUMka paricaya paNa te prakaraNamAM ApavAmAM Avela che. khIjA pAzcimAtya vidvAne jyAre jaina dharmanA mAtra abhyAsI hAya che, tyAre mA. eca. vArana abhyAsI hAvA sAthe jaina dharma upara ananya zradghA dharAvanAra, devagurUnuM pUjana karanAra, nitya sAmAyika karanAra vagere temane AcAra ane kriyAmArga che. mI. vArane A graMthamAM jaina dharma saMpUrNa Astika che ema zAstrIya pramANeAthI siddha karyu che. cUrApa ane amerikAnA jainadharmanA abhyAsIo ane vidvAnAmAM badhu vAnanuM sthAna bahu ja AgaLa paDatuM che, temaja jaina dharmanA prakhara abhyAsa ane ananya zraddhAthI temanI pratiSThA tyAM khUba jAmelI che. sAcuM te ja mArUM, ane saMzAdhakavRttinA pariNAme, satya grahaNa karavAnI jijJAsAnA kAraNe, jaina dharmanA satata abhyAse, anubhave ane ananya zraddhAe A graMthamAM tattvajJAnaneA viSaya lakhavAmAM saMgrAhaka vRttinA ja sI. eca. vArate khAsa upayoga karelA heAvAthI A graMtha jijJAsunI dRSTie eka mA darzIka thai paDe tevA che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ =ii nitinI mArI - - - - - ======== ================= = ===== == ========== = = AnaMda presa-bhAvanagara. AcArya zrImad vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja aneka jaina saMsthAonA saMsthApaka ( AtmArAmajI ) mahArAjanA paTTadhara, AcArya zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI dila thI , " chAzariphAka - 4 +. #j*q 'fe sImAmaMDananikharAnDa che ." #/ M e - k y, a - nakazo I mA nokarI rekh.wiki-kg " */ 9 / 24 * * A vinA sIrAmIka mArI mAtAnA vidhAna PImArI mArI mAne na
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharmanA sAhityamAMthI temAMya paNa tattvajJAna mATe te pazcimAtya dezanA vidvAne jeTaluM lakhe teTaluM badhuM khalanA rahita ja hoya tema mAnI na zakAya; paraMtu mI. eca. vairane lakhela A graMtha te pote jaina graMthanA satata abhyAsI hovAnA kAraNe ja (temaja zraddhALu, jainAcAra, kriyAkAMDa vagereno abhyAsa ane anubhava laI te vartanamAM mUkatA hovAthI-mUkela hovAthI temanuM jainamaya jIvana hovAthI) ghaNe bhAge khalanA rahita ane temanA abhyAsanA tattva-sArarUpe ja A graMtha lakhAyela che ema te kahevuM joIe; chatAM paNa koI sthaLe bhinna vicAro ke pratipAdana ke zAstra virUddha kaMI paNa jaNAya te vAstavika zuM che ? te sapramANa ane zAstrIya paddhatie amane jaNAvavAmAM Avaze te mI. rananI pAsethI teno khulAso meLavI zakIzuM athavA amo paNa te prakAzamAM mUkavA prayatna karIzuM. pazcimanA vidvAnonA jaina dharma saMbaMdhI lakhelA AvA graMtha bhUla vagaranA ja hoya ema keIe mAnI na levuM ane tevA graMthamAM tevI khUlanA-bhUla hoya athavA prakAzakane jaNAya te mULa lekhakanA te lakhANavALA pAnAmAM chuTaraneTathI ke anya rIte te graMthamAM prakAzake tene khulAso-noTa ApavI joIe; paraMtu tema karyA sivAya evA graMtho ke tenA bhASAMtara pragaTa thatAM tenA vAcako je alpajJa ke sAmAnya abhyAsI ke prAthamika jijJAsuo hoya to teone azraddhA thaI javA saMbhava che, vaLI tema karyA sivAya je koI jaina zALAomAM abhyAsa mATe mUkavAmAM Ave che te bALa-jIvo mATe to asahya ja che, jethI AvA graMthanA anuvAda mATe tema karavA prakAzakane uparokta amArI namra sUcanA dhyAnamAM levA jevI che. pazcimanA vidvAno jagatanA junA dharmo-saMpradAyone abhyAsa ke saMzodhana jyAre mAtra aitihAsika tattvanA anuzIlananI dRSTie kare che tyAre mI. harbarTa vairane prathamathI ja aitihAsika tattvanI sAthe
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhyAtmika tattvanA anuzIlananI STie jaina dharmane abhyAsa karyAM che ane tethI ja jaina dharma upara temanI ananya zraddhA, AcAra ane kriyAkAMDamAM pravRti thai hAya, tema A graMtha lakhavAnI paNa tyAre ja jijJAsA thai hAya tema jaNAya che, ane tethI A graMthamAM jaNAvela tattvajJAnanI ke khIjI hakIkatA Agama pramANavaDe paNa siddha karela che ema jaNAya che. Agamavacana eja dharmanA AtmA che, tema te mAnanArA che ema paNa sAthe vAcAne jaNAyA sivAya raheze nahi. jaina dharma nuM jagatanA itihAsamAM kayuM sthAna che? te batAvavA lekhA, nibaMdho ke AvA graMthAdvArA jaina samAjanA sAhityeApAsake ke dharmopadezakAne tene mATe joie tevA teTalA abhyAsa nahAvAthI peAte jANavA ke anya dezeAnA vidvAneAne jaNAvavA ghaNA bhAge asamartha jaNAyA che (kadAca kAi haze paNa kharA ). ane kharI rIte te dharmanA saMzAdhA, satat abhyAsI zraddhAvAna dharmAtmAne hAthe AvA graMthA lakhAi prakaTa karI jaina dharma ane tenA tattvajJAnanA jagatane yathA paricaya karAvavAmAM prAthamika jijJAsuone sahAyarUpa thavu joie. jaina samAjanA vidvAna tyAgI mahAtmA ke vidvattApUrNa sAhityakArAnA hAthe ja je kAya joie tene badale khIjA dezanA ane khIjI bhASAnA jANakAra vidvAnonA hAthe lakhAyela AvA graMthAdvArA jijJAsu varganI je pipAsA pUrNa karI zakAya che te mATe paNa AnaMda pAmavA jevu che; chatAM tenuM anukaraNa jaina vidvAne, sAhityakArAe karI bhaviSyamAM AvI jAtanuM navIna navIna sAhitya upajAvI jijJAsuonI abhyAsavRttine sahAyarUpa thai paDavA jarUra che. pazcimanA vidvAneAnA satat abhyAsanA pariNAme temanA hAthe vidvattApUrNa lakhAyela AvA sAhitya ke tattvajJAnanA graMthA vAMcI, jANI ke joi ApaNe khuzI thai esI rahevAnuM nathI, paraMtu jaina bhaDArAmAM hajI keTalAe pramANamAM apUrva sAhitya aprakaTa-aNu
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kheDayuM paDeluM che, tene kramasara AvA graMthanI zailI pramANe ane saMkalanApUrvaka Adhunika paddhatie te saMzodhanavRttithI taiyAra karI alaMkRta rUpamAM jagata AgaLa ApaNe jyAre mUkIzuM tyAre jaina dharma e sanAtana dharma che ane tenuM tattvajJAna, sAhitya e saMpUrNa satya ane apUrva che ema jagat mAnaze ane te divasathI jaina samAje sAcI jJAnapUjA ane prabhAvanA karelI gaNAze. paramAtmAne prArthanA che ke tevI jJAnapUja jaina samAjane jaldI prApta thAya. mI. harabaTa rane A graMtha sva. baMdhu vIracaMdabhAI gAMdhI bI. e. bAra. eTa- lI. nA bhASaNo, dharmacarcA, TIpaNo ane graMtho vigerenA AdhAre lakhela che ke jene gujarAtI anuvAda zeTha giradharalAla DuMgarazI jaina jIvananA bhUtapUrva maMtrIe karelo che. uparokta kAraNothI A abhyAsaka graMthane A gujarAtI anuvAda karAvI amoe prakaTa karela che ane tene vizeSa pracAra thAya, vizeSa pramANamAM lAbha levAya te mATe zrI AtmAnaMda prakAza mAsikanA mAnavaMtA grAhakone A varSe bheTa ApavAno nirNaya karelo che. A graMtha prakaTa karavAnA kAryamAM zeTha vallabhadAsa lallubhAIe potAnA sadgata cI. caMdulAlanA smaraNArthe Arthika sahAya Apela che je mATe teone dhanyavAda ghaTe che. parabhASAnA graMthone anuvAda kare te saheluM kArya nathI, chatAM tene gujarAtI bhASAmAM karelo A anuvAda baMdhuzrI lAlanane batAvatAM anuvAda tapAsI pitAne saMtoSa batAvavA mATe temaja baMdhu zrI phatehacaMda jhaverabhAIe prapha tapAsavA vagere kAryamAM ApelI sahAya mATe upakAra mAnavAmAM Ave che. bhAvanagara. ] AtmAnaMda bhavana. | 4 pUrNimA gAMdhI vallabhadAsa tribhuvanadAsa. vIra saMvat 2460 Atma saMvat 39
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ : : - 0 anukramaNikA. - - - naMbara. viSaya. 1 prakAzakanuM vaktavya. 2 zraddhALu badhu eca. vairanane paricaya. 3 jaina dharmanA siddhAMte mATenuM mULa lekhakanuM nivedana 4 Amukha. khaMDa pahelo. prakaraNa paheluM. 5 viSayanuM sAmAnya nirUpaNa. khaMDa bIje. prakaraNa bIju. 6 vizva (sat). : 7 dvavyanA prakAre. 8 cetanavaMta prANIonA guNe. 9 acetana dravya-jaDa padArtho. 10 avakAza-samaya dvavyanI vyAkhyA. 11 dravyanAM savarUpe. 12 vastunA daSTibindunI vicAraNA.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 40 pa7 13 vastu-vyaMjananA svarUpe (syAdavAda). 14 hetubhAva (kAraNatva). prakaraNa vIjuM. 15 manuSyanI sagha (vartamAna) sthiti. 16 ATha prakAranAM karmo. 17 karmanAM pravartaka kAraNe. 18 mithyAtvabhAva ane tenuM svarUpa. 19 karmane kAyado. prakaraNa ceAthuM. 20 manuSyanI saMbhAvanIya utkRSTa sthiti. 21 vizuddha AtmAnA guNe. - prakaraNa pAMcamuM. 22 mekSa-prAptinA upAya. 23 AtmAnA vikAsakramo(guNasthAnanuM svarUpa). guNasthAna paheluM. ra5 guNasthAna bIju. 26 guNasthAna trIjuM. 27 samyaktvabhAvanAM cihno. 28 sudeva, sugurU ane sadAcAra-dharma. 29 sugurU. 30 saccAritranA niyamo. 31 prema (dayAbhAva). 3ra samyaktvabhAvanAM bhaMjaka kAra. 33 jInI vividha zreNue. (9 G che
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 114 34 samyaktva-prAptinI rItio-samyaktvabhAvanA upAze. 89 5 kALa. 36 mArganusArInA 35 niyama. 37 cothuM guNasthAna. 110 38 pAMcamuM guNasthAna. 112 39 paMcaparameSThI. 40 cha Avazyaka karmo (vaDAvazyaka). 115 41 zrAvakanAM bAra vrata. 117 42 thAna. 155 43 bhAvanAo. 165 44 zrAvakanA ra1 guNe. 45 bIja guNasthAne. 172 46 sAdhuonA AcAra. 174 khaMDa trIje. prakaraNa chaThuM. 47 upasaMhAra 177 48 pustaka viSe vidvAnonA abhiprAya. 168 189
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ G : citra--paricaya. ' 1 nyAyAMnidhi zrImada vijayAnaMdasUrIzvarajI mahArAja-A mahAtmAne upakAra gujarAta ane vizeSe karIne paMjAba upara amApa che. A sadInA ghaNA varSo gayA pachInA prathama AcArya, parama prabhAvaka zrI tasvAdarza Adi aneka mahAna graMthanA nirmAtA ane amerakA-cikAgo dharmapariSadamAM jaina darzananA pratinidhi tarIke AmaMtraNa maLela hatuM je sAdhupaNAmAM nahiM jaI zakAya, tethI sadugata gAMdhI vIracaMda rAghavajI bI. e.ne jainadharma saMbaMdhI jJAna ApI tyAM mokalyA. pUrva ane pazcimanA paMDita, skolaroe teozrIne jenadharma ane sAhityapara vidyamAnamAM uMcApaNumAM uMcA pramANabhUta tarIke svIkAra kare che. 2 AcArya zrImad vijayavalabhasUrIzvarajI mahArAjanyAyAMnidha zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI (AtmArAmajI mahArAjanA) paTTadhara, aneka keLavaNuM viSayaka jaina saMsthAnA saMsthApaka, udmAvahArI, aneka jIvonA pratibaMdhaka, paMjAba dezamAM che. jainadharmane TakAvA piSaNa apanAra. rAjanagaramAM hAlamAM maLela muni saMmelananA nAvane sahadayapUrvaka zAMti samAdhAnIthI pAra utAravAmAM mukhya bhAga lenAra.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 vIracaMda rAghavajI gAMdhI. bI. e. berIsTara eNTa-le. na esoziezana opha iMDIyAnA sekreTarI. sane 1892 mAM vikAga-amerikA dharma pariSaddamAM jainadharmanA pratinidhi tarIke zrI AtmArAmajI mahArAja pAse jaina tattvanuM uMDuM jJAna prApta karI gayA hatA. jyAM prasiddha vedadharmanA pratinidhi vivekAnaMdanI sAthe rahI tyAMnA loko upara sArI chApa pADI hatI. A graMthanA mULa lekhaka mI. hara vorane vIracaMdabhAI pAse jene dharmanuM jJAna prApta karI A graMtha lakhyuM hovAthI temanA gurU yuropa ane amerikAnA ghaNA zaheramAM jainadharma upara aneka vyAkhyAna ApanAra ane ga phaleseIi vagere graMthe IgrejI bhASAmAM lakhanAra. 4 mI.harbarTa vorana-IglAMDanA laMDana zaheranA vatanI, jemane sadagata vIracaMda bhAina sane 1893 mAM paricaya thatAM temanI pAsethI saMzodhaka draSTie jena dharmanA abhyAsanI zarUAta karI dIpa, bhASaNo ane anya jaina dharmanA graMthe vAMcI tenA pariNAmarUpe A graMtha mULa aMgrejI bhASAmAM lakhanAra. 5 mI. phatecaMda kapUracaMda lAlana-yuropa-amerikA jaI dharmanA bhASaNo ApanAra, jaina dharmanA abhyAsI, prasiddhavaktA ane AkhuM jIvana jaina dharmano abhyAsa karI sevA ApanAra 6 saddagata caMdulAla vallabhadAsa-jenA smarNArthe temanA pitAzrIe Arthika sahAya Apela che te A sabhAnA lAIpha membara zraddhAvAna sarala ane jIjJAsu AtmA hatA.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ saM. 1892 nI amerikA sarva dharma pariSamAM jainadharmanA pratinidhi.. W HAT#### SUTHAR vIracaMdabhAI rAghavajI gAMdhI. bI. e. bAra-eTa-le. ema. Ara. e. esa. AnaMda presa-bhAvanagara
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ p== =7==7 = easy mI lekhakanuM nivedana. || ==9 =7 =huM == 9 = manuSyane janmathI je dharma hoya che, te dharma pratye manuSya sAhajika rIte sAthI prathama lakSa Ape che. satya ke kAryasAdhakatA viSe. koI paNa prakAranI AzaMkA ke ciMtA karyA vinA temaja guNa-deSanI parIkSA karyA vagara manuSya sAmAnya rIte janmathI potAne je dharma hoya te dharmathI prathama anurakta bane che. mArA saMbaMdhamAM paNa ema ja banyuM. yuvAvasthA paryata huM IMglaMDanA pracalita dharmapaMtha (Church of England) ne anuyAyI hato. te pachI navIna dharmatanuM jJAna maLatuM gayuM, buddhipUrvaka dharmanI vicAraNuM thavA mAMDI, aneka prazno ane AzaMkAone ubhava thayo ane Azare paMdara varSa sudhI dhArmika siddhAntanuM anvIkSaNa ne manana kyuM, e sarvane pariNAme jainadarzanathI cittanuM samAdhAna thayuM. jenadharmamAM AtmAne saMtoSakAraka parama bodha che evI mane pratIti thaI. jANatA jaina phIlsa; sva. vIracaMda rAghavajI gAMdhIe jainadharmanA siddhAntonuM nirUpaNa karI mane tene bodha Ape hato. jainadarzananA A prathama badha bAda mane pro. chae. TI. leMDanAM pustakonAM vAMcanathI jaina tattvajJAnanI vizeSa vicAraNamAM gya sahAya maLI che. pra. jI. TI. leMDanAM prastuta pustako pAzcAtya sAhityanAM pustakamAM jainatattvajJAnane sauthI vadhAre anurUpa maMtavyo raju kare che evI sva. vIracaMdabhAinI draDha mAnyatA hatI. . laMDanAM pustakanAM parizIlanapUrvaka abhyAsa pachI mAre jainadharma saMbaMdhI vizeSa jJAnanI AvazyakatA hatI. e badhuM Avazyaka
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna sva. zrIyuta gamaMdaralAla: jenI ema. e., paM. pharicaMda lAlana, sva. paMDita hIrAcaMda jhaverI ema. Ara. e. esa, zrI kezavalAla premacaMda medI bI. e., elaela. bI. ane sva. zeTha mANekacaMda hIrAcaMda je. pI. vagere taraphathI mane maLI rahyuM. mane joItI tamAma mAhItI pUrI pADavA mATe huM teo sarvane atyaMta RNI chuM. mane janadharma saMbaMdhI eka laghu graMtha lakhavAnuM sUcana thayuM hatuM, paNa evo graMtha lakhI zakavAnI mArI azaktine kAraNe, zrI vIracaMdabhAIe Apela amUlya vastuonI duniyAne bheTa karavAne meM saharSa saMkalpa karyo. vIracaMdabhAIe mane Apela bodha sarvocca hato, e bodha huM pustakarUpe jagata samakSa raju karuM chuM. A graMthamAM jainadharmanA pratyeka draSTibindunuM nirUpaNa thaI zakayuM nathI. graMthamAM siddhAntonuM Alekhana khoTI rIte thayuM hoya te temAM yogya sudhAre karavAnAM sUcanono saharSa svIkAra thaze. bhUlacUka mATe vAcakanI kSamA yAcIne viramuM chuM. ] 84, zelageTa roDa, laMDana. mArca 1930 harbaTa varana.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMthanA mULa lekhaka mI. harabaTa vairana Herbert Warren mAnaMda jhI. presa-bhAvanagara.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zraddhALu banyu voranano paricaya. yuropa ane amerikAnA jainadhamI vidvAnamAM badhu rananuM sthAna bahu AgaLa paDatuM che. jenadharmanA abhyAsa ane ananya zraddhAthI temanI pratiSThA khUba jAmI che. sAcI dharmavRttine kAraNe temane apUrva gaurava prApta thayuM che. pitAnI kRtiothI teo hindanA jainomAM sarvatra mazahura che. temanAM zraddhAnvita dharmajIvananI ujavaLa kIrtinI suvAsa mera maghamaghI rahI che. aneka rIte bhAta pADe evAM emanAM jIvanavRttathI ghaNuye dharmapremIomAM apUrva zraddhArasa relAyo che, ghaNunAM jIvanamAM apUrva asarakArI parivartana thayuM che, ghaNane satya dharmanI tanI jhAMkhI thai che. sva. vIracaMdabhAIne suyoga. bhAI vorana jaina dharmanA anuyAyI banyA ane jainadhamanAM zakaya jJAnathI temanI jainadharma pratyenI zraddhA draDhIbhUta banI ene khare yaza sava. vIracaMdabhAI rAghavajI gAMdhIne ghaTe che. bhAI vIracaMdabhAI sAthene badhu ranano suyoga senA sAthe sugaMdha je pariNAmakArI nIvaDaze. AthI badhu rananA dhArmika vikAsanuM kharUM mAna vIracaMdabhAIne prApta thAya che. cIkAze (yunAiTeDa sTeTasa)mAM I. sa. 18TsamAM maLelI vizvadharma pariSadamAM jainadharmane vijayadhvaja pharakAvyA bAda vIracaMdabhAI laMDana pAchA pharyA te vakhate temane ane bhAI ranano prathama meLApa thayeA hato. vIracaMdabhAI jainAga,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamaga, jainadharma Adi tatvajJAnanA viSaya paratve niyamita bhASaNe ApatA hatA. e bhASaNanA varga bharAtA ane bhAI rana e vargonA eka atyaMta utsAhI zrotA banyA hatA bhASaNethI dharma-prIti. bhAI voranane e bhASAmAM eTale badhe rasa paDatuM hato ke temaNe badhAM bhASaNe laghu akSarapaddhati ( Shorthand)thI saMpUrNa lakhI lIdhAM hatAM. bhASaNenA saMbaMdhamAM temane anya zrotAo karatAM vizeSa bhAva ane prIti uddabhavyAM hatAM. AthI emaNe pote akSarazaH lakhI lIdhelAM bhASa ne abhyAsa karyo. e abhyAsane pariNAme jainadharma pratye temane niratizaya zraddhA thaI. jainadharma pratyenI temanI prIti ane bhakti dinapratidina vadhavA lAgI. anya vidvAne sAthe samAgama. jainadharmanA abhyAsathI bhAI vorananI jainadharma pratye eTalI badhI prIti thaI hatI ke vIracaMdabhAInA avasAna bAda badhu rananI dharmavRtti ane jijJAsAe anya vidvAnane samAgama zeAdhI lIdho. zrIyut suracaMdabhAI badAmI, sva. kezavalAla premacaMda medI ane sva. jugamaMdaralAla jainInA pratyakSa ke parokSa samAgamathI ghaNuye AzaMkAonuM samAdhAna karyuM. satsaMgane pariNAme dharmaviSayaka mahatvanA praznonA Avazyaka khulAsAo dharmapremI vidvAna taraphathI maLyA karyA ane e rIte badhu rananI dharmabhAvanA uttejita thatI gaI. zrIyuta suracaMdabhAI badAmI ane sva. kezavalAla modInA samAgama pachI keTalAMka varSa bAda sva. jugamaMdaralAla jainI sAthe badhu voranane vilAyatamAM pratyakSa paricaya thaye hate. jugamaMdaralAlajI okasapharDa yunivasITInA ema. e. ane
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ooooo OOG00 * 00 00degvoo88 000000000000e haoooo Gog * * * * * * * * * * * eeeee eee e paMDita phatehacaMda kapuracaMda lAlana.. AnaMda presa-bhAvanagara. 200ccdeg 00 00 0 0 0 0 880 0000 | Todeg 00, , 70 000000000008codego o o o * OOGO 20ooQ
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ berIsTara hatA. teo digambara jaina samAjanA suprasiddha vidvAna gRhastha hatA. dharmavettA tarIke teo sarvatra mazahura hatA. temanA paricayathI badhu vorananI dhArmika mAnyatAo vizeSa draDha banI. vIracaMdabhAIe sIMcelA dharmabIjane A pramANe prakhara vidvAnonA samAgamathI atyaMta vikAsa thayo. vIracaMdabhAIe badhu ranamAM AropaNa karela dharmabIja eka suMdara vRkSarUpe phUlIphAlI nIkaLyuM. A rIte bhAI ranamAM dharmabhAvanAnuM addabhuta siMcana thayuM. lAlana sAthe paricaya potAnA paricayamAM AvyA pachI badhu jugamaMdaralAla jenIe badhuM verananI lAlana sAthe oLakhANa karAvI hatI. lAlananA paricayamAM AvyA pachI bhAI rana jainadharmamAM vizeSa sthita thayA hatA. dharmanI dratAne kAraNe potAne nizcayathI temaja vyavahArathI samyaktva che ke nahi te jANuvAnI temane utkaMThA thaI hatI. bhAI rananI A jIjJAsAne anusarIne lAlane potAnA kSapazama pramANe parIkSA lIdhI. badhu ranane pUchelA prazronA pratyuttaro saMtoSajanaka lAgavAthI temane samyaktvabhAva prApta thayAnI pratIti thaI. e pachI potAnAmAM regyatA jaNAya te zrAvakanAM 12 vatA aMgIkAra karavAne pite tatpara hevAnuM badhu vorane sUcanA karyuM hatuM. bAra tene svIkAra. zrAvakanA bAra vate aMgIkAra karavAnI badhu veranamAM pUrepUrI gyatA ane pAtratA hatI. teoe vIracaMdabhAI pAsethI zrAvakanAM vratanuM yathArtha jJAna meLavyuM hatuM. e vratanAM svarUpanuM varNana temaNe lAlana samakSa Abehuba karI batAvyuM. te pachI temaNe bAra vrate paikI prathama sAta
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vrato IgleMDanA dezakALa anusAra lIdhA hatA. A pramANe sAta vrata grahaNa karyA pachI keTalAka mahInA rahIne temane sva. paM. hIrAcaMda lIlAdhara jhaverI sAthe lAlanadvArA IgleMDamAM ja oLakhANa thaI. hIrAcaMdabhAI abhyAsa nimitte laMDana AvyA hatA ane teo sArA abhyAsI hovAthI temane badhu ranane khAsa paricaya karAvo e Avazyaka hatuM. A pari. caya samaya jatAM nikaTa banyA ane tenAM supariNAma rUpe bhAI ranane bAkInAM pAMca vrata aMgIkAra karavAnI tIvra IcchA thaI. chevaTe temaNe e vratA paNa grahaNa karyA. badhu rananA saMbaMdhamAM ATalI TUMka hakIkta ApyA pachI teonA AcAravicAra kevA che te ApaNe joIe. badhu rananA AcAravicAra. jainadharmanA anuyAyI banyA te pUrve bhAI vorana mAMsAhArI hatA. vIracaMdabhAInA upadezathI temaNe mAMsAhArane sarvathA tyAga karyo che. teo dhUmrapAna kare che paNa tene kaI rIte ISTa mAnatA nathI. bhAi rana vAraMvAra bhAva-sAmAyika kare che. bhAva-sAmAyikamAM teo samAdhizatakane svAdhyAya karyA kare che. vaLI aMgrejI bhASAmAM pragaTa thayelAM jainadharmanAM pustakonuM vAMcana ane manana paNa kare che. A rIte teo svAdhyAya ane mananamAM nimagna rahe che. e uparAMta zrI siddhacakranuM nitya smaraNa karatA sAMbhaLyA che. temanI pAse rUpAnA siddhacakra paNa che, e paNa temanI eka viziSTatA che. dharmamAM ananya zraddhA. lAlanane lAge che ke temanI dhArmika zraddhA ananya che. AthI dharma-zraddhAnI draSTie temanuM sthAna anekhuM che. Jainism is not Atheism" nAmaka emanuM mananIya
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ E pustaka jemAM jainadharma nAstika nathI ema zAstrIya pramA thI siddha karavAmAM AvyuM che te uparathI paNa temanI avicaLa dharmazraddhA pratIta thAya che. badhu rananI dhama zraddhA apUrva ane ucca pratinI che. A rIte jotAM badhu rana eka parama zraddhAvALA jaina che. badhu rana parama zraddhAvALA hovAthI atyaMta zradheya che. AthI samAjane temanA pratye apUrva bhAva heya emAM Azcarya jevuM kazuMye nathI. suMdara dharmabodha bhAI vorana dharmabodha temanI dharmazraddhA eTale uca pratine nathI, chatAMye te be suMdara prakArano che. emaNe dharma saMbaMdhI bane teTaluM sUkSma ane saMgIna jJAna prApta karyuM che. patravyavahArathI jJAnaprApti. dhArmika prazno saMbaMdhI je je bAbatonI zaMkAo udubhave tenA samAdhAna temaja dharmajJAnanI vRddhi nimitte baMdhu ranano jANatA jaina phIlsa sAthe varSo thayAM asmalita rIte patravyavahAra cAlyA kare che. ethI temanI aneka zaMkAonuM samAdhAna thayuM che ane dharmabodha ghaNe vaLe che. avirata patravyavahAra e dharmajJAnanI vRddhimAM bhAI voranane atyaMta upakArI thaI paDela che. maMDaLa dvArA samAjasevA. badhu rane sArI rIte samAjasevA paNa karI che. e sevA temaNe prAyaH maMDaLa dvArA karI che. AmAMnuM eka maMDaLa te jaina lITarecara sosAyaTI ( jaina sAhitya maMDaLa ). sva.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ F bhrugama daralAlajI, andhu vArana ane lAlane maLIne laMDanamAM majakura maMDaLanI i. sa. 1909 mAM sthApanA karI hatI. yUropa ane amerikAnA ghaNAkharA dezeAnA paurvotyavAdIo ( Orientalists ) A maMDaLanA sabhyA hatA. inDIA ephIsanA bhUtapUrva cIpha lAibrerIyana ane ekasa yunivasI. TInA prInsIpAla prA. ak* Dabalyu thAmasa maDaLanA pramukha hatA, ane andhu vArana maMDaLanA maMtrI tarIke kAma kare che. hana jekeAmI ane glenepa jevA samartha vidvAnA paNa A jaina sAhitya maMDaLamAM sabhAsadA tarIke joDAyAM hatA e khAsa ullekhanIya che. * maMDaLa * taraphathI Outlines of Jainism nAmanu pustaka bahAra paDela che. andhu veArananuM sevAnuM bIjuM kSetra laMDananuM mahAvIra bradharahuDa che. A mahAvIra maDaLa jene Universal Fraternity of All Beings (vizvaandhu samAja ) tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che tenA mandhu vArana adhyakSa che. bhAI alekaAnDara gArDana jeo jaina thayA pUrve prakhyAta sAhityakAra jemsa elananA ziSya hatA te maMDaLanA maMtrI che. mahAvIra bradharahuDamAM joDAnAra bhAIo ane bahenane mAMsalakSaNanA sarvathA tyAga karavA paDe che. temane dezakALa anusAra tratA pachu grahaNa karavAM paDe che. bhAI gA. na ja jaina dharmanA anuyAyI che ema nathI, temanA dharmapatnI ane anya kuTuMbIjanA paNa jaina maMtavyeAnu pAlana kare che evu lAlananI jANamAM che. sAhityasevA. bhAi vArane Six Dravyas ( SaD draMbya ), Jainism
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ G " ( jaina dharma ), ane Jainism is not Atheism ( jaina dharma nAstika nathI arthAt jaina dharmanu Astikaya ) e pustakAthI anupama sAhityasevA karI che. digambara jaina ' temaja anya mAsikeA vigeremAM teo avAranavAra mananIya lekhA lakhe che ane e rIte te sAhityasevA karyAM kare che. temanA lekhA bahudhA dharma viSayaka hAya che. dharma pracAra. jaina dharma AtmAnuM vAstavika kalyANa karI AtmAnu adhirAjya sthApanAro dharma che, te parama maMgaLakArI ane sukhadAyI dhama che, satyatA ane pUrNatAnI draSTie apUrva che, vaLI e Scientific ( vaijJAnika ) dha hAvAthI vicAraka yUrezapa ane ane amerikAne kharAkhara khadhakhesatA che. hiMsA AdithI khadabadI rahela duniyAne mATe te meAkSamatrarUpa che. tenuM tattvajJAna syAdvAda ( Relativism ) yukata hAvAne lIdhe vizvavyApI banI zake tevu che. A badhAnA vicAra karatAM jaina dharmanA pracAranuM mahattva jeTaluM kahIe teTalu ochu che. bhAi vArane dharma pracAranuM mahattva yathA rIte pIchANI jyAre jyAre ane jyAM jyAM zakaya hAya tyAre tyAre ane tyAM tyAM ceAgya rIte dharmapracAra karavAnu te cUkayA nathI. bhAi vArananI vyApaka dhama pracAranI bhAvanA nipratidina vadhatI ja jAya che e atyaMta harSAspada che. satya dhana vizvamAM pracAra karavAnI temanI dhagaza anu raNIya che. andhu vArananA viSayeA ( Papers ) dharma pracAranI draSTie keTalIka vAra bahu mahattvanAM hAya che. tAjetaramAM Society for the study of world's Religions samakSa jaina dharma sabaMdhI eka niba Mdha vAMcyA hatA, je zrotAene khUba pasa Mda paDayA hatA ane zrotAe bhAi vArananAM dharmajJAnathI maMtramugdha banyA hatA.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ * jIvadayAnuM eka prazaMsanIya kArya. badhu rana jIvadayAnAM aneka kAryomAM bhAgIdAra thayA che. temAMnuM eka kArya khAsa prazaMsanIya hovAthI tene atre ullekha karavAnuM cukata dhAruM chuM. A jIvadayA kAryane lagatI hakIkata evI che ke isavIsana 1909nA arasAmAM IglAMDanA tadana azakata thaI gayelA ghoDAone holenDanA loko saMhAra karI bhakSaNa karatAM hatA. A pramANe azakata ghoDAone bIjA dezathI lAvavAmAM Ave, temane saMhAra thAya ane bhakSaNa paNa thAya e bhAI rane rUchyuM nahi. temane AtmA A ghora hiMsAthI kakaLI uThaye. AthI Dumb Friend Society mAM teo vAlaMTIyara tarIke sAmela thayA. temanA ane bIjA svayaMsevakonA bAra mahInA sudhI cAlelA satata pracArakAryane pariNAme pArlAmenTanuM lakSa kheMcAyuM ane pArlAmenTa dvArA A hiMsA prakaraNa kAyadAthI baMdha paDayuM. bhAI vorane azakata ghoDAone bacAvI levA nimitte athAga prayatna karyo hato, je temanA jIvananI eka kIrtigAthArUpa che. badhu rana saujanya mUrti che. teo sAmAnya sthitinA hevAthI temanA pratye keithI aviveka na dAkhavavAmAM Ave evuM lAlananuM namra sUcana che. temanI sAthe paricaya karavAnI IcchA rAkhanArA A dezavAsIo viveka jALavaze ane saujanyanuM pAlana karaze evI lAlananI vinaMti che. sva. vIracaMdabhAInA khAsa ziSya paramaranehI baMdhu voranane A TuMka paricaya janatAne rananI kaMIka paNa jhAMkhI karAvI zakaze te bhAI veranane kaMIka paricaya ApavAne A namra prayAsa saphala thaze. jeTale aMze A prayAsanuM sAphalya thAya teTale aMze lAlananI namra bhAve kRtakRtyatA che ema jaNAvI lAlana saharSa virame che. vAhana
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIyuta caMdulAla vallabhadAsa. zAha-bhAvanagara. janma saM. 196 0 sva. vi. saM. 1990
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ saddagata yuvaka zrI caMdulAla vallabhadAsanI jIvana rUparekhA. kaI snehIjananuM avasAna thAya tyAre mANasane kudaratI rIte kSobha thAya che paNa temA jyAre AzA ApatA nikaTanA svajananuM aNadhAryuM mRtyu thAya che tyAre hRdayane uMDe AghAta lAge che. bhAI caMdulAla valabhadAsanA. bhara yuvAvasthAmAM 30 varSanI vaye thayelA akALa avasAnathI temanA kuTuMbane ane temanA paricayamAM AvelA snehIo ghaNuM du:kha thayuM. saMvata 1960 nA Aso vada 7 semavAranA roja temane janma thayo ane saMvata 1990nA kArataka vada 13 nA roja mRtyu thayuM, e TuMka samayamAM thoDA AyuSyamAM temaNe temanA mAtApitAnI, kuTuMbIonI, mitravarganI temaja vyApArIonI ghaNI cAhanA meLavI. je samAjanA uttama sudhAraka-sevaka thaze tevI samAjamAM AzA ubhI karI; paNa te AzA phaLavAno prasaMga Avyo nahi. temanuM jIvana thoDA samayamAM samApta thayuM ane sarvane dukhada prasaMga ubhe thayo che. - caMdubhAinA janma vakhate temanA pitA zrI valabhadAsa lalubhAinI sthiti sAmAnya hatI. caMdubhAI sAmAnya rIte mAtApitAnA bharapura prema ane kALajI nIce ucharyA. pAMca IgrejI dhoraNa sudhI abhyAsa karyo paNa saMyoganI pratikuLatAne lIdhe vadhAre abhyAsa karI na zakayA. caMdubhAInA janma pachI ja puNyayoge temanA pitAzrInI Arthika sthiti muMbaI vagere dezAvaramAM sArI thaI ane potAnI vRddhAvasthA thavAnI zarUAte ja bhAvanagara potanA vatanamAM AvI kamIzana ejanTanI dukAna karI ane caMdubhAi pitAzrInI sAthe dukAnamAM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ joDAyA. bhAI caMdulAlanI vaya nAnI hovA chatAM temanI caMcaLa ati ane cAlAkIthI vepArImAM paNa gaNanA thavA lAgI. sAthe sAthe temaNe jaina yuvaka maMDaLa vigere sAmAjika saMsthAomAM rasa levAnuM zarU karyuM ane temAM AgaLa paDato bhAga levA lAgyA. saMvata 1978 nI sAlamAM caMdulAlanA lagna vALukaDavALA zeTha narazIdAsa vIracaMdanI putrI tArAlakSmI sAthe karavAmAM AvyA. subhAgye e daMpatI jIvana paNa sukhI ane saMtoSI hatuM. daramyAna suprasiddha zrI jena AtmAnaMda sabhAnA lAIpha membara paNa thayA hatA. bhAI caMdulAle zikSaNa eAchuM lIdhela ane sArI sthitinA hovA chatAM jIvana vyavahAramAM niyamita ane sAdA hatA. temanAmAM saMskAritA hatI, udAratA hatI. teo chupI rIte garIba mANasane sahAya ApatA temaja vidyArthIo prati temane ati prema heI temane egya madada ApavAmAM jarA paNa saMkoca rAkhatAM nahiM. vaLI temanI dhArmika vRtti bahu nirmaLa hAI vAraMvAra tIrthayAtrAe karavAmAM AnaMda mAnatA. khullI havAmAM pharavAne temaja kasarata ane jAtamahenata karavAne temane zekha hato. ATha-dasa mAIla pharavA javuM e ene krama hato. caMdulAlamAM yuvAnIne tanamanATa hato ane navayugane saMdeza temaNe sAMbhaLyuM hata-jhIlyo hato. mahAtmA gAMdhIjInA vicAre temaNe vAMcyA hatA ane tenI asara temanA jIvanamAM spaSTa jaNA AvatI hatI. navayuganI caLavaLa tarapha temanI sakriya sahAnubhUti hatIrASTrIya laData pratye paNa temanI hamadardI hatI. varasothI te zuddha khAdI ja paheratA ane khAdImAM temane aTala zraddhA hatI jethI temanI chellI bimArImAM paNa azakti AvI gaI tyAre sagAo ane snehIonI AgrahabharI sucanA chatAM aMta paNa sudhI khAdI mATe makkama rahyA hatA.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanA sAdA ane saMskArI jIvanathI temaNe premI mitronuM eka nAnuM sarakhuM maMDaLa pitAnI AsapAsa jamAvyuM hatuM ane mine premathI taraboLa karyA hatA. Aje temanA mitre temane saMbhArI hRdayamAM raDe che caMdubhAI jevA ja hasamukhA AnaMdI ane saMskArI mitra vIracaMda kapAsInuM paNa tarUNa avasthAmAM mRtyu thayuM tenI asara caMdubhAI upara ghaNuM thaI hatI. eka cAra varSanI putrI ane eka eka varSane putra mukI teo svargavAsI thayA. chellA varSamAM te temanA pitAzrIne zIrethI vyApAra vagereno lagabhaga badhe bhAra utArI nAkhyo hato. Arogya zarIra hatuM, jIvana saMskArI ane svAzrayI hatuM. jIvanane ba dizAmAM vikAsa thato hato ane khUba saMtoSI ane sukhI lAgatA hatA. paraMtu bhAvi bhAva baLavAna che, manuSyanuM sukha A kALamAM TheTha sudhI eka sarakhuM TakatuM nathI, tema caMdubhAI lAbo vakhata A sukha bhogavI na ja zakyo. saMvata 1989 nA jeTha mAsathI saheja tAva zarU thayo. DuMgara uparathI utarI AvatA pANInuM jharaNuM Akhare moTuM pUra thaI paDaze evI kalpanA prathama keIne te vakhate A tI na. majabUta zarIravALA caMdubhAIe paNa ghaNe vakhata te jIrNa tAvane sAmAnya gaNyo ane thoDA vakhatamAM utarI jaze tema mAnyuM. mAtApitAne ciMtA thaze kema mAnIne cheDA vakhata te vAta paNa chupAvI paraMtu AvuM darda kyAMsudhI chAnuM rakhAya ? upAyo zarU karyA, vADekaTaranI davA zarU karI ane kAMIka rAhata maLI; paraMtu pAcho tAva zarU thayo. davA cAlu hatI ane bahAra khullI havAmAM rahevA gayA paraMtu melerIyA pAcho na hakaDyo ane melerIyAmAMthI TAIphoDa tAva lAga paDyo. kuTuMbIoe, mitroe sAravAra karavAmAM kazI kacAza na rAkhI. nANAM kharcavAmAM paNa pAchuM vALI na joyuM, sArAmAM sArA DokaTaronI davA karI chatAM ArAma na ja thayo. saMvata 1990 nA kArataka vada 13 nA roja Aptavargane bhAre duHkha vacce mukI tene cAlyA gayA. ane eka AzAbharI AzA ApatI jIMdagIno karaNa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMta Avyo. temAM pitAzrI vRddhAvasthAmAM ekanA eka putranA bharayuvAnImAMnA maraNathI bhAre phaTako paDyo. temanI mAtuzrI ne temanI patnIne kArI ghA lAgyo. mitrone khare mitra gaye. samAjano eka ugatajagate AzA Apate yuvAna cAlyo gayo. puSpakaLA khIlyA vagarajagatamAM sugaMdha prasarAvyA pahelAM karamAI gaI. caMdubhAI pAsethI temanA pitAzrI, kuTuMba, snehIo ane samAja ghaNuM AzA rAkhatA, caMdubhAI ghaNuM karI zake tema hatA. ghaNuM karavAnI teone tamannA hatI ane jyAre e badhuM mUrtimaMta thavAne vakhata AvatAM pahelAM eka caLakate tAre asta thaI gaye. manuSya dhAre che kaMi deva banAve che kaMi !!! have temanA kuTuMbIo, snehIonI chevaTe paramAtmA pAse e ja prArthanA hoi zake ke temanA pavitra AtmAne akhaMDa anaMta zAMti prApta thAya !!! ka . - tk .
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha laaa. laalaaN prANI mAtrane sukhI ke duHkhI sthitimAM jIvana priya haiAya che. vizvamAM duHkhanuM astitva zAmATe che ? duHkhamAMthI saMpUrNa rIte mukta kema thavAya ? ane pariNAme sukha kema vadhe ? e badhuM yathAya rIte jANavAnI manuSyanI bhAvanA e dhaMtu mULa che. duHkhane nirmULa karavuM, tenA astitvanA kAraNeAnA AviSkAra karavA ane jIvanane vadhAre sukhamaya banAvavu e dhanu' mukhya kAya che. duHkhathI mukita ane sukhanI vRddhi arthe dhama aneka upAyAnI prarUpaNA kare che. AvA dhArmika upAyeAmAM ahiMsA ( jIvA ne jIvavA donA siddhAnta), satya, nIti, sadAcAra ( citva ), sASavRtti, pitRo pratye sanmAna buddhi ane prabhune mATe AjJAMkitabhAva e sarvasAmAnya che. A dhamAmAM AchA vighnA nathI, paNa dhanI A sa` AjJAonuM pAlana karavuM e teA iSTa ja che. AvA zuddha ane dhArmika jIvananI AvazyakatA mATe kaiMka nizcayAtmaka zraddhAnI apekSA rahe che. pApa-puNya temaja sukha-duHkhanA saMbaMdhamAM dunIAnA dharmonAM maMtavyA ane siddhAntAmAM ghaNA matabheda che. judA judA dharmonAM matabyA ane siddhAntAmAM A pramANe vyApaka dRSTie bhinnatA che. dareka dharmAM pApa ane du:khanAM astitvanAM kAraNeAnu nirAkaraNa kare che jethI oche vatta ke sapUrNa aMze manuSyanAM mananuM samAdhAna thAya che. kAi yALu ane sarvazaktimAna prabhu sRSTine karyAM ane niyAmaka che evA eka dha-siddhAnta pravarte che. anAtmavAdI ane kevaLa jaDavAdane siddhAnta A siddhAntanA eka vaikalpika siddhAnta che. bhautika paramANuonI kriyA ane saMcayathI jIvana ane cetanA niSpanna thAya che ane mRtyu samaye jIvana ane cetanA dehathI chuTAM paDe che evA A nAstikavAdanA siddhAnta che. A banne siddhAntA jemane
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ satiSajanaka na jaNAya temane mATe A pustakamAM eka siddhAntanI rUparekhA doravAmAM AvI che. A siddhAntamAM AtmAnA astitvane asvIkAra thato nathI. jagatanA kartA tarIke kAine gaNavAnI mAnyatAne paNa A siddhAntamAM sthAna nathI. dharmanuM A maMtavya dareka vyakitane pitAnAM bhAvine prabhu banAve che. jIva mAtrane tethI amaratvanI anerI AzAne bhAva pradIpta thAya che. A jIvanamAM temaja have pachInAM ( AmuSmika) jIvanamAM zAzvata sukhanI prApti arthe Avazyaka sAdhana tarike aMtima pUrNatA prApta thatAM sudhI nIti ane sadAcArayukta jIvanane AgrahapUrvaka nirdeza kare che. dharmanI ja mAnyatAoe ApaNAmAM zarUAtathI ja ghara ghAlyuM hoya che. te mAnyatAo cokkasa saMyogamAM chevaTa sudhI TakI rahe che. AzaMkAvRtti, guNadoSanI parIkSA ane punarvidhAna-bhAvane abhAve janmathI jaDa ghAlI beselAM dhArmika maMtavyamAM pheraphAra thavo muzkela che. vivekabuddhine vikAsa thatAM navA maMtavyo jUnAM maMtavyonuM sthAna le che. guNadoSanuM parIkSaNa AdivRttine kAraNe vivekavRttine uddabhava yathAyogya rIte thatAM game tevI zraddhA DolAyamAna thAya che. "ApaNe konI upara zraddhA rAkhavI joIe? dazya ane adazya jIva mAtramAM konI AjJAne satya tarIke mAnavI?" evA evA prazna upasthita thAya che. prabhunI AjJAne mAnya rAkhavI joIe evo praznano ApaNo javAba heya te savAla uThe che keH "prabhunI viziSTatAo kaI kaI che ? e viziSTatAo evI che ke jethI prabhunI AjJA ja satya hovAnuM ApaNe jANuM ke mAnI zakIe ! " je A sarva viziSTatAo saMbaMdhI ApaNane kaMipaNa jJAna na heya to keI Apakhuda ane julmI smRtikAra (dharma-niyamanA praNetA) nI AjJAmAM ApaNe zraddhA rAkhIe evuM paNa kadAca zakya che. tAtparya eke-jJAna e ja dharmabaMdhanuM ekamAtra niSpatti-sthAna che. AthI lekhita, maukhika ke prerita baMdhamAM jJAna sarvathA Avazyaka che. duniyAnI koIpaNa
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattA satyajJAnavinA satya bodha na ja ApI zake. krodha, irSyA ane bIjA vikArenA mohaka tatvothI je jJAna saMpUrNa mukta thayuM hoya te ja jJAna satya che, evI jainadarzananI mAnyatA che. je sadAcAra mArganAM sevanathI zAzvata mokSa-sukhanI prApti thAya che te mArgane nirdeza sarva ja karI zake evuM jainadharmanuM vidhAna che. mahatpAdaka tattanuM astitva heya tyAM sudhI koIne paNa sarvapaNAnI prApti azakaya che evuM jainadharmanuM spaSTa maMtavya che. jenA AdhyAtmika parama purUSa sarvajJa hovAnuM temaja teo sarve prakAranA doSo ane vikArothI mukta hevAnuM manAya che, jena dharmazA A sarvajJa mahApurUSonA jIvana ane bedhanA aitihAsika vRttAnto rUpa gaNAya che. e dharmazAstromAMthI ja jaina siddhAntanI prarUpaNa thayela che. jaina ahaMtoe duniyA upara manuSya tarIke jIvana vyatIta karyuM hatuM. AthI nIcenA dharma-maMtavyanuM mULa (Adya kAraNo ApaNane maLI rahe che. jainadharmanA siddhAntonA ugamanA praznano vicAra na karIe to paNa e siddhAnto pitAnA guNe karIne TakI zake che. teo svayameva AzvAsanajanaka ane saMtoSadAyI che. temanAthI AtmAnuM aniSTathI rakSaNa thAya che, hadayane Avazyaka vastuo ke sAdhane upalabdha thaI zake che. buddhinI kAramI karsaTImAMthI pasAra thatAM A siddhAntane leza paNa AMca AvatI nathI. koI paNa vyakitane tethI svAtaMtrya-mukti maLe che. jaina siddhAntAmAM koI AjJAone sthAna nathI. siddhAntonAM pAlanamAM keIprakAranA Adeze mAnya karavAnuM nathI. jaina dharma eTale naitika ane AdhyAtmika utkRSTatAnuM svIkRta dhyeya saphaLa thAya e rIte pitAnuM jIvana sarvocca sthitie laI javAnuM eka parama kArya che. jaina maMtavyo jIvananA A utkRSTa AdarzanuM nirUpaNa kare che. anaMta kALamAM bhAvI jIvananI draSTie temaja anya jIvAtmAo sAthe saMbaMdhanI draSTie, manuSyane A siddhAMte gaMbhIrapaNe vicAravA ane amalamAM mUkavA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya che. pitAnI temaja bIjAonI duHkhathI mukti thAya ane sA keine sukha kema vadhe enuM A siddhAMtamAM nidarzana thAya che. jenadharmanA siddhAnta A pramANe e prakAranuM tattvajJAna ja nathI, e siddhAMta avazyameva eka dharmarUpa che. " ahiMsA e jainadharmane mudrAlekha ke senerI siddhAnta (niyama) hevAthI ane jenadharmanA siddhAntonuM AkhuM caNatara prema-dayA upara thayeluM hovAthI e siddhA nto ucca pratinA hadaya-dharmarUpa che. Apatti kALe ke mRtyu-samaye jethI kharUM AzvAsana ane cittanI zAnti maLI rahe che evI eka ja vastu te dharma che. dharmanuM satya, tenA keI anuyAyI heya ke na hoya to paNa te satya rUpe ja rahe che. anuyAyIone abhAve dharmanAM satyanuM satya jatuM rahetuM nathI. dharmanuM satya vartamAnamAM paNa satya rUpe kAyama ja che. (mI. harabaTavArana.) je * : ;i , , [, ET ma - 131
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta mA eN zrI pArzvanAthAna jamA - gara kAnuM : prathama khaMDa. prakaraNa paheluM. viSaya vibhAge. - jIvananA praznanuM jainadharma kevuM nirAkaraNa karyuM ja che e ApaNe eka viSaya che. jIvanane prazna 10 eTale sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke- "ApaNe ane vizvamAMnA bIjA sarva prANIo dara eka dRSTie vicAratAM utpatti rahita chIe. ApaNe badhA svayaMbhU (svayameva utpatti thaI hoya evA jI) ane amara chIe. dareka jIvAtmA ekamekathI linna che ane dareka jIvamAM lAgaNI temaja cetanA hoya che. pratyeka jIvanI pitAnI svarUpatAne kadApi nAza thata niversiAtA===ANIvaE OCHAFNARFAERNARDI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. mmmmmmm nathI. keIpaNa jIvanI svarUpatA keI kALe guma ke adazya thatI nathI. ApaNAmAM dareka jIvAtmA potAnA vartana mATe bIjAone javAbadAra che. ApaNe ajJAna, duHkhI ke nirbaLa hoIe, nirdhatA prApta thaI hoya--e badhuM kaI paNa aze hoya-tenuM kAraNa ApaNuM karmo ja che. e karmothI ApaNane vibhAvadazA pariName che. AtmAnAM sAhajika jJAna, sukha, prema, dayA, baLa ane prajJAvRttine aMtarAya naDe che. janma thayA pachI ane janmapUrve anaMta bhUtakALamAM ApaNe karmane je saMcaya karyo hoya tenAM pari|marUpe duHkha, ajJAna Adi anubhavIe chIe. A karma- zakti sUkSma ane adazya hovA chatAM vastutaH te pudgalakArmaNa padArtha che. pudgalanAM AkarSaNa ane saMcayathI ApaNe anukrame AzravanI prApti ane baMdhanI pariNati karIe chIe." jyAM sudhI karmonI nirjarA na thAya ane saMvarathI ApaNe mukta na thaIe tyAMsudhI A prakAranuM bInakudaratI jIvana cAlu rahe che. ApaNe vivekabuddhi ane aMtaranAdanuM svarUpa evuM hoya che ke kharA kalyANa-paMthathI ApaNe dUra rahIe chIe. ApaNe aneka prakAranI asatya preraNuo ane Aveza-vRttiothI taNAIe chIe. kharI preraNAone amalamAM mUkavAnuM ApaNane mana thatuM nathI. vivekabuddhine durupayoga karIne satya vastune beTI mAnIe chIe. A sthitimAM karmanI baLavAna sattAnuM ApaNI upara adhirAjya cAle che. karmanuM zAsana A pramANe svayameva
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvananA praznanuM nirAkaraNa. niraMtara cAlI rahyuM hoya tyAre cittanI zAnita zakya nathI. kharekhara sadAcArI jIvana sivAya cittanI zakti saMbhavI zake ja nahi. cittanI kharI zAnti sadAcArI jIvana sAthe saMkaLAyelI-otaprota thayelI hoya che, ane jyAM sudhI karmathI mukti na thAya tyAM sudhI mokSasukhanuM kudaratI jIvana-aMtima vizuddha dazA prApta na ja thAya. karmathI mekSanI prAptimAM kaI zraddhA rAkhatuM hoya to te prakAranI zraddhAne eka prakAranI ga5 karatAM vizeSa mahatva na ja ApI zakAya. lekhakanI mAnyatA anusAra jaina ahaM tene A parama be dha che. e parama pavitra baMdhane game te dRSTie vicAra karatAM pApa puNya ane amara jIvananA saMbaMdhamAM e bodha mUrtimaMta buddhiyukta siddhAnta che ema huM mAnuM chuM. vizuddha sthitimAMthI ApaNuM adhaHpatana thayuM che e vicAra jaina dharma pramANe mAnya nathI. aMtima zuddha dazAmAMthI adhaHpatana saMbhavita nathI. evuM adhaHpatana saMbhavita hoya te sadAcArI ane tapayukta jIvanathI temaja mAnasika ane naitika saMyamanA pratApathI zAzvata sukha prApta thaze evI khAtrI ApI zakAtI nathI. vaLI vizuddha sthitimAM keIpaNa prakAranI azuddhi hotI nathI. AthI kaI paNa azuddhine abhAve adhaHpatana kema saMbhavI zake? azuddhi ja na hoya ane bIjI koI vastu anya jIne duHkhI karavA ke jIva-ghAta karavAnI sthitimAM ApaNane mUke e taddana azakya che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie janadharma. ApaNA viSayanuM kaMIka sAmAnya nirUpaNa A pramANe karyA pachI ApaNe have prastuta viSayane vibhAgavAra vicAra karIe. ApaNuM viSayanA kudaratI cAra vibhAgo che ane te nIce pramANe che - (1) vizva. (2) manuSyanI sadya vastusthiti. (3) manuSyanuM zakya utkRSTa bhAvI. (4) manuSyanAM sarvocca dhyeyanI siddhinA upAye. uparokta cAre vibhAganA saMbaMdhamAM kaMIka vistArapUrvaka vivecana A pachInA prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMDa bIjo. *EW nAmanA prakaraNa bIjuM : vizva. satyavastu. ( sat ) > vizva e eka mAtra satya vastu che. 'satya vastu e zabdanA ghaNA ardhAM che. satya vastu te (eka arthamAM) dravya kahevAya che. A ja arthamAM ApaNe ' satya vastu zabdanA artha atre samajavAnA che. AkhuMce vizva caiAthI paripUrNa che. vizvadrabyAnu vizva che. AthI vizva eTale vizvamAMnI dareka vastu ane jIvA ema samajavuM. dRzya ke adRzya, spaSTa ke aspaSTa, jaDa ke cetana je kaI vizva upara che e sarva vizva' che. vizvanA A bhAvArtha che. 6 jo vizvane varttamAna, bhUta ane bhaviSyamAM samagrarUpe gaNavAmAM Ave teA tenuM samarthaka mAtra eka ja dRSTAnta che. vizva sivAya trIjI kAi satya vastu nathI. satyathI para vastu satya hAI zake nahi. je vastu satya nathI te asatya-kAlpanika vastu che. eka asatya matanya sivAya khIjI kAI rIte asatya astitva zakya ja nathI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. vizva sivAya bIjI kaI satya vastu nathI ema tarkabuddhithI mAnanArAone keTalIka bAbate samajavAvicAravAnI rahe che. "zUnyatA astitva rahita sarva kaMI e zabdonA artha temaNe barAbara samajavAnI jarUra che. vizva e satya dravya yukta vizva che, e vastu mAnya thAya te pachI tenA keI nAnA-moTA vibhAganuM saMpUrNa astitva azakya thaI paDe che. samagra vizvanuM saMpUrNa anastitva jema azakaya che tema tenA keI paNa bhAganuM anastitva paNa azakya che. samasta vizva ke tenA koIpaNa aMzanuM astitva thAya, khAlI "zUnya" rahe ema kadApi banI zake nahi. tamAme sRSTio, svargo, nake ane jIvanAM bIjAM nivAsasthAnone parivRtta thaIne cAre bAjue je anaMta vizALa avakAza che te sAmAnya rIte mAnavAmAM Ave che evI "khAlI jagyA" nathI. avakAza e kaMI vastu che. AthI khAlI zUnyatAne khyAla cheTe che. e khyAlamAM, astitvasaMpanna vastuonuM ajJAna vidyamAna thAya che. vizvane samagrarUpe gaNatAM temAM ApaNe paNa samAveza karavo ja joIe. ApaNe potAno ja vicAra karatAM vizvanA bAkInA bhAgane ApaNe avarodha karIe chIe. vizvanA zeSa bhAgane vicAra karatAM ApaNe potAnI jAta bAkAta thAya che. A pramANe eka vicAra karatAM bIjAnuM niHsAraNa (bahiSkaraNa) thAya che. vizvane samagra svarUpe gaNatAM te A rIte be vibhAganuM baneluM che. ApaNe pote ane vizvane
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyavastu. ( sat ) 13 zeSa bhAga e ane bhAgeA anyAanya avarodhaka che. vizvanA A aneaMze vaccenA paraspara avarAdhaka saMbaMdhanI dRSTie ekanAM astitvamAM khIjAnu' anastitva che ema spaSTa rIte pratIta thAya che. chevaTanI bhUmikArUpa jJAna prApta thatAM sudhI vizvanA zeSa bhAga pAte ja che athavA te pAte ja vizvanA zeSa bhAga che evu' pratyakSapaNe kAI jANatuM ke mAnatu nathI. kharU jJAna prApta na thAya tyAM sudhI AveA bhAva vastutaH kAine pariNata thatA nathI. Ama chatAM peAtAno vizva sAthe ane vizvano peAtAnI sAthe sabadha che eTalu te sava kAi jANe che ane satyapaNe mAne che. tAtparyaM e ke-peAtAnAM anastitvanA vicAra karavA eTale peAtAthI para rahelAM bAkInAM vizvanA vicAra karavA. peAte jyAM hAya tyAM ja peAtAnuM astitva hovA chatAM A dRSTie manuSyane peAtAnuM anastitva mAluma paDe che. AthI 'anastitva'nA artha kAi paNa sthaLe ' saMpUrNa anastitva 'evA kAi kare to te taddana khoTA che. anastitva eTale 'astitvanu' khaMdha paDavuM" ke 'saMpUrNa vinAza' ema saMbhavI zake nahi. paraspara saMbaMdhavALA chatAM eka bIjAnA avarodhaka aMzeAthI anela A vizvane samagrarUpe gaNatAM (eka vyakti--samUha rUpe nahi) te astitva dharAvatI dareka vastuonuM vizva che; arthAt e vizva vizva peAte ja che. e vizva je kaMi nathI evI vastuonu -kaMi bIjI vastuonu vizva paNu che. vizvanA paraspara avarodhaka aMze eka ja che
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. ane te eka ja rahe che. vizva e A aMzenuM eka ja vizva che. te A banne prakAranA aMzathI sadAkALa paripUrNa rahe che. e aMzenAM parimANamAM parivartana thatuM nathI. "vizvanuM astitva ane "astitva' e zabda yathArtha ane nizcita svarUpayukta sarvavyApaka vizvanuM eka ja prakAranuM citra daSTi samIpa khaDuM kare che. vizvane samagra svarUpe gaNavAmAM Ave te astitva ane astitva eka ja che, evuM jagamazahura sipha hegale potAnAM tarka-zAstra viSayaka graMthamAM siddha karyuM che. vizvanuM anastitva eTale saMpUrNa anastitva ke "khAlI zUnyatA e che khyAla ApaNAmAM AvI gayela che. A khoTA khyAlane laIne vizvanAM astitva ane anastitva vaccenuM mAnasika daSTie raheluM sAmya yathArtha rUpamAM ApaNe samajI zakatA nathI. AthI e sAmya egya daSTibinduthI samajI levAnI jarUra che. dravyanA prakAra vizva eka satya vastu che, paNa te eka sajAtIya dravya nathI. ApaNI jAti [jAtathI para vizvanA bhAgamAM jaDa vastuo temaja ApaNu jevA cetanAyukta mAluma paDe che. vaLI padArthonI gati ane sthiratAnA kAraNarUpa avakAza, samaya ane anya vastuonuM paNa ApaNane bhAna thAya che. dhArmika siddhAntone vastutaH cetana prANIo sAthe ja
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ satyavastu (sata ) - 15 lAgevaLage che. AthI ApaNe vizvanA sarala bhAgo ja pADIe. e bhAge nIce mujaba paDI zake - dravya cetanavaMta [jIva) cetanarahita [ajIva) cetanArahita ka -jaDa padArthonA vibhAga have pachI karIzuM. je dravyathI prANIomAM caitanya gaNAya che ane je dravyane pariNAme aMtarabuddhi, sAvadhAnatA, sukha-duHkhanI lAgaNI vigere pariName che. tenAM astitvano svIkAra vijJAnazAstra sAmAnya rIte karatuM nathI. AthI e dravyanAM astitva mATe kaMIka pramANa Avazyaka che. dareka pramANane udbhava kaI svayaMsiddha vastumAMthI thAya che. svayaMsiddha bAbatone kapAye pUrAvAnI jarUra rahetI nathI. cetanAyukta dravyanuM astitva je satya vastuthI siddha thaI zake che te ja satya vastuthI jaDa vastumAM gati nathI ema sAbIta thAya che. jaDa padArthonI gatimAM game tevuM AMdelana hoya paNa tethI temAM cetana che ema kahI zakAya nahIM. snAyuonuM kaMpana ke mastiSkanA aNuonuM adelana emAM game tevI gati hoya to te vastutaH cetananuM kAraNa che. jaDa vastunAM AMdolana temaja jaDa vastunI koIpaNa kiyA karatAM svarUpa ane pramANunI dRSTie cetanA vibhinna che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma A satya vastunuM jJAna na hoya teNe jaDa padArthanI gati ane cetanAnA kAryanA dRSTAMtenI vicArAtmaka dRSTie tulanA karavI, jethI A vastu barAbara samajI zakAze. eka dAkhalo laIe. ghaDIyALanuM lolaka I manuSya calAve ane lelaka enI meLe cAle e banne upalaka dRSTie eka ja kiyA lAge che. kharI rIte jotAM ane kriyAmAM bheda cheH paheluM kArya cetananuM kArya che, bIjI jaDa vastunI kriyA che. pahelA kAryamAM cetananI sAvadhAnI che, bIjAmAM jaDa padArthanuM AMdolana che. je A banne dRSTAntanI vicArapura sara tulanA karavAmAM Ave te banne satya vastuonA prakAra ekamekathI bhinna che ema dekhI-samajI zakAze. mastiSkanA aNuonuM AMdolana nIrakhI zakavAnuM saMpUrNa parijJAna hoya te ApaNI e nirIkSaNa zaktinuM kArya ane ANuonI gatinuM kArya e banne jUdAM judAM kAryo che e spaSTa bhAsa thaze. aNuonuM AMdolana eka prakAranI kriyA che, e AMdolana samaye ja cAlatuM cetanAnuM kArya eka judA ja svarUpanI kyiA che. lelakanuM halanacalana ane paramANuonuM AMdolana e bane anukrame lelaka ane paramANuonI kriyA che. A kriyAo saMbaMdhI ApaNuM jJAna [ke cetanA] lelaka ke paramANuomAM nathI. cetanA eka guNa che. guNanuM astitva dravyathI para hetuM nathI. AthI jaDa vastune gatimAna karatAM paNa tethI judAM evAM koI dravyanuM astitva siddha thAya che. svayaM kriyAzIla ane lAgaNIpradhAna A cetanA dravya aspaSTa
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetanavaMta prANIonA guNo. ane adazya che; paNa tenAM astitvanAM cinho bIjI vastuomAM mAluma paDe che. tenAM astitvano sAkSAtkAra jAte paNa thaI zake che. dareka prANa svayaMjhiyAzIlatA, jJAnazakita, vividha prakAranI vRttio Adine anubhava kare ja che. manuSya, pazu, paMkhIo, nizAcare temaja deve e badhAM cetana prANIo che. e sarvamAM draSTigocaratA, jJAnazakti, sparzayatA, gati, svayaM kriyAzIlatA temaja vRttiprAdhAnya mAluma paDe che ke kalpanIya che? A sarva guNonA nIce mujaba be bhAga thaI zake - (1) draSTigocaratA, sparzayatA ane gati. (2) svayaM kriyAzIlatA, jJAnazakti ane vRtti. uparokata 6 guNe paikI chevaTanA traNa guNone AvirbhAva acetana-jaDa vastumAM thatuM nathI. cetana prANIo AtmA ane zarIrarUpa bhinna prakAranAM dravyanAM mizrita dravya che ema AthI siddha thAya che. zarIra e paramANuone vizALa samUha hovAthI eka vastu-padArtha che. zarIramAM paramANuo Ave che ne jAya che. AtmA eka sajAtIya dravya che. te kaI vividha prakAranA aMze-dravyathI banela mizra dravya nathI. enA kaI bhAga paDI zakatA nathI. AtmAnA guNe zarIranA paramANuo mAphaka jatA-AvatA nathI. vaLI AtmA svayameva zAzvata che. tenI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma koI kALe utpatti thatI nathI. eka AtmA bIjA AtmAmAM kadApi otapreta thatuM nathI. vRttio, jJAnazakita ane svayaMkriyAzIlatAne samUha temaja e traNe guNenA paryAya maLIne eka vibhinna-vyaktigata AtmA bane che. dareka AtmasamUha AvA paryAyayukta anya Atma-samUhathI vibhinna che. AtmAnA A guNe amizra che. temanuM nirasana thatuM nathI. teo eka bIjAthI chuTA paDatA nathI. Asakti (saMlagnatA) nA aMzanI draSTie temanAmAM parivartana thatuM nathI. mAtra paryAye rUpe ja temanAmAM avirata parivartana thatuM rahe che. " manuSya, de Adi svarUpe jIva-dravyanA uparokta daSTAnta jIvanI avizuddha dazAnA che. azuddha AtmAomAM dazya ane sparzavedya jaDa vastuo atyaMta sUkSma rIte sAhajika adrazya AtmA sAthe saMlagna bane che. keI raMga ke raMgIna padArtha nAkhavAthI pANI jema raMgIna bane che te pramANe jaDa vastuonA karmanA saMgathI AtmA eka daSTie vicAratAM dazya bane che. zuddha pANI jema raMga rahita che tema AtmA vizuddha dazAmAM adazya che. A pramANe AtmArUpI prathama dravyanuM astitva siddha thAya che. AtmA keI vyaktigata virATa svarUpayukata ane sarvavyApI AtmA nathI. Atmadravya e anya anya bhinnabhinna avarodhaka AtmAone samUha che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ acetana dravya-jaDa padArtho. have ApaNe acetana dravyanA vibhAgone vicAra karIe. acetana dravya jaDatA-acetanatA e nIcenI satya vastuonI sarvasAmAnya viziSTatA che. je satya vastuo jaDa che tenA pAMca prakAra che. e prakAre A rahyA - (1) jaDa vastuo-padArtho (pudgalAstikAya) (2) avakAza (AkAzAstikAya) (3) gatine AlaMbanarUpa sUrama padArtha (dharmAstikAya) (4) gatine avarodhaka ane virAma ne AlaMbanarUpa anya sUkSma padArtha (adharmAstikAya) (5) samaya (kALa) samayane lAkSaNika ke AlaMkArika arthamAM ja dravya kahevAya che. uparokata pAMce acetana dravyamAM vRttio, jJAnazakti AdinuM astitva nathI. jaDa padArtho padArthavijJAnazAstra ane rasAyaNazAstramAMthI jaDa vastuo saMbaMdhI sAruM jJAna maLI zake che. padArthone aMtima laghutama (nAnAmAM nAne) avibhAjya aMza jene paramANu kahe che te atre dravya tarIke sthAna bhegave che. padArtha mAtra paramANuonA bane che. paramANu bIjI koI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama . vastu ke zaiAthI manatA nathI. paramANu e nAnAmAM nAnA avibhAjya aMza che. jainAnI mAnyatA mujakha paramANu atyaMta sUkSma che. Adhunika rasAyaNazAstramAM paramANuo saMbaMdhI je prakAza pADavAmAM AvyA che te jotAM tenAM karatAM jaina darzana mujaba paramANue sUkSmatara che. Adhunika vijJAne mAnI lIdhela paramANumAM jaina darzanathI svIkRta thatA paramANu karatAM sthUlatA vizeSa che. Adhunika vijJAnanA paramANumAM jaina draSTie vicAratAM paramANuonI saMkhyA anata hAya che, eTale ke jaina darzanathI vicAratAM AdhunikavijJAne mAnela paramANu e chevaTanA avibhAjya aMza nathI ja. dharmAstikAya ane adharmAstikAya (be sUkSma dravyA.) upara je sUkSma dravyAno ullekha karavAmAM Avye che te jaina dRSTibinduthI jotAM koi sthULa padArtha nathI. sthULa padArtha mAtrane aneka guNA hoya che. padArthAM vacce vividha prakAranA saMbadha paNa hoya che. dharmAstikAya ane adharmAstikAya je banne sUkSma jyeA che temAM sthULa padArthanA koI guNu nathI. saMkha`dha ke anvayanI draSTithI vicAratAM paNa A banne jye koi sthULa padArtha nathI ema kahI zakAya.* jaina filmaphI ja A banne TranyAnA svIkAra kare che. gatimAna vastuo ane prANIonI gati ane sthira thatA padArthoM ane prANIonAM sthamAM te *Asiatic Quarterly, July 1900, Pp 148,
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ avakAza-samaya-dravyanI vyAkhyA. anukrame saMlagna kAraNaheturUpa hoya che. padArtho ane prANIonI gati tathA svairya mATe A hetuonI anivArya AvazyaktA che. avakAza avakAza e bIjA dravyane pitAnI aMdara samAvAnuM kArya kare che. tene kaI pUraka vastunI jarUra rahetI nathI. avakAzanuM svarUpa evuM che ke pUraka vastunI jarUra ja na rahe. avakAza e satya vastu che, paNa te padArtha (pudgala) nathI. samaya samaya e bIjAM pAMca dravya mAphaka avibhAjya ane aviccheda aMzene samUha nathI. mAtra anukULatAne khAtara ja samayane dravya kahevAya che. vastutaH te dravya kalpanAtmaka che. samayathI kaI vastu ke prANImAM thatAM parivartana (paryAya) thI ApaNe je te vastu ke prANanI prathamatA ke uttaratA jANI zakIe chIe. AvuM parivartana bIjA sarva padArtho (ka) ne sarvasAmAnya che. samaya A pramANe kharI rIte padArthanI judI judI sthitione kALa che. dravyanI vyAkhyA je je bhinna bhinna dravyanuM vizva baneluM che tene vicAra karyA pachI have ApaNe dravyanI vyAkhyA upara AvIe. dravyanI A vyAkhyA evI hovI joIe ke
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ N vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma temAM indriothI dazya temaja sparzavedya padArtho (jaDa vastuo) ane IndriothI aya AdhyAtmika dravya (AtmA) ne paNa samAveza thaI zake. dareka padArthonI cAra judI judI rIte nirIkSA thaI zake. AthI A cAre draSTibinduthI dravyanI vyAkhyA ApavI yukta che. dravyanI A rIte vyAkhyA ApavI e yathArtha rIte zakya nathI, mAtra vicAranI draSTie ja te zakya che. vyAkhyA pahelI-samaya, avakAza ane paryAnuM jUnAdhikatava (bhinnabhAvI jemAM ekatra rIte saMlagna bane che tene dravya kahe che. vastunAM zAzvata svarUpanAM draSTibindu (dravyArthika naya) thI A vyAkhyA ApavAmAM AvI che. kaI paNa padArthanA samUhanA paramANuo (laghutama aMze) nI saMkhyA paratve matabheda hovA chatAM padArthanA samUhamAM te ekatA prarvate che. dAkhalA tarIke-cetanA yukta vyaktionuM paraspara sAmya hotuM nathI, Ama chatAM e sarvamAM Atmatvane je samUha che te eka ja dravya che. vyAkhyA bIjI-dravya e guNe ane paryAnuM adhikaraNa che. vastunI sthiti eTale tenAM parivartamAna svarUpa (paryAyArthika naya) nAM draSTibinduthI A vyAkhyA ghaTAvI zakAya.guNe pheraphAra vinA kAyama rahI dravya sAthe saMlagna rahe che. paryAye eka pachI eka thayA kare che. mATInA amuka aMzane sarvadA AkAra te heya che, paNa e AkAra haMmezA eka ja hetuM nathI. mATIne e aMza kadApi
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ avakAza-samaya-dravyanI vyAkhyA. 23 AkAra rahita banato nathI. AkAra e nizcita guNa che. te kaI vAra goLa te kaI vAra cerasa paNa hoI zake. AkAranA e paryAya che. vyAkhyA trIjI-utpatti, vinAza ane pravatA e guNe jemAM che te dravya che. pUrvokta be dRSTibinduo ekatra karatAM A vyAkhyA niSpanna thAya che. astitvanI navIna rItane ubhava thatAM tenI pUrvanI avasthAne nAza thAya che; dravya mAtra kAyama rahe che. eka gharane nAza thatAM kacarAne Dhaga utpanna thAya che (astitvamAM Ave che) paNa gharanI ITa vigere te te ja rahe che. dravyane nAza thatuM nathI ke tenI utpatti paNa nathI thatI. dravyanAM astitvanI judI judI rItio ja udbhave che ane e rItione ja nAza hoI zake che. dravyanA vibhAge vaccenA paraspara saMbaMdhanI utpattio thAya che ke e saMbaMdhane nAza paNa thAya che. chellA draSTAtamAM A vastu 25STatAthI mAluma paDI zake che. - vyAkhyA ethI khAsa kArya kare te dravya e dravyanI cothI vyAkhyA che. A vyAkhyA eka sAmAnya draSTibindu che. khAsa dravyane ja te lAgu paDI zake che. " dravyanI uparokta dareka vyAkhyA AtmA (AdhyAtmika A daSTAnta satya che. ene ulaTAvavAthI banatuM draSTAnta paNa satya che. ulaTAveluM draSTAnta A pramANe heyaH kacarAne Dhaga utpanna thatAM gharane nAza thAya che."
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma, dravya) temaja dareka jaDa vastuone lAgu paDI zake che. have ApaNe dravyanA svarUpane vicAra karIe. dravyanAM svarUpe tamAma dravyamAM be prakAranAM svarUpa mAlama paDe che. astitva dharAvatI koI paNa guNadharma-viziSTa ane satya vastu (ke prANI) nI vicAraNe sAmAnya ke viziSTa rIte ja thaI zake. A chellAM kathanane sAra e che ke, eka vastuonAM svarUpa bIjI vastuonI draSTie sarvasAmAnya hoya che. vastuone A sAmAnya svabhAva che. e uparAMta pratyeka vastune pitAnuM khAsa svarUpa (vizeSa svabhAva) paNa hoya che. dA. ta. A pustaka bIjI jaDa vastuonI mAphaka eka jaDa padArtha che. Ama pustaka ane bIjI bhautika vastuonuM, jaDatAnI draSTie sAmAnya svarUpa che e uparAMta pustaka e kAgaLa rUpe eka viziSTa dravya che. pustakanuM A rIte viziSTa svarUpa che. "phakata padArtha kaI vastu ke dravya ja' ema sAmAnya rIte jaina siddhAMta anusAra belI zakAya nahi. jaina siddhAntamAM A zabdane sAmAnya rIte sthAna nathI. AnuM kAraNa e che ke jyAM jyAM jaDa padArtha (pudgala) che tyAM tyAM e padArtha amuka prakArane te che ja. dA. ta. kAgaLakAgaLa te kAgaLa che, te patthara hoI zake nahi. vaLI jyAM jyAM dravya che tyAM tyAM e dravya amuka prakAranuM hoya che ema paNa kharuM. puddagala amuka prakAranuM dravya che ane e rIte A maMtavyanuM samarthana thAya che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyanAM svarUpe. 5 dravyanAM sAmAnya svarUpo paikI eka astitva ane bIju jJeyatva (prameyatva) che. kAnTanI phIssuphImAM dravyanAM prameyatva-svarUpane sthAna ja nathI ane e rIte kAnTanu tattvajJAna jaina darzanathI juduM paDe che. drazyamAM prameyatva che-- vastue jJeya che ema jaina dharma mAne che. dravyanAM sAmAnya svarUpe zAzvata svarUpAnu pRthakkaraNa thai zake nahi. badhA sAmAnya svarUpe nIce pramANe cheH (1) zAzvatapaNuM, anutpAdyatA ane avinAzitA nitya sAmAnya svabhAva) dravyanAM A svarUpe eka arthamAM ja ghaTAvI zakAya che. temanA ekathI vadhAre arthAM ghaTAvI zakAtA nathI. che. sAmAnya dravyAnAM sa (2) vinAzitA (anitya sAmAnya svabhAva) dA. ta. suvarNanA vIMTIrUpe nAza thAya che, paNa te kAi vasturUpe (sAnA rUpe) kAi sthaLe sadAkALa che ja. vIMTInA nAzamAM bIjo nAzavALA artha ghaTAvatAM dravyanA vinAza pariName che. dravyanI vinAzitAnuM svarUpa ghaTAvI zakAya che. (3) ekatA (ekatva) (4) anekatA (anekatva) (5) bhedatva (paraspara bhinnatA) (abhinnatA) (6) abhedya sarvajJatAnI draSTie vastunAM anata che. sAmAnya svarUpeTM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadha. dravyanAM viziSTa svarUpeAmAM cetanA paNa che. cetanA e cetana dravya (jIva) nuM lAkSaNika rUpa che. AkAra hAvA e khInuM viziSTa svarUpa che ane te pudgalanI eka viziSTatA che. A ja pramANe bIjI vastune samAvavIdhAraNa karavI e avakAzanuM viziSTa svarUpa che. sarvasatvanI draSTie vicAratAM dravyanAM viziSTa svarUpe, tenA sAmAnya svarUpAnI mAphaka anaMta che. 26 dareka vastune Ama peAtAnAM viziSTa temaja bIjI vastuo jevAM sAmAnya svarUpo hoya che. have ApaNe dravyane jANavAnI rIteA ke dravyanA nayA viSe vicAra karIe. jJAta vastumAMthI ajJAta vastu pratye prayANu karavuM e tattvajJAnanA eka pradeza che.* jaina tattvajJAnanI zailI, vicAraNA pRthakkaraNa ane sacaigIkaraNanI che. pRthakkaraNa bhAva--agAu mananI je dazA vate che tenu nAma vicAraNA. vicAraNAnI dazA sauthI pUrvagAmI che. temAM kAi vastu ke bhAvanuM anizcita paNa anubhavasiddha jJAna eka judA ja viSaya tarIke thAya che. A dazA pachI pRthakkaraNu bhAva upayukta bane che. vizvanI satya vastu sAthe ekatA e ja kharI vicAraNA evu ghaNA tattvajJAnIAnuM maMtavya che. pRthakkaraNa bhAva eTale mULatattvazodhananA upayAga vicAraNAnI dazA khAda atyaMta Avazyaka che. * ezIyATIka kavAlI, julAI 1900, pRSTha 142; tattvArthIdhigama sUtra 1-15; jana ek jana orIyenTala seAsAyaTI, velyuma 60 pR4 295.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ~ vastunA dRSTibinduonI vicAraNuM. ra7 - ~ ~-~~-~ -~~ ~~ ~~ mULatattva zudhananuM kArya vicAraNA pachI zarU thAya che. mULatattvazodhana eTale ya vastunA vibhAge, ta, guNe ke draSTibinduonuM pRthakkaraNe. saMyegIkaraNa e sarvathI chelluM che. temAM vicAraNA ane pRthakkaraNathI prApta karela anizcita jJAnamAM vizeSa tattvanuM zodhana thaI vividha prakAranA draSTibinduothI saMbaMdhacukata ekatA thAya che. - have vastunI vividha draSTie vicAraNA (nayavAda) zarU thAya che. vastunA daSTibinduonI vicAraNA. vastunA draSTibinduonI vicAraNA eTale vastune jANavAnI judI judI rIte. A viSaya pharsTa prInasipalsa opha dhI jaina philasophI nAmanA paM. eca. ela. jhaverIkRta pustakamAM kaMIka vistArathI ApavAmAM AvyuM che. majakura pustakanuM mUlya 1 zIlIMga 4 pensa che ane te jaina pablIzIMga hAusa ( ArAha, yu.pI.) kelyujhAka kaMpanI (laMDana) mAMthI upalabdha thaI zake che. kaI vastu ke bhAvanuM pRthakkaraNa karavAmAM tenA vividha draSTibinduonI vicAraNA thAya che. eka vastunA asaMkhya guNe paikI eka ja guNane vicAra karatAM bAkInA guNene asvIkAra na ja
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 vijJAna ane tatvajJAnanI dRSTie jainadharma. thaI zake. vastunI draSTibinduonAM be prakAra che - zAzvata draSTibinduo ane vinAzI draSTibinduo. dA. ta. A pustakane pustakarUpe gaNatAM te vinAzI che. te astitvamAM AvyuM che ane (vinAzI hovAthI) astitva rahita thaze, paNa pustakanI jaDa vastunA paramANuo tarIke gaNanA karatAM te vinAzI nathI. jaDa vastuonA paramANuo tarIke te avinAzI-zAzvata che. pustaka rUpI jaDa padArthanA paramANuo kaI kALe paNa astitvamAM AvyAM nathI. e paramANuo kaI kALe paNa astitvazUnya banaze e azakya ja che. eka draSTibinduthI eTale dravyArthikanayathI vicAratAM vizva anAdi temaja anaMta che. paryAyArthika nayanAM bIjAM draSTibinduthI vicAra karatAM vizvamAM dareka kSaNe utpatti ane vinAza thayA ja kare che. mULatattvadhanamAM A bane daSTibinduo mAluma paDe che. saMgIkaraNa e mULatatvazodhananuM anugAmI che ane tethI kaI vastune vyakta karavAnI bhinnabhinna rItiene upakrama zarU thAya che. vastune vyakata karavAnI judI judI rItio tenuM nAma syAdvAda che. svAduvAda eTale vastunA avibhinna mizrita guNe ane saMbaMdhone nirmULa na karavAne siddhAnta. svAvAdanA siddhAntamAM vastumAM abhinna rIte mizrita thayelA guNe (ane saMbaMdhe) kAyama ja rahe che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAvAda. vastu vyaMjananA prakAra. (syAvAda) saMgIkaraNa eTale vastunAM svarUpane ekatra karIne mUkavAM te. vastunAM dareka zakya svarUpanuM abhedya saMjana karavAmAM satya raheluM che e sAkSAtkAra vicArapUrvaka sagIkaraNathI thAya che. vastunAM yathArtha satya kathana (vaktavya) mATe tenA AviSkAra (vyaMjana) nI sAte rItiene svIkAra anivArya che. AthI kaI vastu viSayaka AviSkAra kema kare te yathAyegya rIte samajI zakAya che. vastuvyaMjananA A prakArene svAduvAda kahe che. svAduvAda e eka mahattvapUrNa viSaya che. jaina tattvajJAnamAM ja e siddhAntane sthAna maLyuM che. bIjA koInA tatvajJAnamAM e siddhAnta mAluma paDatuM nathI. svAduvAda eTale vastunA vibhAge, tatta, guNe ane draSTibinduone abhedyatA yukata siddhAnta. svAduvAda e vastune saMyogIkaraNanI draSTie jANavA ke vyakta karavAnI rIti che. vastunuM astitva ane astitva vyakata karavAnA sAta prakAra che. A sAte prakArene paraspara saMbaMdha che. dareka prakAramAM bIjA prakAre mAnI levAmAM Ave che. dareka prakAramAM anya sarva prakArene samAveza thaI jAya che. phalitArthanI draSTie eka prakAramAM bAkInA prakAranuM nidarzana thAya che. A sAte prakArene svIkAra karatAM ane e rIte satya bolatAM kaI paNa manuSyane unmArge laI javAya che, evuM kaI rIte saMbhAvya nathI. svAduvAdane siddhAnta
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. saMbaMdhita manuSyane kaI rIte beTI deravaNa karatuM nathI. emAM kaI paNa vastunAM yathArtha satya kathana mATe je te kathana "syA kiyAvizeSaNathI zarU thAya che. vastunA yathArtha vaktavya mATe bIjI cha garbhita rItio che evuM A khAsa kriyAvizeSaNathI sUcita thAya che. dA. ta. ApaNe mATI nathI e nakArAtmaka kathana "ApaNe amara-AtmA" chIe evAM nizcayAtmaka kathananI draSTie arthasiddha che. vastu-vyaMjananA 7 prakAramAM eka nizcita kathana hoya che ane ethI garbhita bIjA cha prakAre arthasiddha bane che. eka vastunA aneka guNanuM nivedana eka ja kathana (vAkya)mAM thaI zake nahi. je kathanathI vastunA eka guNanuM vidhAna thAya che tethI anya sarva guNonuM garbhita rIte nidarzana thAya che. hetubhAva (kAraNutva) jIvanane AnaMda jIvana-kalaha pachI Ave che ema zrI vIracaMdabhAI gAMdhIe kahyuM che. jIvananA A AnaMdamAM manuSya vicArathI otapreta bane e saMbhavanIya che. vicAra-manana e tatvajJAnane gatimAna AtmA (savizeSa bhAga) che. tattvajJAnanI daSTie vicAra karatAM zarUAtamAM vizvanAM AdikAraNa (mULa) nuM saMzodhana karavAnI vRtti uddabhave che. A sthitimAM kAraNatvanA niyame sthApita karavAnA manoratha jAge che ane enI siddhi arthe yathAyogya prayatna thAya che. pRthakkaraNa draSTithI keTalAka vicAro karyA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ hetubhAva ( kAraNatva ). 31 pachI ghaNA manuSya keAI prANI ke sajAtIya dravyane ISTa tarIke kalpI laI pravartamAna ( cAlu ) vicArothI parAvRta thAya che. A rIte jee vacamAM ja aTakI paDe che te iSTarUpa mAnI lIdhela vastune vizvanAM AdikAraNa ke mULarUpa mAne che. tattvajJAna yukata vicArasaraNInA A prAraMbhika prayatnomAM satya vastunI siddhinAM e draSTibinduo (dravyAki naya ane paryAyArthika naya) nIrakhI zakAya che. vizvanI utpatti ( kAI kALe) thayAnuM mAnI levAmAM dravyArthi ka nayanuM prathama draSTibindu taravare che. mULa ( Adya ) cetana ke dravyane utpatti ja na heAvAnI mAnyatA satya vastunI siddhinuM bIjI draSTibindu ApaNI samakSa raju kare che. A prAraMbhika tattvajJAnAmAM Adidravya ke mULa prANInA saMbadhamAM kAI paNa kAraNa ke niSpatti sthAna ApavAmAM AvatuM nathI. tattvajJAnanI dRSTie vadhu vicAra karatAM, A banne draSTibinduonA satya vastunI prApti nimitte satya upayAga thaI zake. A upayAga eka bhinna arthamAMja zakaya che. Adhunika jagatane ja eka draSTibinduthI ghaTAvavu ane mULa ke prathama kAraNa rUpe sthApita karela dravya ke prANInI ja khIjA draSTibinduthI nirIkSA karavI evuM pUrNa ( paripakava) tattvajJAnamAM anI zake nahi. ane dRSTithI koI satya vastu tarapha sarvadA gamana thai zake che evA pUrNa tattvajJAnanA spaSTa nirdeza che. bhUtakAlIna, varttamAna ke bhAtri kAi paNa satya vastunI * Asiatic Quarterly Review, July 1900, Pp 14I.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. nirIkSA A baMne rIte thaI zake. dazyanAM svarUpamAM A viSe ullekha thaI gayuM che. bhUtakALamAM jenuM astitva hatuM, hAlamAM je vivamAna che ane bhaviSyamAM jenuM astitva thaze te sarvanuM cetana prANI ke jaDa vastu tarIke vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. utpatti vinAza ane zAzvatapaNuM jemAM hoya te cetana ke jaDa evI cetana temaja jaDa padArthanI vyAkhyA che. pudgala, avakAza, kALa, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane dareka vyaktigata AtmAne zAzvata gaNI satya vastune utpatti ja na havAnuM dRSTibindu jainadarzana grahaNa kare che. zAzvata sAdhanene utpatti ja na hoya evI jaina tatvajJAnanI spaSTa mAnyatA che. koI eka ja jIva ke mULa dravyanA saMbaMdhamAM ja jaina dharmanI A prakAranI mAnyatA nathI. sarva jI ane dravyanA saMbaMdhamAM jaina maMtavya e ja che. jagat AdinI utpattinAM draSTibindu sAthe ja zAzvata jagane hetubhAva ke mULa kAraNa kema hoI zake?" e prazna upasthita thAya che. dareka prANI ke vastunAM pratyeka parAvartananuM svarUpa evuM che ke, parAvartananAM dareka svarUpane samaya ane kAraNa rUpe utpatti hoya che ja, e majakura praznano javAba ApI zakAya. A maMtavya vartamAna jagatanI pratyeka vastu temaja bhUtakAlIna ane bhAvI dareka vastu ane prANIne lAgu paDI zake che. jaDa padArthanA aMtima paramANuo ane pratyeka AtmAnA guNemAM nitya parAvartana thatuM rahe che. jaDa vastuo
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ hetubhAva (kAratva). 33 ane cetana prANIomAM A pramANe parivartane nitya thayA kare che e temanAM paryAya-svarUpa che. vividha vastuo temaja prANIo vaccenA saMbaMdhamAM paNa paryAnI niSpatti thAya che. AthI nUtana vastuo ane navIna prANIonuM astitva avirata rIte thayAM kare che. zAzvata vizvamAM tenA paryAnI utpatti A pramANe thAya che. parvata upara barapha pIgaLIne pANI thatAM pANIne udbhava thAya che. pANInA e udbhavathI baraphane nAza thAya che. Ama chatAM enAM okasIjana ane hAIDrojana tane kAyama rahe che. eka be vadhu dRSTAnto laIe. mIjabAnI pUrI thatAM nRtya zarU thAya e nRtyanuM mULa che. nRtyanuM astitva thatAM mIjabAnInuM astitva cAlyuM jAya che. mIjabAnIne lAbha lenArAo nRtyane lAbha paNa le che. phera eTalo ja ke temanA vacceno saMbaMdha navIna prakArane thAya che. nihArikA atyaMta zIta banatAM temAMthI (sUryamALA bane te) sUryamALAne udbhava thAya che ane nihArikAne nAza pariName che. Ama chatAM sAmyadravyanuM astitva to rahe che ja. A badhAM parivartano kema thAya che eno vicAra kara ghaTe che. AthI ApaNe hetubhAva viSe kaMIka jANuvAne prayatna karIe. hetubhAva e be judI vastuo ke eka sajAtIya vastunAM be draSTibinduo vacceno saMbaMdha che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. hima pIgaLe che kAraNa ke sUrya uSNa che. AmAM sUrya ane pIgaLatAM hima vacce kAraNa-saMbaMdha che. hima ane pANI vacceno saMbaMdha paNa kAraNa-saMbaMdha che. AthI hima pANInAM kAraNarUpa che e sahaja samajI zakAze. sUryanI uSNatAthI hima pANIrUpe pariName che, emAM be prakAranAM kAraNe che -(1) hima je mukhya kAraNa che; (2) sUrya e kAryane mATe sAdhanarUpa, prAsaMgika ke nirNa tpAdaka kAraNa bane che. paheluM ke mahattvanuM kAraNa jene upAdAna kAraNa kahe che tenuM pUrva sthiti sAthe sAmya rahe che. nirNatpAdaka kAraNa (nimitta kAraNo e haMmezAM judI ja vastu hoya che. nimitta ane upAdAne kAraNe kadApi eka hoI zake nahi. koI paNa vastu ke dravya ane tenAM AviSkaraNe (svarUpe) nAM mahattvanAM (mukhya) kAraNamAM pariNAma temaja kAraNa vastutaH eka ja (abhina) hoya che. AtmAnAM mULa mahattvanAM kAraNa ane AtmAnI pUrva sthiti vacce ekatA ja hoya. pANInuM vAstavika kAraNa pANInI pUrva sthiti-barapha che e ApaNe hamaNA ja joyuM. jaina tatvajJAnano hetubhAvane niyama dareka kriyA mATe be kAraNene svIkAra kare che. dareka kriyAmAM A bane kAraNe eka sarakhAM Avazyaka che. dareka kAryamAM temanuM eka
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatubhAva (kAratva). 35 sarakhuM astitva hoya che. vaLI pratyeka kriyAmAM temanI vastutA (satyatA) paNa samapramANamAM ja hoya che. nirNa cakAraka kAraNa anya vastunI racanAmAM kAraNabhUta bane che. A bIjI vastu pratikriyAmAM- vidhI kArya karavAmAM-sakriya bane che. A eka mahattvano muddo hovAthI te samajavA mATe ghaDIALanuM draSTAnta jarUranuM che. ghaDIALa jotAM ja ApaNe tenA banAvanAra ane ghaDIALanA dhAturUpa judA judA bhAgenI carcA karIe chIe; ghaDIALa banAvanAra ane ghaDIALanA guNadoSa kADhIe chIe. ghaDIALInA hAthamAM dhAtunA kakaDAo pratikriyAzIla banI navIna svarUpa dhAraNa kare che. temanA anya anya saMbaMdhamAM paNa parivartana thAya che. je kakaDAo ghaDIALarUpa na hatA te ghaDIALarUpa bane che. je koI prANuM (dehadhArI) kaI rIte anya prANInI utpatti kare to navIna prANI ane tene kartA agAu paNa astitvamAM hatA ja evI pratIti thaI zake che. pitA ke gurUnAM draSTAnta uparathI A satya vastu badhagamya thaze. puNyazALI ke pApI dareka dehadhArI manuSya pitAnI asala sthiti prApta karavA mathe che. bhUtakALamAM astitva dharAvatAM daSTibiMduthI vicAratAM, je te vastu (koI paNa vastu ) utpanna thatI ja nathI ema kahI zakAya. pUrvanuM zarIra choDIne koI garbhamAM bALako Ave che ane e rIte bALakanI utpatti nathI. adhika zuM ? vastunI utpatti ane tenA hetubhAva viSayaka anizcita vicAre, nirmaLa ane nizcita buddhiyukta
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama. vicArarUpe A pramANe pariName che. vicArAnA A nizcita vikAsa atyaMta lAbhadAcI che. 36 ApaNe vicAravAnA viSayanA prathama khaMDa pUrA thayA. vizvane pAMca vibhinna dravyo ( satya vastue ) nAM taMtra (racanA) rUpe ApaNe joyu. A pAMca dravye paikI pugala ane AdhyAtmika dravya (Atmadravya) e e dravyo anaMta laghutama ane sabadhayukta azonA samUha che. e dareka aMzamAM abhedya mizratAyukta guNA che. bhautika temaja AtmadravyanA A azA zAzvata che. mAtra temanA pArasparika sabadhAmAM ja nitya parivartana thayA kare che. vizvanAM tattva peAtAnA guNAnA paryAyAnAM zAzvata parivartanamAM avirata rIte kriyAzIla hoya che. vizva A pramANe eka sajAtIya dravya ke eka vyakti-AtmA nathI. vizvamAM eka virAT AtmA sarvatra pravarte che ane te aneka AtmA rUpe vibhinna ane che ema paNa mAnI zakAya nahi. jJAna e aMtima bhUmikA che, vizvanA zeSa bhAga ane peAtAnA AtmA vacce sAmya na hAvAnuM dareka vyakti-AtmAne sAmAnyataH jJAna hAya che. pratyeka AtmAmAM anya AtmA temaja vastuonuM anastitva hAvAnuM sarva AtmAonuM sAhajika svarUpa che, evu AtmAnuM adhaHpatana karanArAM tattvAthI sarvathA mukta thayelA sarvajJa bhagavaMtAnuM spaSTa kathana che. eka AtmA bIjo AtmA na ja banI zake evA sarvajJAne parama medha che. vaLI A vizva AtmA rahita koI yaMtrakriyA nathI. keAi prANIe (paramezvare ) tenI zUnyamAMthI utpatti karI che ema paNa nathI.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ na manuSyanI saghasthiti. 37 manuSya vizvane eka bhAga che ane dharma-siddhAntanI draSTie tenuM mahatva vizeSa che. AthI have pachInAM prakaraNamAM manuSyanI vastusthiti (saghasthiti) ane saMbhavya sthiti saMbaMdhI vivecana karavAmAM AvyuM che. manuSyanI saMbhAvya utkRSTa sthiti (mokSamArga) nA upAyonuM paNa temAM nidarzana karavAmAM AvyuM che. prakaraNa trIjuM. manuSyanI saghasthiti. (vartamAna sthiti.) manuSya eTale keI paNa mAnava prANI. A prakaraNamAM manuSya saMbaMdhI mukhyatve vicAraNA karavAmAM AvI che. Ama chatAM temAM pratipAdita karavAmAM Avela siddhAnta manuSyone temaja sarva prakAranA anya cetana prANIone lAgu paDe che. A siddhAnta vanaspati, pazu-pakSIo, jIva-jaMtuo, nizAca, deve ane bIjAM kaI paNa svarUpavALAM prANIne eka sarakhe ja lAgu pADI zakAya che. manuSya mAtra eka ja aMzathI banela prANI nathI. te AtmA sAthe jaDa vastunAM mizraNarUpa che. manuSyanI saghasthiti A mizraNanuM pariNAma che. manuSyanI saMbhavanIyatA utkRSTa sthitinAM draSTibinduthI manuSyanuM vartamAna jIvana vibhAvika (bInakudaratI) che. AtmAnuM bhautika padArtho sAthe A pramANe je mizraNa thayeluM che te kaI sAduM mizraNa nathI. e mizraNa evuM nathI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma wwwmumu w ke tenAM to koI sarala yaMtrakriyAthI chUTAM paDI zake. AtmA ane jaDa vastuonuM mizraNa atyaMta sUkSma svarUpanuM che. AthI bane to bahu ja muzkelIthI chUTAM paDI zake che. A to zAstrIya rIte vibhinna karavAnI keInI IcchA thAya te e IcchAne sakriya amala kare e kAMI saheluM kAma nathI. e te bahu durghaTa kArya che. dareka vyakti pote ja jaDa vastuo sAthe mizrita thayelA pitAnA AtmAne zAstrIya rIte jaDa vastuothI taddana chUTe karI zake. AtmA ane jaDa vastuonAM mizraNanuM pRthakkaraNa-kArya anya kaI AtmAthI ke hiMsAthI zakya nathI. cetanA ke jJAna e AtmAnuM viziSTa svarUpa che. jaDa padArthamAM cetanA hotI nathI, temAM te AkarSaNa ane vikarSaNa-pratyAghAtazakti rahela che. AtmA ane bhautika tattvanAM mizraNathI niSpanna thato dehadhArI viziSTa svarUponI draSTie cheka bhinna che. e dehadhArImAM jaDa vastunI prAkRtika AkarSaNa ane pratyAghAta-zakti anukrame meha ane aprIti (tiraskAra bhAva) rUpe pariName che. aprItibhAva, krodha ane abhimAnanuM rUpa pakaDe che. mohamAMthI levRtti ane kApaTyabhAvane uddabhava thAya che. AtmatatvanI sattA ( mizraNamAM) vizeSa pramANamAM hoya te dehadhArImAM ajJAna ane saMzayavRtti svalpa pramANamAM hoya che. mizraNamAM bhI taka tattvanAM prAdhAnya sAthe ajJAna, krodha ane lebhavRttinuM prAdhAnya jAge che. A pramANe AtmAnuM bhautika padArtha sAthe mizraNa thavAthI vividha prakAranAM kamaeNrUpa zaktio utpanna thAya
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyanI saghasthiti. 39 che. AtmA ane A karma-zaktione samUha (kula saravALo) eTale koI manuSya ke anya kaI saMsArI prANuM. karmarUpa zaktionI vicAraNA, temanAM svarUpa (prakRti), samayakALa ( sthiti), atizaya ( anubhAga), samUha (pradeza) ane utpattinI draSTie thaI zake. karma-zaktine AMtara-pravAha kema aTakAvI zakAya ane kudaratI samaya agAu karmathI mukti kema thaI zake ene vicAra paNa karmazaktinAM nirIkSaNapUrvaka abhyAsamAM atyaMta Avazyaka che. karmonA ekaMdara ATha prakAra che. svarUpa ane kAryanI draSTie temanA kulle 158 vibhAga paDI zake che. dareka karmanI prakRti (svarUpa) bIjAM karmonI prakRtie karatAM sarvathA bhinna hoya che. karmonA uparokta vibhAgonuM vargIkaraNa karavA agAu draSTibindumAM parivartananI jarUra che. A draSTibinduno upakrama karatAM mI. jI. TI. leMDanA pustakamAM ApelA keTalAka vicAro upayogI thaI paDaze. | mI. laiMDa satyavastu viSayaka pitAnA vicAre pradarzita karatAM jaNAve che ke "je vicAro ane zaktio aMtarajJAnapUrvaka-svakIya (pitAnAM) na hoya temanAM astitva (pratyakSatA) no svakIya vidyamAnatAmAM svIkAra karavAne manube kevA tatpara hoya che? manuSya badhA ke anya prANanI kRti che. manuSyamAM atyaMta praveza (AvirbhAva) karavA chatAM A anya prANI ane manuSya vacce ekatA ( sAmya) hevAnuM manAtuM-gaNAtuM nathI. * Theory of Reality, Pp. 357.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40. vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jenadharma AtmA ane bhaitika dravyanAM mizraNathI mAnava prANI eka aMzarUpe niSpanna thAya che, evI vicArasaraNIthI ApaNuM draSTibindu have badalAya che. manuSyanI dehadhArI AtmA-azuddha Atmadravya tarIke e draSTie gaNanA thaI zake che. have karmanI AThe prakRtiono vicAra karIe. vizuddha AtmA mATe A sarva prakRtio asAhajika (bInakudaratI) che. 1 jJAnAvaraNIya karma. A karma karmone prathama prakAra che. jJAnanuM AvaraNa karavuM e tenuM svarUpa che. jJAna e AtmAnuM vastutattva che. cetanA, jJAna ane AtmA e bahudhA (bahu aMze) eka ja vastuo che. jJAna e cetana prANInI nizcaya-dazA che. gurU, bhASA, jJAta vastu ke tenuM Alekhana (darzana) e jJAnanAM sAdhana-kAraNe che. vastutaH vicAratAM keI guru jJAnanA pradAtA heI zake nahi. jJAnane manuSyamAM vikAsa thaI zake e mATe guru eka sAdhana-kAraNarUpa che. AtmA e jJAnanuM mukhya kAraNa che. kaI paNa vastu tenA guNanuM kAraNa che e arthamAM AtmA jJAnanAM kAraNarUpa che. jJAnano svayameva vikAsa thavo joIe. AtmAmAM bahArathI jJAnanuM nidhAna thaI * A viSayanu siddhamatavivaraNa tattvArthAdhigamasUtra (jarmana . AvRtti 8-5)mAM ApavAmAM AvyuM che. pRSTha pa29. lekhaka
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNIya karma mm zakatuM nathI. AthI ziSya yathAgya sthitimAM na hoya tyAM sudhI gurunA zabdo (zikSaNa)thI jJAnanI niSpatti thatI nathI. jJAnanA pAMca prakAre che e ja pramANe jJAnanuM AvaraNa karanArI pAMca karma-zaktio che. (1) keI paNa zakti ke yiA jethI Idriya jJAnanuM ane mananuM AvaraNa thAya che. (matijJAnAvaraNIya karmaprakRti). (2) akSare tathA cihonA arthabodhathI upalabdha thatA jJAnanuM AvaraNa karanArUM karma (zrutajJAnAvaraNIya karma). zabdo e bhAve (vicAra)nAM cihnarUpa che. kUtaro teno mAlIka hAthavatI IsAro kare che eTale mAlIka pAse javuM joIe ema te samajI jAya che. mAlIkane isAre mAtra jovAthI mAlIkanI IcchAnuM kUtarAne nirUpaNa thAya che. (3) jethI AdhyAtmika rUpI padArthonA jJAnanuM AvaraNa thAya te karma ( avadhijJAnAvaraNIya karma ). Indrio rUpI sAdhananA upayoga ke sparza vinA AtmAthI saitika rUpI vastuonuM je pratyakSa jJAna prApta thAya che tene avadhijJAna kahe che. avadhijJAnamAM atIndriya darzanane samAveza thaI jAya che. (4) anyanA mana 5ryAye jANavAnA jJAnanuM AvaraNa karanArUM karma te jJAnAvaraNIya karmanI cothI prakRti che. ene mana:paryavajJAnAvaraNIya karma kahe che. bIjAnAM mananA vicAre ke bhAvanuM jJAna te mana:paryavajJAna che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama . (5) anaMta rUpI ane arUpI padArthAMnAM jJAnanu je karmaprakRtithI AvaraNa thAya che te jJAnAvaraNIya karmanI pAMcamI prakRti che. tene kevaLajJAnAvaraNIya karma kahe che. anaMtajJAna eTale sarvajJapaNu -kevalajJAna. 42 avadhijJAna, manaH pavajJAna ane kevalajJAna e citta ane indrionA upayoga ( vyApAra ) vinA pratyakSa svarUpamAM upalabdha thai zake che. jJAnAvaraNIya karmanI pAMca prakRti ApaNe joI. jJAnanA pAMca prakAra che. matijJAna, zrutajJAna ane aviSejJAnanA satyatA ane asatyatAnI draSTie babbe prakAra che. A rIte vicAratAM jJAnanA eka Mdara ATha prakAra che. matijJAna AdinA babbe prakAra satya matijJAna, matiajJAna Adi samajI levAM. prakAranA indriodvArA jJAna prApta karavAmAM ( matijJAnamAM ) karyuM, hasta Adi indrione bAhya vastunAM AMdolana sAthe saMsargamAM mUkavAmAM Ave che. AthI je te indriyamAM eka prakAranA AvezabhAva utpanna thAya che. indrionA A AvezabhAva-uttejanA vRttine vyaMjanAvagraha kahe che. vyaMjanAvagraha pachI cittamAM paNa uttejanA-bhAva pariName che. cittanA A bhAvane arthAvagraha kahe che. arthAvagraha bAda vastu zuM che? evA prazna pUchavAnI sthitimAM AMtarajJAnavRtti mUkAya che. je vastunuM jJAna thayuM hAya tenA nirdeza praznathI thAya che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAvaraNIya karma. 43 praznamAM indriyanA Aveza-bhAva saMbaMdhI ullekha hoto nathI. bhUtakALamAM joyelI kaI paNa vastunuM mAnasika citra AlekhatAM citta paNa A dazAmAMthI pasAra thAya e saMbhavanIya che. je cittane AvI dazA prApta thAya te vastu zuM hatI? evo prazna (cittathI) upasthita thAya che. citta pite bAhya padArtho sAthe saMsargamAM AvatuM nathI. sAmyatA ane matabhedanuM aMtarajJAna, matijJAnamAM AgaLa vadhatAM thAya che. matijJAnanI A sthitine "IhA " kahe che. cittane thatuM eka prakAranuM zaMkAzIla vicAraNavALuM jJAna te IhA ". A dazA pachI vastu zuM che (ke zuM nathI ?) ene nirNaya karavAnI sthiti prApta thAya che. A sthitine "apAya" kahe che. vastune smaraNamAM rAkhavAnI dazA-jemAM prApta kareluM jJAna cAlu rahe che e dazAmatijJAnanI aMtima sthiti che. matijJAnanI A aMtima kakSAne " dhAraNuM " kahe che. A navAM jJAnathI jIvanamAM parivartana thavAnI zakyatA rahe che. indriothI upalabdha thatAM jJAna (matijJAna)nAM upara pramANe kamo che. matijJAnanI siddhimAM aMtarAyarUpa thatI karmaprakRtine matijJAnAvaraNIya karma kahe che. jyAre kammarUpa aprAkRtika kriyAo sadaMtara baMdha paDe che tyAre ja AtmAnAM AMtara-guNe kharA svarUpamAM AvI sakriya bane che. jJAnanuM AvaraNa karanArAM aprAkRtika kamenAM nivAraNathI vivekabuddhi, smaraNazakti, nirIkSaNa kArya Adi pariName che. naitika durgaNonuM nirasana thatAM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI dRSTie jainadharma. buddhinuM zuddha sthAna pratye vahana thavuM e manuSyane svabhAva che. ja 2 darzanAvaraNIya karma. je karmathI AtmAnuM sAmAnya jJAna azuddha bane te darzanAvaraNIya karma che. jJAnanuM vivecana karatAM jJAna eTale vyApaka jJAna ema ApaNe samajI lIdhuM hatuM. ApaNe kaI vastunuM vistRta svarUpamAM jJAna prApta karIe te pahelAM tenuM sAmA nya jJAna ApaNane thAya che. vastunAM vistRta jJAna pahelAMnI A eka sthiti che. ApaNe bahu te vastune joIe chIe ke te viSe kaMI sAMbhaLIe chIe. A sthitimAM tenA prakAra ke rahasya saMbaMdhI ApaNe uMDA utaratA nathI. AthI vastunuM svarUpa ApaNe yathArtha rIte jANatA hatA nathI. vastu viSayaka ApaNuM jJAna Ama saMkucita hoya che. amuka vastu amuka varganI che ke te amuka prANI ( dA. ta. gheDa) che eTaluM ja ApaNe jANI zakIe chIe. vastunI viziSTatAonuM ApaNane vyApaka svarUpamAM jJAna hetuM nathI. ApaNe e prakAranI viziSTatAonI vizeSa vigate prApta karavAno prayatna karyA sivAya vastunuM sAmAnya jJAna te jarUra meLavI zakIe. A jJAnanI prathama kakSA che. temAM anizcita rIte anubhavasiddha jJAna thAya che. vistA* Asiatic Quarterly Review, Page 143 July 1900.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzonAvaraNIya kra, vedanIya ka. 45 ranA abhAvayukta A jJAnane sAmAnyajJAna kahe che. A dazAnA anubhava na karanArane vastunuM vizeSa jJAna hAi zake nahi. jJAnanI A prathama dazAnuM AvaraNa karanArI kama~prakRti e darzanAvaraNIya karmanA khIjo prakAra che. nidrA, tandrA vigere sthiti jemAM indrie kArya karatI nathI ane jJAnanI prathama dazA ( indriodvArA jJAnaprApti ) ne nirAdha thAya che, te darzanAvaraNIya karmInI dvitIya prakRtine anurUpa sthitio che. AreAgya ane sukhanI prApti arthe nidrA khAsa Avazyaka nathI evA jainazAstrAnA Adha che. nidrAthI zAzvata sarvajJapaNuM prApta na ja thai zake evI jainadharmanI draDha mAnyatA che. avidhijJAnane arthAt rUpI padArthAMnA AdhyAtmika jJAnanI dazAne je karmathI nirodha thAya che te karmanA paNa A karmamAM samAveza thai jAya che. 3 vedanIya ka je karma-sattAthI ApaNane sukha ke duHkha thAya che tene vedanIya karma kahe che. krodha, bhaya, leAla-vRtti, viSayavAsanA Adi vRttiothI sukha ane duHkhanA bhAveAnI rAga-dveSapUrvaka judI ja rIte gaNanA thai zake. atre sukha-duHkhanA atha lAkSaNika draSTie karavAnA che; ane e rIte AtmAne sarvajJapaNuM prApta na thAya teTalAM te jarUra khAdhaka nathI. sarvajJatvane khAdhaka karma-prakRtine vedanIyaaghAtIka kahe che. sukha-duHkha, krodha, bhaya AdinA bhAvA sAthe ekatA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadha karavAthI ApaNe vacceAvacca aTakI paDIe chIe, ane e bhAvAnuM utpAdana karanAra vastunA saMbaMdhamAM ApaNA vicAra cAlu rahetA nathI.siddhapadanI sthitimAM sukha ke duHkha kazuMye hAtu nathI ane e rIte banne prakAranA bhAve vizuddha AtmA mATe aprAkRtika che. sukha e zuddha AtmAnA svabhAva che. sukha cetanA sAthe saMlagna rahe che. duHkha ane duHkhanuM bhAna manuSya temaja Ittara prANIone thAya che. du:khanAM aMtarajJAna ane duHkha vacce bhinnatA che. 4 mAhanIya ka. je karmathI ApaNe pramatta banIe tene meAhanIya ka kahe che. mAhanIya karmanI je prakRtine kAraNe ApaNe satya ane asatya tattvajJAna vaccenA bhedda samajI zakatA nathI te darzanamehanIya karyuM che. je karma-prakRtithI satya vartanamAM nirodha thAya che tene cAritramehanIya karma kahe che. A pramANe mAhanIya karmanA be prakAro che. pahelI prakRti tattvajJAnanA satyanA AnandapUrvaka anubhava ane sAkSAtkAra karavAnI zaktinuM AvaraNa kare che. bIjI prakRtinI sattAthI tyAgamaya satya varjhana azakaya ane evI sthitimAM ApaNe mUkAie chIe. naitika zithilAcAra ( mAnasika asvacchatA )nuM prabhutva ane satyanAM AcaraNanA abhAva e mane A bIjI prakRtinI dazA che. satya vartana eTale satya ( yathAyAgya ) hAvAnI pratItithI
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanIya ka. 47 kareluM tyAgamaya vartana evA arthe atre samajavAnA che. mehanIya karmanI prathama prakRtinA traNa krama (peTA vibhAgo) che. (1) satya tattvanuM nirUpaNa thayA chatAM satya tattvamAM manuSyane khIlakula zraddhA na thAya e mAhanIya kamanA prathama krama che. A kramanI sattAne kAraNe manuSya upara bhramaNAnuM adhirAjya saMpUrNa rIte pravarte che. asatya te satya tattva ane satya te asatya tattva tarIke tene bhAse che. bhramaNA (mAhudazA ) mAMthI jAgRta karavAnA dharma temaja tattvajJAnanA eka uddeza che. jyAre manuSya satya tattva jANyA chatAMye asatya svIkAre che tyAre tenI vANI ane vicArI vacce meLa khAtA nathI, vANI ane vicArAmAM ekatA hAtI nathI; paNa jyAre manuSya bhramitadazAmAM hoya tyAre vANI ane vicArAnA keTalIka vAra meLa khAya che. tenI vANImAM asatya saMbhavanIya che. e vANI mahadazAnAM pariNAmarUpa kathana DAya che. mAhatattvAthI vimukta thayeluM meAhaka jJAna te jainadharmanI draSTie satyanuM parimANa che. bhramitasthitimAM ApaNI bhramaNAnuM ApaNane jJAna hetu nathI. bhramaNAnu jJAna hAya te ApaNe bhramitasthitimAM na hoie. bhramitadazAnuM jJAna hoya teA ApaNI dazA jJAnanI hAya. bhramita bhAva na ja hoya tyAre ApaNAmAM bhramitapaNuM nathI e ApaNe jANIe chIe, ane bhramitadazAmAMthI jAgRta thaIne bhramita nathI ema jANavAnI sthitimAM mUkAvA mATe ApaNe naitika durguNAnuM nivAraNa karavuM ghaTe che. khAsa karIne AjIvana ugra krodha, lAbhavRtti vigere teA nirmULa karavAM ja joie.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. uparokta prathama kramane mithyAtvamehanIya karma kahe che. (2) bIjA kramane mizramehanIya karma kahe che. satyane satya tarIke mAnyA pachI te viSe zaMkA thAya evI sthitimAM ApaNe A karmathI mUkAIe chIe. ApaNane pramatta karI satya ane asatya tamAM bhedabhAva joI na zakAya evI sthitimAM mUkavA e A kamanuM svarUpa che. A kramavazAt keTaleka vakhata sudhI satyanI zraddhA rahe che. te pachI te viSe zaMkA jAge che, citta adraDha bane che. mizramehanIya karma pravartamAna hoya tyAre satyane ApaNe jatuM karIe chIe. tenI sakriyatAmAM ApaNane satya pratye bhAva ke abhAva hoto nathI. ApaNuM sthiti eka prakAranA upekSA-bhAvanI hoya che. mithyAtvamehanIya karmanI sattAmAM Ama saMbhavatuM nathI. e karma jyAre kriyAzIla hoya che tyAre satyane nidhi ane tiraskAra avazya thAya che. (3) samyakatvamehanIya karma e mehanIya karmane trIje krama che. e karmane kAraNe ghaNekhare vakhata ApaNane satyamAM zraddhA rahe che. Ama chatAM haju kaMIka jANavAnuM bAkI che. evuM kaI kaI vakhata ApaNane lAgI Ave che. A dizAmAM A rIte kaMIka anizcita bhAva hoya che. have ApaNe je karma-sattA megya AcaraNanI draSTie ki ApaNane azakta banAve che teno vicAra karIe. A karmanI sattA hadaya upara cAle che ane tethI ApaNAmAM samabhAva ane dayAvRttine abhAva thAya che. karmanuM ati
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritramehanIya karmanI prakRtio. 9 zayatva heya te krUratA paNa Ave che. A karmanI ekaMdara 25 prakRtio che. cAritramehanIya karmanI prakRtio. cAritramehanIya karmanI kula 25 prakRtio che e ApaNe joyuM. e prakRtio paikI 16 prakRtio kaMdha, mada, kApacyabhAva ane lebhavRttine pariNAve che. kedhathI avicArI ane ahitakArI kAryo thAya che. abhimAnane kAraNe, nikRSTa prANuonAM jIvananI pavitratAnA saMbaMdhamAM upekSAbhAva pradIpta thAya che. bIjAonA sadguNe jovAnI darakAra paNa rahetI nathI. vicArene vANI temaja vartanathI bheda e kApaTyabhAva che. anAtma vastuo sAthe ekabhAva karavAthI bhavRttine udbhava thAya che. krodha, lobha, abhimAna ane kApacyabhAvanA atizayatAnI draSTie 4-4 peTA prakAro che. AjIvana ke Adi vRttionuM atizayatva sauthI vizeSa lekhAya che. A sele karmaprakRtiothI saccAritrane ochevatte aMze nirAdha thAya che. cAritramohanIya karmanI 9 prakRtie je bAkI rahI che tenAM svarUpa Adine have vicAra karIe. cAritramehanIya karmanI anya prakRtio. cAritramohanIya karmanI anya prakRtio bahu vicAravA jevI che. asatyanI ruci, durAgraha (vakrIbhAva) ne
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. kAraNe asatya pratIkAranI upekSA, aTTahAsyavRtti ADhi A prakRtithI pariName che. A badhI prakRtinI sattAthI ApaNI je sthiti thAya che te sthitimAM satyanI prApti ane ApaNe eka harALamAM AvI zakatA nathI. ApaNuM citta duHkhathI gherAyeluM rahevAthI ApaNAM kRtya zarIrane hAnikAraka nIvaDe e bahudhA saMbhavanIya rahe che. bIjAo upara asatya rIte doSanu ArApaNuM paNa thaI jAya. bhayanI vRttinAM prAdhAnyathI satya kAryAMmAM nidha thAya che. vizvanuM kalyANa karavAnI vRttine abhAve bhayavRttinI vRddhi thAya che. aruci-tiraskArabhAvathI satya vicArA ane ceAgya kAryoMne aMtarAya naDe che ane e rIte satkAryoM temaja vicAro aTakI paDe che. A pramANe cha prakRtie thaI. purUSA, strIo ane napu MsakAmAM je viSayavAsanA bhAse che e bAkInI 3 prakRti che. A pramANe ekaMdara 28 kama~-prakRtiothI ApaNe mugdha ( bhramita ) banIe chIe. e prakRtinI sattAmAM asatkArya thAya che. A badhI karyuM-prakRtinI keAI uttejaka ane unmAdaka madya sAthe tulanA thaI zake. e prakRtinI sattAthI jyAre mukta thavAya che tyAre ja satya zraddhA niSpanna thAya che. vaLI kAI paNa kSati ( bhUla ) vinAnAM satkAryAM sarvadA thaI zake che. 5 Ayuka. A karmane kAraNe ApaNuM AyuSya nakkI thAya che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ayukarma. 51 e karmanuM astitva hoya tyAM sudhI AtmAmAM eka ja zarIrarUpe satata jIvana azakya bane che. AtmAnuM vizuddha dravya tarIke avirata zAzvata jIvana paNa A sthitimAM saMbhavanIya nathI. AyukarmanI prakRtionI sattAthI kaI saitika dehanuM AyuSya nirNata thAya che. bhautika zarIramAM AtmAnAM astitvane samayakALa nizcita bane che. Ayudhya karmanI prakRtie avirata AdhyAtmika jIvananI paryAptimAM avarodhaka jaMjIre (beDIo) che ema kahI zakAya. AyukarmanA cAra prakAra che - (1) je karma-prakRtithI suMdara ane vaikiya dehavALI devadazA prApta thAya ane e devazarIramAM ApaNe amuka kALa sudhI AnaMdapUrvaka rahI zakIe. (2) A prakRtine kAraNe nArakI jIvanuM AyuSya baMdhAya che. narkanA jIne sUkSma deha hoya che. temane sadAkALa duHkhane ja anubhava thAya che. narka-jIvanamAM leza paNa AnaMda saMbhAvya nathI. narakAyukarmayukta jIvAtmA koIpaNa prakAranA AnaMda vinAnI sthitimAM-narakamAM amuka je te nizcitakALa sudhI rahe che. (3) je karmanI prakRtithI manuSyanuM AyuSya baMdhAca che te. A karmanI sattAmAM ApaNe manuSya tarIke amuka samaya sudhI jIvana vyatIta karIe chIe.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadha (4) A chellI karma-prakRtithI tiryaMca AyuSya pariName che. pazu-pakSI, jIva-jaMtu, vrukSa Adi svarUpamAM amuka kALa sudhI jIvana e tiryaMca sthiti che. para AyuSmathI jIvananuM lakhANu ( vyApakatA ) nizcata mane che. jIvananAM varSoM tethI nakkI thatA nathI. jIvanamAM varSoMnu avalaMbana ( AdhAra) jIvananI gatinA vega ke maMdatA upara rahe che. A pramANe AyuSya e AyuSyane samuccaya ( jaththA ) che. AyuSya karmathI AyuSyanAM varSoM paNa nakkI thAya che ema nathI. AyuSkarmAMvazAt nizcita thayelAM jIvana-AyuSyane vAdaLImAMnA pANI sAthe sarakhAvI zakAya. vAdaLImAM pANInA samuccaya nizcita pramANayukta hAya, paNa enu ni+lana dakhANunA pramANamAM thAya che. jIvanarUpI pANInuM paNa A ja rIte samajavuM ane AthI Akasmika mRtyu paNa thAya che. A pramANe Akasmika mRtyu thAya tyAre jIvana-jalanuM ekAeka satvara nirgAlana thAya che. AyuSyarUpI pANI badhuMce TapakI paDe che. 6 nAmaka. dehanA karyAM te AtmA che. e jaina tattvajJAnanA eka siddhamata che. bhutakALamAM utpanna karela karyuM-zaktinAM pariNAme ApaNAM zarIranuM parimANu, AkAra, raMga, avAja, calana-gati Adi karmane anurUpa udbhave che. nAmakarmAMnI prakRti sUkSma svarUpamAM ApaNI sAthe sa'lagna rahe che. enI sattA ApaNA upara sadAkALa cAle che. zarIranA vividha
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmaka. aMgA ane upAMgeAnI racanA nAmakarmAMnI prakRti anusAra thayA kare che. nAmakarmanuM baMdhana e prAyaH ajJAnajanya hoya che. nAmakarma AtmA sAthe sUkSma svarUpamAM sa'lagna rahe che ane koI yaMtravat kriyAmArgathI enI vagaNAA chUTI paDI zakatI nathI. AthI nAmakarmanI sattA hoya tyAM sudhI zarIra AtmA sAthe sa'lagna rahe e spaSTa che. nAmakarmanI ekaMdara 103 prakRti che. viSayAzrita vyaktitvanI draSTie ApaNane e prakRtinAM judAM judAM svarUpe| atyaMta vicAraNIya che. pa3 koI paNa vyakitane AtmA sAthe sacAgarUpe pAMca prakAranAM zarIra hoya che. A pAMca zarIrA paikI be zarIra mRtyu-samaye AtmA sAthe saMlagna ja rahe che. zAzvata jIvanamAM a Mtima praveza thatAM sudhI e ane zarIrAnuM astitva tA rahe che. zAzvata jIvanamAM A zarIra ke koI paNa bhAtika zarIranuM astitva hotuM nathI. zarIrAnA pAMca prakAra nIce pramANe cheH-- (1) sAmAnya sthUla zarIra je ApaNe joie chIe, ene pratyakSa rIte jovA uparAMta enA sparza paNa thaI zake che. (ra) sUkSma bhautika zarIra. A zarIrane sAmAnya rIte joI zakAtu nathI. temAM parivartana thaI zake che. tenu svarUpa paNa badalAya che. vaLI te nAnu M-moTuM paNa thaI zake che. devA temaja nArakI jIvAne A prakAranu' zarIra hAya che.* * pahelAne bhautika sukha ane khIjAne bhautika duHkha A zarIrAmAM rahe che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma (3) pitAnA gurU ke kaI mahAna purUSane manuSyathI je zarIra mekalI zakAya che te zarIrano trIjo prakAra che. mahAna AtmAo ja AvuM zarIra dhAraNa karI zake. AtmA sthala zarIra temaja A zarIra sAthe saMlagna rahe che temaja madhyasthitimAM paNa tenuM saMlagnapaNuM kAyama rahe che, evuM zAstrIya vidhAna che. (4) tejasa zarIra. A zarIrathI anna svAhA thaI vaya che. atizaya vikAsa ane sUkSmatAthI tene vyApaka svarUpa ApI zakAya che. A sthitimAM te bIjI vastuo, zarIre ke manuSyanuM dahana karI zake che. (5) AThe karmonAM pariNAmarUpa zarIra (kArpaNa zarIra). A zarIramAM pratikSaNe parivartana thayA kare che. tejasa zarIra ane kAzmaNa zarIra mRtyu-samaye AtmAthI abhinna rahe che. aMtima mukti (mokSa) maLe tyAre ja A banne zarIre AtmAthI vikhUTAM paDe che. dareka prANIne la deha uparAMta tejasa ane kArmaNa zarIre te hoya che ja. sUkSma zarIra hoya ke paNa hoya. samathe mahApurUSane ja trIjuM AhAraka zarIra hoI zake. uparokta keI paNa zarIra cetanA rahita hoya che. cetanA ke jJAna e adrazya ane aspaSTa AtmAnA guNa che. keI paNa dehadhArI AtmAne ochAmAM ochAM traNa ane vadhAremAM vadhAre pAMca zarIre heI zake che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAtraka, aMtarAyaka 55 7 geAtraka. A kama kuTuMba temaja khIjI paristhitinAM kAraNurUpa che. ucca geAtrakama ane nIca geAtrakarma evA tenAM e prakAra che. prathama prakRtithI ucca kuLamAM janma thAya che. bIjI kama~-prakRtine kAraNe nIca gAtramAM uddbhava piraName che. 8 aMtarAya ka. je kA karavAM jevAM hAya te karavAnI ApaNI IcchA ke utsukatA thAya chatAM je karmane kAraNe ApaNe je te kAuM karI zakatA nathI te karmane aMtarAya karma kahe che. naitika zithilAcArane kAraNe satkArya karavAnI ati Ave che, e ApaNe mohanIya karmanAM svarUpa uparathI joI zakayA chIe. je satya che tenuM nirIkSaNa paNa ane che, e paNa joyuM. aMtarAya karmanI sattA evI che ke kharI vastu joi zakAya che, te paNa kharU kArya thatu nathI. ApaNI keTalIka AMtarakSatione kAraNe satkAryAmAM aneka prakAranAM vinA upasthita thAya che. azakaya aMtarAya karmanAM nIce mujaba pAMca prakAra che: (1) samaya ane sthAna yathAyogya hAya, dAna karavAnAM sAdhanA paNu hAya chatAM je karma-prakRtine lIdhe ApaNe kazu ce dAna ApI zakatA nathI te karma-prakRti (dAnAMtarAya karma ). (2) je karmane kAraNe pAtratA temaja udyogazIlatA hAya te chatAM ceAgya lAbha thatA nathI te (lAlAMtarAya karma).
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 vijJAna ane tatvajJAnanI daSTie jainadharma. w (3) karmanI je prakRtithI upagya (vAraMvAra bhegavavA gya) vastuone upabhaga azakya bane che, te prakRti aMtarAya karmane trIjo prakAra che. citra, vastro Adi upagya vastuo che. upabhogya vastuo AnaMdajanaka temaja vastutaH deSarahita hovA chatAM temane upabhega thaI zakato nathI. karmanI A prakRti (upabhegAMtarAya kama) duHkhAspada che. (4) anna Adi bhaMgya (eka vakhata bhegavI zakAya tevI vastuone je karma-prakRtithI upabhoga thaI zako nathI te aMtarAya karmanI cothI prakRti (bhegAMtarAya) che. (5) IcchAzakti avarodhaka karmaprakRti. A prakRtinI sattAne pariNAme AtmA nirbala banI jAya che. IcchAzaktie pheravI zakAtI nathI. ( te nirbalatA viryAntarAya che ). A pramANe karmanA kula 8 prakAra che. e badhA vizuddha AtmAnI draSTie bInakudaratI che. AtmAnA kaIne kaI guNanuM te karmathI AvaraNa thAya che. karmarUpa parakIya zaktinuM nivAraNa na thAya tyAM sudhI AtmAnA guNe yathArtha svarUpamAM AvatA nathI. karmonuM nivAraNa thAya eTale AtmAnA guNenuM vAstavika svarUpa jhaLakI uThe che. * pahelA, bIjA, cethA ane AThamA kamethI AtmAnuM AdhyAtmika svarUpa DhaMkAI jAya che. sarvajJatva, sAmAnya
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramanAM kAraNeA. svarUpanA yathAzakya pUrNa vikAsa, sarvadazitva, zAzvata satya zraddhA ane rasadAcAra tathA sarvazaktimAnapaNArUpa anaMtazakita e AtmAnA AdhyAtmika svarUpe che. my shnbh trIjA, pAMcamA, chaThThA ane sAtamA karmAMthI mukhya AdhyAtmika svarUpanuM AvaraNa thatuM nathI. A cAre A karmAnuM nivAraNa thatAM ucca sukha pariName che, janma ane mRtyu rahita avirata jIvana prApta thAya che, jIvanamAM eka sarakhI samasthiti Ave che, ucca-nIca dazA prApta karavAnuM rahetuM ja nathI, sadAkALa vizuddha AtmArUpe jIvananuM astitva thAya che. A badhA AtmAnA sAmyabhAvavALA naisargika guNA che. karmanAM kAraNA. karmarUpI paradravya zakitanAM kAraNeA * bahu AMgaLA jevAM che. bhUtakALamAM je kamakhalA saMcita karyAM. hAya tenAM piraNAma rUpe je te manuSyamAM je te viziSTatA ke zakti hAya che. kudaratI rIte vidyamAna keTalAMka preraka khaLAne laine karmaprApti ane karma-saMcaya ( Azrava ane madha ) thayA kare che. kamarUpa parakIya sUkSma dravyanuM grahaNu AtmAthI avirata rIte thAya che, paNa A preraka (pravartaka) aLA karmAMnI utpattinAM mAtra sAdhaka kAraNA ja che. ApaNe 1 AtmavizvAsa. 2 saccAritra, 3 anaMtasukha.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma pote karmonI niSpattinAM mukhya kAraNa chIe. je ApaNuM citta preraka baLathI virodhAtmaka ke nirALuM rAkhIe te navAM karmonI niSpatti thatI nathI ane pUrvanA karmanI nirjarA thAya che. karmanI utpattinA kAraNa ke sAdhanarUpa cAra preraka baLa che. e cAra preraka baLanA varga nIce pramANe paDI zake che. (1) meha (mithyAtva). (2) AtmasaMyamane abhAva, vicAre ane Indriyajanya pravRttiomAM asaMyama. indriya sukhamAM anuraktithI cetanA-aMtarajJAnane nirodha thAya che. (avirati) (3) kaSAya. kodha, lebha vigere kaSAye che. kaSAyathI naitika draSTie azuddha svabhAvathI AtmAnuM ghara adhaHpatana thAya che. (4) zarIra, mana ane vANInI bIjI sarva pravRtio uparanAM traNa kAraNamAM jene nirdeza thayela hoya te sivAyanI A pravRttio samajavI. (ga) upakata cAra sAmAnya kAraNenA ekaMdara 57 peTA vibhAga che. tattvAdhigamasUtramAM e viSe suMdara nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane emanA anukrame 1, 12, 25 ane 15 upavibhAga che. (tasvAthadhigamasUtra 8-1) uparokta kaI ke badhAM kAraNe ApaNAM vartana,
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 mithyAtvabhAva ane tenuM svarUpa. vicAro ke vANunA pUrvagAmI bane che tyAre karmanI niSpatti thAya che. AthI A badhAM kAraNe karmonI utpattinI bhUmikArUpa che. keI manuSya Akhe zarIre tela copaDIne sarvatra meza hoya evA sthAnamAM jAya te tene meza Akhe DIle bAjhI jAya e ApaNe jANIe chIe. tela A draSTAtamAM mezanA paramANuone zarIra upara bAjhI javA mATe bhUmikA bane che. karmanA kAraNe telarUpa che. AthI e kAraNe vizeSa hoya tema tenA upara karmarajane thara adhika pramANamAM bAjhe che. karmanA kAraNenA upavibhAga (peTA prakAre). AtmAnA sAhajika guNonuM AvaraNa karanArAM karmonAM 4 sAdhana kAraNonA upavibhAge nIce pramANe samajI levAM. mithyAtvabhAva ane tenuM svarUpa. (1) asatya zraddhAne pakaDI rAkhavAnI citta-sthiti e mohavRttine prathama prakAra che. A sthitimAM asatya pratinI zraddhA vastutaH asatya zraddhA che ema samajI na zakavAnI mananI sthiti ghaNI vAra saMbhavanIya che. keI paNa manuSya egya parIkSaNa karyA vinA je te dharma siddhAntane svIkAra kare che tethI asatya zraddhAnI pariNatine anekadhA saMbhava che. paristhatijanya maMtanA guNadoSanI nirIkSA vinA asatya prakAranI zraddhA uddabhave che. A prakAranI asatya zraddhA vize manuSyane prAyaH ajJAna hoya che. (abhigrahamithyAtva)
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadha. (ra) je te vastu ke siddhAnta satya che-haze ke sarva dharmAM satya che evI mAnyatAyukta citta-sthiti e mAhadazAnuM bIjuM svarUpa che. manuSya A dazAmAM peAtAnAM maMtavyanA sabadhamAM dIrghadraSTithI vicAra karatA nathI. ( anabhigrahamithyAtva ) 60 (3) asatya ma`tanyane svecchAthI ( icchApUrvaka ) sa'lagna rahevAnI sthiti. ( citavRtti ) (4) zAstra--nirdiSTa amuka kartavyamArga satya ke asatya hovA saMbaMdhI AzakA A sthitimAM thAya che. A prakAranI AzakAyukta sthitimAM dhairya bhAva pariName che. ( saMzayamithyAtva ). (5) A sthitimAM AtmAnA vikAsanA abhAva thAya che. emAM kAM tA koi prakAranI zraddhA ja na hoya athavA tA koi asatya maMtavyane ja pakaDI lIdhu hAya evI manucaiAnI sthiti hAya che. vivekabuddhi, nirNayazakti AdinA vikAsa thayelA na hAvAthI kAI paNa nirNaya thaI zakatA nathI. A dazAmAM AtmAnA naisargika guNAnuM AvaraNa karanAra karmanI niSpatti thAya che. ( anAbhAgamithyAtva ) aviratinA prakAra. mAnasika kriyAo ane indrionA saMbadhamAM asa- . cama-vRtti ( sa'yamabhAvanI khAmI) e avirati che. karmanu A bIjuM preraka kAraNa che ane tenA 12 prakAro che.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvabhAva ane tenuM svarUpa, kaSAyeAnAM svarUpa. gati ( sthaLAMtara ) karavAnI zaktivALA cetana prANIonA saMbaMdhamAM vicArA ane indrionI dRSTie sayamanA abhAva tema ja asaMyamanAM khIjA svarUpAnA avirati bhAvamAM samAveza thaI jAya che. 61 pAMce indrio jJAnaprAptinAM mukhya sAdhanA che. AthI indriya-sukhAmAM anurakta thavAthI cetanAnA nidha thAya che. keAI vastunA suMdara svAdanA atyaMta AnaMdapUrvaka anulava karatAM te vastunA vicAra kha"dha paDe che te pramANe indriyasukhAnI anuraktithI cetanA sthagita thAya che. jJAnaprAptimAM aMtarAye upasthita thAya che, jJAnanA avarodha thAya che, vicAra-sayamane abhAve mIjAnuM ahita karavAnA vicAra thAya che, pArakAnuM ahita thAya evA vicArA na karavAnA nirNaya karelA hAya chatAMye evA vicAra| thayA kare che. A pramANe bIjAnuM ahita thAya evA vicArAthI AtmAnA kAI guNanuM AvaraNa thAya evAM karmanI niSpatti thAya che. kaSAyAnAM svarUpa. kaSAye e karmanAM kAraNAnA trIjo prakAra che. kAcAnA sarve maLI 25 peTA prakAra che. cAritramehanIya karmanI je 25 prakRti che te ja kaSAyAnuM kharU svarUpa che, paNa atre kaSAyAnAM svarUpanA judAM ja dRSTibinduthI vicAra karavA e khAsa Avazyaka thaI paDe che. kaSAyanAM preraka baLathI navAM karyAM utpanna thAya che
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma kaSAyanI pariNati prAyaH kaSAyarUpe thAya che, je AtmAne bahu ja ahitakara thaI paDe che. kaSAyane virodha karavAnI tamannA na thAya, kaSAyathI mukta thavAnI tIvra IcchA na thAya tyAM sudhI kaSAyenuM kaluSita kArya cAlu rahe che. yeganAM svarUpa. yoga e karmonuM cothuM pravartaka baLa ke kAraNa che. te atre lAkSaNika arthamAM jAyela che. keganA ekaMdara 15 prakAra che. satya, asatya ke mizravicAra ane vANI tema ja pAMca prakAranAM zarIranI bhinna bhinna pravRttione anulakSIne A sarva prakAranuM vidhAna thayuM che. azuddha AtmA tarIke manuSyanuM vastusvarUpa ApaNe joyuM. je sAdhana-kAraNothI saghasthiti prApta thAya che te kAraNenI paNa kaMIka nirIkSA karI, naitika hetubhAvane avicaLa niyama zuM che te A pramANe yathAyogya rIte joyA pachI manuSyanI saMbhAvya utkRSTa sthiti ane prApta karavAnA upAya saMbaMdhI ApaNe vicAra karavAnuM rahe che. hetubhAvanA niyamanI draSTie A banane viSaya garbhita rIte peTA prakAre ja che ema kahI zakAya. manuSyanI saMbhAvya sthiti arthAt vizuddha AtmAnI sthiti-utkRSTa sthitinA upAye eTale AtmAne azuddha banAvatAM kAraNenuM nivAraNa karavuM ema samajavAnuM che. . karmano kAyado. naitika hetubhAvane niyama eTale karmanA kAyadAne
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmane kAyade. laIne puNyarUpa lAbha ane pAparUpa daMDa (zikSA) thAya che. pApa-puNya vastutaH ApaNuM kAryonAM pariNAma che. karmane kAyade e kaI rIte vicAratAM prArabdhavAda nathI. manuSya sukRtyenAM pariNAma AnaMdathI anubhave che. duSkAnAM pariNAmarUpe manuSyane duHkha thAya che. kAryanA pariNAmanuM tatva jatuM karavAmAM Ave (upekSAnI draSTie jovAya)te ja prArabdhavAdane sthAna maLe che. madyapAnanI tIvra IcchA thatAM manuSya dArU pIe che e bahudhA saMbhavita che. dArU karatAM dUdha adhika lAbhadAyI hovAnuM jJAna hoya te paNa manuSya keTalIka vAra dArUne prAdhAnya ApI dUdhane badale dArU pIe che. IcchAne badale sAdhana-kAraNa dArUnI pharajIyAta pasaMdagImAM prAdhAnya bhogave che. dUdha pIvAnI IcchA hoya, madyapAna karatAM dugdhapAna ISTa che ema jANavAnI zakti hoya chatAMye madyapAna kare che. A kharI zAstrIya draSTi che. e draSTie jotAM kAryanAM pariNAmarUpa anubhavamAM prArabdhavAda jevuM kazuM nathI. madyane svabhAva dUdhathI vibhinna che, AthI madyapAnanuM pariNAma dugdhapAnanAM pariNAmathI juduM ja hoya. madyapAnanAM duSpariNAmane upabhoga karavAnI IcchA na ja hoya teNe madyapAnane sadaMtara parityAga kare e Avazyaka che. prArabdha upara AdhAra rAkhI, kaI manuSya madyapAna kare ane tene madyapAnanAM aniSTa pariNAme bhegavavAM na paDe ema bane nahi. pANuM agni upara mUkAya ane uSNa thaI ukaLe che, emAM prArabdhavAda jevuM kazuM ye nathI. e ja pramANe ke I manuSya madyapAna kare
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma ane tenuM kaMI aniSTa pariNAma bhogavavuM paDe temAM prArabdhavAdane kaI rIte prAdhAnya ApI zakAya nahi. dArU duSpariNAmanuM janaka kAraNa che. dArUthI keTalAMka duSpariNAma Ave che. e rIte A mAtra kAraNa ane pariNAmano viSaya che. emAM prArabdhavAdane kazuMye sthAna rahetuM nathI. kAraNanuM nivAraNa ja Avazyaka che. kAraNanuM nivAraNa thayAthI tenAM sAhajika anugAmI pariNAmanuM anugAmitva azakaya bane che. karmane kAyade e kaI rIte eka prakAranI yAMtrika kiyA paNa nathI. karmanA kAyadAmAM kaI yaMtra-rItine jarAye sthAna nathI. yaMtra-kriyAmAM cetanAne abhAva hoya che. jainenA karmanA kAyadAmAM cetanAne atyaMta mahattvanuM sthAna ApavAmAM AvyuM che. e kAyadAmAM vaijJAnika tattva (zAstrIya tatva) saMpUrNamAM saMpUrNa--adhikamAM adhika aMzamAM che ema mAnI levuM, e satyathI para bhAgyeja kahI zakAya. AtmAnI azuddhinuM nivAraNa karavAnI A jagatamAM je manuSyone IcchA hoya teo durdazAnAM kAraNonuM nivAraNa draDhanizcayathI, IcchApUrvaka ane aMtarajJAna (cetanA)thI kare che. karmanA kAyadAmAM cetanAyukta baLe sthUla zaktio sAthe kAma kare che. yAMtrika kAraNatvamAM Ama saMbhavita nathI. yAMtrika hetubhAvamAM jaDa ane cetana zaktionI sahaga-kriyA azakya che. A prakaraNanA anugAmI prakaraNamAM manuSyanI saMbhavanIya uttamottama sthiti saMbaMdhI vivecana karavAmAM Avaze. 1 kArya
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyanI saMbhavanIya utkRSTa sthiti. kakakaka prakaraNa cothuM. manuSyanI saMbhavanIya utkRSTa sthiti. manuSya saMbhAvya utkRSTa sthiti vastutaH prApta kare che eTale te muktAtmA-siddha bane che. manuSya (have) manuSyapaNe raheto nathI. siddha AtmAnA vAstavika guNo anaMta che, paNa sarva (ATha) karmonuM saMpUrNa nivAraNa thatAM je 8 guNa yathArtha svarUpe astitvamAM Ave che e ja guNa khAsa ullekhanIya che. sarvajJatva,anaMta ane nirAkAra jJAna, anaMta sukha, zAzvata jIvana, anaMta kAryazakti, zAzvata satya zraddhA ane satya AcaraNa ane bhautika zarIranuM astitva ane agurulaghutva e muktAtmAnA 8 pradhAna guNa che. A sthitine nivaNa, nivRtti, mukti ke mokSa kahe che. te sAdianaMta che. bhUtakALamAM anaMta AtmAoe nirvANa-sthiti prApta karI che. vartamAnakALamAM paNa anaMta AtmAo e utkRSTa dazA prApta kare che. mekSa--sthiti e AtmAnI naisargika vizuddha sthiti che. azuddha sthitimAMthI potAnA AtmAne yathAgya saMpUrNa vikAsa kare che temane ja e pada maLe che. mokSaprApti e jIvananuM ucca dhyeya che. dareka manuSya A sarvotkRSTa dayeya daSTi samIpa rAkhI te pramANe vartana karavA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama. zakya prayatno karavA ja joie. meAkSasukhanI prApti arthe AtmAnA yathArtha vikAsa thAya e mATe manuSya jIvanamAM sauthI vadhAre taka (sayAgA) maLe che. mAkSa-sthiti e eka prakAranI niratizaya zraddhA ane e dareka manuSya mATe atyaMta Avazyaka che. e prakAranI zraddhAmAM manuSyane keTalAMka vighnA naDe che. e vighnAmAMthI pAra utaravu' e dareka manuSyanuM parama kartavya che. manuSya janma durlabha che, manuSya janmanI prApti thAya te satya AdhyAtmika edhanI prApti ethI paNa vadhAre durlabha che, satyanI zraddhAnuM durlabhapaNuM ethI paNa vizeSa che. ane satya zraddhA anusAra vartana karavu' e sauthI duTa che. jIvananuM satya ane parama kartavya zuM che? te A uparathI kAI paNa manuSyane pratIta thaI zake che. satya zraddhA ane satya vartana e jIvananI ISTa vastu ane parama pavitra kArya che. prakaraNa pAMcamuM. mAkSa-prAptinA upAya. kAI paNa saMsArI jIva je upAyAthI vizuddha ke mukta sthiti prApta kare che te upAye meAkSa-prAptinA upAyeA che evuM zAstrIya vidhAna che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa-prAptinA upAya. mokSaprAptinA upAyanI draSTie nIcenA mahattvanA siddhAnta khAsa vicAraNIya che. (1) AtmA, jenuM viziSTa svarUpa jJAna che tenuM (jIvanuM) astitva. (2) cetanA rahita keI bIjI satya vastu (padArtha)nuM astitva (ajIva). (3) azuddha AtmAothI acetana vastuonuM grahaNa (Azrava). (4) azuddha AtmAmAM acetana dravyane saMga (baMdha). mokSa-prAptinA upAyanuM uparokta siddhAnta upara avalaMbana raheluM che. mekSa-prApti nathI tyAM sudhI jIvanI saMsArIdazA kAyama rahe che. eka sthaLe mRtyu thatAM bIje sthaLe janma thAya che. je A dazAnuM zAzvata nivAraNa karavuM hoya to AtmAmAM thato acetana dravyane praveza sadaMtara baMdha karavuM joIe ( saMvara ). AtmA sAthe saMyejita thayeluM bhautika dravya AtmAthI chuTuM pADI nAMkhavuM joIe. saMvara ane nirjarA mekSa-prAptinA anukrame pAMcamA ane chaThThA siddhAnto che. uparokta sarva siddhAntone yathArtha amala thAya
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. eTale mokSanI prApti thAya che. AtmAne sAhajika guNeyukata zAzvata sukhI jIvana upalabdha thAya che. AtmAnA vikAsa-kamo (guNasthAna). AtmA ane bhautika dravyanuM mizraNa sUphama prakA2nuM hovAthI kaI yAMtrika kriyAthI e bannenuM vijana azakaya ja che. hiMsAne pariNAme AtmA, zarIra ane zarIrajanya zakitaothI mukata thAya che paNa tethI sUkSama karma-dravya AtmAthI jarAye vibhinna thatuM nathI. karmorUpI jaDa dravya mRtyu-samaye AtmA sAthe saMlagna rahe che e ApaNe joyuM che. karma dravyanAM astitvane kAraNe je te prANIne navIna zarIra prApta thAya che. karmothI AtmAmAM azuddhi Ave che. ajJAna, durdazA, durbhAgya, nidhUNavRtti, nirbaLatA, asthirabhAva, dayAvRttine abhAva, e sarva karmanAM ja pariNAma che. vRddhAvasthA ane mRtyu e paNa karmanI ja niSpatti che. naitika ane mAnasika saMyama e AtmAne karmothI mukta karavAnuM sAdhana che. navAM karmone udbhava thato aTakAva ane AtmAne saMlagna thayela karmone dUra karavA e ja mAnasika ne naitika saMyama che. mAnasika ane naitika saMyamanuM mahattva A uparathI samajI zakAze. saMyamathI * First Principles of the Jain Philosophy by H. L. Zhaveri, London, 1910.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA vikAsa-kramA ( guNasthAne ). mithyAtva, avirati, kaSAya ane ceAganu* dhIme dhIme-kramazaH nivAraNa thAya che. 69 saMyamanA ekadara 14 krame che. enA tarkabuddhinI dRSTie je anukramapUrvaka vibhAgo pADavAmAM AvyA che temAM kAlAnukrama jevu kazuM'ce nathI. sauMyama e vikAsanu" svarUpa che. vikAsanAM svarUpane samayanI dRSTie zarUAta hAya ja. AthI AtmAnA kAI rIte vikAsa na thatA hAvAnI bhutakALamAM eka sthiti hatI--evA eka samaya hatA ema niSpanna thAya che. ane AtmAne vikAsa ( hajI) zarU paNa na thaye hAya evA jIvA ( nigeAdanA jIvA ) sarvakALamAM hoya che. AkhuMce vizva sUkSma niAdanA jIvAthI khIcAkhIca bharAI gayuM che. e jIvA na heAya evuM vizvamAM eka paNa sthAna nathI. teo eTalA badhA sUkSma hoya che ke AMkha te zuM paNa sUkSmadarzaka yaMtrathI paNa te joI zakAtAM nathI. nigA6nA jIvAne anya jIvA mAphaka cetanA hAya che. pANI ke agnithI ke koI hathiyArathI paNa kAI rIte temane nAza thatA nathI. parvatAmAMthI teo pasAra thai zake che. kAi vastumAMthI pasAra thatAM temane kazIye IjA thatI nathI. nigeAdanA anata jIvA che ane te vikAsa muktine pathe paLatA jIvAnuM utpatti sthAna (mULa) che. AtmAnA vikAsa thAya te agAu je te jIva nigeAdazAmAM ja DAya che. e sthitimAMthI eka vAra nIkaLyA AAda kAI paNa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. jIvane e dazA punaH prApta thatI nathI ( avyavahAra mithyAtva nida). kaI paNa jIva saMgavazAt A dazAmAMthI bahAra Ave che ane tene vikAsa zarU thAya che. ApaNe manuSya hovAthI nidadazAmAMthI kayAranAe nIkaLI gayA chIe. ApaNe AtmAne vikAsa thaI rahyo che. manudhyane A vikAsa sAhajika rIte maMda ke tvarita gativALe heya. zAstrIya rIte vikAsa thatuM hoya te yathAyogya vikAsamAM bahu lAMbo samaya lAgato nathI. vikAsanI gati maMda hoya te gya vikAsa thatAM ghaNIvAra vAra lAge che. AtmAnA vikAsanA 14 kema paikI 13 kramanA, karmonAM 4 pravartaka kAraNene anurUpa cAra bhAgo pADI zakAya. caudamA kama (guNasthAna) mAM cAramAMthI eka paNa pravartaka kAraNa vidyamAna hotuM nathI. A rIte caudamuM guNasthAna bIjAM guNasthAnathI juduM paDe che. vaida guNasthAnanA A pramANe pAMca bhAga paDe che. guNasthAne ane pravartaka kAraNe. (1) pahelAM guNasthAnamAM karmanAM cAre pravartaka kAraNe vidyamAna hoya che. (2) bIjAthI pAMcamAM sudhInAM guNasthAnamAM avirati, kaSAya ane vega e traNa kAraNe ja kriyAzIla hoya che. (3) chaThThAmAMthI mAMDIne dasamA sudhInAM guNasthAnamAM kaSAya ane yoga e be ja kAraNe vidyamAna hoya che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama guNasthAna. (4) agIyAramAM, bAramAM ane vecANasthAnAmAM chelluM pravartaka kAraNa ega mAtra astitvamAM hoya che. cidamuM guNasthAna kSaNika hoya che, temAM kaI paNa pravartaka kAraNe vidyamAna hatAM nathI. prathama guNasthAna. paheluM guNasthAna AtmAne vikAsa zarU thAya te agAunI dazA che. temAM jIvana anizcita prakAranuM hoya che. asatya maMtanuM svarUpa prAyaH anizcita prakAranuM hoya che. e svarUpa bahudhA eTaluM badhuM anizcita hoya che ke kaMI svarUpa ja nathI ema kahIe te cAle, paNa prathama guNasthAnamAM A sthiti hotI nathI. emAM te asatya maMtavyanuM svarUpa nizcita prakAranuM hoya che. AthI je te viSaya saMbaMdhI je te mata ( asatya maMtavya) draDhIbhUta thayela hoya che. A guNasthAnanA eka prAraMbhamAM manuSyane satya pratye atyaMta tiraskAra hoya che. satyane AviSkAra kharAM svarUpamAM karavAmAM Ave-satya-kharAM svarUpamAM raju thAyate paNa tene satya viSe leza paNa zraddhA thatI nathI. satya sAthe kAMI ja levAdevA na hoya evI sthiti hoya che. A guNasthAnamAM karmanAM cAre pravartaka kAraNe (mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga) vidyamAna hoya che. savepreraka kAraNonI sakriyatAne lIdhe ghaNAMkharAM karmonI niSpatti
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 vijJAna ane tattvajJAnanI STie jainadha. thAya che. AthI aniSTa sthitie, durguNA AdinI ApaNune prApti thAya che. narka, tiryaMca Adi nikRSTa gati paNa prApta thAya che. pAMcendriyatva na hoya evuM ekathI cAra indriyavALuM jIvana paNa vyatIta karavuM paDe che. niAda sivAyanA koI adRzya sUkSma jIva tarIke jIvananA anulava thAya che. vRkSAdi svarUpe kAI sthira prANInuM jIvana paNa Ave che. khIjA anaMta jIvA sAthe eka ja zarIra- yukta prANI tarIke jIvana ( baTATA AdinuM sUkSma vanaspatikAya jIvana ) bhogavavu paDe che. napuMsakatva, mithyAtva Adi cha prakAranI viSama sthitie paNa prApta thAya che. khIjA guNasthAnAmAM A badhI sthitine uddabhava thatA nathI. A sarva nikRSTa sthitionAM nivAraNa mATe mithyAtvanA nirAdha e khAsa Avazyaka che. mithyAtvanAM pAMce svarUpe prathama sivAyanA guNasthAnAmAM kriyAzIla hotAM nathI. e badhAye svarUpAnuM khIjA guNasthAnAmAM cittathI niyamana thAya che. AthI prathama guNasthAnamAMthI kema nIkaLI javuM ? ane emAMthI nIkaLI gayA mAda e guNasthAnamAM pharI pAchu AvavuM na paDe evI sthiti kevI rIte prApta karavI ? e * sthAvara 1 A viSaya saMbaMdhI vizeSa mAhitI meLavavA IcchanAre zrI bhagubhAI kArabhArI sayeAjita vI. Ara. gAMdhIkRta kRta * The Karma Philosophy " nAmanuM pustaka avazya jovuM-lekhaka.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjuM ane trIjuM guNasthAna. 63 jana prazna ghaNuM mahatvanuM che. AnuM mukhya kAraNa e che ke agyAramAM guNasthAna sudhI jIvAtmAnuM adha:patana thavAne ghaNo ja saMbhava rahe che. ucca guNasthAnamAMthI nIcAM guNasthAnamAM aneka vAra patana thAya che. bAramuM guNasthAna prApta karyA pachI ja AvI rIte adha:patana thatuM nathI. A guNasthAnane samayakALa cirasthAyI hoya che. bIjuM guNasthAna. keI upalAM guNasthAnamAMthI cheka nIcalAM (pahelAM) guNasthAnamAM adha:patana thatAM A guNasthAnanI kSaNika prApti thAya che. emAM zAntine badale azAnta vRttinuM prAdhAnya hoya che. kaMIka kaSAyanI pariNati paNa thAya che. A guNasthAnamAM cittanI zAntavRttine kSaNika AsvAda thAya che. trIjuM guNasthAna. A guNasthAnamAM satyane mATe bhAva ke abhAva jevuM kazuMye hetuM nathI. A rIte te eka prakAranI mizra dazA che. temAM satya ke asatya pratye upekSAbhAvanuM prAdhAnya hoya che. A guNasthAna bIjAM guNasthAna mAphaka kSaNasthAyI che. temAM kaI mahAna IcchAnuM puraNa thatuM nathI. keI mahAna karmanI pariNati paNa azakya che. satyanA AnaMda ane satyanA atyaMta tiraskAra vaccenI A guNasthAnanI sthiti che. 1 eTale ApaNe nIcenA guNasthAnakamAM utaratA nathI.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jenadharma. jIvana, vizva ane satyanA saMbaMdhamAM cittanI yathArtha vRtti A guNasthAnamAM saMpUrNa niSkriya hatI nathI. temAM ati vyApaka svarUpanA ke AjIvana koi, abhimAna, kApacyabhAva ane lebhavRttinuM cittathI niyamana thAya che. AthI krodhAdi bhAvanI vRddhi thatI nathI. AjIvana krodha vigere anicchanIya vRttionA saMyamane pariNAme A guNasthAna prApta thAya che. AthI emAM cittanuM niyamana Avazyaka che. mizramehanIya karmanI bIjI prakRtinAM pariNAmane anurUpa A guNasthAnanI sthiti che. A guNasthAna kama upara ArohaNa thatAM AtmAne vikAsa keTaleka aMze thaI gayo che ema anumAnathI kahI zakAya. mithyAtvanuM nivAraNa thAya ke tenuM yogya niyamana thAya eTale cittanI vRtti (samyakatvabhAva) niSpanna thAya che. satyanA saMbaMdhamAM zraddhA-samyakatva pariName che. hiMsA karavI ke cetana prANuone IjA ke nukazAna karavuM e khoTuM che evI pratIti thAya che. e pratItimAM manuSyane khUba AnaMda rahe che. satyane asvIkAra ke tiraskAra karavAne badale satyanI rUci jAge che. satyane AnaMdapUrvaka anubhava thayA kare che. samyakatvabhAvanI prApti ane tenA AviSkAra upara AtmAnI sarva pragati avalaMbita rahe che. A guNasthAna pachInAM sarva guNasthAnamAM paNa samyaktvavRtti vidyamAna hoya che. samyaktvabhAvanI prApti vinA tattvajJAna, ekAgravRtti - Adi badhuye nirarthaka ne asatya che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhAvanAM cihno. samyaktvabhAvanuM mahattva ATaluM badhuM vizeSa hevAthI tenI prAptinA upAyenuM jJAna anivArya che. samyaktvavRttinI prAptinA ekaMdara 35 niyama che. e niyamonA pAlanathI samyaktvabhAva upalabdha thAya che. samyaktvabhAvanI prApti mATe tenI khAsa je traNa rItio che tene sakriya amala atyaMta jarUra che. samyaktvabhAva prApta thaye ke nahi te jANavAmAM keTalAMka AMtaracito sahAyabhUta thAya che. samyaktvavRttine kAraNe kaI prakAranI asthiravRtti vinA satyamAM zraddhA uddabhave che. keIne kadApi kSamA ApI ja na zakAya ke AjIvana keInA zatru rahIe eTale aMze ApaNe krodha vadhI jato nathI. krodha AgaLa na vadhatAM cittathI tenuM saMyamana thAya che. samyaktvabhAvanAM cile. samyaktvabhAvanAM pAMca AMtaracihyuM ke viziSTa svarUpe che. zAstra-draSTie vicAratAM e svarUpe nIce mujaba che - (1) krodha, kApathya AdinA atizayatvane abhAva.1 (2) saMsArI jIvanamAMthI mukti ke zAzvata jIvana prApta karavAnI bhAvanA. (3) janma ane mRtyunI paraMparAyukta sthiti duHkhamaya, asatya ane tyAjya hovAnI draDha mAnyatA.3 1 prathama. 2 savega. 3 nirveda.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. (4) koI paNa prakAranuM duHkha bhegavatA prANIo pratye anukaMpAbhAva. kharI anukaMpAvRtti hoya te koInuM duHkha, ajJAna ke mUrkhatAjanya heAya te paNa dayAvRtti ja kure che. (5) aDhAre dethI rahita sarvajJa mahApurUSoe vihita karelA jIvana-niyame e satyanA avicaLa niyama che evI pratIti aDhAra denuM nirUpaNa ane tenuM nivAraNa sadAcAranA niyamamAM karavAmAM AvyuM che. satya deva, sadagurU ane sadAcAra-dharma. satya deva e jaina siddhAnta mujaba eka sarvocca Adarza che. ApaNe paNa prAnta tenA ja jevA banIe evA uddezathI A Adarza citta samIpa rAkhavAmAM Ave che. satya devatva e utkRSTa pada che. e siddha sthitimAM sarva AtmAo sarakhA che. tIrthakare e satya de che, kemake temaNe utkRSTa pada prApta karyuM che. e pada ke A janmamAM ja te keI aneka janma pachI sAdhya kare che. tIrthakaree manuSya vacce rahIne ja Adarza manuSyatva (pUrNatva) prApta karyuM hatuM. A rIte tIrthakaratva eka bhAva mAtra ja nathI. samyaktvabhAvanI prApti thAya tyAre satya devanuM yathArtha svarUpa samajAya che. nIcenA 18 deze jemanAmAM na hoya te ja satya deva che evI draDha pratIti thAya che. Astikya.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya deva, sadgurU ane sadAcAra-dharma. 77 (1 thI 5) aMtarAya karmanI sarva (pAMce) prakRtionuM anastitva. kaI paNa sAruM kArya karavAnI IcchA thatAM satya devone aMtarAya thatuM nathI. satya kArya karavA nimitte temanAmAM nirbaLatA ke azakti hoya ja nahi. (6) upahAsa Adi vRttinuM anastitva. hAsya Adi bhAva sAmAnya rIte aparicita ke aparipakva vicArothI pariName che. AthI e eka prakAranuM ajJAna sUcave che. Adarza mahApurUSa kaI paNa vastuthI ajJAta hoI zake nahi. (7) keI paNa bhautika vastu mATe rAga (rati) ne abhAva. kaI vastu hoya ke na hoya te paNa satya devone AMtarasukhanI dazA varte che. kaI vastune rAga hoya te tene nAza duHkhanuM kAraNa thaI paDe. dA. ta. takIA upara rAga hoya te te gUma thatAM duHkha thAya che. Indriya-rAga e eka prakAranuM daurbalya che. (8) nizcaya yukta arati-bhAvanuM anastitva. arati e duHkhanuM kAraNa che. AthI satya devane kaI paNa vastu mATe nizcayapUrvaka arati hotI nathI. Adarza mahApurUSamAM du tpAdaka ratibhAva na ja heI zake. (9) bhayanI avidyamAnatA. zarIra, kIrti, mIlkata vigerenA nAzathI bhaya-vRtti uddabhave che. e sarva ApaNAthI para (judAM) nathI evA khyAlathI temanA nAzane vicAra thatAM paNa bhayanI bhAvanA upasthita thAya che. satya AtmA e sarvathI bhinna che e sAkSAtkAra na thayelo hovAthI -
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharyuM. AvI rIte bhayanI lAgaNIo thAya che. zarIra Adi bhautika vastuone ApaNA pradhAna aMze mAnI levAthI ja bhayanuM astitva rahe che. vizvanAM kAI paNa khaLathI AtmAnuM kai pazu ahita thatuM nathI evI draDha mAnyatAthI satya devA sarvadA laya rahita rahe che. yavRtti e jJAnanA abhAva ane daurbaMlyanuM sUcaka che. (10) tiraskAravRtti ke pratyAkaSa~Nu-bhAvanA abhAva. tiraskAra bhAvathI eka prakAranuM du:kha utpanna thAya che. vaLI vastunAM badhAMye svarUpAnuM yathArtha jJAna hoya te ghRNAvRtti rahetI ja nathI. (11) udveganu anastitva. satya devAne dayA ane anukaMpA ja hAya. temane udvega bhAva jarAye hAtA nathI. udvega e paNa eka prakAranuM duHkha ja che. (12) viSayasukhanI IcchAnI aMtaradhyAnatA. satya devAmAM viSayavAsanAnuM saMpUrNa anastitva hoya che. (13) zraddhAvRtti ane satpratItinuM sa pUrNa satyatva. A vRttimAM krodha, lAbha ane hiMsAnA bhAvA sarvathA lupta thAya che. (14) ajJAnanA sa`pUrNa vinAza. ajJAnanA vinAzane kAraNe satya devA sarvajJa ja hAya che. (15) nidrAnA abhAva. satya devAne nidrAnI jarUraja rahetI nathI. nidrA sarvajJatvane khAdhaka che. sarvatvamAM aMtarAya thAya te satya devatva rahetu nathI.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya deva, sadgurU ane sadAcAra-dharma. - (16) Indriya-sukhanI vRtti temaja tamAma prakAranI IcchAo upara saMpUrNa saMyama. (17) rAganuM anastitva. sudevane kaI vastu ke vyakti mATe leza paNa rAga hotuM nathI. keI bhautika sukha ke vastuo meLavavAnI sudevAne icchA thatI nathI. saMsArI sukha ke bhautika vastuo prApta karavAne sude koI paNa prakArane prayatna karatA nathI. (18) jaDa vastuo temaja cetana prANIo tarapha koI paNa prakAranA tiraskAra bhAvane abhAva. mahAvIra Adi sarva tIrthakaramAM kaI paNa prakAranA deSanuM sarvathA astitva hatuM. e sarva sudeve kaI paNa prakAranA doSathI rahita hatA. aDhAre doSathI teo sarvathA mukta hatA. samyaktvabhAvanI prApti thAya eTale uparokta 18 do paikI koI paNa doSayukta dehadhArI AtmA ke vyaktinI sudeva tarIke gaNanA thatI hoya te te gaNanA mithyA Thare che. doSayukta devane sudeva tarIke na ja gaNavAnI draDha mAnyatA pariName che. aDhAre doSenI yathAyogya nirIkSA karavI e satya devanI parIkSAmAM khAsa Avazyaka che. kaI paNa satya devamAM 18 do paikI eka paNa doSa na hoya e jevuM khAsa jarUrI che. *A aDhAra deSanI nivRttithI Adarza purUSamAM anaMta guNa pragaTa thAya che. dA. ta. ghauM vINavA. kAMkarA vINAI jatAM badhA cokhA ghauM rahe che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama sudevA vizvanA kartA nathI. teo vividha prakAranI AjJAe bahAra pADatA nathI. peAtAnA niyamonuM pAlana thavu ja joie evA Agraha temane hAtA nathI. 80 suguru. suguru satya devanI gerahAjarImAM ApaNane AdhyAtmika satyanA medha Ape che. pAMca mahAvratadhArI sugurUe ja kharA AdhyAtmika edha ApI zake. samyaktvabhAvanI prApti thayA pachI sugurunAM mahattva samadhI sacATa pratIti thai jAya che. suguru strI ke purUSa kAi paNa hAya. sugurue pAMca mahAvratAnu pAlana kare che. e sava tratA jANavA jevAM hAvAthI A nIce ApyAM cheH-- (1) zarIra, mana ane vANInA upayogapUrvaka bedarakArIthI koi paNa prANInI sugurue hiMsA karatA nathI. koi paNa prakAranAM svarUpayukta jIvana (dA. ta. vanaspati, jaLa Adi ) nA te ghAta karatA nathI. A rIte temanI ahi'sAvRtti saMsArIo karatAM ghaNI ja caDhIyAtI che. ( 2 ) sugurunI vANImAM haMmezAM saMpUrNa satya hoya che. teonI vANImAM apriyatA hAtI nathI. sugurUnAM vacana sarvadA priya hAya che. vaLI sugurUe ahitakArI *pAMca mahAvratA e sAdhu-sAdhvIne pALavAnAM tratA che. AthI sAdhue paMcamahAvratadhArI kahevAya che. zrAvakAne pALavAnAM nAnAM vratAne (aNuvrata) kahe che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - patAne khAtrI che . tenA mATe javA suguru. mmmmmmmmmmmmmmmm vacana kadApi belatA nathI. bIjAnuM kalyANa thaze evuM pitAne khAtrIpUrvaka lAge tyAre ja sugurue pitAnI vANIne cogya upayoga kare che. (3) suguruo zarIranA nibhAva mATe je vastuo jarUrI che te ja vastuo le che. mAleka Ape te vinA teo kaI paNa vastu letA nathI. cetana ane acetana ema be prakAranI pradeya vastuemAM suguruone cetana vastuo sarvathA asvIkArya che. suguruo cetana prANIone kadApi svIkAra karatA nathI. mAlIka Ape te paNa cetana prANane svIkAra temane mATe tyAjya che. mAlekanI IcchA hoya paNa je te prANI (dA. ta. popaTa)nI khuzI che ke nahi e prazna atre upasthita thAya che. bIje javA ke prANI khuzI na paNa hoya. keI prANu khuzI hoya te paNa je te prANI svAtaMtryane pasaMda kare che. AthI suguruo kaI paNa sthitimAM cetana prANIne svIkAra karatA nathI. jaDa vastuomAM paNa keTalIka vastuo suguruone mATe svIkArya nathI. AhAra vigere kaI paNa vastu khAsa taiyAra karavAmAM Ave te tene svIkAra suguruthI azakaya bane che. pitAne mATe khAsa taiyAra karavAmAM AvatI cIjone svIkAra karatAM je te cIja banAvavAnAM pApanA pate bhAgIdAra bane che ema suguruo mAne che. AvI 1 * " mAtra ziSya grahaNa kare che. "
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama. draDha mAnyatAthI sugurue potAne mATe khAsa banAvelI cIjonA svIkAra karatA nathI. peAtAnA gurU ke satya devA amuka vastuo grahaNa na karavAnuM pharamAna kare te sAdhuethI te vastuonA svIkAra thai zakatA nathI. sAdhuone peAtAnA guru ke satya devanuM kahevuM mAnavuM ja paDe che. A prakAranA AjJAMkitabhAva keAI sainikanA AjJAMkitabhAva jevA nathI. sainika AjJAnA lApa kare teA tenA uparI amaladAra kadAca tene mArI paNa nAkhe. ziSyanA AjJAlaMgathI guru Rsi"sA kare ( ziSyanA ghAta kare ) ema banatuM ja nathI. ziSya ane sainikanA AjJAMkitabhAvamAM kaMika sAmya che; paNu AjJAbhaMganA piraNAmAmAM ( temanA murakhkhIonI draSTie ) ghaNA moTo bheda che. (4) viSaya-vAsanAnA saMpUrNa tyAga. susAdhuemAM viSayavRttinA sarvathA abhAva hAya che. (5) mAlekI kahI zakAya e arthamAM suguru pAse kazIye mIlkata hotI nathI. vastrAdine svIkAra teo mAlekI hu tarIke karatA nathI. jee kharA sAdhue che te uparAkta pAMce mahAtratAnuM yathArtha rIte pAlana kare che. sadAcAranA niyameA. samyaktvabhAvanI prApti thatAM manuSyane sadAcAranI AvazyakatAnI nizcayayukta pratIti thAya che. sadAcAra-vRtti
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadAcAranA niyameA. dayAbhAva. 83 atyaMta sphurI uThe che. sadAcAranA niyamAnuM je vidhAna thayeluM che te adha:patananAM nivAraNa ane AdhyAtmika pragatimAM sahAya ema ane kAryanA nirdeza kare che. AdhyAtmika pragatimAM sahAya karavI ane AtmAnuM adhaHpatanathI nivAraNa karavuM e sadAcAranA niyamAna mukhya uddeza che. sAmAjika temaja bIjI sarva draSTie khIjAonu bhalu karI zakAya e A niyamAnuM aMtima rahasya che. samyaktvabhAvanI prApti thayA bAda sadAcAranA koi paNa niyamanuM avalaana samabhAva, prema, daiyA, anukaMpA Adi upara hAvuM joie evI manuSyane pratIti thAya che. sadAcAranA niyamamAM dayAbhAva prAdhAnya bhAgave che. AthI bIjAonu jethI ahita thAya ke cetana prANIonI jethI hiMsA thAya e niyama sadAcAranA satya niyama na ja hAi zake. dareka samyaktvabhAvI AtmAne A siddhAntanI pUrepUrI jANa ane khAtrI hAya che. sadAcAranA satya niyamamAM sa pUrNa draDha zraddhA rAkhIne samyaktvabhAvIe tadanusAra vartana kare che. dareka prANI tarapha dayAbhAva hAvAthI je dharmamAM prANIonI hiMsAne koI paNa rIte sthAna hoya te dharmanuM anusaraNa samyaktvabhAvIo karatA nathI. dayAbhAva. dayAbhAva eTale prema. emAM anya jIvAnu` rakSaNa karavuM, temanA pratye prema rAkhavA, hiMsAthI para ( 6 )
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. rahevuM, prANImAtra tarapha vizuddha bhAvathI anukaMpAzIla thavuM vigere dayAbhAvajanaka vRttio AvI jAya che. sarva jI pitAne AdhyAtmika vikAsa kare evI, zubha bhAvanA paNa dayAbhAvathI ja pariName che. dayAbhAva e AtmAnuM kharuM rakSaNa karavAnI vRtti che. jene samyakutvabhAvane laIne khare dayAbhAva utpanna thayela hoya tene anaMtakALa sudhI AtmAnI ajJAna ane mugdhadazA mATe pitAnA AtmAnI ja kharekhara dayA Ave che. duHkha ane sukha ( vaibhava Adi) e kharA AtmaguNenA kaTTara viredhIo havAthI AtmAnI dayA ciMtavanArAo e banethI para rahe che. vizuddha dayAbhAvane pariNAme sarva prANIo mATe dayAbhAva utpanna thAya che. pitAne duHkha jevI rIte apriya hoya che tevI ja rIte anya prANIone paNa duHkha apriya ja hoya che, evI daDha pratItithI kharA dayAbhAvI manube kaIne kaI prakAranuM duHkha ApatA nathI. mRtyu pachI keI sukhI sthiti prApta karavAnI IcchAthI bIjAonuM ahita karatAM aTakavuM ke temane nukazAna na karavuM e paNa dayAbhAvanuM eka svarUpa che. dayAnuM A svarUpa sarvocca dayAbhAva nathI. kaI manuSyane khare mArge laI javAnI zubha vRttithI kaMIka apriya vAta kahevI e paNa keTalIka vAra dayAbhAvane eka prakAra ja hoya che. A prakAranA dayAbhAvamAM zarUA
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ - diyAbhAva. tamAM lAbha na hoya, paNa pariNAme lAbha hoya che. vairabhAva ke tiraskAra vRttithI kaIne kaI apriya vAta kahevAya temAM dayAbhAva nathI ja. vairabhAva ke tiraskAra na hoya ane zubha karavAnI vRttithI apriya vacane kaIne kahevAya emAM ja dayAbhAva saMbhavI zake che. A sivAya dayAnAM apekSAjanya ane saMpUrNa nizcita be svarUpe che. dayAbhAvanA A baMne prakArene anukrame vyavahAra-dayA ane nizcaya-dayA kahe che. samyaktvabhAvanA nidarzaka sarva svarUpe pUrAM thayAM. have amuka vastumAM samyakatvabhAva ke asamyakatvabhAva kema che? e prazna ApaNI samakSa upasthita thAya che. sarvajJa mahApurUSanA upadezanI daSTie A praznane ukela sahelo che. bhautika dravyanuM prAdhAnya AtmA karatAM vizeSa hoya te e asamyaktvabhAva che e sarvajJa sudevane parama bedha che. AtmAnuM bhautika dravya sAthe mizraNa, jIvana nimitte Avazyaka nathI. bhautika dravyanAM mizraNathI AtmAnA sAhajika guNanuM AvaraNa thAya che. A bane tanuM yathArtha jJAna jemane heya teo asamyakatvabhAvane Icche ane AtmAnA guNene guMgaLAvA de? Atma dravyanuM ja prAdhAnya IcchanArA samyakatvabhAvIo bhautika dravyanuM bane teTaluM niHsAraNa kare. teo asamyakutvabhAvayukta mugdhadazAne bane teTale nirodha ja kare.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma sabhyatvabhAvanAM vidhAtaka kAraNe. samyakatvabhAvanA pAMca vighAtaka kAraNe che. AthI satya zraddhAmAMthI adhaHpatanajanaka nIcenAM pAMca pApa ( puNya mArganuM ullaMghana ke tethI pratinivRtti) na thAya te mATe samyakatvabhAvI khAsa kALajI rAkhe che. keTalAka samyakatvabhAvanA vighAtaka kAraNathI dUra rahevAnI pratijJA le che. samyakatvabhAvanA vighAtaka kAraNe A rahyA (1) zaMkA-A zaMkA te koI dharmasiddhAnta viSayaka hoya che. satyanI eka vAra pratIti thayA pachI AvI zaMkA uddabhavelI hoya che. (2) AzaMkA-keI manuSya zabda mAtrathI dIvAlane pADI nAkhe ke evA keI dekhItA camatkAra karI batAve tethI e manuSya jIvana ke AdhyAtmika satya saMbaMdhI je kaMI kahe e badhuM satya ja hoya ema mAnavAnI vRtti te AzaMkAbhAva che. saMtapurUSo ja kharA camatkAre karI zake che. saMtatva rahita manuSya mATe kaI vAstavika camatkAranI mAnyatA ane temanAM je te kathanamAM zraddhA rAkhavI e narI AzaMkA-vRtti che. (3) viDigicchA-dharmanuM pAlana amuka vakhata karyA bAda duHkha, vyAdhi, lAbhAlAbha AdinI paryApti thatAM dharmanI kAryasAdhakatA mATe je zaMkA uddabhave che tene vitigicchA kahe che. duHkha, vyAdhi vigeremAM tatvajJAnane- dharmane deSa kADha e bhUlabhareluM che. duHkha AdinuM
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhAvanAM:vighAtaka kAraNe. kAraNa bhUtakAlIna karme che evI draDha pratIti thavI ane rahevI joIe. (4) unmArgagAmIonI prazaMsA-e samyakatvabhAvanA vighAtanuM cothuM kAraNa che. samyakatvabhAvIo kasAIo, nepolIyana jevA hiMsaka vigerenI prazaMsA karI zake ja nahi. aneka prakAranI bhUkha jemAM hoya evAM kAryo karanAra kahevAtA sAdhusaMtane (phakIre, bAvAo vigerene) teo saMtapurUSa tarIke mAne ja nahi. temanI kaI rIte camatkArI purUSa ke satyadharmAnuyAyI tarIke gaNanA na ja kare. (5) atizaya paricaya-e samyakatvabhAvanuM vidyAtaka chelluM kAraNa che. atyaMta paricitapaNane lIdhe amuka kadAgrahI manuSya vigere vinA na ja cAle e bhAva pradIpta thAya che. ethI ApaNuM paricayavALA manuSyanA durga ApaNumAM AvavAno saMbhava che. uparokta pAMca kAraNe kharA puNya-mArganAM ullaMghana rU5 ane samyakatvabhAvanA vighAtaka mukhya kAraNe che. pu-mArganA virAdhaka bIjA kAraNe paNa (A uparAMta) che e niHzaMka che. prANI mAtranI vividha zreNIo. have ApaNe jIvaNane vicAra karIe. A vizvanAM prANI mAtra judI judI zreNIomAM hoya che. e sarvazreNIonAM jJAnathI ApaNuM vartamAna sthitinuM Apa
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jaina dharma Nane jJAna thAya che. ApaNuM hAlanI zreNI kaI che te ApaNe barAbara jANuM zakIe chIe. - samyaktvabhAvanI prApti na thaI hoya, ethuM guNasthAna prApta na thayuM hoya evA jIvone traNa krame (zreNIo) mAMthI pasAra thavuM paDe che. mArgAnusArInA 35 niyamanuM yathArtha pAlana Avazyaka che. mArgAnusArInA niyamonA pAlanathI AdhyAtmika adhaHpatanano niSedha thAya che ane samyaktvabhAvanI yathAyegya pariNati thAya che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-A chone vividha prakAra (zreNIo). jInA vividha prakAro (zreNIo). saMsArI. siddha. muikta) sayegI. agI. chadmastha. kevalI. samahina. amehina. uditamahina. anuditame hina evA ). paNa kALe mokSa maLaze mokSagAmI (jemane kaI maLe evA jI. kaI kALe paNa mekSa nahi nAra jI. na karI zakanAra cho. saMsAranI rAga-granthInuM chedana rAga-granthInuM chedana kara Thelbi10b3&kerz (le ao pye 1180 20 $ke 12) Thelbo 12063 Skt te here
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-B | saMsArI vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharyuM. jIvAnAM svarUpa. citta, vANI ane zarIranA vyApAra ( yAga ) yukta jIvA. 1 apUrNa jJAnI. unmAdaka (mAhaka) tattvayukta jIve. umAdakadazAnA uddayavALA jIvA. kaSAya ADhinA sthUlajJAtA 1 jIvA. / citta ane indrio upara saMyama ( virAga ) rahita jIve. ' siddha citta AdinI pravRtti rahita jIvA. ( meAkSanI pUrvagAmI A ayAgI dazA kSaNika hAya che.) sarvajJa. unmAdakadazA rahita jIve. mahadazAnA uddaya rahita jIve. kaSAya Adi mAhaka tattvAnA hrAsa mATe kArya sAdhaka paddhati rahita jIve. kaSAyeA vigerenuM sUkSma sva25 jANanArA jIve. mAhaka tattvonA kSaya mATe pariNAmakArI paddhativALA jIvA. sacamayukata jIvA.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvabhAvanA upAya. 89-0. jInI uparokta zreNIo uparathI jI kevI judI judI sthitiomAM heI zake che te barAbara samajI zakAya che. e sarvane sAra e che ke jenA mukhya be prakAra che-bhavI (bhavya ) ane abhavI. emAM abhavI jIva evA hoya che ke temane kadApi mukti maLatI nathI. bhavya (melagAmI) jemAM keTalAka jI evA hoya che jemaNe saMsAravAsanAo (rAga) nI granthIonuM chedana kareluM hoya che. keTalAkanI rAga-dazAnI granthIo acchedita hoya che. keTalAye cha saMsArI ane keTalAye siddhadazA bhegave che. abhavya jIvonA saMbaMdhamAM keTalIka bAbata khAsa vicAraNIya che. abhavI jIvone, A saMsAra vastutaH duHkhI hovA chatAM temAM duHkha lAgatuM nathI. pitAne kadApi mekSa ja nahi maLe evA vicArathI abhavIonuM citta udvigna thatuM nathI. abhavyanuM astitva sadAkALa hoya che. teo kadApi mazagAmI nahiM hevAthI temanI vidyamAnatA saMsAramAM sarvadA (anaMtakALa5ryata) raheze. vizva abhavya rahita bane e kaI kALa nahi ja Ave. mokSanI aprApti mATe a ne kazuMye lAgatuM nathI. bhavya jIvane ja mokSanI aprApti mATe duHkha thAya che. samyakatvabhAvanA upAya. mArganusArInA niyamonuM pAlana ane trikaraNe* e samyakatvabhAva-siddhinA upAye che. je manuSyane samyakatva * AtmAnA pariNAme.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. lAvanI IcchA thAya teNe trikaraNarUpa traNa saMskAramAMthI pasAra thavuM ja joIe. trikaraNanuM kArya pUruM thatAM rAganI granthI chedAI jAya che. mehanIya karmanI traNa prakRtio ( mithyAtva, mizra ne samyakatva) temaja AjIvana svarUpanA tIvra kaSAyenuM niyamana thAya che. samyakatvabhAvane e rIte prAraMbha thAya che. * trikaraNe. samyakatvabhAvanI siddhinA upAya rUpa trikaraNamAM amuka karma khapAvavAnA kudaratI samayakALamAM atizaya ghaTADe thAya. AkhuMye saMsArIjIvana kevaLa duHkhathI ja bhareluM che evI anubhavajanya bhAvanA ane draDha pratItithI karmo khapAvavAnA kALamAM ghaNe ja ghaTADe sUcita thAya che. * vizeSa mATe juo lekaprakAza, 5, pRSTha 198 ane 99. * A karaNa graMthI bhedAtI hoya e arasAmAM thAya che. apUrva pahelAM na thayela apUrvabhAva utpanna thAya che. ahiM keTalAka pitAnuM prabaLa vIrya prakaTa karI tIkSNa parazu samAna manaHparisumavaDe graMthIne bhedI nAMkhI mikSa javA mATe tene amuka kALa nirmANa thaI jAya che. eTale adhika choDAtAM ane alpa baMdhAtA Akhare anAbhogarUpI pahelA prakAranA pariNAmavaDe dhAnyanA pAlAnA daSTAMte, parvata nadI pASANa nyAye laghu laghu thatAM jAya che. manapariNAma yathocita saMbhave che ane graMthI dezaparyata hoya che, ane mAtra paheluM. abhavyamAM paNa saMbhave che. e paheluM kAraNa che. - prakAzaka,
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ trikaraNo. A bIjA zuddhi (saMskAra) karaNamAM paNa karma khapAvavAnA samayakALamAM ochovattA ghaTADe ja thAya che. A dazAmAM tIvra svarUpavALA kaSAyathI sadaMtara mukta thavAnI zubha bhAvanA janme che. ethI karmonA samayakALamAM jarUra ghaTADe thAya che. chellA (trIjA) zuddhikaraNamAM tIvra kaSAyanuM sakriya rIte niyamana thAya che. AthI kaSAyanI vRddhi azakya bane che. keI kaSAya kaMIka vadhate mAluma paDe ke tarata ja tenuM cittathI niyaMtraNa thAya che. kaSAya niyamananuM A kArya pratyakSa svarUpamAM thAya che.+ - rAga-grathi e bhAva ane abhAvayukta vividha vRttionI eka prakAranI tarApa che. hiMsA Adi AcAranA maMtavyanA saMbaMdhamAM je sAcI-khoTI vRttio aMtaramAM hoya che te vRttione pariNAme AtmA upara aneka prakAranI tarApa paDe evuM ghaNI vAra bane che. - pAMca indrio temaja cittavALA prANIone ja prathama zuddhikaraNane anubhava thaI zake. pazu-pakSIone ane manuSyone citta temaja pAMce Indrio hoya che, AthI teo A saMskaraNane anubhava karI zake. saMsAranI duHkhayuktatAne anubhava anaMtavAra thayA chatAM koI prANIne dvitIya (bIjA) zuddhikaraNane anubhava na paNa thAya. +ahiM prANI AraMbhamAM nirmaLa AzayarUpa anivRtti karaNavaDe aMtaramuhUrtanA pramANavALuM aMtarakaraNa kare che. prakAzaka.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI dRSTie jainadharma. samaya (kALa). samaya, AvalI, muhUrta, divasa vigere samayanA vibhAgo che. samaya e kALane laghutama ( nAnAmAM nAne) vibhAga che. AthI AMkhanA eka palakAra mAtramAM asaM khya samaye thAya che. asaMkhya samaya eTale 1 AvalI. 12777216 AvalIthI eka muhUrta (48 mInITa) thAya che. trIsa muhUrta eTale 1 divasa. saptAha (aThavADIyuM ), mAsa, varSa AdinAM parimANa te jANItAM che. asaMkhya varSothI eka palyopama thAya che. dasa keTakeTI palyopama varSothI eka sAgaropama bane che. mArganusArInA niyame. mAganusArInA niyamonuM pAlana e AtmAnI pragati mATe anivArya che. AtmAnuM adhaHpatana tethI aTakI paDe che. mArgAnusArInA niyame samyakatvabhAva prAptine mATe sahAyarUpa che. ethI trikaraNanI prApti paNa thAya che. nikAcita karmone Azrava aTakAvavAmAM te pariNAmajanaka upAya che. bhUtakALamAM saMcita karelAM vidyamAna karmonI nirjarA thAya che. mArgAnusAritvane kAraNe pahelAM guNasthAnamAMthI cethA guNasthAnanI prApti thAya che. vizvabaMdhutva, dayAvRtti, prema, samabhAva vigere zubha vRttio upara mArgAnusArInA niyamonuM vidhAna thayeluM che. * juo vizeSa mATe lekaprakAza. - -
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyamo. AthI mArganusArIoe A sarva zubha bhAvene vikAsa kara e jarUranuM che. A sarva vRttionI sakriyatA vinAnuM mArgAnusArIpaNuM naryo daMbha ja che. mAnusArInA niyamomAM zubha vicAre, satya zraddhA temaja saddavartanane anekhuM sthAna raheluM che. sude (keI kALe ) AjJA na karatA hovAthI e niyamonAM vidhAnamAM AjJA jevuM kazuM nathI. A rIte vicAratAM A niyama temanuM yathArtha pAlana karanAra cAritrazIla vyaktinuM eka svarUpa mAtra che. niyamo ane tenuM pAlana karanAra vacce kaMI bhedabhAva bhAgye ja che. niyamonA pAlana uparathI je te manuSyanA AcAra ane jJAna-dazAnuM parimANa thaI zake che. A niyamonA pAlananAM AMtara ane bAhya ema be svarUpo che. drazya vartana eTale bAhya svarUpa sAthe AMtara svarUpanI ekatA hevI joIe mArgAnusArInA niyamanuM pAlana baMne svarUpanI draSTie thavuM joIe. temAM vicAra-daurbalyanuM yathAyogya nivAraNa karavAnuM ja hoya. niyamanuM pAlana hetunI siddhi arthe thAya e khAsa Avazyaka che. bAhya vartana zubha bhAvarUpa AMtara svarUpanuM kAraNa bane e sthiti dareka mArganusArI mATe pariNamavI joIe. sadAcAra ke bAhya siddhAntanA hArdika pAlanathI AtmAnI vizuddhi thAya che. karma- rajanuM bane teTaluM niHsAraNa thAya che.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharmI mArganusAritva e AdhyAtmika pragatinA vAMchuone grahaNa karavA yogya paheluM pagathIuM che. AdhyAtmika pragatimAM jeo AgaLa vadhelA che temane mATe mArganusArInA niyama nathI. e niyama AtmAnA zuddhikaraNanA upAya che. AdhyAtmika unnatine prAraMbha karanArAo mATe te bahu ja upayogI che. tenAM pAlanathI AtmapragatinI bhUmikA svaccha bane che. citra jenA upara AlekhavAnuM hoya te vastu ja azuddha heya te suMdara citra AlekhAtuM nathI te ja pramANe mArgAnusArInA niyamethI AdhyAtmika pragatirUpa bhUmikA zuddha karyA vinA tenA upara adhyAtma svarUpanuM suMdara Alekhana thaI zakatuM nathI. A rIte mArgAnusArInA niyamanuM barobara pAlana karavuM e AtmonnatinA vAMcchuka mATe khAsa Avazyaka che. kharA mArgAnusAritvanuM yathArtha pAlana AdhyAtmika pragatine prAraMbha karanAra manuSya ( umedavAre) mATe anivArya che. mArgAnusArInA niyama e AtmAnA prAraMbhika zuddhikaraNane amegha upAya che. have ApaNe mArgonusAritvanA niyamanI anukrame samIkSA karIe. niyama pahele. mArgAnusArIe AjIvikA nimitte kaI sAre vyApAra ke sevA-mArga grahaNa karavuM joIe. sArA nokarI-dhaMdhAne pakaDI rAkhavA joIe. je nokarI ke dhaMdho nikRSTa (halakAM) gaNAtAM hoya tethI mArganusArIoe parADa
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyame. mukha rahevuM joIe. dhaMdhAdArI hoya te pitAne dhaMdhe pramANikapaNAthI calAve e pratyeka mArgonusArI mATe khAsa jarUranuM che. bIjAnI nekarI karatAM mArgonusArIe nItinuM sarvathA pAlana thAya e rIte karI karavI joIe. dhaMdhAdArIoe potAnI muDInA pramANamAM ja dhaMdho kara. ethI vadhAre dhaMdho kare e aniSTa che. nekara hoya teNe zeThanI yathAzakya sevA uThAvavI joIe. mArgAnusArI vyApArI hoya ke sevaka hoya paNa nItinuM yathArtha pAlana bane mATe parama Avazyaka che. pratyeka mAganusArI pitAne dhaMdhA ke nokarIthI je dravya maLe tethI pitAnuM temaja kuTuMbanuM piSaNa karI zake che. e dravyamAMthI duHkhI mANasone egya madada thaI zake che. A rIte duSkarmane nAza ane satkarmanI pariNati thAya che. mArgAnusArIe je te kartavyanuM pAlana pitAnAM ja dravyathI kare che. mArgAnusArInA niyamamAM ahiMsA, vizvaprema ane sarvanuM kalyANa karavAnI vRtti prAdhAnya bhogave che. halako dhaMdhe ke halakI karI na karavAnuM AthI khAsa kAraNa maLI rahe che. game tevI nekarI ke halakA dhaMdhAne kAraNe hiMsA thAya, bIjAonuM ahita thAya, manuSya Adi pratyeno prema osarI jAya, bIjAo pratyenI zubhavRttimAM pheraphAra thAya evuM ghaNuM bane. AthI kharo mArganusArI keI nigha che ke nokarI karI zake nahi. manuSya, pazu
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. pakSIo, jIvajaMtuonI hi'sAjanaka pravRttiothI mArgonusArI sarvathA para ja hAya. mArgAnusArIthI kalAla ke sAhatA ke kAI khIjo hiMsAjanya dhaMdhA thaI zake nahi. nAkarI dhaMdhAmAM nItinuM pAlana keTalIka draSTie vicAratAM khAsa jarUrI che. eka to e ke nItizIla manuSya cittanI zAnti anubhave che. anItithI dravya kamAnArane evI zAnti hAtI nathI. peAtAnI anIti pakaDAI Avaze vigere aneka khAmatAnA, anItithI dravyAna karanArAone bhaya rahe che. anItithI meLavelAM dravyanA upayoga ke upabhAga karanArAone kai ne kaMI Dara lAgyA ja kare che. nItithI dravyanuM arjana karanArAo cittanuM svAsthya bhAgave che. dravyanA upabhAga temanAthI sukhapUrvaka thaI zake che. dhArmika anuSThAnA niDaratAthI thAya che. anItithI dravya kamAnArAonI jema temane bhAvI jIvananAM duHkhanA Dara paNa rahetA nathI. nItine kAraNe sajjanAnA saMcAgathI bhAvI jIvana sudhare che. sajjane anItimAna manuSya sAthe saMsargamAM AvatAM sakAca khAya che. AthI anItiyukta manuSyAne sajjanAnA sasa bhAgyeja thAya che. eTale sajjanA-sadguNI manuSyAnA sa'sa vinA bhAvI jIvana bagADe che. A uparAMta anItithI prApta karelAM dravyathI cittanI paNa nikRSTa dazA pariName che. e rIte duSkarmInI niSpatti
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyame. thAya che. bhAvI mATe kukarmonI utpatti thAya che. A sarva draSTie jotAM anItithI dravya upArjana mArgAnusArIoe na ja karavuM e sarvathA ISTa che. niyama bIje. je mArgAnusArIthI viSaya-vAsanAnuM saMyamana na thaI zake tene mATe lagna karavuM e jarUrI che. gRhastha mATe lagna Avazyaka che. e lagna zIla, svabhAva, jJAna, vaya Adi daSTie keI samAna kanyA sAthe thavAM joIe. eka ja kuLanA yuvaka ne yuvatI sarva rIte samAna hoya te paNa temanuM lagna niSiddha che. AdhyAtmika pragatine paMthe paLatA mArgAnusArI gRhasthamAM viSayavAsanAne yathAyogya saMyama na hoya te game tema viSaya-sevana karavA karatAM pariNIta jIvana ISTa che. lagnathI kusaMpa, kaleza AdinuM nivAraNa thavAnuM keTalAka saMgamAM saMbhavanIya che. lagnane pariNAme ghaNIvAra keTalAka bhramanuM paNa nivAraNa thAya che. niyama trIje. Atma-pragatinA vAMcchukoe bhayAspada drazya ane adrazya kSetrothI saceta rahevuM joIe. je kAryonAM duSpariNAma sarvatra pratyakSa svarUpamAM jaNAya te kAryo sarvathA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. tyAjya che. parastrInuM duSTa bhAvathI nirIkSaNa, dhRta ( jugAra rame), kArAgrahavAsa sevA paDe evA aparAdho vigerethI mArganusArIe saMpUrNa paramukha thavuM ghaTe. niyama ce. mAnusArIo kharA AdhyAtmika ane prabhAvaka purUSonA sadAcAra ane utkRSTa jIvananuM bahu mUlya AMke che. mahApuruSanuM anukaraNa karavA teo banate purUSArtha pherave che. mahApuruSone vizvahitakArI anubhava anerI preraNAonuM siMcana kare che. prajJapuruSonA saMsargathI anubhavayukta samartha mahAtmAo Atma-kalyANanI vAstavika IcchAvALA manuSyanuM bane te rIte kalyANa karavA sadA prayatnazIla rahe che. mahAtmA purUSe bIjAonuM kalyANa thAya te mATe potAnAM jIvananI keTalIka nAnI nAnI bAbatamAM upekSAvaMta hoya che. mahAtmAo ISya, nindA vigerethI sadA para rahe che. unnatimAM temane garva thato nathI. keI prakAranI hAni thAya tyAre temane kazuMye duHkha thatuM nathI. teo alpabhASI hoya che. avicArIpaNAthI keIne potAnA zatru banAvatA nathI. vacanabhaMganI vRttithI teo sarvadA vimukha rahe che. AvA anubhavI mahApuruSane "ziSTa' kahe che. mArgAnusArIo pitAnAM Atma-kalyANa arthe anubhavI mahApuruSonuM bane teTaluM anukaraNa kare che. anubhavI
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyamo. mahApurUSe mArgAnusArIonA mArga-daSTA hovAthI e prabhAvaka purUSane mArge javA mAganusArIo yathAzakya prayatna zIla hoya che. mArgAnusArIo "ziSTa' puruSanuM anukaraNa karavuM e Atma-dharma samajI tene banate vartanamAM utAravA sadaiva IchAvaMta rahe che. niyama pAMcame indriya-sukhonI upabhoga vRttinuM niyamana e mArganusAritvane pAMcame niyama che. A niyama anusAra viSayavAsanAnI vRtti AdinuM keTaleka aMze niyaMtraNa thAya che. anaMtakALathI Indriyajanya sukhe bhegavatA jIvathI e sarvane saMpUrNa tyAga karavAnuM sugama nathI. Indriya-sukhane parityAga amuka aMzamAM ja moTe bhAge zakya heya. pratyeka mArgonusArIe je Indriyasukhe pitAnA kartavya-mArgathI viparIta hoya tene tyAga kara joIe. jethI Indriya sukhanI upaga vRttine piSaNa maLe evI vRttione parihAra kara joIe. viSaya-vAsanA AdimAM cittanuM niyaMtraNa karavuM joIe. mArgAnusArI mATe nIcenI vRttio parihArya che. (1) viSaya-vAsanAne piSaka Indriyajanya sukhavRtti. (2) vANuM ke kAyathI avicArIpaNe bIjAnuM ahita ke nukazAna karanArI vRttine uttejaka bhAva.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. ( 3 ) lAbhane uttejaka vRtti. A vRttine pariNAme koI manuSya kharekharA duHkhI che, evI khAtrI thayA chatAM tene duHkhathI mukta karavAnuM mana thatu nathI. bIjAnuM duHkhadarda ochuM karavA mATe dravyAdi sAdhanA hoya teA paNa tenA upayoga thatA nathI. bIjAonu dravya-mIlkata vigere aceAnya rIte paDAvI levAnI tIvra IcchA thAya che. 100 ( ( 4 ) mahApuruSAnA parama Adhano kadAgrahapUrvaka asvIkArarUpa abhimAnane uttejaka indriyajanya sukhavRtti, A sthitimAM mahAtmAonA parama edhanI parIkSA thaI zakatI nathI. mahAtmAe jevuM ja peAtAne jJAna hAvAnA ahaMbhAva jAge che. ( 5 ) kuLa, khaLa, sauMdarya, jJAna AdinAM abhimAnane poSaka vRtti. A vRtti bIjAone utaratA gaNavAmAM sahAyabhUta bane che tethI khIjA upara julma gujAravAnI vRtti jAge che. AthI bIjAonuM ahita ghaNIye vAra thAya che. ( 6 ) mRgayA AdithI anya prANIone duHkha ApI pAtAnAM cittane AnaMda ApavAnI vRtti. niyama chaThThA. mArgAnusArIoe vipatti ane bhayanAM khAsa sthAnAnA parityAga karavA joie. yuddhakSetra, duSkALa bhUmi, mahArAga ( marakI vigere )vALuM sthaLa-e sarva mArgAnusArI mATe parihAryuM che. mArgAnusArIe vizeSa vaimanasyavALAM sthaLane
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnusArInA niyamo. 101, vvy paNa tyAga karavo ghaTe. evAM sthaLamAM rahIne koI paNa iSTa vastu sAdhya thavI e azakyavat che. niyama sAtame. rakSaNayukta paristhitimAM nivAsa kare e mAgatusArIne pAlana karavAne sAtamo niyama che. mArgAnusArIoe je dezamAM jAna-mAlanuM pUrepUruM rakSaNa thatuM hoya te dezamAM ja vAsa kare joIe. je dezamAM koI dhaNIdherI na hAya, aparAdhIone zikSA na thatI hoya ane gunhAonuM pramANa vadhatuM jatuM hoya te dezamAM rahevuM e yukta nathI. kaI paNa prakAranI salAmatI vinAnA dezamAM rahenAra mAganusArInI citta-zAti ane AdhyAtmika unnatimAM aneka prakAranA aMtarAyo AvavAno saMbhava rahe che. niyama AThame. mArgAnusArIoe saguNanA pakSapAtI ane sadAcArI manuSyone ja saMsarga rAkhavuM joIe. adhyAtma draSTie jemanI Adarza pragati thaI hoya evA mahAna puruSanuM anukaraNa karavuM e mArganusArInuM parama kartavya che. niyama navame. mArgAnusArInuM nivAsasthAna atyaMta gupta ke jAhera na hovuM joIe. bahu gupta paNa nahi ane bahu jAhera paNa nahiM evI rItanuM makAna hovuM joIe. hindamAM prAcIna
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama, kALamAM A niyama khAsa karIne pravartatA hatA. mArgAnusArInuM nivAsasthAna kalezapriya ane duSTa manuSyA (paDAzIA ) vacce na hAvu joIe. makAnanI nIce bhUgalamAM kAI hi'sAjanya vastu (asthi) Adi na heAvu joie. niyama duzamA. mArgAnusArInuM paridhAna ( vastrAdri) sthitine anurUpa hAvu joie. zakti hAya chatAM pAzAka nimitte kAi paNa prakAranA durvyaya ke uDAupaNuM na ja thAya. pezAkamAM vizeSa lapake ke daMza mArgAnusArIe mATe tyAjya che. niyama agiyAramA, AvakanAM pramANamAM kharca, mArgAnusArIne kharca pramAzusara hAvA joie. Avaka anusAra paisAne vyaya karavA e mArgAnusArIonI pharaja che. niyama bAramA. koI dezamAM amuka sArA rivAja lAMkhA kALathI cAlyA AvatA hoya te te rivAjanu anukaraNa mArgAnusArI mATe ISTa che, rivAjanuM anukaraNa karatAM koI mahAna siddhAntanA bhaMga nathI thatA eTaluM ja khAsa jovu joie. niyama teramA. AmiSa ( mAMsa ) lakSaNu, madyapAna Adi mArgAnusArIo mATe sarvathA varjya che. madyapAna-vRtti e asa khya
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyamo. 103 sUkSma jIvonA vinAzanI kAraNabhUta che. AmiSa-bhakSaNamAM ghera prakAranI hiMsA rahelI che e te suvidita che. niyama caMdame. paranindA ke badanakSI bIjAonuM ahita karavAmAM kAraNabhUta hovAthI mArgAnusArIoe e bannethI para rahevuM joIe. paranindAmAM sAmAnya rIte pArakAnuM ahita karavAne uddeza hoya che. pArakI nindAmAM kaI vAra kaMI udeza na hoya te paNa te ahitakArI nIvaDe che. AthI mArgonusArIeAe keInI niMdA karavAnI vRttithI parAsukha thavuM joIe. rAjAnI niMdA e khAsa karIne parihArya che. koI manuSyanA kapaTa-prabonuM nidarzana e lAbhadAyI che. temAM nindA ke badanakSI na hovAthI, keinA kapaTa-prabandhonI prasiddhi e icchanIya che. niyama paMdarame ane soLame. zuddha dilanA ane sadAcArI manuSyone ja saMparka mAganusArIo mATe ISTa che. durjanene saMsarga sarvathA tyajI devuM joIe. AThame niyama AdhyAtmika mahAna purUSane udezIkhe che. e rIte A niyame e niyamathI bhinna che. niyama sattarame. mA-bApa pratye pUjyabhAva. mAbApanA anahada upakarene badale bhAgye ja vALI zakAya. AthI kRtajJatApUrvaka
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 vijJAna ane tattvajJAnanI dRSTie jainadharma temanA pratyenAM kartavyanuM pAlana karavuM e te na ja bhUlI zakAya. pitRo pratyenA pUjyabhAvamAM mArgAnusArIomAM kaI paNa prakAranI kSati kadApi na ja AvavI joIe. niyama aDhArame. kaI paNa manuSyanI cittavRtine kheda thAya evAM kAryothI mArgAnusArIoe dUra rahevuM joIe. koInI lAgaNIne jethI bInajarUrI rIte duHkha thAya evuM kaI paNa kArya mArgonusArIthI na ja thaI zake. bIjAne duHkha thAya evI vANI paNa na bolI zakAya. niyama ogaNIzame. AzritanuM piSaNa. pitAnA Azrita janenuM piSaNa karavuM e mArganusArIonuM kartavya che. dareka Azrita pAsethI je te gya kAma levuM joIe. dareka kAma yegya rIte thAya che ke nahi te barAbara jevuM joIe. AvI rItanI dekharekha vinA Azrita ahitakArI bane e saMbhavanIya che. keI AzritamAM durgaNa Adine saMcAra thAya te durguNa vigerene nAza karavA-karAvavA utsuka rahevuM joIe. keI AzritanA durguNa AdinA nivAraNanI zubhechAthI je te durguNa AdithI sarvadA suparicita rahevuM joIe. AzritanA duSkRtyenA saMbaMdhamAM upekSAbhAva keI rIte ISTa nathI. AzritanI patanadazAthI pitAnI buddhinuM ochuM mUlya aMkAya e sthiti asahya hovI joIe. kaI Azrita sarparUpa hoya te tene tyAga ja IcchanIya che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyamo. 105 Azrita bahu ja duSTa hoya te tene tyAga ja ghaTe. duSTa Azrita sadA tilAMjalIne pAtra che. niyama simo. parama puruSa pratye pUjyabuddhi ane atithio, daridro tathA pAtra purUSonI sevA. parama puruSanI pUjyabuddhithI sevA karavI e khare Adarza che. e AdarzanA pAlanamAM mahApuruSa pratyeno paramabhAva vyakata thAya che. Adarza kheTe heya te samagra jIvana paNa khoTuM nIvaDe. jIvananA kharA AdarzanuM pAlana karavuM e mArgAnusArIonuM parama pavitra kartavya che. niyama ekavIsame. khAna-pAnamAM mArgonusArIoe saMyamabhAva keLava joIe. AhAra Adi pramANasara levAM joIe. niyata yogya samaye AhAra AdinuM parigrahaNa iSTa che. ruci hoya te paNa jarUra karatAM vizeSa AhAra kare e sarvathA tyAjya che. niyama bAvIsame. zarIranuM svAthya bagaDe eTale egya upacAra karavA e mArgAnusArIne bAvIsame niyama che. vyAdhi, darbalya Adi sthitimAM daurbalya vigerenAM nivAraNa mATe mArgonusArIe egya upAye levA ja joIe.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama niyama tevIsamA. je dezamAM bhUkaMpa, duSkALa, mahArAga, siMha vigere vanacara prANIo vigerenA laya hAya te dezamAM pravAsa karavA e mArgAnusArI mATe iSTa nathI. mArgAnusArIAe layAspada pradezanA pravAsa na ja karavA. AmAM AtmasaMrakSaNanA bhAva rahelA che. 106 niyama cAvIsamA. loko sAthe bInajarUrI vaimanasya thAya e rIte vana karatAM mArgAnusArIoe aTakavu joie. leAkeA sAthe zAntithI rahevuM e mArgAnusArIonuM kartavya che. niyama paccIsamA. adhyAtma draSTie jeo pachAta hAya temanuM AtmajIvana sudhAravAnA prayatna karavA e mArgAnusArIe mATe khAsa Avazyaka che. ucca jIvananuM astitva ane tenA AdarzAnA medha dhArmika draSTie pAchaLa paDI gayA hAya evA AtmAone satata apAvA joIe. vizuddha jIvanathI AtmAnI unnatinA parama badha alpa vikAsavALA jIvAne atyaMta lAbhadAyI che. niyama chavIsamA. atizaya paricitapaNAnA tyAga. mArgAnusArIe vadhu paDatAM piricatapaNAthI dUra rahevuM joie. kAinI sAthe savizeSa paricaya mArgAnusArIthI na ja rakhAya.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyame. 107 niyama sattAvIsamA ziSTa ane jJAnI mahAtmAonI sevA. mArgAnusArIe dharmavratadhArI mahAtmAonI sevA karavI joIe. e sevA mahApuruSAnA anubhava, jJAna, prajJA ane dharma-jIvananI eka prakAranI pUjA che. mahAtmAonI sevAnA Ada temanA ja jIvananI anukaraNa-vRtti che. e Adarzo draSTi samIpa rAkhIne ja mahAn saMtapuruSonI sevA thavI joie. niyama aThThAvIsamA. A niyama jIvananA uddezIne anulakSIne che. jIvananA cAra uddeza che, je badhA mArgAnusArIe lakSamAM rAkhavA joie. kAI ochAM mahattvanA uddezanI siddhi arthe ucca uddezanA bhAga apAi na jAya e jovuM khAsa jarUrI che. gauNu uddezanI sAdhanAmAM muzkelI jevuM lAge te e jatA karavA joie. ucca uddezanuM rakSaNa karavuM e jIvananuM parama dhyeya che. AthI e dhyeyanuM yathAzakya rakSaNa keravuM... joie. vizvanuM kalyANu, dravya-prApti, vAsanAonI paritRpti ane mukti e cAra jIvananA mukhya uddeza che. emAM vAsanAonI pitRpti savathI nikRSTa che. mukita e jIvananA savecci uddeza che. sadAcAranA niyamAnA yathArtha pAlanathI khIjAonu ( vizvanuM kalyANa thAya che. dravyathI vividha prakAranAM sukhanuM sAdhana maLe che. icchAo-vAsanAonA kai TATA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. rIte dunIyA prApti mArA jIvana nathI. dareka vAsanA sarva rIte duHkhadAyI che. AthI tenI paritRptinI vRtti sarvathA aniSTa che. vAsanAonI paritRpti e jIvanane nikRSTa uddeza hovAthI mArganusArIe vAsanAethI bane teTaluM vimukha thavuM joIe. dravyaprApti ane vAsanAonI paritRpti e sAmAnya rIte dunIyAnA manuSyanuM dayeya che. e dhyeyane badale vizvanAM kalyANa ane mekSa-prAptinuM dayeya thAya te jIvanamAM ajaba parivartana thAya. manuSya-jIvana sarvoccatAne zikhare pahoce. | mukti-sukhane kaMIka khyAla Atma-guNane vikAsa thatAM Ave che. amuka karmonA kSaya ane AtmadravyanA prAdhAnyathI AtmAnA amuka guNe khIlI nIkaLe che tyAre mokSanAM sukhanI kaMIka jhAMkhI thaI zake che. AvuM apUrva sukha e pratyeka mArgonusArInuM parama dayeya hovuM joIe. mukti e jIvanane sarvocca uddeza hevAthI enI sAdhanAnuM khAsa lakSabindu ja hoya. mekSanA uttamottama uddezanuM pAlana e mArgAnusArInA jIvanano parama Adarza hoya. e uddezanI siddhi tene jIvanamaMtra heya. niyama ogaNatrIsame. zakti anusAra kArya. mArgAnusArIe koI paNa kAya karatAM pitAnI zakti ke azaktine vicAra karavuM joIe. pitAnI zakti bahAranuM kaI kArya mArganusArI mAthe na le.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusArInA niyamo. 109 -~~-~~-~~~-~~- ~ niyama trIsame. jIvananA ucca uddezanI siddhi arthe pragati. jIvananA ucca uddeza sAdhya thAya te mATe prayatnazIla rahevuM e mArgAnusArIone pALavAne eka uttama niyama che. dinapratidina AtmAnI pragati thatI rahe evuM vartana mArgAnusArI mATe prazaMsanIya che. niyama ekatrIsame. je kAryo amuka samaye karavAM jevAM hoya te kAryo mAnusArIe avazya karavAM. amuka samaye amuka kArya karavA jevuM nathI, evI pratIti thAya te e kArya baMdha karavuM. akAryothI sadA parAkSukha rahevuM ghaTe. niyama batrIsame. zAstra-vAMcana. mArgAnusArIe nitya zAstra-zravaNuM karavuM joIe ke dharmazAstro vAMcavAM joIe, tethI sampratIti ane satyazraddhAnI pariNati thAya che. Atma-parIkSaNathI dharma-niyamanAM adhika pAlananI AvazyakatA samajI zakAya che. samyaktvabhAvanA AMtaracihnane abhAve yathAyegya AtmaparIkSaNathI Atma-pragatimAM pitAnI vAstavika sthitanuM bhAna thAya che. niyama tetrIsamo. kadAgrahano tyAga. keInA upara vijaya meLavavAnI ke keInuM ahita karavAnI IcchAthI kaI duSTa ke naitika
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110. vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma draSTie kharuM kArya karavuM e kadAgraha che. AvI kadAgrahavRtti mArgAnusArIo mATe sarvathA tyAjya che. mArgAnusArInI vRtti kadAgraha rahita ane bIjAone anukULa hevI joIe. samabhAvayukata samajupaNuthI kadAgrahane tilAMjalI ApavI joIe. kadAgraha e aneka anarthonuM mULa hovAthI tene tyAga mArgAnusArIo mATe khAsa jarUrI che. niyama trIzamo. saguNa pratye pakSapAta. saddaguNa-prAptinI sabhAvanAthI mArganusArIne saddaguNa mATe pakSapAta ja hoya. AthI dareka zaktione upayoga sadguNanI prApti mATe the joIe. saddaguNanI prApti arthe saddaguNane upayogayukata pakSapAta AnavArya che. niyama pAMtrIsamo. mAganusArIe judA judA dharmo, tattvajJAne, maMtavya AdinA guNa-deSanI yathArtha parIkSA karI dareka prazna ane zaMkAonuM samAdhAna karavuM joIe. mAganusArIe pALavAnA sarva niyamonI samIkSA thaI. have cothA guNasthAnane vicAra karIe. caturtha guNasthAna. Atmika satyanuM nidarzana thatAM, te viSe A guNasthAnamAM kaMI zaMkA, upekSA ke asthirabhAva rahetA nathI. satya pratyene tiraskArabhAva lupta thAya che. cothA guNa
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha guNasthAna. sthAnavALAne ugra krodha thato nathI. ugra krodhanA AvirbhAvane abhAve te kSamAzIla hoya che. citta samyakatvabhAvI bane che. A guNasthAnamAM citta-saMyamanuM mahatva yathArtha rIte samajI zakAya che. AthI keTalAeka saMyamanI prApti arthe vividha prayatna kare che. mahattva samajyA chatAM durbaLatAne kAraNe keTalAka manuSyathI saMyamanI prApti thaI zakatI nathI, saMyamanI prApti mATe bIlakula prayatna na karanArA paNa keTalAka heya che. Ama chatAM A guNasthAnanI khUbI e che ke dareka citta-saMyamanuM mahatva te barAbara samaje che. Indriya sukhanI upabhogavRtti ane anugra kaSAye upara A guNasthAnamAM yathAyogya saMyamabhAva heta nathI. mithyAtvarUpa pravartaka kAraNanAM anastitvane kAraNe, A guNasthAnamAM aniSTa ghora karmonI pariNati thatI nathI. nidrAnidrAnI dazA prApta thatI nathI. nidrAmAM jAgRtabhAva AvatuM nathI. nidrAmAM ja halana-calana Adi kriyAo karavAnI ghera dazAnI niSpatti thatI nathI. AvI ghera dazAmAM InTionuM kArya aTakI paDe che. matijJAnanuM AvaraNa thAya che. A guNasthAnamAM satya pratye abhAva saMbhavI zako nathI. strI ke napuMsakanI viSaya-vAsanAne anurUpa karmo baMdhAtA nathI. tiryaMca ke narkagati prApta thAya evAM karmonI paNa niSpatti thatI nathI. zarIra sauSThava, sukItti Adine vighAtaka karmo pariNamatAM nathI.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. jJAnanuM AvaraNa, sukha-duHkha, saMzaya, bhaya, anugra kaSAye, manuSyatva, devatva, zarIra saiSNava, sukIrti Adi janaka karmonI pariNati A guNasthAnamAM thAya che. naitika daurbalya, anaidArya ane lAbhAMtarAyanAM kAraNabhUta karmo paNa niSpanna thAya che. ucca gotrakarma baMdhAya che. IcchAvazAt keTalAMka sArAM kAryo thaI zake evA karmo paNa utpanna thAya che. pAMcamuM guNasthAna. karmanAM sAdhana-kAraNanuM kramazaH nivAraNa karavuM e ApaNI zakaya utkRSTa sthitine upAya che. sAdhana-kAraNanAM nivAraNathI AtmAnI pragati sulabha thaI paDe che. cothAM guNasthAnamAM citta-saMyamanI khAmI hoya che. pAMcamA guNasthAnamAM A khAmInuM keTaleka aMze nivAraNa thAya che. samyakatvabhAva yathArtha svarUpamAM hoya che. cittasaMyamanI prApti arthe ochAvattA prayatna thayA kare che. kaMIka tIvra hoya evA kaSAyenuM A guNasthAnamAM nirasana thaI zake che. AthI amuka ahitakArI kAryothI para rahevAnAM vrata laI zakAya che. sthaLAMtara karI zake evAM prANuone anulakSIne A guNasthAnamAM kaMIka aMze saMyamabhAva hoya che. sthalAMtara na thaI zake evA jI (vanaspati Adi) pratye joIe teTale saMyamabhAva vartato nathI. A guNasthAnamAM jJAnAvaraNIya karmono udbhava thAya che. satkArya karavAnI IcchA thAya to paNa te na karI zakAya
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamuM guNasthAna. 113 evAM karma baMdhAya che. purUSa jAtine anurUpa viSayavAsanA, bhaya, upahAsa, gyAyegya upekSA-bhAva, anugra kaSAyo Adi janaka karmonI pariNati thAya che. devatva prApta thAya evuM karma paNa utpanna thavA saMbhava che. manuSya, tiryaMca ke rAkSasane avatAra maLe evAM karmonI pariNati A guNasthAnamAM zakya nathI. pAMcamA guNasthAnavALAne je citta-saMyama keTaleka aMze pALavAne che tenA nikRSTa, madhyama ane ucca ema traNa prakAre che. madha-mAMsane pAratyAga nikRSTa saMyamamAM AvI jAya che. e uparAMta ahiMsA ane dharmadhyAnanI draSTie keTalIka bAbatenuM pAlana karavuM ghaTe che. ahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e paMcaparameSThInuM pAMcamA guNasthAnavALAe sadaiva dhyAna karavuM joIe. koI khAsa kAraNa vinA koI nirdoSa prANu ke jaMgama jIvane IcchApUrvaka vighAta na karavAno nizcaya karI tadanusAra vartana karavuM joIe. madhyama rIte citta-saMyamanuM sevana karanAre mArgonusArInA niyamo pALavA cUkavuM nahI. nIti ane sadAcAranA ja mArgane teNe Azraya levo joIe. bAra vate (khAsa niyama) nuM pAlana paNa anivArya che. cha Avazyaka nityakarmo paNa karavAM joIe. ucca prakAranA saMyamasevIono saMyama ghaNI rIte 8
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114. vijJAna ane tattvajJAnanI STie jainadharma. apirapakava Adarza hAya che. te vigere sacitta AhAranA tyAga kare che. divasamAM bhAjana mAtra eka vAra le che. viSaya-vAsanAnI draSTie saMpUrNa vizuddha jIvana gALe che. vyApAra-dhaMdhAmAMthI nivRtta thAya che. dIkSA aMgIkAra karavAnA zubha bhAva paNa hAya che. dIkSAnA magaLabhAvA kAi kAI vAra mUrtimaMta svarUpa paNa le che. AvI rItanA dIkSAbhilASIo hamezAM dIkSA ja le che ema nathI. kAI dIkSA le, aMtarAya hAya tA kAi na paNu le. paMcaparameSThI. pacaparameSThI eTale pAMca prakAranA mahAna pavitra puruSA, sarva jainAne e pUjya ane sevanIya che. AtmAnI unnati icchanArAo temanuM sadaiva dhyAna kare che. pacaparameSThI eTale nIcenA mahAn puruSA samajavA. ( 1 ) mokSasukhamukta zAzvata jIvananA mAnA praNetA sarvajJa mahAtmAe ( at). arhat bhagavAnanA 12 viziSTa guNA che. ( 2 ) siddha. siddha eTale mukti-dazA prApta karela jIvA. siddhanA 8 guNa che. ( 3 ) AcAya . AcAryAM e dharma nAyaka che. AcAcanA 36 guNA che. teo jJAnI ane anubhavI mahAtmA hAya che. mahAn ane samartha AcAryAe te AtmasAkSAtkAra paNa karelA hAya che. keTalAyeka AcAryAM ghaNA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha prakAranAM nityakarmo. tejasvI hoya che. temane kevalajJAna prApti na thaI hoya teye dharmagurU tarIke teo kharA mArgadraSTA che. (4) upAdhyAya. upAdhyAye AcAryathI utaratA darajajAnA dharmaguruo che. teo AtmAnuM vastusvarUpa jANe che. temanA 25 guNe hoya che. (pa) sAdhu. paMcamahAvratanuM pAlana karanAra kaI paNa strI ke puruSane sAdhu ke sAdhvI kahe che. mahAvratanuM pAlana yathArtha rIte kare te ja kharA sAdhu che. sAdhuonA viziSTa guNo 27 che. cha prakAranAM Avazyaka kAryo , madhyama pramANamAM citta-saMyamanuM sevana karanArAo nitya cha prakAranAM Avazyaka karmo kare che e ApaNe upara joyuM che. cha AvazyamAM prabhupUjA e prathama prakAra che. prabhupUjA eTale ahaMta prabhu ke tenI mUrtinI pUjA. nAmasmaraNa e prabhupUjAnI eka rIti che, tethI cittanA bhAva unnata bane che. manuSyanI AdhyAtmika draSTie ghaNuM pragati thAya che. prabhunI mUti, citra, pratikRti Adi dvArA pUjA karavI e prabhupUjanane bIjo prakAra che. je mahAna AtmAo ApaNu samakSa ja vidyamAna na hoya tenI A rIte pUjA thaI zake che. vividha prakAranAM cihno, Alekhane ke namunArUpa AkArothI paNa prabhupUjana thAya che. mUrtipUjAnuM mahattva
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - ^^^^^^ ^^^^^^ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. gya rIte samajavAmAM Ave te mUrtipUjAmAM AtmonnatinuM pradhAna tatva raheluM che e vAta spaSTapaNe samajI zakAze. mUrtipUjAnAM kaI kaI vAra aniSTa pariNAma Ave che, ethI mUrtipUjAnuM mahatva jarAye ghaTatuM nathI. mUrti pUjA Atmonnatine eka suMdara mArga che. je mahAna paramapuruSa vidyamAna na hoya tenI pUjA karavI e mahApuruSonI pUjAne trIjo prakAra che. A prakAramAM ApaNe bhAvI mahApuruSanI pUrva sthitinI pUjA karIe chIe. bhAvI mahApuruSanI pUrvasthitinI pUjA karatAM kharI rIte bhAvI mahApuruSanuM ja pUjana thAya che. dA. ta. zreNika mahArAjA AgAmI covIzImAM prathama tIrthaMkara thavAnA che, AthI mahArAjA zreNikanI mUrti vigerenI pUjA e AgAmI vIzInA prathama tIrthaMkara padmanAbha prabhunI ja sevA (pUjA) che. mahApuruSonI ja pUjA karavI e mahApuruSanA pUjanane cethe prakAra che. samartha mahApuruSanA pUjanaviSayaka upara je cAra prakAre ApavAmAM AvyA che tene nAmapUjA, dravyapUjA, sthApanApUjA ane bhAvapUjA kahe che. pUjAnA A prakArathI pUjya mahApuruSanuM pUjana thAya che. temanA vize keTaluMka Avazyaka jJAna paNa prApta thaI zake che. Adarza mahApuruSanI pUjA AmAMnI keI ke badhI rIte karatAM zraddhA-baLa vadhe che. dharma-maMtavya niHsaMdeha bane che. Adarza paramapuruSonI pUjAthI emanI pUjAne bhAva vikase che. paramapuruSanI
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanAM bAra vata. 117 pUjA A pramANe AmennatinA ucca Adarzane sAdhanabhUta che. Ama prabhupUjA rUpa prathama AvazyakanI pUti thaI. e pachInAM bIjAM Avazyake A rahyAM - gurupUjA, zAstrAbhyAsa, AtmasaMyama, tapa ane dAna. madhyama svarUpamAM-cittasaMyamanuM sevana karanArAoe gurupUjA ane zAstrAbhyAsa darareja karavAM joIe. citta-saMyamanuM pAlana keI ne kaI svarUpamAM hamezAM karavuM joIe. kaI ne koI prakArane bAhya temaja AMtara tapa paNa karavA joIe. upavAsa, AyaMbila Adi bAhya tape che. dhyAnanAM Asane e paNa bAhya tapa che. dhyAna AMtara tapa che. dAna karavuM e chaThuM Avazyaka nityakarma che. saMcamIoe dAna ApavuM paNa te samabhAvathI. pite dAna lenArathI kaI rIte caDhIyAta che e bhAva dAna ApanArane na hoya. dAna ApanArane evA azubha bhAva pariName te tethI ahaMbhAvane uttejana ne poSaNa maLe che. abhimAnathI jJAnanuM AvaraNa thAya che. zrAvakanAM bAra vrata. citta-saMyamanI siddhimAM bAra vrate ghaNuM lAbhadAyI che. AthI. zrAvake e sarva vratanuM AcaraNa kare che. sava vrate manuSyanI saMbhAvya utkRSTa sthitinA upAyarUpa che. hiMsakamAMthI ahiMsaka dazA prApta thAya che.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadha vrata zabda sa MskRta dhAtu kaiM uparathI nIkaLela che. cu eTale pasa Mda karavuM. AthI 'vrata'ne zAbdika artha eka prakAranI pasaMdeMgI ke varaNI thAya che. lAkSaNika draSTie vicAratAM tene sadAcAranA mArganI varaNI evA eka artha thai zake che. sa`lavanIya sa'lavanIya mAgergomAMthI sanmAnu zodhana karavA mATe vivekabuddhinA upayAga ke garbhita icchAyukta prayatna ( cAMcalya ) e arthAM paNa lAkSaNika draSTie ghaTAvI zakAya che. 118 ApaNe hAla pAMcamA guNasthAnane vicAra karIe chIe. pAMcamA guNasthAnavALA samyaktvabhAvI hAya ane AthI teo sanmArganI ja varaNI kare. asatya ane adhamamAM mugdha thayelA manuSya sanmArgane pasa Mda na kare ane e rIte sanmArgathI dUra rahe che. ghaNA mArgomAMthI sadAcAranA mArganI varaNI karavI emAM vivekabuddhinA upayAga karavAnI AvazyakatA che. vivekabuddhinA upayoga karavAmAM aneka vidhna upasthita thAya che. AthI cAMcalya ( vIrya ) skurAyamAna thAya che. sanmArganI varaNInuM kArya A pramANe atyaMta kaThina che. jaina vratA vaidika vratAthI judAM ja svarUpanAM che. kAI devanI khAdhA ke koI devanI AjJAnAM pAlanane e tratAmAM khIlakula sthAna nathI. khAra tratAmAMnAM pahelAM pAMca vratAne aNuvrata (nAnAM tratA) kahe che. e pachInAM traNa ane chellAM cAra tratAne
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama vratanuM svarUpa. 119 anukrame guNavrata ane zikSAtrata kahe che. sAdhuone pALavAnAM kaThina vratanI apekSAe pahelAM pAMca vratane aNuvrata kahevAmAM Ave che. guNavratathI pahelAM pAMca vratane Tako maLe che. chellAM 4 vrato zIsta ane saMyama utpAdaka che. e vratanuM pAlana sAdhujIvananI eka prakAranI taiyArI rUpa che. badhAM vratanuM svarUpa jANavA jevuM hovAthI A nIce ApyuM che. 1 sthUla prANAtipAta viramaNa vrata. hiMsA ke jIvane ghAta karavAthI dUra rahevAnuM vrata tene sthala prANAtipAtaviramaNa vrata kahe che. hiMsAne zAbdika draSTie artha na karatAM kaMIka sthala draSTie tene artha atre samajavAne che. AtmAne vinAza thatuM nathI tethI hiMsA zuM che? e jANavAnI ghaNI jarUra che. kayA kayA prakAranI hiMsA na ja karavI e jANavuM te khAsa jarUrI che. hiMsA zuM che? sAvadhAnatA rahita kAryothI jIvana-baLone chUTAM pADavAM enuM nAma hiMsA. gava, nidrA Adine pariNAme asAvadhAnatA Ave che. e sthitimAM je kAryo thAya te kAryonI asAvadha kA tarIke gaNanA thAya che. AvI rIte asAvadhAna sthitimAM ghaNI vAra hiMsAnA bhAve pariName che ane keI ne kaI svarUpamAM hiMsA thAya che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 vijJAna ane tattvajJAnanI dRSTie jainadharma garvathI uddhatAI prApta thAya che jethI anya prANIonA hita vigerenA saMbaMdhamAM upekSAbhAva janme che. A prakArane upekSAbhAva hiMsAnuM kAraNabhUta bane che. koI Indriyasukhane AsvAda ( viSayadazA ) paNa hiMsAspada thAya che. ugra kaSAyane laIne vivekabuddhi lupta thaI hoya ke tene tilAMjali apAI hoya e sthitimAM hiMsA thaI jAya che. nidrAmAM asAvadhAnatA prAyaH heya ja ane e rIte nidrAmAM hiMsAnA prasaMge ghaNae bane che. aniSTa vArtAlApane pariNAme paNa keTalIka vAra hiMsA thAya che. viSayavAsanA ke cittanI uzkeraNI e aniSTa vArtAlApanuM pariNAma che. cittanI uzkeraNI ke viSayavAsanAne kAraNe aneka prakAranA kalaho jAge che, yuddho paNa thAya che. A rIte aniSTa vArtAlApathI kavacit ghora hiMsA paNa pariName che. jIvananA baLe chUTAM pADavAthI hiMsA thAya. AthI e baLe kayA kayA che e barAbara samajavuM joIe. | sparzendriya, svAdendriya, ghrANendriya, darzanendriya ane zrotrendriya e pAMce Indriye ( cAmaDI, jIbha, nAka, AMkha ane kAna ), zarIrabaLa, vANabaLa, cittazakti, zvAse zvAsa zakti ane AyuSya e 10 prakAranA jIvanabaLe che. judA judA prANIonAM jIvanabaLa judA judA hoya che. sparzendriyavALA (ekendriya) prANIone sparza zakti
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 prathama vratanuM svarUpa. ane zarIramaLa tathA zvAsocchvAsa ane AyuSya ema cAra jIvana-maLeA hoya che. pRthvI, pANI, vAyu, agni, vanaspati ane vRkSa e sarva ekendriya hAvAthI temane cAra jIvana-maLA hAya che. dvIndriya ( eindriyavALA ) prANIomAM ekendriya prANIo karatAM e prANa-khaLA vizeSa hAya che. ekendriya prANIomAM svAdubaLa ane vANIkhaLa hotAM nathI. A ane aLeA eindriyavALA prANIomAM hAya che. Ama temane eka Mdara 6 jIvana-khaLA hAya che. zaMkha, chIpa vigeremAMnA jIveA dvIndriya hAvAthI temanAM jIvana-khaLa re prakAranAM che. trIndriya ( traNa indriyavALA ) prANIomAM dvIndriya prANIo karatAM eka jIvana--khaLa adhika hAya che. A baLa te ghrANendriyanu khaLa che. trIndriya prANIomAM suMghavAnI zakti paNa hoya che. temanA jIvana maLe! ekadara sAta che. jA, mAMkaDa ane kIDI e sarva trIndriya prANIo che. caturindriya ( cAra indriyavALA ) prANIone trIndriya prANIo karatAM darzanendriya (AMkha) rUpI jIvana-maLa vizeSa hAya che. A rIte temane 8 jIvana-khaLeA hAya che. vIMchI, madhamAkhI, lamA e caturindriya prANIonAM draSTAnta che.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. \\//ww5/11-1 0 paMcendriya (pAMca IndriyavALA) jInA 9 ane 10 jIvana-baLavALA ema be prakAro che. keTalAka atyaMta sUkSma jIvo jemanAmAM cittabaLa hotuM nathI teo prathama prakAranA che. nava baLavALA prANIomAM zravaNabaLa hoya che. je paMcendriya prANIone cittabaLa paNa hoya che temane ekaMdara 10 jIvana-baLa hoya che. dA. ta. manuSya, mAchalAM, pazu, pakSI. uparokta jIvana-baLe uparathI Indrione vikAsa kema thAya che e samajI zakAya che. jIvana-baLAne vikhuTAM pADavAM ke chinnabhinna karavAM e hiMsA che enI jhAMkhI paNa thaI zake che. asAvadhatAthI Ama ghaNIye vAra jIvana-baLe vikhuTAM paDe che ane e rIte hiMsA thAya che. narakamAM AvI hiMsA pratikSaNe thayA kare che. phera eTalo ja ke jIvana-baLe vAraMvAra pAchAM ekaThAM thaI jAya che. A rIte narakanA jIvane jIvana-baLa chUTA paDavAnuM duHkha niraMtara thayA ja kare che. pAMcamA guNasthAnavALAthI tamAma prakAranI hiMsAne tyAga na thaI zake. AthI kaI kaI hiMsA tene mATe sarvathA tyAjya che e jANavuM jarUrI che. hiMsA aneka rIte thAya che. enA prakAra vyApaka nirIkSaNathI jANI zakAya. keTalAka prakAre A rahyA. (1) zikAra kara, mAchalAM pakaDavA, goLIbArathI hiMsA karavI.
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsAnA prakAre. 123 (2) indriya-chedana. (3) cAmaDAM, pIchAM vigerene poSAka nimitta upaga. (4) mAMsabhakSaNa. (5) yuddha. (6) yajJAdi nimitte pazuonA balidAnathI thatI hiMsA. (7) vaira vALavA mATe thatI hiMsA. (8) pajavaNInI mAnyatAthI mAkhI, jIvajaMtuo vigerenI hiMsA. (9) dehAnta daMDa (phasI vigere). (10) AtmarakSaNa nimitta thatI hiMsA. sthUla prANAtipAta viramaNa vratadhArI rAjA svarakSaNa nimitte yuddha karI zake e jaina siddhAnta che. A saMbaMdhI vizeSa vivecananI jarUra hovAthI tenuM megya nirUpaNa have pachI AgaLa karavAmAM AvyuM che. je manuSya zikAra karate hoya tenAM cittanA bhAvanuM pRthakkaraNa karIe te traNa prakAranI mane dazA pravartatI heya ema jaNAya che -(1) nirdoSa prANune thatAM duHkhane avicAra (vicArane abhAva), (2) potAnA ja sukhanA vicAramAM magnavRtti, (3) zikArane bhega banatA prANIne thatAM duHkhadardane mATe saMpUrNa nirdayatA. A pramANe avicAritA, svArthavRtti ane nirghatA ema 3 prakAranI manodazAnuM zikAramAM prAdhAnya hoya che.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma zarIra-vijJAnazAstranuM kaMI ne kaMI jJAna prApta karavAnA uddezathI zarIranAM vividha aMgo ane upAMgonuM chedana thAya che. keI prANInA jIvane bhege jJAna prApta karavAne manuSyane hakka na hoI zake. AthI jJAna nimitte kaI prANInAM zarIra-chedananuM kArya ghaNuM ja aghaTita che. - zarIra-vijJAnazAstranuM jJAna te kharUM jJAna thAya eTale enI meLe Ave che. AthI zarIra-zAstranAM jJAnanuM AvaraNa thAya evAM karmanuM ja nivAraNa karavuM ghaTe che. anya prANIonAM zarIranuM chedana karavuM e karmanivAraNane mArga nathI. jainenA nIti-siddhAntanI draSTie paNa AvI rItanuM zarIra-chedana sarvathA anicchanIya che. jIvarakSaNanI draSTie vicAratAM, sthalAntara jemanAthI zakaya hoya e ja jIvanuM rakSaNa pAMcamA guNasthAnavALAthI thaI zake. vanaspati, vRkSo Adi sthAvara jInI rakSA tenAthI zakya nathI. AthI sthalAntara na karI zake evA jIvanI hiMsA na karavAnI pratijJA pAMcamA guNasthAnavALAthI laI zakAya nahi. sAdhuone sthAvara jInI paNa je rakSA karavAnI che e draSTie vicAratAM sthAvara ane jaMgama jIvonA saMbaMdhamAM sAdhuonI jIvadayA saMsArI karatAM bamaNuM che ema kahI zakAya. sthalAntara karI zake evA jInI rakSAnI draSTie paNa sAdhuonI ahiMsAvRtti saMsArIo karatAM bamaNuM che. makAnanuM bAMdhakAma, raseI Adi kAryomAM hiMsA karavAne kaI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanI dayAnuM svarUpa. * 1rapa ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ ^^^^ min paNa prakArano nizcaya na hoya to paNa hiMsA thaI jAya che. saMsArIone khAnagI temaja bIjA aneka kAma karavAnAM hoya che, jemAM hiMsAne nirNaya kaI rIte vidyamAna na hoya te paNa jaMgama jIvonI hiMsA avazya thAya che. AvI rIte ghaNAM kAme hiMsAjanaka hovA chatAM e kAma baMdha karavAnuM saMsArIo mATe zakya nathI. siMha, vAgha vigere hiMsaka prANIo tathA DAkuo vigere pitAnA upara humalo kare te vakhate hiMsAthI para rahevuM-nizcaya hoya chatAM paNa koI paNa prakAranI hiMsA na karavI-e saMsArIne uddezIne bhAgye ja zakya che. nirdoSa prANIone anulakSIne saMsArInI ahiMsAvRtti saMbhavita che. sAdhuo hiMsaka prANIo vigerenI hiMsAthI paNa para rahe che. A rIte vicAratAM paNa sAdhuono dayAbhAva saMsArIo karatAM dviguNa (bevaDe) che. nirdoSa prANIone paNa ghAta karavAnA nizcayane pariNAme, keTalIka vAra manuSya nirdoSa prANIonI hiMsA kare che. AvI hiMsA keTalIka vAra kaI khAsa kAraNujanya hoya che. kAraNuM na hoya toye evI hiMsA thAya che. nirdoSa prANuone mArI nAkhavAmAM khAsa kAraNo hoya te saMsArI hiMsAnA nizcayathI parADemukha thaI zake nahi. sAdhuo khAsa kAraNe hoya chatAMye nirdoSa jIvane ghAta karatA nathI. A draSTie vicAratAM sAdhuonI dayA saMsArIo karatAM dviguNa che.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma sAdhuonI ahiMsA cAra rIte bevaDI che e ApaNe joyuM. e rIte sAdhuo saMsArIo karatAM 16 gaNuM vadhAre ahiMsAvRtti pALI zake che ema kahI zakAya. saMsArIo ane temanAthI thatI zakya hiMsAne vicAra karatAM saMsArI keTalI hiMsAthI para rahevAnuM vrata laI zake e samajI zakAya che. hiMsAnAM khAsa kAraNe na hoya te nirdoSa jaMgama (sthaLAMtara karI zake tevA) jInA nizcayapUrvaka ghAtathI ja parADamukha thavAnI kabUra lAta saMsArI ApI zake. sthUla prANAtipAta viramaNa vrata saMsArI le te A prakAranuM hoya. prathama vratadhArI pitAnAM vatathI pratijJA kare che ke huM kaI nirdoSa jaMgama prANIne khAsa kAraNa vinA hiMsAnA nizcayapUrvaka haNIza nahi. saguNanI apradeyatA, sadguNa ane durguNanuM parivartana eka prANImAMthI bIjA prANImAM kadApi zakya nathI. jJAna ane sadguNaprApti e je te manuSyanI vikAsa-dazArUpa che. saguNa ke guNa koInA ApyA apAtA nathI. bAra vratanuM svarUpa mAganusArInA 35 niyama mAphaka AMtarika temaja bAhya ema be prakAranuM che. bAra vratanuM bAhya temaja AMtara svarUpamAM pAlana karavuM te sa6guNanI prApti nimitte atyaMta upayukata che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama vratanA aticAre-bhaMganA kAraNo. prathama vratanA bhaMganAM kAraNe + ahiMsAnA prathama vratane keTalAMka kAraNone laIne e che-vatte aMze bhaMga thAya che. vratanA bhaMga karanAra kAraNathI vratanA AMtara svarUpane avarodha thAya che. bAhya svarUpane aMtarAya Avato nathI. vratane bhaMga karanAra kAraNene laIne citta-saMyamane abhAva hoya che. prathama vratane bhaMga ghaNI rIte thAya che jethI vratane bhaMga thAya evA keTalAka dRSTAnta A rahyA. (1) koI manuSya ke prANanuM krodhavazAt ke bedarakArIthI baMdhana karavuM e ahiMsA vrata-bhaMgane eka prakAra che. jyAre ke manuSya ke prANanuM baMdhana anivArya hoya tyAre Aga vigere Akasmika prasaMgamAM baMdhana-mukitanI saraLatA zakya hoya e rIte ja baMdhana ISTa che. kharI rIte jotAM bAra vratadhArI zrAvake baMdhanane egya prANIo na pALavAM evuM zAstra-vidhAna che. (2) anAvazyaka prahAra. (3) jarUrI kAraNa vinA keI prANInA aMga-upAMgonuM chedana. dA. ta. ghoDAnI pUchaDI khAsa kAraNa vinA kApI nAkhavI e ahiMsA vratanuM eka bhaMjaka svarUpa che. () lebhavazAta ke kaI bIjAM kAraNathI (anivArya jarUra na hoya te paNa) koI prANuM ke manuSya upara vadhAre baje lAdavA. 4 tattvArthAdhigama sUtra, 7-20, yogazAstra 3-90.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma (5) khAsa jarUrI kAraNa vinA keI manuSya ke prANune anna-jaLathI vaMcita rAkhavAM. vratapAlananAM pariNAma prathama vratanA pAlanathI Arogya sudhare che, baLa vadhe che ane bhAvI jIvana mATe haSTapuSTa zarIranI prAptijanaka zarIranI niSpatti thAya che. mitro, Aptajana ane pitRone viyega thato nathI. jIvanamAM sukha temaja cirAyunI prApti thAya che. sukIrti ane zarIra sASTavanI labdhi thAya che. vratabhaMganA pariNAme ethI ulaTAM che. vratabhaMgathI kaI aMga-upAMgamAM khoDa Ave che. mitre vigerene viyoga thAya che. tiryaMca ke naraka gatinI pariNati thAya che. koI asAdhya roga ke kaI prakAranuM duHkha Ave che. AyuSya-kSaya pariName che. * 2 sthala mRSAvAdaviramaNa vrata. - azubha AzayathI ane jANI joIne asatya bolavuM e sthUla mRSAvAda che. sthUla mRSAvAdaviramaNa vratadhArIe evA mRSAvAdathI vimukha thavuM ghaTe. aniSTa AzayathI asatya na bolAya. amuka vastu asatya che ema jANyA chatAM te vastune satya gaNAvavAno prayatna na ja thAya. vividha prakAranA manuSya, prANIo, vastuo vigere viSe vividha draSTie asatya bolAya che. keI vastu ke
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjA vratanuM svarU5. 129 dravya ApaNane thApaNurUpe maLela hoya ane ApaNe enI prAptine InkAra karIe to te paNa eka prakAranuM asatya che. nyAyamaMdiramAM ke nyAyamaMdiranI bahAra beTI sAkSI ApavI e paNa mRSAvAda che. A uparAMta kaI kharI vastune InkAra kare, avidyamAna vastunuM astitva TharAvavuM, kaI manuSya aMdha na hoya chatAM tene baMdha kahe ke kaIne corI karavAnuM kahevuM e badhA mRSAvAdanA prakAre che. asatya bolavAmAM krodha, lobha Adi cittadazA ghaNI vAra kAraNabhUta hoya che. cittanI evI sthitimAM IrAdApUrvaka jUThuM bolAya che. kApacyabhAva, moha, tiraskAra, upahAsavRtti, bhaya ane pAtaMtrya ( gulAmI) dazAne pariNAme paNa asatya belAya che. kheTe viveka e paNa eka prakAranuM asatya che. dukhI sthitimAM bIjAone peTe deSa kADho e paNa mRSAvAdane eka prakAra ja che. A pramANe krodha ane lebhathI mAMDIne duHkhI sthiti AdinAM pariNAme je kaMI asatya bolAya che te asatya che-mRSAvAda che; paNa te sthUla mRSAvAda nathI. mRSAvAdane sarvathA parityAga saMsArIthI zakya nathI, sthUla mRSAvAdane ja parityAga te karI zake. sthUla mRSAvAdaviramaNa vratadhArInI pratijJA e hoya ke -
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 c - 130. vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. keInuM ahita karavAnA AzayathI huM kaI manuSya, prANu ke vastunA saMbaMdhamAM jANI joIne khoTuM bolavAthI para (dara) rahIza. " uparokta pratijJAnuM pAlana zarIra, vANI ke cittathI ke e sarva rIte karavAnI pratijJA ( trikaraNa zuddhithI karavAnI pratijJA ) levAya che. A uparAMta bIjAonA sthUla mRSAvAdane anumati ke uttejana ( kAraNa ) na ApavAnA AzayathI ke amuka kRtya ke potAnI jAtine anulakSIne ke A sarva kAraNevazAt mRSAvAdaviramaNa vrata aMgIkAra thAya che. A rIte mRSAvAdaviramaNa vratarUpa pratijJAnA ekaMdara 9 prakAre che. mRSAvAda vratabhaMganA kAraNe mRSAvAdaviramaNa vratane bhaMga eka rIte thAya che. e vratanAM bhaMjaka keTalAka udAharaNe AnIce ApyA che (1) uddhatAIpUrvaka asatya AropaNa (Te AkSepa) karavuM. dA. ta. keI manuSya cAra na hoya tene cAra kahe. (2) bIjAne nukazAna thAya e hukama uddhatAIthI kare. (3) be manuSyonA gupta vArtAlApanuM zravaNa kareluM na hovA chatAM niMdA karavAnI IcchAthI vArtAlApanuM rahasya pate * tattvArthasUtra, 7-21; yegazAstra, 3, 91
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRSAvAda vratabhaMganAM kAraNeA. 131 jANe che ema kahevu.... gupta vAta jANI paNa na hAya chatAM e vAtanuM rahasya pote jANe che ema kahevAmAM niha~dA ke cADIcugalInA uddeza hAya che. keTalIka vAra e manuSyAne gupta vArtAlApa karatA joine keTalAka manuSyA vAta jANI hAvAnA DALa kare che ane rAja, amaladAro ke amuka mANusA virUddha kAi bhedabharI gASTI thatI hAya evI vAta phelAve che. AvI nindAvRtti e vratabha'ganuM eka svarUpa che. (4) cAgye tapAsa karyA vinA, asAvadhapaNe ( krAi prakAranI bedarakArIthI ) kAi khATu' khata karavuM. AthI vANInI draSTie vratabhaMga thAya che. sthUla mRSAvAdaviramaNa vratadhArIo jANI joine khATuM khata kare teA tethI vratabhaMga pariName che. (5) strI ke mitranI gupta vAtAnA ghaTasphATa. strI ke mitranI gupta vAto pragaTa karavAmAM kAI khAsa Azaya na DAya te paNa vratanA bhaMga thAya che. avicAritA, uddhatAi ke vANInI bedarakArIthI khIjA vratanA bhaMga thAya che, ema uparanA draSTAntAthI jaNAya che. vANI satya hAya chatAM tethI khIjAnuM ahita thatuM hoya tA vratabhaMjananuM kAraNa ane che. khIjA vratanAM pAlanathI lAkone vratadhArImAM vizvAsa vadhe che. sArAmAM sArA uddezo paNa pAra paDe che. lAkAnA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ na 13ra vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma cAha vadhe che. bhAvajIvana mATe keTalAMka sArAM pariNAmayukta karmonI niSpatti paNa thAya che. 3 sthala adattAdAnaviramaNa vrata, kaI vastu koInA ApyA vinAnI levI enuM nAma adattAdAna. adattAdAna eTale cerI. sthala prakAranI cerIthI viramaNa karavuM (para rahevuM ) e sthUla adattAdAnaviramaNa che. sthUla adattAdAna viramaNanuM vrata levuM e skUla adattAdAna viramaNa vrata kahevAya che. mAlIkanI saMmati na hoya chatAM tenI kaI mAla-mIlakata levI e cerI che. corAyelI vastunI kaMI paNa kiMmata mAlIkathI manAtI hoya te e cerI sthaLa svarUpanI che. cerAyalA mAlanI kaMI paNa kiMmata mAlIkathI ke sAmAnya rIte na gaNAya te corI sthUla prakAranI manAtI nathI. AvI corI sthalathI utaratI narama prakAranI corI gaNAya che tethI trIjA vratane bhaMga thato nathI. Ama chatAM vratadhArIe A prakAranI cerIthI paNa parAkSukha thavAne prayatna karavo joIe. trIjA vratanA pAlanathI lokone vizvAsa vratadhArI pratye vadhe che. e rIte vratadhArIne udaya thAya che. cAritrane vikAsa thAya che. vratabhaMgathI lekene avizvAsa jAge che. keTalIka vAra kAyadesara sajA paNa thAya che. kene vizvAsa na hoya to keTalAka udeze sAdhya paNa thaI zakatA nathI. bhAvI jIvana dukhI bane che. nirvAha mATe parAdhIna paNa 3 juM vrata levuM e sthUla adattAdAnaviramaNa.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjA vratanuM svarUpa. 133 banavuM paDe che. A parAdhInatA bhAvI jIvanane udezIne samajavI. sthUla adattAdAnaviramaNa vratane bhaMga ghaNIya rIte thAya che. emAMnA keTalAMka ullekhanIya draSTAnta nIce pramANe che - [1] corInuM kArya cAlu rAkhavA corene AjJA cora-DAkuo mATe hathiyAra banAvavA ke pUrAM pADavAM. [2] corAyelA mAlanI kharIdI ke svIkAra. AmAM piote corI na karelI hoya chatAM mAlIkanI saMmati vinA mAlane kabaje levAya che, e rIte vratane bhaMga thAya che. [3] dANacorI tathA yuddhanA samayamAM zarUne mAla pUro pADo. [4] beTAM tela ane mApane upayoga kare. [5] mAla bheLaseLa kara, beTA sIkkA ke kaI bIjI beTI vastu banAvavI. 4 svadArA saMteSa, paradArAviramaNa vrata. svastramAM saMtoSa ane parastrInA bhAgane tyAga e A vratane uddeza che. saMsArIne uddezIne A vrata khAsa mahattvanuM che. viSaya upabhegamAM prajotpattine uddeza pradhAna have joIe. ene badale e uddeza gauNa bane che viSayalAlasA pradhAna banI che. AthI viSayelAlasA ochI thAya e saMsArIo mATe khAsa jarUranuM che. viSayavAsa
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama nAnuM svarUpa cathArtha rIte samajAya te viSayavAsanAma ghaNA ghaTADA thAya. viSayavAsanAnuM svarUpa jANavA mATe keTalAka muddAo Avazyaka hAvAthI e saMbaMdhI kaiMka vivecana sAthe je te hakIkata yAgya thai paDe evI keTa lIka muddAsara hakIkatA A nIce ApI che. prathama tA e ke-viSayavAsanAnAM pariNAme zarIra ane citta ane durgaMLa bane che. viSayasevana ghaNI rIte ahitakArI che. viSayavAsanA ke viSayasevanamAM koi prakA ranuM kharU sukha nathI. DA. nIkalsane prANIvidyA saMbaMdhI eka pustakamAM AvA ja abhiprAya vyakta karyAM che. prajanaka dhAtu ( vIrya ) nuM, AdhyAtmika kAryomAM jenA upayoga thaI zake evuM eka ucca prakAranuM dravya manI zake che. khIjA zabdomAM kahIe te vIyamAMthI eka evA uMcA padArtha bane che je dharmakAryAMmAM ghaNA upa cogI thAya che. A maMtavya jainazAstranuM ja maMtavya nathI; keTalAMka ajaina zAstranuM paNa A ja prakAranuM maMtavya che. zrI-sevanamAM dareka vakhate nava lAkha sa'mUrchima prANI enI hiMsA thAya che. A dRSTie vicAratAM strI-sevanamAM saMyamabhAva Avazyaka che. strI-sevanane pariNAme je nava lAkha jIvAnI hiMsA thAya che te jIvA atyaMta sUkSma hAya che. temanA AkAra manuSya jevA hAya che. pAMce indrio hAya che, paNa citta-zakti hAtI nathI. strI-sevanamAM ATalA badhA sUkSma jIvAnI utpatti ane hiMsA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya sevananA geralAbha, 135 thAya che. e kevaLa jaina mAnyatA che. sarva doSothI rahita sarvajJa arhat prabhunA bedha upara ApaNe A mAnyatAnA saMbaMdhamAM vizvAsa rAkhIe. e maMtavyanAM satyanA saMbaMdhamAM zaMkAne sthAna na ja hoya. viSayavAsanAthI mahadazA pariName che, tethI samyagUdarzana ane samyakUcAstrinuM AvaraNa thAya che. saguNe tema ja buddhine ekkI vakhate kere mUkI devAmAM Ave che, buddhi upagazUnya bane che, sadguNa-bhAvanAnuM visma raNa thAya che. je manuSyanI viSayavAsanA atyaMta tIvra hoya tenI janAo, vicAre, udeze vigere pAra paDatAM nathI. pAra paDe che te temAM kaI khAsa karma kAraNabhUta hoya che. viSayavAsanAthI jenuM citta otaprota thayuM hoya te ghaNuMkharAM kAryomAM bhAgye ja phatteha meLave che. kudaratamAM keTalAMka evAM sUkSmabaLe varte che jenuM * sAmAnya rIte ApaNane jJAna paNa hotuM nathI. AvAM baLe upara viSayavAsanA rahita vRttithI niyaMtraNa (saMyama)nI daSTie sAphalya prApta thAya che. maMtrasiddhi paNa vizuddha cAritra upara AdhAra rAkhe che. maMtra uccAraNathI utpanna thatA avAjanAM pudgaLanAM AMdolanathI ja maMtra kAryasAdhaka thatuM nathI. maMtrasiddhi mATe mAnasika kiyA temaja jIvananI pavitratAnI ghaNuM ja jarUra che. badhAM saMyukta AMdolanathI ja ISTa kArya siddha
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 | vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma thAya che. mAnasika ane jIvananI pavitratAnuM mahatva maMtra uccAraNathI thatAM pudgalanAM AMdolana karatAM adhika che. viSayavAsanAnAM AdhijyathI dunyavI daSTie paNa ghaNA geralAbha thAya che. vitta ane kIrtine kSaya, gurU ane zAstramAM azraddhA, zarIranA aMga-upAMgenI azakti e badhAM viSayavAsanAnAM aniSTa pariName che. viSaya-dazAmAM sArAM kAryo thaI zaktA nathI. viSayavAsanAnA atirekane pariNAme devatvanI prApti paNa zakaya nathI. zvAsozvAsanI dRSTie viSayavAsanAnI sakriya kriyAthI ghaNuM baLane kSaya thAya che. pratyeka kriyAmAM AvI rIte baLane kSaya thAya che, paNa bIjI kriyAomAM e kSaya pramANamAM ochuM hoya che. jainazAstranI draSTie vicAratAM (jaina maMtavya anusAra) dhyAnamAM zvAsozvAsanI draSTie jeTalI zaktine upayoga thAya che ane baLa ghaTe che te karatAM viSayasevanamAM navagaNa zaktine upaga thAya che ane e rIte zarIranuM baLa navagaNuM ghaTe che. dhyAna, savicAre, mauna, vANI, nidrA, gamanAgamana ane viSayasevanamAM anukrame 4, 6, 10, 12, 16, 22 ane 36 zvAsocchavAsane kharca thAya che. A uparathI je te kriyAmAM zarIrazaktine keTale vyaya thAya che e samajI zakAze. viSayavAsanAnA aniSTa pariNAme upara varNavyAM. AthI tene saMpUrNa tyAga ane amuka aMze tyAga ke
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacaryanuM svarUpa. 13S. koNe kara e ane vicAravAnA rahe che. viSayasevanane saMpUrNa tyAgI sAdhuo mATe zakya che. viSayasevanamAM saMpUrNa saMyamanA mArganuM vidhAna sAdhuo mATe thayeluM che. sAdhuo mATe viSayasevanane parivAra zakya hoI zake, saMsArIo mATe nahi. saMsArIo amuka aMze ja viSayasevanane tyAga sAmAnya rIte karI zake. madhyama prakAranA citta-saMyamasevIo mATe viSayasevanane saMpUrNa tyAga thaI zake nahi. AthI viSayavAsanAne kSaya bane teTale kema karI? viSayasevana bane teTaluM ochuM kema karavuM? e prazna upasthita thAya che. ApaNe je vratane vicAra karI rahyA chIe te vratathI A praznanuM suMdara rIte samAdhAna thaI jAya che. svadArA-saMtoSa ane paradArA-viramaNa ema cothA vratanA be bhAga che. pitAnI patnIthI saMtuSTa rahevuM eTale svadArAsaMteSa ane parastrInAM sevanathI vimukha rahevuM e paradArA-viramaNa che. caturtha vrata Akhuye levuM hoya te te laI zakAya che. vratanA be bhAgamAMthI bIjA bhAgane tyAga ane svadArAsateSa tema paNa thaI zake che. caturtha vratadhArIe vANI ane vicAranI dRSTie vrata-bhaMga na thAya te mATe yathAzakaryo prayatna kare joIe. divasamAM strI-sevana na thAya. pharI lagna na karavAnI pratijJA paNa keTalAka vratadhArIo le che..
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma. caturtha vratadhArIo brahmacaryanI vADarUpa nIcenA niyanuM pitAnAM vratanAM saMrakSaNa arthe pAlana kare che. (1) ke strI sAthe (badho vakhata) zarIra-saMsage na thAya tevI rIte nivAsa. napuMsaka temaja mAdA jAnavare hoya evAM gharamAM nivAsa na kara arthAt napuMsaka temaja mAdA jAnavaro na hoya evA sthaLamAM vasavuM. (2) viSayalAlasAne uttejaka vArtAlApa ke kathAothI vimukhatA. (3) eka strI amuka sthAna upara besIne uThI gayA. bAda te sthAna upara amuka kALa sudhI na besavuM. (4) strIonuM nirIkSaNa viSayavAsanAnI vRttithI na karavuM. strIonA saMbaMdhamAM kudraSTi na sevavI. (5) pariNIta yugala nidrAdhIna hoya te oraDAthI pAsene oraDe mayadAnI draSTie barAbara na hoya te e oraDAmAM na rahevuM ke sUvuM. (6) bhUtakAlIna viSayasevananuM smaraNa na karavuM. (7) viSayavAsanAne uttejaka annAdine tyAga kara. (8) koI khAdya padArtha viSayavAsanAne anuttejaka hoya te paNa tene vizeSa upaga na ja kare. (9) zarIra-zelAthI dUra rahevuM.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcamAM vratanuM svarUpa. 139 mammmm kRtrima rIte viSayasevana, keInI kanyAnuM lagna, viSayavAsanAyukta draSTithI strIonuM vAraMvAra nirIkSaNa-ema aneka rIte A vratane ochevatte aMze bhaMga thAya che. * A cothuM vrata strIone paNa svIkArya che. vratadhArI strIe potAnA patithI saMtuSTa rahevuM, anya purUSa sAthe gamana na karavuM vigere vratanA sarva niyame strIo temaja purUSone eka sarakhA lAgu paDe che. 5. sthUla parigrahaparimANa vrata. dravya, mIlkata AdinA saMbaMdhamAM maryAdA bAMdhavAnuM vrata tene sthala parigraha parimANa vrata kahe che. dravya AdinA saMbaMdhamAM parigrahanI bhAvanAthI A vratane udbhava thAya che. pAMcamuM vrata eTale sthala draSTie dravyAdine parigraha. parigraha vratanA abhAve manuSyanI parigrahavRtti zakaya nathI. dravyAdine meha amaryAdita rahe che. A vadhu paDatA mehabhAva upara egya saMyamanI jarUra che. dravyAdinA parigraha nimitte prathama te bhAvanAnI maryAdA Avazyaka che. dravya vigerenI bhAvanA maryAdita bane eTale bhAvanAnuM keTaleka aMze niyaMtraNa thAya che. je vastuo AtmIya nathI tene moha parihArya che. AthI dravyAdi anAtmIya vastuone moha ocho karI tene parimANasara * tattvArthasUtra 7-23; yogazAstra, 3-93.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140. vijJAna ane tattvajJAnanI daSTie jainadharma. parigraha rAkhe e AmennatinA vAMcchuko mATe khAsa jarUranuM che. AtmA ane bhautika vastuonI vacce ekatA saMbhavI zake nahi. Ama chatAM e banne vacce beTI rIte ekatA mAnI levAne pariNAme dravyAdine meha vadhe che. dravya vigere bhautika vastuonI vAsanA ghaTatI nathI. mAla-mIlkatane (parigrahano) meha dinapratidina vadhyA ja kare che. bhautika vastuo ane AtmA vacce ekatA na hoya evI jene pratIti thAya che te ja dravyAdine meha cheDI zake che ane alpa parigrahavaMta bane che. je manuSyane parigrahane bahu meha hoya teNe e mehanAM zAtvana arthe kaI ne kaI anAmIya pravRttiomAM mazagula rahevuM paDe che. e pravRttiothI aniSTa karmonuM nirasana thAya che. A pramANe jemane parigrahane moha vizeSa hoya temanuM ghara adhaHpatana thAya che. parigrahavRtti maryAdita hoya evA manuSyanI dazA AthI judI ja hoya che. temanuM parigraha parimANa ochuM thavAthI AtmAnA keTalAka zubha pariNAme uttejita thAya che. cittane saMtoSa ane svairyanI prApti thAya che. AtmAnI dharmane paMthe ujajavaLa pragati thAya che. parigrahanI maryAdA na hoya e sthiti bIlakula IcchanIya nathI e sthitimAM asaMtoSa ane asthayenuM sAmrAjya varte che. jIvananI ekaMdara sthiti pataMgIyA jevI caMcaLa hoya che. jIvanamAM dhairya jevuM kazuMye hetuM nathI. jIvananuM AvuM adhairya dharmavAMchuone kSaNa paNa sahya na ja hoya.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigraha vratanAM bhaMgajanaka kAraNo. 141 parigrahanuM parimANa anAdi kALathI cAlyuM Ave che. bhUtakALamAM saMkhyA, vajana Adi draSTie vastuonuM vargIkaraNa thatuM. parigrahanuM parimANa paNa saMkhyA Adi draSTie thatuM. hAla paNa sAmAnya rIte evI ja rIte parigrahanuM parimANa thAya che. bhUtakALamAM vastuonuM vargIkaraNa paristhitine anurUpa thatuM hatuM. vastuonuM bhUtakAlIna vagIkaraNa A pramANe che - 1. saMkhyAthI vecAtI vastuo. dA.ta. tarabuca. 2. vajanathI vecAtA padArtho. dA.ta. sAkara, davA vigere. 3. mApathI vecI zakAya evI vastuo dA. ta. tela, dUdha vigere. 4. parIkSA karIne vecAtI vastuo. dA. ta. senuM. 5. judI judI jAtanI mIlkate. dA.ta. jamIna, makAne vigere. bhUtakALamAM prANIo temaja dhAtuonI gaNanA khAsa malkata tarIke ja thatI hatI. AjanI paristhitimAM parigrahanI vastuo temaja parigrahapramANa vadhI paDela che. AthI vratadhArIe parigrAhya vastuo ane temanAM parimANanA saMbaMdhamAM yathArtha vicAra kare ghaTe che. parigraha vratanAM bhaMgajanaka kAraNe vratadhArI parigrahanAM parimANathI maryAdita karela * tatvArthasatra 7-24; yegazAstra 3-94 12.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1 kapa khAmI - - 142 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. vastuo karatAM vizeSa saMkhyA ke pramANamAM je te vastuo pitAnI tarIke rAkhe che tethI vratane bhaMga thAya che. parigrahanA mohavazAt kaMI pAcho mArga zodhAya to tethI vratane amuka aMze bhaMga thAya che. dA. ta. anAjanuM pramANa vrata anusAra thaI jatAM kaI manuSya sAthe rahIne vizeSa anAja rAkhIe to tethI vrata-bhaMga pariName che. AvI ja rIte vIMTI AdinA parigrahanuM samajI levuM zrAvakanA prathama pAMca vrato ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha kevAM piSaka ane uttejaka che te je te vratanAM svarUpa uparathI nirdiSTa thAya che. e vratanA pAlanathI jIvadayA ane satyanuM rakSaNa thAya che, cAritranI yathAzakya vizuddhi thAya che, nItinuM pAlana thAya che, parigrahanuM mamatva ghaTe che. sAdhuonAM mahAvratanI tulanAe A pAMce vrate aNuvrata kahevAya che. AtmakalyANa vrato mATe e vrate atyaMta upakArI che. 6 diparimANa vrata. nivAsasthAna temaja gamanAgamananI vistAranI. nivAsasthAna temaja gamanAgamananI vistAranI maryAdA bAMdhI e maryAdAnuM pAlana karavuM e A vratanuM rahasya che. gamanAgamanamAM daze dizAone samAveza thaI jAya che. digU eTale dizA. je manuSya digaparimANavrata le che te cAre dizA, cAre keNa ane Udarvagamana ane adhegamananI be dizAo ema daze dizAomAM amuka
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamA vratanuM svarUpa. 143 aMtara sudhI ja javAnI maryAdA karI le che. e aMtaranI bahAra tenAthI ke tenA mANasothI jaI zakAtuM nathI. | digUparimANavrata e eka guNavrata hovAthI pahelAM pAMca vratone sahAyarUpa che. e vrata je uccare che te potAnI maryAdA bahAranAM kaI prANInuM ahitana karavAnI eka prakAranI ghoSaNA kare che. vratadhArIe kapelI maryAdA mahAranA jIvane vratadhArI kazIye IjA karato nathI. A rIte maryAdA bahAranA jIva bhayamukta che. digaparimANa vratadhArI pratyakSa rIte jJAna prApta karavAnI (atIndriya darzananI) zaktine vikAsa kare te maryAdA bahAranAM sthAnamAM zuM bane che te je te sthAne gayA vinA jANI zakAya che. vratabhaMganAM saMbhavanIya kAraNe vimRti ke akasmAtathI maryAdAnuM ullaMghana thAya te vratano amuka aMze bhaMga thAya che. pAchalA ke vAMkAcUkA mArgothI paNa vratabhaMga kaMI ne kaMI aMze thAya che. e sivAya bIjI kaI rIte maryAdAnuM ullaMghana thAya te vratano saMpUrNa bhaMga thAya che. 7 bhegepabhegaparimANa vrata bhAgya temaja upagya vastuonAM pramANanI maryAdA bAMdhI e rIte vartavuM te A vratane ucca Azaya che. bhAgya vastuo eTale jeno eka ja vAra upayoga thaI zake * tasvArtha satra 7-15; yogazAstra 3-96
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. evI vastuo. anna, pANI, pula vigere bhAgya vastuo che. vAravAra upayoga thai zake evI vastuo ke prANIo upabhAgya kahevAya che. citro, strI, vastra, AbhUSaNa, ghaTa vigere upabhAgya vastuo che. bhAgya ke upabhAgya vastuonI prApti nimitte Avazyaka pravRttionI maryAdA khAMdhI te pramANe vartana karavu e A vratano mukhya uddeza che. A vratanA e bhAga che. (1) AhAra tarIke upayAgamAM AvatI vastuonA saMbaMdhamAM maryAdA. banI zake tyAM sudhI vratadhArIe acitta vastue ja khArAkamAM levI joie. sacitta vastuonA ane teTale tyAga ja hAya. je citta vastuone tyAga na thai zake tenI saMkhyA, pramANu, vajana vigerenI draSTie maryAdA bAMdhI tadanusAra varttavu joIe. mAMsAhAra te sarvathA varjya ja hAya. gAjara, baTATA vigere anaMtakAya vanaspatinA ( anaMta sUkSma jIvAvALAM tamAma prakAranAM kaMdamULanA ) saMpUrNa tyAga karavA joie. A uparAMta ajANyAM phaLe, saDeluM ke vAsI anna, madha ane madya (dArU) e sarva parihArya che. rAtribhAjananA tyAga paN Avazyaka che. (2)bhAgya ke upabhAgya vastu prApta karavAnI vividha kriyAomAM koi prakAranuM pApa ke kSati anicchanIya che. jo kAI kriyA ( vyApAra Adi ) hiMsA vigere pApAtmaka hAya tA e kriyA ( pravRtti )nA tyAga ja ISTa che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamA vratanI varjya pravRtti. vanya pravRttio. sAtamuM vrata grahaNa karanArAo mATe ghaNIce pravRttio (dhadhAe vigere) khAsa parityAjya che. emAMnI keTalIka A rahIH 1 kAlasA banAvavA ane vecavA. 2 khetI karavI ke AgAyata kAma. 3 gADAMo vigere banAvavAM ane vecavAM; peAtAnI mAlekInAM vAhane hAMkavAM. 4 nAkara ke bhADutI mANasa tarIke khIjAnA vAhana hAMkavAM. 145 5 khANA khAdavI; khaDakA uDAvI mUkavA. 6 hAthIdAMtanA vyApAra. hAthIonI hi'sAnI draSTie A vyApAra tyAjya che. 7 aneka jIva tuonI hiMsAjanaka lAkha vigere vastu vecavI. 10 8 pravAhI padArthAMnuM vecANu. 9 judI judI jAtanAM jherI padArthAM vecavA. 10 prANIonA vALa ane rUMvAnuM vecANu. 11 gIraNI ( mIla) calAvavI. 12 jAnavarAne khasI karavI.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 vijJAna ane tattvajJAnanI daSTie jainadharma. 13 lIlAMchama khetare, jaMgala vigerene bALI ke kApI nAkhavAM. 14 taLa vigere sUkavI nAkhavAM. mAchalIo marI jAya e kAraNe A pravRtti tyAjya che. 15 anItimaya jIvana mATe strIonuM pAlana karI temane ucheravI; paisA meLavavAnI IcchAthI kaI ghAtakI kRtya mATe ke prANane uchera kara. mAMsa AdinAM bhakSaNathI A vratane amuka aMze bhaMga thAya che.* 8 anarthadaMDaviramaNa vrata. anAvazyaka aniSTa pravRttiothI dUra rahevAnuM vrata te anarthadaMDaviramaNa vrata che. "anarthadaMDaviramaNa vrata e pAMca zabdane eka saMyukta zabda che. ana, artha, daMDa, viramaNa ane vrata-e pAMca zabdothI A vratanuM nAma bane che. prathama traNa zabdonA artha anukrame na nahi), lAbha (ke kAraNa) ane aniSTa (ke aniSTa pariNAma) che. chellA be zabdano artha "thI dUra rahevAnI kabUlAta" e thAya che. A rIte prAraMbhamAM vratane je artha Ape che te artha thAyegya rIte samajI zakAze. je vicAre, vANI ke kRtyathI samAjane ke ApaNane kaye lAbha nathI tevA vicAre vigerethI ApaNe bIna * tavArthAdhigama sUtra, 7-30; yogazAstra 3, 97.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThamA vratanuM svarUpa. 147 jarUrI dukhe vahorI laIe chIe. AthI je pravRttiothI anAvazyaka aniSTa pariNAma Ave te pravRttio tyAjya che. je pravRttio Avazyaka che tenAM aniSTa pariNAme bhagavyA sivAya chUTake nathI, paNa aniSTa pariNAmadAyI anAvazyaka pravRttiothI te manuSya vimukha thavuM ghaTe. je kAryomAM pitAne lAbha na hoya ane je kAryo sAthe levAdevA paNa na hoya evAM kAryothI parAkSukha rahevuM e yukta che. parityAjya pravRttio. nIcenI pravRttio bInajarUrI ane ahitakArI hovAthI e sarva pravRttio parityAjya che. 1 dravya, Arogya vigere kamI thavAne dainika bhaya. 2 duHkha, dAridraya, vyAdhi vigerenI prAptinI vAraMvAra zaMkA. 3 vyAdhi, dAridraya vigerethI dUra thavAnI ayogya prakAranI ciMtA. 4 bhAvI sukhanI anahada lAlasA, duHkha nivAraNa mATe ayogya ciMtA. 5 keInI hiMsA karIne AnaMda mAnavAnI vRtti, bIjAonAM hiMsaka kAryone anumati.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama. 6 khIjAonA saMbadhamAM asatya ke aniSTa kathana; asatya kathana Adi mATe gavRtti. 7 keAInI mIlkata vArasAmAM maLe evA uddezathI jenA--tenA mRtyunI icchA; lAkAnuM gavayukta pratAraNa; pratAraNa-kArya mAM ( chetarapIMDImAM ) nimagnatA. 8 peAtAnI mAlamIlkatanI sahIsalAmatI mATe bIjAenA avizvAsa ane temanA mRtyunI abhivAMcchanA. 9 peAtAne je vastuonA sabaMdhamAM kaMi levAdevA na hAya temAM mAthuM mArIne lAgatAvaLagatAone salAha vigere ApavAnI vRtti. 10 baMduka vigere bhayaMkara hathiyAra ke je hathiyArAnA upayAgathI khetI vigerenAM kAryamAM judA judA prakAranI hiMsA thAya che tevAM hathiyArA ApavAM--apAvavAM. 11 vANI, vicAra ane kAmAM madyapAna, atizaya viSayasevana, atyaMta vicAra ane kAryAM, nidrAnA atireka, strInAM sAMya saMbaMdhI vArtAlApa, rAjasthA. saMpUrNa bedarakArI, kaSAyayukta vANI, mahAna yudhA ke bheAjanakathA ane AThamA vratanAM pAlanathI ghaNAM aniSTothI vratadhArInuM rakSaNa thAya che. vratadhArI anAvazyaka aniSTothI bacI jAya che.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ navamA vratanuM svarUpa. vratabhaMganA kAraNe nIcenAM kAraNe niSpanna thatAM AThamA vratano bhaMga thAya che. 1 viSayavAsanA utpanna thAya evA hAvabhAva (kaMdarpa). 2 asaMgata ke buddhi rahita vArtAlApa ane kAryo (kotkacya.) 3 saMsArI hitanI draSTie anAvazyaka draSTionI prApti ane upalega (bhegapaga atireka). 4 atizaya vArtAlApa (maukharya). 5 kaI nAzakAraka hathiyAranuM upekSAyukta nidhAna (saMyukta adhikaraNa). bhayaMkara hathiyAra game tyAM phAve tema bedarakArIthI mUkavuM e vratadhArIne mATe varyuM che. 8 sAmAyika vrata. cAra zikSAtratomAM A paheluM zikSAvrata che. tenAM pAlanathI cittane samabhAva prApta thAya che. A vratamAM zAzvata AtmA, satya tatvajJAna ane dharmazAstranI vicAraNA ne vAcanA thAya che. duSkRtyane pazcAttApa karI duSkRtye pharIthI na karavA nirNaya draDha bane che. prabhunA guNonI draSTie prabhunuM pUjana suMdara rIte thAya che. * tatvArthasatra, 7-27; yegazAstra, 3-114.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1pa0 vijJAna ane tatvajJAnanI draSTie jainadharma -~ - ~-~ ~ ~-~~~ sAmAyikane kALa be ghaDI eTale 48 mInITane che. sAmAyika vratadhArI sAmAnya rIte dareja eka sAmAyika vratabhaMganAM kAraNe ja sAmAyika vratane nIcenAM kAraNothI bhaMga thAya che - 1 dhyAna-kALamAM zarIra, mana ane vANInuM vimArga dazana (durupayega). tatvajJAnanuM vAcana, dharmadhyAna Adi sivAya kaI paNa bIjI nirarthaka ane ahitakArI bAbatemAM sAmAyika vratadhArIe citta pavavuM na joIe. zarIra ane vANune vyavasAya paNa dharmamArge ja heya. 2 jIvajaMtuonI hiMsAjanaka sthAnamAM vratanuM AcaraNa. 3 vratanI kriyAonuM vismaraNa ke apAlana. sAmAyika amuka kALa sudhI karavAno nizcaya karI te agAu uThI javuM e vatabhaMjananuM kAraNa che. sAmAyika vrata daramIyAna pApane pazcAttApa, tatvajJAnanuM vAMcana ane dhArmika viSayonuM dhyAna, nididhyAsana Adi kAryo thAya che. 10 dezAvamAsika vrata. A vratathI gamanAgamanane ochAmAM ocho sthAna*ktatvArthasUtra, 7-28; yegazAstra, 3-115.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 dazamA vratanuM svarUpa. vistAra nakkI thAya che. vratadhArI peAte niyata karelA vistAramAM ja gamanAgamana kare che. amuka dvivasa, mAsa Adi mATe amuka sthAna, khaMDa Adi nakkI karI te sthAna ke kha'DamAMja gamanAgamana zakya ane che. dazamuM' vrata chaThThA vratane keTalIka rIte anurUpa che. tIvratAnI draSTie dazamuM vrata chaThThA vrata karatAM ghaNuM caDhI jAya che. A rIte chaThThA ane dazamA vratomAM bhinnatA che. eka rIte jotAM dazamuM vrata e Avazyaka gamanAgamana upara eka prakAranA darareAjanA aMkuzarUpa che. vratadhArIthI niyata kSetranI bahAra kAI paNa kArya thaI zakatu nathI. dezAvaJAsika vratanAM bhaMgajanaka kAraNA. dezAvagAsika vratanAM laMgajanaka kArA nIce pramANe cheH-- 1 niyata karelA vistAranI mahArathI kAi paNa vastu magAvavI. 2 kAI manuSyane kaI kAma sArU niyata kSetranI bahAra mAkalavA. 3 niyata vistAranI bahAranA koi manuSyanuM dhyAna kheMcAya evI rIte koI prakAranA avAja karavA, tattvArthasUtra, 7-26; yAgazAstra, 3-116.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. 4 nizAnI karIne peAtAnA vistAranI bahAranA koi manuSyane khelAvavA. 152 5 dhyAna kheMcavAnA uddezathI peAtAnA niyata vistAranI bahAra kAi manuSya upara kaI cIja phekavI. 11 SaSadhApavAsa vrata. A vrata te 12 ke 24 kalAkanuM eka prakAranu sAmAyika che. e rIte te navamA vratane maLatu Ave che. pASadha vratadhArIne upavAsa Adghi tapazcaryAM sAmAnya rIte karavI paDe che. e tapazcaryAMthI azuddhionu nivAraNa thAya * che. pASadhavratadhArIne varasamAM ochAmAM ochA 1 pASadha karavA ja paDe. upavAsa Adi tapazcaryAM na thai hAya te paNa pASadhadhArIthI pASadhane divase rAtrieAjana tA na ja thAya. pASadhadhArIo kAmadhadhAne tadna cheDI daine poSazvanA badhA vakhata eka ja sthAnamAM dharmadhyAnamAM gALe che. te 12 ke 24 kalAka sudhI kazu Mye khAtA-pItA nathI. keTalAka be ke traNa divasa sudhI paNa annajaLanA tyAga kare che. pASadhanAM bhajaka kAraNA nIcenAM pAMca kAraNA pASadhavratanAM lajaka kAraNA che. 1. vastrAdithI jaMtuonI hiMsA. tattvArthasUtra, 7-29; yogazAstra, 3-117.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAmAM vratanuM svarUpa. 153 2. jaMtuonI rakSA arthe caravalA Adi na rAkhavAM. 3. gurUza'kA, laghuza'kA, chIMka, udharasa AdimAM hiMsAnI upekSA. 4. vrata pratye tiraskArabhAva. 5. vratanAM pAlana nimitte Avazyaka vastuonI vismRti. 12 atithisa vibhAga trata. atithi eTale parANA. kAI sAdhu ke jainarUpa atithinA satkAra karI annAdinA temane lAla ApavAnu` vrata te atithisa'vibhAga vrata che. atithisa vibhAga vratadhArI pASadha vratanAM pAraNAne divase ke kAi paNu anukULa divase koI sAdhu ke pratiSThita zrAvakane nimaMtraNa kare che ane anAdinuM saMvibhAjana ( vaheMcaNI ) karI atithi pratyenA peAtAnA dharma bajAve che. sAdhu ke zrAvakanI gerahAjarImAM vratanuM pAlana vicArathI thAya che. atithine atithisa vibhAga vrata samadhI kazIye khabara hAtI nathI. atithi sAdhu je je vastuonA upabhoga kare te ja vastuo vratadhArIne grAhya che. vratadhArI pustakA, vastro ADhinuM dAna karI zake che ane atithi dAnamAM apAyalI vastuonA svIkAra karI zake che. vratadhArIe vratanuM pAlana varasamAM echAmAM ochu eka vAra karavuM ja joIe.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. vratabhaMganAM sabhAnya kAraNA nIcenAM 4 kAraNeAthI atithisaMvibhAga vratanA ochevatte aMze laMga thAya che. 54 1. sAdhune sacitta vastu vaheArAvavI. dA. ta. nahi kApeluM phaLa. phaLA kApyA pachI 48 mInITa pachI acitta mane che. 2. arcitta anAdi upara sacitta vastuo mUkavI. ukALelAM acitta pANImAM DaeNMDuM citta pANI reDavuM' e acitta ane sacitta vastuonAM mizrapaNAnuM eka draSTAnta che. tAjuM ThaMDu pANI ana ta sUkSma jIvAnuM nivAsasthAna che eTaluM ja nahi paraMtu e pANI sacitta dravyanA eka samUha che. 3. annAdinuM saMkucita vRttithI pradAna. 4. AhAra lIdhA che ema jANyA chatAM sAdhune nimaMtraNa. bAra vratAthI AtmAnI unnati. A pramANe khAra tratA thayAM. e sarvanAM pAlanathI AtmAnI ujavaLa pragati thAya che. AtmAnuM ajama rIte parivartana thayAthI ajJAna, aviveka, daulya, ahiMsAvRtti AdinuM nivAraNa thAya che. sabhAnya utkRSTa sthiti pratye AtmAnuM gamana thAya che. tattvArthasUtra, 7-31; yogazAstra, 3-118.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAgradhyAna. 155 wwminiuuuuuuuuuuuuuuww vikasita cAritrarUpa draDha pAyA upara A sarva vratanuM caNatara thayeluM che. dayAvRtti, AtmasaMyama, satya jJAnanI icchA e vigerene pariNAme cAritrane vikAsa thaye hoya temane sarva vrate ghaNuM upakAraka che. vratanAM pAlanathI jJAnanI vRddhi thAya che, cAritranuM baLa saMgaThita bane che, cittanI zakti prApta thAya che, AtmA zAzvata ane sukhI jIvana pratye prayANa kare che, dinapratidina AtmonnatinuM kArya pUravegathI dhape che. ekAgradhyAna. cAritranA zAstrIya vikAsa mATe ekAgra dhyAna khAsa Avazyaka che. AtmA ane karmorapI saitika dravyanuM mizraNa chUTuM pADavAnuM kArya je te vyakitae ja karavAnuM che. je te AtmA ane karmonAM mizraNanuM vijana je te AtmA ja kare. eka AtmA ane tene lAgelAM karmonAM mizraNanAM vijanakArya sAthe bIjA AtmAone kaMI levAdevA heI zake nahi. AtmA ane karmonAM mizraNanuM vijana bIjA AtmAothI zakaya paNa nathI. ekAgradhyAna e AtmannitinuM mukhya sAdhana che. te eka prakAranI cittasaMyamayukata kriyA che. ekAgradhyAnathI AtmAne vikAsa zarU karyA pahelAM samyagadarzananI prApti anivArya che. samyagadarzananI prApita thayA bAda ekAgradhyAna thAya che tethI samyAgajJAnanI vRddhi thAya che. cAritranI ghaNI zuddhi thAya che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama, amuka vastu kevI hAya ke hAvI joie e vicAravAne pariNAme dhyAnathI jJAnavRddhi thatI nathI. dhyAna pahelA vastunuM jJAna hAya ja. vastunuM jJAna anivArya che. vastunuM jJAna na hAya tA cittanI ekAgratA asavita che. saMsarga ane nirIkSaNanA sAmAnya sAdhanAdvArA jJAnanI prApti thAya che. dhyAna pahelAM e rIte jJAna-prApti karI levI joie. 156 pRthakkaraNa ane saceAjIkaraNa e jJAnanI vRddhi arthe e rItio che. pRthakkaraNa-rItinA ekAgratAmAM yathAyogya upayoga thayA bAda sa'ceAjIkaraNanu kArya cAle che. prathama vastunA bhAgA ane tenAM judAM judAM draSTibiMduonuM pRthakaraNa thAya che. te pachI temanuM mAnasika draSTie sacAjana thAya che ane vastunA samagra rUpe vicAra karavAmAM Ave che. ekaMdara vicAratAM ekAgradhyAnamAM nirIkSaNu, tulanA, vargIkaraNa, sAmAnya anumAna, sayAjana ane vastunA khIjI vastuo sAthenA saMbaMdhanuM jJAna e badhu ce thAya che. jethI prakRtinI sudhAraNA thAya te ja kharUM jJAna che. jethI AtmasudhAraNA na thAya e jJAna asatya che-nirathaMka che. AtmAnuM adhaHpatana karanArUM jJAna kaoNDI paNa kAmanuM nathI. khIjA prANIone bhAge jJAna prApta karavu e cuta nathI. jJAna-prAptimAM koI prakAranI hiMsAne sthAna na ja hAI zake. hiMsA karIne jJAna prApta karavAnA manuSyane kazAye hakka nathI.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka gradhyAna. 157 jJAna e vastunuM nirIkSaNa ja che ema nathI. nirIkSaNa uparAMta kAryanI icchA ane kAryanA nirNaya udbhave che. jJAnathI jIvanamAM kaI parivartana na thAya teA te kharUM jJAna nathI. evAM jJAnane navuM jJAna kahI zakAya nahi. jJAna evuM vyApaka ane pariNAmadAyI banI javu joie ke tethI jIvanamAM anerA palaTA thai jAya. ekalAM nirIkSaNathI jJAna uparachalluM rahe che. kAryanI IcchA ane niSNuyathI jJAnanI jaDa mAge che. jJAna kule che-phAle che. tenA apUrva vikAsa thAya che. dhyAna daramIAna zarIranI sthiti ( Asana vigerainI draSTie ) evI hAvI joie jethI dhyAnane Avazyaka anukULatA maLI rahe ane dhyAnanI puSTi thAya. dhyAna karanAranuM cita saMpUrNa zAMta ane kAi paNa prakAranI mecenI rahita hAvu joie. dhyAnane AvaNurUpa koi paNa prakA2nA bhAra jarAye iSTa nathI. dhyAnadhArInI dhyAna samaye zarIra sthiti evI hAvI joie ke zarIra saMbaMdhI bhAna ja na rahe. dhyAnane vakhate zarIranuM bhAna na ja thavuM joie. zarIranuM bhAna thAya te te dhyAna ja nathI ema samajavu. AtmA e zarIra nathI, AtmA zarIrathI tadna vibhinna che enA sAkSAtkAra karavA e dhyAnanA uddeza che. dhyAna karanAre dhyeyanI varaNI karI laine sarva taiyArIpUrvaka dhyAnamAM praviSTa thavu joie. apUrva utsAha ane sahRdayatA e dhyAnanAM Avazyaka age che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharyuM. AcAranI sudhAraNA mATe dhyAna karavuM hoya teA je guNanA sa pUrNa vikAsa karavA hoya te guNanA citta samIpa ( samagra rUpe ) cItAra lAvavA e khAsa Avazyaka che. AvI rIte guNunu nidarzana karatAM guNunA vAMcchuke peAtAne ISTa guNu je paramapuruSamAM hAya ( ke hatA ) tenu smaraNu karavuM joie. pramANabhUta graMthakartAonAM pustakAnuM zravaNu ke vAMcana karavuM joie. sadAcAra viSayaka mamatAmAM kadAgrahane tilAMjalI ApIne graMthakAranA Azaya yathArtha rIte samajavA joie. Azaya samajIne e smRtimAM rAkhavA. mahApuruSAnA Azayane dhyAnadhArIthI na bhUlAya. 158 mahApuruSonA Azaya kharAbara samajyA pachI vivekabuddhinA upayAga zarU thAya che. je te viSayanA samagra bhAvanA tattvanuM smaraNu, vibhAgonuM pRthakkaraNa, tulanA AdithI viSayanuM vibhAgavAra jJAna thAya che. e pachI amuka samaya, sthAna, vyakti AdinA sabadhamAM vanano nirNuya thAya che. A niNUya sAmAnya svarUpane na heAya. sAmAnya svarUpanA hAya tA te dhyeya ( nizAna ) vinAnA gALIkhAra jevA nIvaDe che. vivekabuddhinA upayAga thai rahyA khAda icchAzakitanA amala karavA e Avazyaka che. nirNaya anusAra vartavAnAM je je kAraNeA hAya tenuM saMzodhana karavuM joie. evA kAraNA ghaNIvAra vadhAre hAya che. A pramANe kAraNeA maLI rahetAM zA mATe amuka rIte
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAgradhyAna. 159 vartana karavuM ke na karavuM te kahI zakAya che. satya vastu zuM che e nIDaratAthI vicArI zakAya che. satyanI prAptimAM vidano hoya te tenuM nivAraNa thaI zake che. vidanenuM nivAraNa thayA bAda turata ja amuka sthAna, samaya ane vyakti paratve amuka rIte ja vartana karavAno nirNaya thAya che. e pachI nirNaya sakriya svarUpa le che. jIvanamAM parivartana thavA mAMDe che. tyArabAda vastunAM navAM draSTibiMduo temaja vastunA vizva sAthenA saMbaMdhanuM nirIkSaNa zarU thAya che. nirIkSaNane pariNAme nirNaya thAya che. e nirNaya vyaktigata pitAne uddezIne) ja hoya. vartananI sudhAraNA mATe A ekAgratAnuM aMtima svarUpa che. ekAgratA aMgenA badhAM kAme eka vakhatamAM ja na thaI jAya. badhAM kAmenI siddhi mATe aneka vAra anekavidha prayatnanI jarUra che. indriya-zaktionA vikAsane mATe ekAgratA karavAmAM cittanI sakriyatA hotI nathI. A sthitimAM citta te niSkriya hoya che. cakSu vigere pAMce IndrionAM kArya Adi jANavA mATe mAnasika niSkriyatA anivArya che. tulanAtmaka buddhinuM kArya Adi kAryo tAtkAlika baMdha thAya e jarUranuM che. AtmAnAM AdhyAtmika svarUpanI sudhAraNA ane vikAsa mATe dhyAnadhArIe paMcaparameSThInuM dhyAna dharavuM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma joIe. paMcaparameSTInA viziSTa guNonuM smaraNa karI temanAM jIvananuM yathAyogya anukaraNa karavuM joIe. cittane samabhAva temaja AtmasAkSAtkAra prApta karavAne mATe dhyAna atyaMta upayogI che. e dhyAnane vakhate zarIranA aMge temaja upAMgo (mAthuM, dhaDa vigere)nA vyApAra baMdha karavA joIe. vANI paNa baMdha thavI joIe. kaI paNa prakAranA nAda rahita samazItoSNa sthAnamAM dhyAna karavuM joIe. dhyAna samaye cakSuo animeSa (baMdha) heya. saMsarga, gaMdha, svAda temaja mAnasika kalpanAothI dhyAnadhArI para hoya. A sthitimAM dhyAnadhArIne eka prakAranI zyAmatAnuM darzana thAya che. e zyAmatAne tirebhAva karavAne dhyAnadhArIe banate prayatna karavo joIe. e pachI zatruo sahita vizvanA tamAma prANIo mATe kSamAbhAva dhAraNa karI AtmAnA utkRSTa guNonI prAptinI zraddhAthI sukha, saMtoSa, satya AdinuM dhyAna karavuM. paMcaparameSThI pratye pUjyabhAva rAkhI temanA utkRSTa guNenI prApti zakya che evI niratizaya zraddhAthI AtmAnA guNavikAsa mATe ane durgaNe, daurbalya AdinA nivAraNa arthe nIcenA 5 mahAna guNanuM-AtmAnA pAMca bhavananuM-avazya dhyAna karavuM 1 sukha arthAt jIvana-dazAno AnaMda. sukhanAM dhyAnamAM duHkha rahita dunIAnI bhavyatAnuM bhAna thAya che. * tatvArtha sUtra, 7-2
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAgrakhyAna. 161 satya ajavALAM ke sUryaprakAzanI mAphka sukhanI zAzvata vastu tarIke vizvamAM vidyamAnatA che evI pratIti thAya che. sukhane bhUlavu eja duHkha evA dhyAnasthane pratyaya thAya che. manuSyanA cittamAMthI sUryaprakAza na khase tema sukhanA bhAva paNa cittamAMthI na ja nIkaLe. AtmAnA bhavya AnaMda ane amara jIvananAM apUrva sukhanA bhAvathI kharA ahiMsAbhAva pariName che. prANIonA jIvananA AnaMda ane jIvana-prema pratyakSa thAya che. 2 satya. A guNuno dhyAnastha mAtra nizcaya ja karI levAno che. satyanuM astitva tA che eTale te jANavAnu ja rahe che. satya upajAvI kADhavAnuM rahetuM nathI. nizcaya karatAM satyanuM jJAna durghaTa nathI, sarala che. 3 RjutA (nIti). A guNanu mahattva ghaNuM che. temAM sTeyalAva, pratAravRtti (cArI, chetarapI'DInA vicArA) nA sarvathA abhAva hAya che. je je anItiyukta bhAvA hAya tenA tyAga karI nItimAmAMthI pravicalita na thavAne draDha saMkalpa Atma-kalyANanA vAMcchukA mATe atyaMta dhRSTa che. 4 viSayavAsanAne sayama. pariNIta strIpratye vaphAdAra rahI e pramANe jIvana vyatIta karavuM e eka prakAranA sayama ane pavitratA che. viSayavAsanAnA sayama ane cAritranI pavitratAnuM dhyAna e AtmAnuM eka lavana che ane te parama upakArI che. 11
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama . 5 satASa. dravyAdi bhautika vastuonA bhAra ane teTalA Acho karI parigraha ghaTADavA e satASa che. amajapatine paNa prAyaH saMtASa nathI hAteA. e uparathI dravyAdi asASanA vastutaH utpAdaka che ema samajI zakAya che. sa`OASa na hoya te akhajapati vadhu dravyanI icchA kare che. AthI ochAmAM ochA keTalAM dravya vigerenI jarUra che tenA yathAyogya vicAra karI te pramANe vartavuM e ja kharI kalyANamArga che. dravyAdinA parigraha kamI karI Atma-satASane mAge pravartavuM e ja vAstavika ISTa rIti che. dhyAnadhArIone ya uparAkta pAMce guNNA AdhyAtmika guNA che. e sarve guNA AtmAnA naisargika guNA che. pAMca aNuvrata A guNAnI prAptimAM sahAyabhUta che. AthI zrAvaka e vratA aMgIkAra kare che. dhyAnadhArIe zarIranI zuddhinuM mahattva na bhUlavuM joie. zarIranI zuddhi arthe apavitra vastuo, madha, mAMsa, kaMdamULa temaja uttejaka padArthonA tyAga karavA joIe. jethI zarIra apavitra na bane evA ja padArthA dhyAna dhArIne grAhya hAya. AtmAnA guNAnuM dhyAna thai rahe te pachI mAnasika zuddhinu dhyAna Ave che. A zuddhinA 4 prakAre che. ane te nIce mujakha cheH
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAgradhyAna. 1. snehabhAva. manuSya mAtrAmAM kharA snehabhAvane AviSkAra Avazyaka che. Adarza snehabhAva hoya tyAM svArthavRtti jevuM rahetuM nathI. snehabhAvane pariNAme koInuM kaMI paNa kArya karavAmAM AnaMda anubhava thAya che. kharA snehabhAvIne kaI paNa prakAranA badalAnI AzA rahetI nathI. AthI badale na maLatAM snehabhAvIone sTeja paNa nirAzA udbhavatI nathI. 2. duHkhIo pratye premabhAva. A eka prakAranI dayAvRtti ke anukaMpAbhAva che. duHkhIne duHkha mukta karavAnI sakriya pravRtti tethI ghaNI vAra pariName che. 3. sukhI jIva pratye prema. A vRttimAM ISyane abhAva hoya che. AthI te AnaMdanA kAraNabhUta che. 4. pApIo pratye sneha. keI manuSya game te gunhegAra ke ghAtakI heya, game te pApI hoya chatAM tenA pratye prema vyakta kara e IrSyA ke veranI vRttino abhAva che. emAM pApI pratye tiraskAra ke anumati-bhAva hotuM nathI. pApIo pratye prema e eka prakAranI upekSAvRtti ke anukaMpAbhAva che. keI vyAdhigrasta ane laMgaDA kUtarAne joIne jema sAmAnya rIte dayA ja udbhave che te ja pramANe pApIo pratye nehavALA manuSyone dayAbhAva pragaTe che. pApIne bhegavavAM paDatAM duHkhanI kharA snehabhavIne dayA Ave che. tenuM citta pApInAM duHkhathI Adra bane che. AvI ja rIte ke manuSya kaMI hiMsA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI daSTie jainadharma. karato hoya te tenA bhAvI duHkhane vicAra karatAM kharA premabhAvIne dayAnA bhAva kure che. koI manuSya gheDe vigere kaI paNa prANa upara ghAtakIpaNuM gujArato hoya te tenAM bhaviSyane (bhAvI duHkhIdazAne) vicAra karI premabhAvI tenI dayA ciMtave che. kUtarAne vyAdhi temaja zarIranI khoDakhAMpaNa e tenAM karmonA pariNAma hovAnI mAnyatAthI jema tenA mATe dayAnuM citvana thAya che te ja pramANe pApI ke gunhegAranI dayA ja ciMtavavAnI hoya. gunhegAra kaI paNa duSkRtya kare tethI tenA pratye tiraskArabhAva na thAya. cAritrabhraSTa, dArUDIAo, asatyavAdIo e sarva mAnasika vyAdhivALA manuSya che, evI zubha bhAvanAthI premabhAvI satyapuruSe sarvadA pApIonI dayA ja ciMtave che. zArIrika ane mAnasika vyAdhinA saMbaMdhamAM premabhAvI satparuSe eka sarakhA anukaMpAzIla hoya che. cAra prakAranA premabhAvarUpa zubha bhAvanAonAM dhyAna pachI sudeva (arihaMta bhagavaMtonuM dhyAna karavAnuM rahe che. sudeva eTale aDhAre doSa rahita parama mahApuruSa. sudevoe AtmAne saMpUrNa vikAsa karI satya jIvana prApta karyuM che. temanAM sarvotkRSTa pUrNa padamAM dhyAnastha thate AtmA unnatine paMthe paLe che. dhyAnadhArIo sarvotkRSTa pUrNapadanI vAMcchAmAM nimagna rahe che. arihaMta pada sivAya temane anyathA saMteSa thatuM ja nathI. sudevanuM dhyAna pratidina karavAne pariNAme cittane samabhAva pragaTe che ane Atma
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra bhAvanAo. sAkSAtkAra thAya che. banatAM sudhI arihaMtanuM dhyAna darareja karavuM joIe. ochAmAM ochuM 40-50 mInITa sudhI dhyAna karavuM e Avazyaka che. dhyAnamAM kaI paNa prakArane aMtarAya na ja hoya. AvuM ucca pratinuM dhyAna AtmajJAnanuM avabodhaka che, tethI AtmAne parama prakAza jhaLakI nIkaLe che. AtmAnI dIvya jyotinI adbhuta jhAMkhI thAya che. AtmAnuM prabhupadane mAge Urvagamana thavA mAMDe che. " saMbhAvya utkRSTa sthitinI prApti arthe ane duSkameMnA nirodha nimitte 12 prakAranI anuprekSAo (bhAvanAo) zrAvakane khAsa sahAyakAraka che. e 12 bhAvanAo nIce pramANe cheH zrAvakanI 12 bhAvanAo, 1 dunIyAnI pratyeka vastu parivartanazIla che. parivartanazIla na hoya evI eka paNa vastu nathI. dareka vastu kSaNabhaMgura hovAthI parivartanazIla che. tamAma vastune ApaNe kSaNabhaMgura gaNavI joIe. je te vastu kSaNabhaMgura ke parivartanane pAtra hovAthI kaI vastune vizeSa mahatva na ja apAya. (anitya bhAvanA). 2 duHkha, vyAdhi, jarA ane mRtyuyukta A vizvamAM satyanuM pAlana e ja khare rakSaNa-mArga che. satya sivAya sahAya ane Azrayane anya keI mArga nathI. satyanuM pAlana e ja AtmAnuM kharUM zaraNu-AzrayasthAna che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 | vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. satya e ja kharUM baLa che. satyathI para vastuomAM nibaMLatA ja hoya. satya sivAyanI tamAma vastuo nirbaLatAnI mUrtirUpa che. AthI e asatya vastuothI parADemukha thavuM ja ghaTe. karmano siddhAnta satya che-avicaLa che. karmane siddhAnta sadA draSTi samIpa rAkhI AtmAnuM zreya thAya e rIte cAritrazIla thavuM e ja kharUM satya che. "vAve tevuM laNe" e kamane siddhAnta che. A siddhAntanuM pAlana AtmasAkSAtkAranA parama uddezathI karavuM e ja parama satya che; bAkInuM sarva asatya che. (azaraNa bhAvanA). 3 anaMta yuge thayAM mRtyu ane janma, duHkha, vRddhAvasthA AdinuM je carka avirata rIte cAlyA kare che tenAthI mukta thavAne puruSArtha pheravavAnI jarUra che. svarga, narka, tiryaMca ane manuSya gatimAM anaMta janma ane mRtyu thayA chatAM saMsArano aMta ja na Ave ( saMsArI tarIke astitva baMdha na thAya) e vicAra saMsAranI asAratAne sUcaka che. saMsAranI asAratAnA bhAvane pariNAme saMsArathI mukta thavAnI zubha bhAvanA pariName che, saMsAramukta thavAne puruSArthane udaya thAya che. (saMsAra bhAvanA). - 4 ekatva bhAvanA. jIva duniyAmAM ekale ja Ave che ane ekalo ja pAcho jAya che. sukha-duHkha paNa te eka ja bhagave che e vigere bhAve te ekatva bhAvanA kahevAya che. 5 anyatva bhAvanA. zarIra vigere dunIyAnI sarva vastuo AtmAthI bhinna che. AtmA sivAyanI sava
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAra bhAvanAo. vastuo anAtmIya che evI bhAvanAne anyatva bhAvanA kahe che. zarIra Adine AtmA kahevAM ke mAnavAM e mehanuM pariNAma che. anAtmIya vastuone AtmA tarIke mAnavI e eka prakAranI mehadazA che. - 6 azucitva bhAvanA. durgadhathI bharapUra evAM zarIra sAthe AtmAne saMsarga aniSTa che.' AtmAne apavitra zarIrathI mukta karavAnI vicAraNA te azucitva bhAvanA che. 7 Azrava bhAvanA. meha, asaMyama, asAvadhAnatA Adine pariNAme thatI navAM karmonI niSpattino vicAra karI duHkhanAM kAraNarUpa e navAM karmothI mukta thavAnI bhAvanA tene Azrava bhAvanA kahe che. 8 saMvara bhAvanA. Indriya ane cittasaMyama, ekAgratA (dhyAna), jJAnaprApti AdithI karmonA satata pravAhane nirodha karavAnI bhAvanA te saMvara bhAvanA che. ( 9 nirjarA bhAva. niSNutA, daurbalya, ajJAna AdinA nivAraNa mATe satya jJAna ane satya zraddhAyukta je bhAvanA pariName che tene nirjarAbhAva kahe che. sadAcAranAM yathAyegya pAlanathI ajJAna Adi aprAkRtika dezenuM nivAraNa ane karma-nirjarA thAya che. 10 loka bhAvanA. vizvanI pAMca satya ane zAzvata vastuo je kadApi utpanna thaI nathI temanAM vastu svarUpa ane AtmA tathA pudgala vaccenA saMbaMdhaviSayaka mahAna sanI vicAraNuM te loka bhAvanA che.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadhama. 11 edhidu bhatva bhAva. satya jJAna, satya darzana (zraddhA) ane saccAritranI prAptinAM durlabhatva ( muzkelI) viSe vicAra karavA tene Adhidurlabhatva bhAva kahe che. A ratnatrayanI peAtAne zAzvata saMlagnatA rahe evI bhAvanA thavI iSTa che. 168 12 dharma bhAvanA. ratnatrayanI prApti sukhanuM udbhava sthAna che evI pratItithI bhAvanA bhAvavI te dharmaanuci'tana bhAva ( dharma bhAvanA) che. zrAvakanA 21 guNA. uccatara dhArmika jIvanano prAraMbha thAya te pahelAM nIcenA 21 guNAnI prApti Avazyaka che. ucca jIvanane paMthe paLatA dareka zrAvakamAM e sarva guNA ( ke emAMnA ghaNAkharA guNA ) heAvA joie. 1. akSudratva. paripakva vicAraNA, svaparanuM bhaluM karavAnI zakti ane e sarva guNA ucca jIvananI siddhi arthe zakti, utsAha vigerenI khAmI eTale kSudradazAthI ucca jIvananI prApti azakaya che. sUkSma nirIkSA, yogya utsAha Avazyaka che. 2. rUpavaMtapaNuM'. zrAvaka rUpavAna hovA joie. rUpa, Arogya ane khalanI draSTie te cAgya hoya. cakSu Adi sarve indrionI zaktio yathAyAgya hAvI joie. vagaranA avayavAvALA--e 1 sarvAvayavasuMdara--khAmI rUpavAna gaNAya che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanA ekavIza guNe. 169 3. prakRti soma. zrAvakanI prakRti evI hovI joIe ke te bIjAne priya thaI paDe. tenA dekhAva mAtrathI lokene tenAmAM zraddhA jAge ane te sarvene priya thAya. zrAvakanI vRtti niSpA5 ane sarala hevI joIe. 4. lekapriya. udAratA ane savatanathI lokapriyatA meLavavI e zrAvakane mATe ISTa che. 5. akrUra. jenAmAM krUratA (niNatA) na hoya te akrUra kahevAya che. akrapaNuM ahiMsAnI draSTie zrAvakamAM ghaNuM jarUranuM che. 6. sAvadhAna. 7. azaTha. dharmanuM AcaraNa sahudaya bhAve thAya, dharmamAM kaI jAtane daMbha na hoya. A mahatvanI bAbata zrAvake lakSamAM rAkhavI joIe. vaLI vyavahAramAM sarva rIte pramANika (nItizIla) banavuM joIe. 8. sudAkSiNya. zrAvake sabhyatA ( viveka)nuM yathAgya pAlana karavuM joIe. pitAnAM ochAM mahattvanAM kAmane bhege je te puNya-pravRttiomAM bIjAone madada karavI joIe. 9. lAlu. mRtyu paryata siddhAntane tyAga na kara ane kaI paNa nAnuM paNa pApakArya na karavuM e lajajALutA che. zrAvakanuM jIvana siddhAntane anurUpa hovuM joie.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170. vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. 10. dayALu. 11. madhyastha saumya draSTivAna. zrAvaka satya ane asatyano bheda jANI zake ane tethI AcArapAlana yathAyogya kare. AcArapAlananI draSTie tenAmAM bhAgye ja kaI kSati heya. te sarva bAbatomAM nyAyI ane niSpakSapAtI heya. dhArmika maMtavyanA guNanI yathArtha parIkSA karI temAMthI AtmAnA satya guNenuM zodhana kare. zAzvata AtmAne upayukta na hoya evI padgalika vastuone khare zrAvaka tilAMjalI Ape che. 12. guNarAgI. bIjAnA guNa jovA ane tene ja svIkAra kara e guNarAgIpaNuM che. deSa jovAthI kaMI paNa lAbha thato nathI. ulaTe tiraskArabhAva vadhe che. guNAnurAgIpaNuM e guNaprAptine eka parama mArga che. 13. satkatha. kharAba vAtacIta ke vikathAthI zrAvaka para rahe che. tenuM citta sArI vAtamAM ja pavAyaluM rahe che. viSayavAsanAne uttejaka vArtAlApa zrAvakathI na thAya. dareka bAbatamAM egya vicAra karIne zrAvaka pitAne je kaMI kahevAnuM hoya te kahe che athavA vArtAlApa kare che. 14. supakSamRta. zrAvakanA nekare ane paricayavALA mANase sadguNasaMpanna hovA joIe. Aptajane (sagAMo)mAM jeo sadguNI hoya temane sahavAsa rAkhavuM joIe. zrAvakanuM AsapAsanuM vAtAvaraNa sadAcArI jIvanane paripaSaka hoya.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakanA ekavIza guNe. 11 15. dIrghadraSTi. je kAma pariNAmadAyI hoya evuM ja kAma zrAvake karavuM ghaTe. mahApuruSane mAnya evAM ja kAme zrAvake karavAM joIe. kAryanuM pariNAma mahenatanAM pramANamAM adhika hoya. dIrghadraSTiyukta kAryo ghaNI vAra bahu ja uparogI nIvaDe che. 16. vizeSajJa. asatya ane satya vacceno bheda sUkSmapaNe jANI niSpakSapAtapaNe satya tAravavAnI zakti e vizeSatA che. satya ane asatyanAM vistRta jJAna mATe A zaktinI AvazyakatA che. 17. vRddhAnuga. mahApuruSenuM anukaraNa karavuM vRddhAnugAmitA che. vivekI, saMyamI, saccAritrazIla, jJAne ane indriyane saMpUrNa parAjaya karanArA puruSo mahApuruSo kahevAya che. mahApuruSonI buddhi, samajazakti ane jJAna sarvathA paripakava hoya che. AthI temanuM anukaraNa karavuM e ISTa che. 18. vinayI. 19 kRtajJa. upakArane badale pAcho ApavA sadeva tatpara rahevuM e kRtajJatA che. kRtajJatA eka viziSTa guNa che. keI vAra tethI bhUtapUrva upakArakanuM ucca jIvana pari Name che. - 20. parahitanirata. bIjAonuM hita karavAnI vRtti te parahitaniratatA che. e jenAmAM hoya te pitAnAM
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 | vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma satkAryano keI paNa prakArano badale na Iche. A vRtti ghaNIvAra bIjAone satya dharmanI zraddhA prApta karAvavAmAM atyaMta upayukta thAya che. 21. ladhalakSya. ucca buddhine kAraNe kaI paNa bAbatanuM jJAna sahelAIthI jene prApta thaI zake tene labdhalakSya kahe che. labdhalakSya puruSane jJAna ApavuM e gurU Adi mATe paNa eka saheluM kArya che. sthAna para thAya che. AjanA sAhajijara karIe bIjAM guNasthAne. muktipaMthe paLatA AtmAnI pragatidarzaka prathama pAMca guNasthAnenuM vivecana thaI gayuM. have ApaNI pachInAM guNasthAne (chaThThAthI caudamA guNasthAna sudhInAM sarva guNasthAne) ne vicAra karIe. A nave guNasthAnemAM AtmAnA sAhajika guNone adhika aMze vikAsa thAya che. prophesara harmana jekebIe cAra aMgone je anuvAda karyo che temAM A sarva guNasthAnanuM svarUpa-nidarzana kaMIka aMze upalabdha thAya che. chaThThAM guNasthAnavALAo pAMca aNuvratanuM tIvratAthI pAlana kare che. tAtparya e ke aNuvratanuM pAlana sAdhuenAM paMca mahAvratonI draSTie thAya che. e rIte aNutra chaThThAM guNasthAnavALAone mahAvrata bane che. sAtamuM guNasthAna apramatta guNasthAna" kahevAya che. temAM vratane saMga thaI zakato nathI. sAtamA guNasthAna
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ khIjA guNasthAnA. 173 sudhImAM maMda paDI gayelA cAre kaSAyA ( krAya, ga, kApayyabhAva ne lAla) AThamA, navamA ane dasamA guNasthAneAmAM bahu aMze adRzya thAya che. agIyAramA guNasthAnamAM mAhanIyakarmanuMsaMpUrNa niyaMtraNa thAya che. e karmanuM nivAraNa karavAnuM ja khAkI rahe che. mAhanIyakanuM sa'pUrNa nivAraNu khAramA guNasthAnamAM thaI jAya che. teramA guNusthAnamAM sarvajJapaNuM prApta thAya che. vaLI ATha prakAranA karmAM paikI pahela, bIjuM, ceAthuM ane AThamuM azya bane che. cAdamA guNusthAnamAM yAgarUpI karmanuM chelluM pravarttaka kAraNu adRzya thAya che. AtmAne mukitadazA-kharU sthAna prApta thAya che. A guNasthAna kSaNavAra rahe che ane pachI vyakitagata AtmA mukitasthAne pahoMce che. mutidazAnI prApti thAya te pahelAM zrAvake sAdhujIvana ( dIkSita jIvana ) mAMthI pasAra thavuM joie evA sAmAnya niyama che. mAkSaprApti mATe dIkSita jIvananI anivArya AvazyakatA nathI. dIkSAneA aMgIkAra karyA vinA chaThThAthI lAgaluM caudamuM guNusthAna prApta karyuM... hAya evA zrAvakanAM draSTAMtA maLI rahe che. prathama guNasthAnamAMthI * Hoenle, Uvasaga Dasa's translation, p. 45, 1. 127 ( Bibliotheca Indica ).
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. sIdhA 14 mA guNasthAna ane muktinI prApti thayAnu' eka deSTAMta mArA jANavAmAM che. aDadhA kalAkamAM mukti thayAnuM A draSTAnta atyaMta AzcaryakArI ane vicAraNIya che. A pramANe thoDA samayamAM mukti prApta karanAre eka manuSyanuM khUna karyuM hatuM. te pote mArI nAkhelA manuSyanuM mAthuM laine eka jaMgalamAM jatA hatA eTalAmAM teNe eka dhyAnastha munine joyA. te pachI teNe peAtAnA kartavya-mArganI pRcchA karI. munizrIe Atmasayama ( upazama ), dhyAna (viveka) ane karmanirodha (savara) karavAno upadeza ApyA. upadeza sAMbhaLatAM ja khUnIe tyAM ne tyAM ja dhyAna karavA mAMDyuM. kIDIothI tenAM mAMsa vigerenuM lakSaNu thavA mAMDyuM chatAM te dhyAnathI leza paNa calita thayA nahi; ardhA kalAkamAM ja sarva karmonI nirjarA thaI ane muktipada tene prApta thayuM. thoDA vakhatamAM paNa A rIte mukti maLI che. A jaina siddhAntanuM jANavAjoga rahasya che. karmarUpI azuddhinu nivAraNu karI AtmAnuM zuddhIkaraNa karavuM e jaina tattvajJAnanuM hArda che. AtmAnAM yathAyAgya zuddhIkaraNathI muktidazA prApta thAya che. sAdhuonA AcAra sakhadhI vivecana keTalAMka jaina sUtrAmAM bahu ja asarakAraka rIte karavAmAM Avyu che. evA sUtra-graMthA paikI 4 prathAnA anuvAda prA. hana jekeAkhIe karela che. jaina dharmanuM sArUM' jJAna jemane hAya
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ * E1 jaina dharmamAM pArabdhavAdane sthAna kema nathI ? 15 temane A anuvAda-graMtha avazya vAMcavA jevA che. zarUAtanA abhyAsIo mATe che. harmana jekebInA A anuvAda-graMthe upayukta thaI paDe tevA nathI. AtmAnA kudaratI guNonA AviSkAra ane ekSaprAptinA upAyanuM vivecana samApta thayuM. mekSaprAptinA upAya eTale navAM karmo rikavAM ane karelAM karmone khapAvavAM. navAM karmorUpa Azravano niSedha ane vidyamAna karmone kSaya ( nirjarA) e mekSamArga che. uparokta be upAyathI ekSaprApti zakya che. e banne upAye muktinAM parama sAdhana che. emAM prArabdhavAdane kazuMye sthAna nathI. saMzaya ke asatya maMtavyane kAraNe prArabdhavAdano udbhava thAya. karmane pradhAnatA e eka satya maMtavya che emAM kaI prakArane saMzaya nathI. prArabdhavAdane mATe jaina siddhAntamAM leza paNa sthAna saMbhavI zakatuM nathI. manuSya pote ja potAnAM karmono bhaktA che e jaina dharmano avicala siddhAnta che. A siddhAntanI draSTie koI paNa sukha-duHkha, koI paNa sthiti Adi mATe manuSya pite ja kAraNabhUta che. keI paNa dazAnI javAbadArI manuSyanI pitAnI che. e javAbadArInuM AropaNa bIjAo upara na ja thaI zake. manuSya pitAnAM pApa ane puNyano bhaktA che. sukha ane duHkha, pApa ane puNya e sarva kArmika pratikriyAnAM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharyuM. pariNAme che. manuSya ane vizvanA bAkInA bhAga vacce je anyAanya sabadhajanya pratikriyAo thayA kare che tenA pariNAmarUpe manuSya sukhI ke du:khI avasthAmAM mUkAya che. du:khanu nivAraNa karavuM e sukha( puNya )prAptino eka mArga che. koi strI ke purUSa svayameva duHkhI banela hoya te tenAM duHkhanuM nivAraNa karavuM e paNa puNyakArya che. kharA dayAbhAvathI khIjAnAM duHkhanuM nivAraNa karavuM e puNyamArga che ane te lAvI sukhanuM kAraNabhUta che. nighRNuvRttivALA manuSyone bIjAnuM du:kha nivAraNanI IcchA thatI nathI. je te manuSyane teo duHkha bhAgavavA de che. je je te manuSya upara AvI paDela duHkha je te manuSya bhAgavavuM ja joie evI mAnyatAthI krUra manuSyeA khIjAnu duHkha TALavAne kAMThe paNa prayatna karatA nathI. krUra manuSya khATI mAnyatAne vaza thaine je te du:kha jANI joIne vahArI levAmAM Ave che ema mAnI le che. A mAnyatAthI teone duHkhI mANasA du:kha bhAgavavAne pAtra che evA aniSTa bhAva piraNAme che. krUra manuSyA AvI maneAdazAne kAraNe pArakAnAM duHkhanuM nivAraNa karatA nathI. temane duniyAnAM duHkhAnAM nivAraNanA sa baMdhamAM kazI paNa levAdevI hAtI nathI. A prakAranA upekSAbhAvathI temane pApane aMdha thAya che.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAga trIjo. prakaraNa 6 huM upasaMhAra (siMhAvalekana). pRthakkaraNanI draSTie jaina siddhAntano vicAra karyA pachI e siddhAntanuM samIkaraNa (sagIkaraNa) karavAnuM rahe che. jaina siddhAntanAM 9 mukhya (parama) satya che. e satye zAzvatapaNuM ane parivartana ema paraspara bhinna ane virodhI draSTibinduonuM nidarzana kare che. eka ja kriyApada ( kriyAsUcaka zabdothI kaI vastuviSayaka saMpUrNa satya vyakta thaI zake nahi e jaina dharmanA parama satyonI eka viziSTatA che. parama satyenuM tAtparya jaina dharmanA parama satyenuM tAtparya e che ke - ApaNe cetanAyukta prANuo (jI) ane cetanArahita jaDa vastuo ( ajIva)vALA satya ane zAzvata jagatamAM vasIe chIe. karmarUpI bhautika padArthanuM sUkSma svarUpamAM AkarSaNa (Azrava) thavAthI AtmA sAthe karmanI ekatA (baMdha) thAya che. karmanA Azrava ane baMdhathI AtmAnA TiKUA che.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vijJAna ane tattvajJAnanI draSTie jainadharma. e che ke te ja naisargika guNonuM e chevatte aMze AvaraNa thAya che. AtmAnA guNanuM AvaraNa thavAne pariNAme sukha ( puNya ) ane duHkha (pApa) nI judI judI sthitino anubhava karavo paDe che. anAdi kALathI karmane Azrava ane baMdha AtmAne aviratapaNe thayA kare che ane tenAM pariNAmarUpe sukhaduHkha te bhogave che. karmanA Azrava ane baMdhane kAraNe janma ane mRtyunI paraMparA cAlu rahe che. Azrava ane baMdhathI AtmAne (AtmAnAM astitvane) Avazyaka na hoya evAM keTalAMka baLa utpanna thAya che. e baLe AtmAnI kudaratI pravRttiomAM aMtarAyarUpa bane che. karmonA AMtarapravAhanA nirodha (saMvara) ane karmakSaya (nirjara)thI A bInakudaratIbaLone nirodha temaja nAza thaI zake. mAnusArInA 35 niyama ane 12 vratonAM pAlana tathA cittasaMyama ane dharmadhyAnathI saMvara ane nirjarAjanya Atmika vikAsa thAya che. caudamA guNasthAna paryata A pramANe AtmAno vikAsa thayA kare che. AtmAnI A adbhuta vikAsa-dazAmAM AtmAnI pravRttio viSayaka aMtarA ochA thatA jAya che. satya jJAna, prajJA, prema, baLa, sukha Adino khUba AvirbhAva thAya che. antataH AtmA sAthe saMlagna thayela bhautika dravyanA sarva Azuo (aNue aNu) AtmAthI chUTA paDe che. AtmA ajJAna, hiMsAbhAva, daurbalya, duHkha Adi sthitithI sadAkALane mATe mukata thAya che. AtmAne haMmezane mATe mekSa thAya che. mekSa e chelluM (aMtima ) parama satya che.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra. 17 uparAkata parama satyA saMpUrNa mahAsatyeA che. emAM phAi kalpanA ke lAkSaNika artha ghaTI zakatAM nathI. satya vastu viSayaka A parama satyAmAM koI paNa prakAranA kAlpanika bhAva ke ala'kAra bhAva nathI. arihaMta mahAprabhue lAkhelAM A parama satye vizvanA sarva yukata che. OM zAntiH zAntiH zAntiH / jIvAne upa samApta.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 A graMtha saMbaMdhI vidvAnonA abhiprAya bena, tA. 9-7-1911 x x x "tamArAM pustakathI mArA upara bahu ja suMdara chApa paDI che. tamArI kRtimAM saMsArInA dRSTibinduthI jainadharmanuM nirapaNa thayuM che. pustakanI vicArasaraNI jainadharmanA siddhAntane nikaTavartI hoya ema jaNAya che. sAdhuekRta saMkhyAbaMdha pustakamAM jainadharmanuM nidarzana thAya che, e pustaka vAMcanAra jainadharmanA abhyAsIone A pustaka jenadarzananA abhyAsamAM ghaNI upayogI pUravaNIrUpa nIvaDaze ema huM mAnuM chuM. jainadharma eka naitika dharma che evo tamArAM pustaka uparathI vAMcakane suMdara khyAla AvI zake che; jainadharmanI AjJAnuM jeo buddhipUrvaka ane utsAhathI pAlana kare che temanI nitika unnati thAya che, evo pratItiyukta nirNaya vAMcakane tamAruM pustaka karAvI zake che." harmana je kebI. amadAvAda, tA. 28-7-1911 tamArUM pustaka vAMcI joyuM. temAM nirdiSTa karelA lagabhaga badhAye siddhAnta satya che ane te jenonA tamAma paMthane svIkArya che ema huM mAnuM chuM. jainothI manAtAM pramANabhUta pustake uparathI tamArA maMtavyonuM samarthana thaze evo mAro dRDha abhiprAya che. AvAM pustakanI aMgrejI sAhityamAM lAMbA vakhata thayAM jarUra hatI. tamArAM pustakathI aMgrejI bhASAne joItuM pustaka prApta thayuM che, e niHzaMka che." kezavalAla premacaMda medI. * asala aMgrejI uparathI.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 menTena (kAnsa), tA. 13-12-1911 "jenadharmanuM mane je kaMi jJAna che ane e dharmanA ucca ane zraddhAjanaka siddhAntanuM meM je namra pAlana karyuM che, tene anulakSIne A pustakamAM jainadharma ane tenA siddhAntanuM pramANika ane satya Alekhana thayuM che, ema mAre kahevuM paDe che. IglIza sAhityamAM jainadharma saMbaMdhI satya ane pramANika vivecanAtmaka evuM A pustaka jevuM bIjuM koI pustaka meM vAMcyuM nathI. pustakanAM dareke dareka vAkya ane dareka pAnAnA vAMcanathI lekhaka jainadharmanAM satyo yathArtha rIte samajI zakyA che evI pratIti thAya che. jainadharmanAM satyonuM nirIkSaNa karI tene paripakava buddhithI saMcaya thayo che, e bhAsa thAya che. pustakanA lekhaka mI. harbaTa vairana satyanA saMzodhaka che. satyanI zodhamAM temaNe ghaNo lAMbo samaya pasAra karyo che. AvI rIte satyanAM saMzodhana nimitte temaNe ghaNAye pramANika prayatno karyA pachI jainadharmamAMthI temane satyanI prApti thaI che. vartamAna jagatanA mahAbuddhizALI manuSyane vicAraNIya mahAt praznonuM saMtoSakAraka samAdhAna paNa jainadarzanathI thAya che e maMtavyane mI. vaeNrane dRDha nizcayapUrvaka svIkAra karyo che. pustakamAM jainadharmanAM satyenuM nidhAna pAzcAtya dRSTie thayeluM che, Ama chatAM siddhAntonI dRSTie saheja parivartana nathI thayuM e vAMcake joI zakaze. sva. vIracaMdabhAI gAMdhIe mI. vairanane jainadharmanA siddhAntone je bodha Apyo hato te bodha A pustakamAM kAyama rahyo che, ane jaina siddhAnta-saheja paNa pheraphAra vagara-yathArtha rIte jaLavAI rahyA che ema lAge che. zrIyuta vIracaMdabhAI cIkAgomAM I. sa. 1893 mAM maLelI vizvadharma pariSadamAM jainadharmanA prabhAvazALI ane vidvAna pratinidhi hatA. temaNe e pariSadamAM jainadharmane apratima rIte AviSkAra karyo hate. "meM A pustakanuM hindamAM ja vAMcana hatuM. pustaka vAMcI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 rahyA bAda meM te eka suprasiddha jaina sAdhu temaja jainadharmanA. pAzcAtya abhyAsIone suparicita eka jaina padavIdharane vaMcAvyuM hatuM. bannee pustakanI muktakaMThe prazaMsA karI jaina zAstrothI pustakanuM puSkaLa pramANamAM samarthana thaI zake tema che evo abhiprAya vyakta karyo che. koI paNa prakAranA saMzaya ke pakSapAtavRtti vinA pustaka lakhAyuM hoya ema mane lAge che. temAM samabhAva ane sUkSma nirIkSaNavRtti taravarI rahyAM che. pustakanI badhIe nakalo kharIda karIne dunIyAbharanA vidvAnamAM te vahecuM ane e rIte pustakanA pracArathI jenadharmanAM satya svarUpanI dunIyAne jhAMkhI thAya evI mArI sthiti hAya (to kevuM sAruM) evI mArI vAMcchanA che. jenadharmanuM Alekhana adyApi jenetarAthI agya rIte thayuM che. jainadharmanA saMbaMdhamAM ghaNI bhUlabharelI mAnyatAo pravarte che. AthI jene dharmanuM satya svarUpa jovA-jANavAnI utsukatA je kaI bhAI ke bahenane thAya teNe A pustaka avazya vAMcavuM evI mArI mAnyatA che. A pustaka sAvadhAnIpUrvaka vAMcavAthI jainadharmanuM svarUpa vadhAre sArI rIte samajI zakAya che. jainadharmanAM svarUpanA jijJAsuone bIjA koI pustaka karatAM A pustakathI vizeSa lAbha thaze. A pustaka vAMcIne tethI potAnA mananuM samAdhAna thAya che ke nahi) te yathArtha vicArapUrvaka samajI zakAze. "mArA dharmanA A pustakane sarva rIte sAphalya prApta thAya ema huM IcchuM chuM. jainadharmanA siddhAtothI paricita temaja aparicita bahene ane bhAIone pustakanAM vAMcanathI avazya lAbha. thaze evI mArI parama vAMchanA ane niratizaya zraddhA che." phattecaMda kapUracaMda lAlana,
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ *gujarAtI-bhASAMtaranA graMtho. 5-0-0 0-10-0 0-6-0 N -10 0-12-0 1-8-0 0 -8 - 0 N 0 . 0-6-0 0-12-0 2-0-0 0- 4-0 . , ^ 1 zrI jainatattvAdaza .. 2 zrI nava tatvane suMdarabodha 4 zrI jIvavicAra vRtti *** 8 zrI daMDaka vRtti 9 zrI nayamArgadarzaka .. 10 haMsavinoda 12 kumAravihArazataka 13 zrI jaina dharma viSayaka praznottara 14 zrI jaina tattasAra mULa tathA bhASAMtara 16 zrI Atmavallabha jaina tavanAvalI 17 zrI mokSapada pAna ****** 18 zrI dharmabindu AvRtti bIjI 19 zrI praznottara puSpamALA 21 zrI zrAvaka kalpatarU .. 22 zrI Atmaprabodha ... 26 zrI jaina graMtha gAIDa 27 zrI navANuM prakArI pUjA (artha sahita) 28 zrI taritna mahodadhi bhA. 1-2 29 zrI samyaphatra svarUpa stava ... 31 zrI caMpakamALA caritra ... ... 33 zrI samyakatva kaumudI bhASAMtara ... 34 zrI prakaraNa puSpamALA (dvitIya puSpa 6 zrI adhyAtmamata parIkSA *** ** 37 zrI gurUguNamALA .. 38 zrI zatru jaya tIrtha stavanAvalI 40 zrI jJAnAmRta kAvyakuMja 42 zrI upadezasasatikA *** *** 44 zrI paMca paramechI guNaratnamALA .. 45 sumukhanupAdi dharma prabhAvakanI kathA. A - K 1-0-0 1-4-0 , ( A . (c) 1-0-0 0-8-0. A K + 0-5-0 2 A 1-0-0 1-8- 1-0-0
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-0-0 2-0-0 46 zrI neminAtha prabhunuM caritra 47 zrI supArzvanAtha caritra bhAga 1 lo ... 2-0-00 48 zrI Adarza jaina strI ratna ... 1-0-0 49 zrI supArzvanAtha caritra bhAga 2 je... 2-8-0 50 zrI dAnapradIpa 3-90 51 zrI navapadajI pUjA ( artha sahita)... 52 zrI kAvya sudhAkara 2-8-0 paka zrI AcAropadeza, .. 54 zrI dharmaratna prakaraNa 1-0-0 55 zrI paMca pratikramaNa sUtra (artha sahita) zAstrI 1-12-0 56 zrI Atmavizuddhi... 0-6- 57 zrI kumArapALa pratibodha ... .. -120 58 zrI jena nararatna "bhAmAzAha" 59 zrI AtmAnanda sabhAnI lAIbrerInuM akSarAnukama lIsTa -14-0 60 zrI vimalanAtha caritra ... 1-11-0 61 zrI caMdraprabhu caritra ... 1-12-0 62 zrI pRthvIkumAra caritra 1-0-0 63 zrI dharmaparIkSA 1-0-0 64 zrI prabhAvaka caritra 2-8-0 65 jaina dharma 1-00 66 zrI saMvegakumakaMdalI 0-4zrIpALarAjAne rAsa sacitra zrI tatvanirNaya prAsAda ... 10-0-0 zrI devasarAI pratikramaNa artha sahita (gujarAtI) 0-10-0 zrI sAmAyika caityavaMdanasUtra .. zrI mahAvIrasvAmI caritra yAya che. satI surasuMdarI caritra - zrI paMcapratikramaNasUtra artha sahita (gujarAtI) , lakhe -zrI jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara bIjA navA graMthe presamAM che ane amuka graMthanI yojanA zarU che. *** ... 2-8-0
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArI lAIbrerI kema thaI zake ? A sabhAnA lAIpU membara .', '. thavAthI . . .' : : : : atyAra sudhImAM lAI pU membarone amAra tarathI prasiddha thayela graMtha bheTa maLatAM teo eka sArI lAIbrerI karI zakyA che. A lAbha ke paNa jaina zrImAne saMsthAe bhUlavAnA nathI riporTa a ne sUcIpa maMgAvI khAtrI karo. : : : lakhe: zrI jaina AtmAnaMda sabha bhAvanagara. (kAThiyAvADa ,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AtmAnaMda prakAza mAsike ApelI bhaTA ( K = 11 varSa. nAma. 1-2 zrI nava tattvanA suMdara bodha. zrI jIvavicAra vRtti. zrI jainadharma viSayaka praznottara. zrI daMDaka vicAra vRtti. zrI yamAga daza ka. zrI mokSapada sopAna. zrI janatattvasAra. zrI zrAvaka kalpatarU . zrI dhyAna vicAra. zrI svAmI caritra. 12 zrI jaina graMtha gAIDa. zrI caMpakamALA caritra. y zrI anugArasUtra. zrI guruguNamALA ane samayasara prakaraNa. zrI jJAnAmRta koyaluM ja. zrI devabhaktimALA. zrI upadeza saMmatiko. zrI sa dha saptatikA. zrI sumukha tRpAdi dharma prabhAvakonI kathA. 2 1-2 2 zrI, Adarza jaina strIrano. 23-24 zrI dharma ratna prakaraNa. 2 5-2 6 zrI jena nararatna bhAmAzAha (sacitra) 27-28 zrI sukRta sAgara yAne mAMDavagaDha nA mahAmaMtrIzvara, 29-30 zrI dharma parIkSA. 1-32 jaina dharma vijJAna ane tattvajJAnanI dRSTie. 15 16